De raad besluit in principe
tot overname van de Radio-centrale
Geen eenstemmigheid in het college
Woensdag 20 Tuli 1938
Tweede Blad
Wethouder Smits stemt tegen
Reist per „ESONA"
Burgerlijke Stand van Den Helder
ïn de gemeenteraadsvergadering van
gisterenavond, die om half acht door den
Voorzitter geopend werd en tot kwart voor
één vannacht geduurd heeft, kwam aller-
eerst aan de orde de behandeling der over
name van de radio-centrale door de ge
meente. Vrijwel alle leden van den Raad
hebben er hun meening over gezegd en
zoowel voor- als tegenstanders waren dik
wijls vrjj tel in hun argumentatie. Even
wel, de koppen waren aan het begin reeds
geteld en toen na een dicsussie van ruim
drie uur, tot stemming besloten werd, is
het voorstel van het College met 11 tegen
7 stemmen aangenomen, waardoor dus in
principe besloten werd tot overname van
de radio-centrale. Dat wil natuurlijk
geenszins zeggen, dat we nu gemeentelijke
radio-distributie krijgen, want allereerst
zullen nu onderhandelingen aangeknoopt
dienen te worden met de concessionarissen
over het bedrag voor de overname. En dan
zal opnieuw in den Raad hierover gespro
ken en beslist moeten worden. En zelfs
als men het dan eens wordt, zal Gedepu
teerde Staten zijn sanctie nog moeten ver-
leenen.
Ook werd vrij veel discussie uitgelokt
over het voorstel betreffende uitvoering
van werkzaamheden voor derden door de
gasfabriek. Een voorstel van hetzelfde
principe, n.1. het intreden van de gemeente
in het particulier initiatief. Ook hier weer
denzelfden strijd, al was door de heeren
voor- zoowel als tegenstanders het kruit
al wat verschoten. Op voorstel van den
heer Meijer (V.-D.) werd tenslotte beslo
ten dit voorstel voorloopig terug te nemen
en het nog eens nader te bezien.
We geven hieronder een samenvatting van
de gehouden discussies, die tenslotte tot geen
resultaat geleid hebben.
De vergadering werd te half acht geopend
door den Voorzitter, burgemeester Ritmeester,
die meedeedeelde, dat bericht van verhindering
was ingekomen van de heeren Hoornsman,
Bregman en C. Bot.
De heeren Mulder, Terra, Kraak en Steen-
lage, die bij de opening niet aanwezig waren,
kwamen later ter vergadering.
Dc Dorus Rijkersstraat
Het voorstel om de Artilleriestraat te
herdoopen in Dorus Rijkersstraat,' gaf zoowel
den heer Van Loo (v.-d.) ais Boogaard
(S.D.A.P.) aanleiding tot het verzoek namens
een familielid, om inplaats van de Artillerie
straat, de Laan, die zoo dicht bij het Helden
der Zeeplein ligt, tot Dorus Rijkersstraat te
herdoopen, terwijl de heer Schoeffelen-
b erger (opp.) voorstelde een nieuwe straat
naar den Koning der Zeeridders te noemen.
Toen de Burgemeester echter meedeelde,
dat op speciaal verzoek van de dochter van
Opa Rijkers, de A rtiiieriestraat naar haar
vader genoemd zcu worden, was men het una
niem met het voorstel eens.
Dc „radelooze" discussie
Na afhandeling van dit onderwerp zaten we
in minder dan geen tijd in „het onderwerp"
van den avond, de overname van de radio
distributie.
De heer Uithol (Nat. Herstel) opende de
discussies, waarbij hij zich een fel tegenstander
toonde van het initiatief van het College.
Waar gaat het in de toekomst heen zoo
vraagt hij. Op deze manier zie ik het er van
komen, dat vandaag of morgen, indien zulks
mogelijk was, Vroom en Dreesmann wordt
„ingenomen". We hebben reeds een poging van
het gemeentebestuur gezien om het drukwerk
van de gemeente in eigen beheer te nemen, nu
weer de Radio Centrale en de gasverwarmings-
installaties. Waar is het einde? Spr. adviseert
het College meer aandacht te besteden aan de
gasfabriek, opdat deze inplaats van verlies,
winst zal gaan opleveren.
Waarom is het College op jacht naar
particuliere bedrijven, die winstobjecten
blijken te zijn? Ook vraagt spr. zich af,
is het logisch, dat de gemeentelijke over
heid den middenstand gaat vernietigen of
beconcurreeren.
Inderdaad heeft de gemeente het recht het
bedrijf over te nemen, maar, vraagt spr. zich
af, zou de gemeente ook van het recht gebruik
maken, indien het bedrijf een verlies ople
verde
De heer Schoeffelenberger (opp.)
protesteert tegen de actie, die tegen overname
gevoerd wordt en hij zou wenschen, dat we in
den tijd leefden, dat de gemeente de goederen
distribueerde. In 1935 heeft de Raad de groote
fout gemaakt, dat hij dit object niet met beide
handen heeft aangepakt, spr. hoopt,, dat het
voorstel nu met algemeene stemmen zal wor
den aangenomen. Het onderzoek van den di
recteur der Water- en Lichtbedrijven en van
den verificateur acht spr. voldoende om het
naar Schoorl, Alkmaar, A'dam
voorstel dankbaar te aanvaarden. Hij adviseert
wekelijks de contributie op te laten halen.
Er is naar spr. meening slechts één hiaat in
de bijlage, n.1. dat niet gestipuleerd is, hoe
groot de winst zal zijn. Ten opzichte van het
personeel wil spr. nu reeds voorstellen, dit in
zijn geheel over te nemen. Hij zou het voor
stel daarmee aan willen vullen.
De heer Ran (r.k.) zegt, dat zijn frac
tie, evenals bij de behandeling in besloten
zitting van 8 Augustus 1933, het standpunt
huldigt: „dat de gemeente geen bedrijven
gaat exploiteeren, tenzij het particulier
initiatief tekort schiet of het algemeen be
lang de exploitatie noodzakelijk maakt".
Beide motieven zijn hier niet aanwezig. In
middels betreurt spr. dat volgens art. 2 over
wijziging der overeenkomst niet gesproken kan
worden, omdat hij gaarne zag dat de gemeente
het bedrag van 2 gulden per aansluiting, zou
kunnen verhoogen tot 3 gulden per aansluiting,
zoomede dat wanneer komt vast te staan, dat
te hooge winsten worden gemaakt, het belang
der aangeslotenen zou worden gediend door
verlaging der contributie.
Is misschien in dezen geest iets te bereiken?
Een zeer bezwarende factor voor de
overname vindt spr. het feit, dat waar
schijnlijk in 1947 geen concessies meer zul
len worden verleend. Hij vindt het risico te
groot om zijn stem aan deze bijlage te
geven.
De heer Terra (r.k.) schaart zich aan zijn
zijde.
De heer v. L o o (v.d.) moet erkennen, dat
de voorstemmers voor de gemeentelijke exploi
tatie, vier jaar geleden, wel goed hebben ge
zien. Hij had deze vergadering niet meege
maakt, maar zou toen zeker tegengestemd
hebben, omdat men voor een soort opstand
vreesde. Er werd voorgesteld, dat Philips zou
komen met toestellen van 3 gulden. Er is toen
een actie om de verkeerde manier gevoerd en
dat voelt spr. nu weer. Natuurlijk zal er reactie
komen, maar we moeten daarom niet terug
schrikken voor de gemeentelijke exploitatie. De
v.d. is van inzicht veranderd en zal voor de
bijlage stemmen.
De heer Feenstra Kuiper (gem. bel.)
begint met critiek te oefenen op de late in
diening van de bijlage. Die had minstens een
half jaar eerder aan den raad voorgelegd moe
ten worden, dan had men de zaak rustig kun
nen bestudeeren. 't Is 19 Juli, hoe kunnen we
de firma Heyligenberg bereiken voor 20 Juli,
vraagt Spr.
Hij behandelt de geschiedenis van 5 jaar ge
leden en de motieven, die toen gegolden heb
ben voor verwerping van gemeentelijke exploi
tatie. Spr. ziet niet in, dat de situatie veel ver
anderd is. We zitten nu met dezelfde risico's
als toen. Ook nu is er de vooruitgang van de
techniek en de mogelijkheid van televisie, zoo
dat we niet weten wat de toekomst zal bren
gen. De toestellen zullen nog goedkooper wor
den en momenteel kan men zelfs al toestellen
huren voor 50 cent per week.
Spr. bestrijdt uitvoerig de cijfers van
den directeur van de Water- en Lichtbe
drijven, die een onzuivere voorstelling
heeft gegeven van het aantal abonné's, die
de telefoonlijnen op Hilversum, een bedrag
van 2000 gulden per jaar maar uitgescha
keld heeft en die het bedrag, dat aan de
Nozema betaald moet worden, te laag heeft
gesteld, terwijl het bedrag, dat hij voor de
loonen uittrok, 5000 gulden beneden de
werkelijkheid is.
De heer Feenstra Kuiper betreurt het,
dat van de firma, die vijf moeilijke jaren heeft
meegemaakt, nu haar bedrijf zal worden afge
nomen, nu men in rustiger water gekomen is.
Hij is geen voorstander van gemeentelijke
exploitatie, als het particulier initiatief voldoet.
Het is principieel verkeerd, dat de gemeente
om uitsluitend financieele motieven dit besluit
wil nemen. Waarom neemt het de autobusver
binding Den HelderHuisduinen niet over of
het zeebad Huisduinen?
Spr. ziet ontzettend veel moeilijkheden. Als
de firma het bedrijf niet over wil doen en de
gemeente het toch wil overnemen, wat zal er
dan gebeuren, vraagt spr. Dan zal er een arbi
trage-commissie benoemd worden en dan
komen we niet klaar voor 20 Januari en zal de
Radio-Centrale de zaak stop zetten. Na drie
kwart jaar wordt dan eindelijk overeenstem
ming bereikt. Wie draait dan voor de schade
op?
Mr» Mulder (a.r.) bestrijdt allereerst het
principe, dat hij verkeert vindt. De overheid
mag alleen overgaan tot gemeentelijke ex
ploitatie bij misbruik. Spr. ontkent niet het
monopolistisch karakter van het radio-bedrijf
en de gemeente heeft dus te waken tegen
misbruik en alleen in dat geval zou er aan
leiding zijn in te grijpen.
Spr. heeft de behandeling van vijf jaar
geleden eens opgeslagen en nu wordt
daar wel gesproken over een tijdperk van
10 jaar, maar met geen enkel woord
wordt er over gerept binnen dien tijd een
stap te doen. Spr. vraagt zich af of in
dezen tijd de kapitaalsuitgave verant
woord is, in de eerste plaats omdat het
risico's meebrengt. Spr. is tegen deze uit
gaven.
Hier wordt het particulier initiatief uitge
schakeld en wanneer de gemeente dergelijke I
dingen doet moet ze zich niet alleen bepalen
bij de radio-centrale, maar kan zich ook be
zig houden met het bouwen van huizen.
Ook spr. valt het rapport van den direc
teur van de gemeente Water- en Lichtbedrij
ven aan, waarin hij voorstellingen ziet, die
een bepaalde stemming moeten wekken.
Mr. Mulder
had juridische bezwaren.
Tenslotte brengt spr. eenige juridische be
zwaren naar voren. Het contract is juridisch
niet in orde. Wanneer de radio-centrale haar
verplichtingen nakomt kan de gemeente het
bedrijf alleen overnemen op grond van artikel
5, waarin de richtlijnen zijn aangegeven, die
tot groot verschil aanleiding kunnen geven.
Als de gemeente en concessionarissen niet
tot overeenstemming komen gebeurt er niets,
omdat de gemeente niets achter de hand
heeft de concessionarissen te dwingen tot
overname. Men kan dit geval niet voor de
rechtbank brengen.
Ook spr. brengt verschillende bezwaren naar
voren tegen de cijfers, zoowel van den heer
Teune als van den verificateur.
In het belang van de gemeente hoopt de
heer Mulder dat de zaak niet tot stand
zal komen.
De heer v. Zwijndrecht (chr. hist.)
gaat de wordingsgeschiedenis van de R.C. na
en zegt, dat de heer Teune vier jaar geleden
niet zoover mis is geweest. Zijn zienswijze is
juist gebleken. Spr. ziet de wenschelijkheid tot
overname in. De concessionarissen konden we
ten, dat de gemeente na vijf jaar hun bedrijf
zou overnemen. Uit het rapport van den veri
ficateur is gebleken, dat de administratie
slordig gevoerd is.
De heer Boogaard (s.d.a.p.) zegt,
dat zijn fractie de overtuiging is toege
daan, dat de radio-distributie een ge
meentelijk bedrijf moet worden. Als Mr.
Mulder vraagt waarom, zegt hij, dat het
niet in de eerste plaats is om een winst-
bedrijf, maar om het groote belang van
de gemeentenaren.
Wethouder Smits
was 'het niet eens met de andere leden van
het College.
De heer Smits (r.k.) wil zjjn oordeel op
schorten tot hij wethouder v. d. Vaart ge
hoord heeft. Als het algemeen belang het vor
dert, is het niet in strijd met het programma
van zijn partij, dat spr. voor overname stemt.
Spr. heeft bij zijn houding in het college het
algemeen belang gesteld boven het groeps
belang en hij heeft zich gespiegeld aan an
dere gemeenten (Breda en Alkmaar). Na per
soonlijk onderzoek is hem echter gebleken,
dat de situatie in die steden zoo geheel an
ders is dan in Den Helder, dat hij zijn oor
deel nog even wil opschorten.
Dc heer v. d. Vaart verdedigt
zijn voorstel
De heer v. d. Vaart (s.d.a.p.) zegt, om
de houding van het college te rechtvaar
digen, dat het geen domheid zou zijn als
de raad de concessie opzegt. Ook spr.
gaat de geschiedenis van de Radio-cen
trale na en toont aan, dat de concessie
zóó verleend is, dat zij na 5 jaar kan wor
den overgenomen. Op grond van art. 11
kunnen we zelfs tot naasting van het be
drijf overgaan, zegt spr. De raad heeft
niet alleen het recht, maar ook de plicht
over de zaak te spreken.
Spr. veroordeelt «scherp de critiek op den
directeur der Water- en Lichtbedrijven, die
zoo actief was, het college te waarschuwen.
Spr. verdedigt in een fel betoog zoowel de
houding van den directeur als de door hem in
zijn rapport genoemde cijfers. Hij protesteert
tegen de suggestie van raadsleden en pers,
alsof het college maar iets doet.
Als er één ding onomstootelijk bewezen
is, aldus de heer v. d. Vaart, dan is
het dit, dat de fantasie van den directeur
der Water- en Lichtbedrijven, in d§fe
vier jaar volkomen is bewaarheid gewor
den. Wanneer we vier jaar geleden op
zijg voorstel waren ingegaan, was dit
voor de gemeente een groot voordeel ge
weest.
De directeur heeft nu slechts voorloopige
cijfers gegeven. Ten opzichte van de over
name is geen slag in de lucht gemaakt, maar
wel zijn de cijfers natuurlijk voor wijziging
vatbaar.
Ten opzichte van de opmerking van den
heer Feenstra Kuiper, dat de zaak eerder voor
den raad gebracht had moeten worden, merkt
de heer v. d. Vaart op, dat eind 1938 de con
cessie afloopt en dat het college dus meende,
nu, aan het einde van het vierde jaar, een
goede basis te hebben. Eovendien is de verifi
cateur er niet eerder in geslaagd de cijfers te
krij en. Door de onwelwillende houding van
de directie van de Radio Centrale, kwamen de
cijfers een maand later dan noodig was.
Het college adviseert overname op
gronden van het algemeen belang en het
meent de raad te moeten stellen voor de
daadzaak, die hij zelf heeft bepaald.
De voorstelling van Mr. Mulder, dat de
gemeente alleen in het particulier initiatief
moet ingrijpen wanneer er misbruik zou be
staan, bestrijdt spr. Water en licht zijn ook
niet overgenomen, omdat er misbruik was,
maar omdat het in het algemeen belang was.
Zoo is het ook gegaan met de telefoon.
Wethouder v. d. Vaart
trok van leer tegen de opposanten.
Het college heeft geen critiek op de
verzorging van de R. C. door de firma
Heyligenberg, maar het meent, dat bij de
overname het algemeen belang van de
gemeentenaren betrokken is.
Spr. verwacht, dat waar met eerlijke men-
schen onderhandeld zal worden, me-1 tot een
bevredigend resultaat zal komen.
De heeren Uithol, Schoeffelen
berger en Terra repliceeren, terwijl ook
de heer FeenstraKuiper nog eens in het
geweer komt.
De heer v. d. Veer (a.r.) verklaart zich
tegen gemeentelijke exploitatie, maar hij wil
niet verantwoordelijk gesteld worden voor
alles wat de tegenstanders gezegd hebben,
want hij is er tegenstander van, dat men de
concessionarissen precies verteld heeft wat ze
doen en laten kunnen. Dat acht hij niet in het
belang van de gemeente.
De heer M e y e r (V.D.) schaart zich nog
aan den kant van de voorstanders van ge
meentelijke xploitatie. Het was vier jaar ge
leden aan een ekrompen inzicht te wijten,
dat hij tegenstander was.
De burgemeester verklaart, dat
iiij den indruk heeft, dat de heer Bregman
als eerlijk man, bij de onderhandelingen,
niet uits'uitend het eigen belang op het
oog zal hebben, maar dat hij zeker ook
rekening zal houden met de belangen van
de gemeente.
Het contract noemt de voorzitter zeer zwak.
Je kan er aan alle kanten onderuit. Toch ge
loof ik, aldus de burgemeester, dat er iets
inzit, dat de firma tot eenigen spoed aan zal
zetten. Art. 5 spreekt immers over de reëele
waarde op het tijdstip van overname. Als de
zaak dus stop gezet zou worden, zou dat de
reëele waarde zeer ongunstig beïnvloeden.
Er is gevraagd wie de kosten van de pro
cedure zal betalen. Spr. gelooft niet dat het
tot een procedure zal komen.
Eén ding heeft spr. gefrappeerd. Er is
ge'Taagd waarom het Zeebad Huisduinen niet
overgenomen wordt. Daar dekken we alles van
het particulier initiatief, tot 1973 toe.
Mr. Mulder heeft het voorgesteld of de
opzet van het college waf uitsluitend
winstbejag, maar van winst is de eerste
vjjf jaar geen sprake.
Aanvankelijk was er op het punt van over
name absolute eenstemmigheid ii. het college
en het spijt den voorzitter da..rom, dat wet
houder Smits nu verklaarde eerst de meening
van wethouder v. d. Vaart te moet n hooren,
alvorens hij zijn standpunt bepaalde. Dat was
spr. onaangenaam.
Wethouder Smits verklaart wel degelijk
grsegd te hebbe i, dat hjj voorbehoud wilde
maken. Wethouder v. d. Vaart heeft hem
nog niet duidel'jk gemaakt, dat het alge
meen belang met dit voorstel gediend is.
De burgemeester zegt. dat deze zaak
straks weer aan den raad zal worden voorge
legd en dat men ikening heeft te houden met
de mogelijkheid, dat Jict college op g-ond van
oe cijfers zal zeggen, dat men niet tot ovei-
nami overgaat, en de concessie ral verlengen.
j aar het gaat vanavond »m het pr ncipe.
Dc stemming; 11 tegen 7
Hierna wordt over het voorgestelde ge
stemd en wordt het aangenomen met 11 tegen
7 stemmen. Tegen waren de heeren Uithol,
Feenstra Kuiper, Mulder, v. d. Veer, Ran,
Terra en Smits. s
Straataanleg. Een compliment van
bouwvakzijde
Bij het voorstel om Burgemeester en Wet
houders een crediet te verleenen voor den aan
leg van straten nabij de Balistraat, enz.; tot
indeeling van tot het Grondbedrijf behooren-
de gronden in klassen en tot aanvaarding,
onderscheidenlijk overdracht van gronden van
en aan de Woningstichting, bracht de heer
Kraak (S.D.A.P.) een compliment aan het
College van B. en W. Deze bijlage om de
bouwnijverheid te bevorderen, zou ook in de
bouwnijverheid met vreugde begroet worden.
Het bedrag van 1000 gulden voor een plant
soentje in een 3e klas straat vindt spr. ech
ter niet verantwoord.
De heer Terra (R.K.) vraagt of mogelijk
een gedeelte, waarbij een tuinder gedupeerd
wordt, niet direct in exploitatie gebracht zal
worden.
De heer v. d. Veer (A.R.) onderschrijft
het bezwaar van den heer Terra ten opzichte
van den tuinder en vraagt den heer Kraak of
zijn houding ten opzichte van het geld voor
een plantsoentje in een 3e klas straat, soms
een nieuw standpunt van de S.D.A.P. is.
De heer v. d. Vaart zegt, dat met de be
langen van den tuinder zooveel mogelijk reke
ning zal worden gehouden en dat hij voor het
plantsoen in de 3e klas straat is. Juist daar
waar het plantsoen niet wordt gewaardeerd
moet er een gebracht worden.
Naar aanleiding van een vraag van den heer
Terra over andere indeeling van den grond
aan den Middenweg, zegt de wethouder, dat
dit zeer moeilijk is, omdat men dan voor
consequenties komt, die niet te overzien zijn.
Het College hoopt, dat de eerste klas grond
ook spoedig bebouwd zal worden, omdat er
evenzeer behoefte is aan goede middenstands
woningen, dan aan arbeiderswoningen.
De Burgemeester geeft nog als zijn
persoonlijke opinie te kennen, dat hij evenzeer
voor het plantsoen op 3e klas grond is als op
eerste klas grond.
De bijlage wordt hierop z.h.s. aangenomen.
Leveranties door gasfabriek
In verband met het feit, dat deze bijlage,
op verzoek van den heer Meijer (V.D.)
werd aangehouden, om de zaak nog eens
nader te bezien, laten we discussies over dit
onderwerp, die zich gedeeltelijk op hetzelfde
terrein bewogen als die bij de radiocentrale
achterwege. Het waren hier dezelfde oppo
santen, die van leer trokken.
Dr. Loesberg toegelaten als raadslid
Naar aanleiding van het bedanken van den
heer Bregman als raadslid en de opvol
ging van Dr. Loesberg, op de lijst van
Gemeentebelang, was een commissie samen
gesteld uit de heeren Meijer, Smit en Feenstra
Kuiper, tot het onderzoeken van den geloofs
brief van Dr. Loesberg.
Bij monde van den heer M e ij e r werd
medegedeeld, dat de geloofsbrief in orde was
bevonden, waarna besloten werd Dr. Loes
berg als raadslid toe te laten.
De Burgemeester dankt dan den
heer Bregman (niet aanwezig) voor
hetgeen hij in den tijd dat hij lid was
van den raad, in het belang van de ge
meente heeft gedaan.
Klasse- indeelingen.
Aangenomen wordt het voorstel tot klasse-
indeeling van den grond op den hoek Boer-
haavestraat, Middenweg en Hector Treub-
straat (De Ton).
Benoeming.
De heer H. J. H. Steenmeijer wordt tot
leeraar aan het Gemeentelijk Lyceum be
noemd.
Rondvraag.
De heer Uithol verzoekt een publicatie
bord te hangen voor het gemeentelijk zwem
bad, waarop de openingsuren vermeld staan.
De heer Feenstra Kuiper zag graag
de fietsenstalling van den Kanaalweg (voor
het Postkantoor) verdwijnen, in verband met
de stremming die deze oplevert voor de
dames, die daar met kinderwagens loopen te
wandelen.
De heer M e jj e r waarschuwt ervoor den
man niet zijn broodwinning te ontnemen.
De heer Feenstra Kuiper vraagt of
het juist is, dat men voor een electrische bel,
op een transformator, apart moet betalen.
De heer v. d. V a a rt deelt mede, dat dit
een bedrag van 10 cent is per maand.
De heer v. d. Veer vraagt naar de water
levering voor de fabriek te Julianadorp. Er
is daar goedkoop water belooft, maar tot op
heden is die belofte nog niet nagekomen.
De heer v. d. Vaart belooft binnenkort
met een voorste? te komen.
De Voorzitter sluit hierna om kwart voor
één de vergadering.
GETROUWDJ. N. Duinker en A. de Kort.
BEVALLEN: T. Prinsde Geus, z.; A. M.
Luyendijkvan Ling, (1.
OVERLEDEN: C. Th. de Boer (m.), 75 j.
