't Olde Laandschap
Drenthe
PATS! BOEM! Schssst!
Nöööh
Volle kracht vooruit
Beroemd horlogemaker
overleden
„Hittepetit" had
geen bezit
in de vuurwerkindustrie
Geen Fransche wapenen
aan Spanje
Dc bouw van ons paviljoen
op de Wereldtentoonstelling
Onze sociale voorzieningen
Prijs is prijs!
Een duur doosje sigaretten
VooruitMaar 't ging achteruit...
Een verkwikkend bericht
Duitsche winkeliers
Duitsche klanten!
Enorme drukte met het oog
op 't a.s. regeeringsjubileum
„De baas ls dood", fluisterde men
de bijenkorven toe... Zonder de
ze aanzegging zou de bijenkolonie
uitsterven.
DE GOEDE BUUR WAS ER BETER
DAN DE VERRE VRIEND.
We hebben onlangs kunnen lezen,
hoe een gedeelte van Drente uit zijn
betrekkelijk isolement verlost zal
worden doordat er kris-kras rij
wielpaden worden aangelegd. Onge-
t wij fel 'n verbetering omdat de toe
risten ook deze provincie zullen kun
nen leeren kennen. Echter met het
verdwijnen van t' isolement zullen
zeker ook vele ouderwetsche gebrui
ken verdwijnen. Gebruiken waar
aan sommige thans nog afgelegen
streken van ,,'t olde laandschap"
nog zoo rijk zijn.
En eigenlijk zijn hier de echte gebruiken
ook reeds aan het verwateren. Maar, in de
„jachtweide": de intieme gelagkamer van
het gemoderniseerde hotel Braams te Gie
ten, oudtijds het „Scholtenshuis" ,waar de
Scholt ischout) woonde, die tevens boer was,
kan men, aldus de N.R.C. nog om de gezel
lige tafel gezeten, smeuige verhalen hooren,
uit den tijd toen het snelverkeer nog niet
suisde langs de breede asphaltwegen en de
dorpen en buurtschappen slechts onderling
verbonden waren door ongebaande wegen
en rulle zandpaden, 't Spreekt vanzelf, dat
In die dagen nu 50 a 75 jaar geledon
de bewoners uit den aard der zaak vrijwel
op elkaar waren aangewezen. En zoo ont
stond er die
warme -gemeenschapszin
welke het ontstaan heeft gegeven aan eigen
aardige zeden en gewoonten, ongetwijfeld
uit een oogpunt van folklore de vermelding
waard.
Een paar oudere boeren „goed klaar",
(met helder verstand) gaven in dorp of
buurtschap de leiding. Bij deze zoogenaam
de „volmachten' berustte dan ook de „boer-
hoorn": een groote koehoorn met mond
stuk, waarop krachtig kon worden gebla
zen.
Door middel van dezen hoorn werd men
opgeroepen tot het „boerwerken", het in
orde houden der wegen. De grootte der boer
derij vormde den maatstaf, hoeveel man
iedere boer bij het gezamenlijke werk moest
leveren. Ieder was verplicht tot het „boer
werken"; bij verzuim werd de betrokkene
beboet.
In de kom van het dorp was de weg ge
plaveid met zoogenaamde „flinten": kei-
steenen, in het veld opgedragen
Het onderhoud der dorpsstraat werd be
taald uit de „boerkas", waaruit tevens werd
bekostigd de primitieve straatverlichting
met petroleumlampen. De inkomsten der
boerkas werden verkregen door 't verhuren
van 't jachtveld.
Een paar maal in het jaar werden de boe
ren door de volmachten met eigenhandig ge
schreven briefjes ter boervergadering op
geroepen om de verschillende dorpsbelan
gen te bespreken. Voor den aanvang der
vergadering werd
de boerhoorn geblazen
eveneens bij verhuur en verkoop van vas
te goederen.
We wezen op den gemeenschapszin, wel
ke vooral tot uiting kwam bij het onderling
dienstbetoon.
De bewoners van ieder dorp of gehucht
vormden in kleine groepen van elf aangren
zende perceelen een zoogenaamde „naober-
schap": een vijftal buren ter weerszijden,
zoodat ieder gezin beschikte over de hulp van
de naobers (naburen) met hun wederzijd-
sche vex*plichtingen.
Dit onderling dienstbetoon was niet
vastgelegd in geschreven wetten of
geschriften, doch berustte op tradi
tie en niemand dacht er aan deze
eeuwenoude gewoonten te schenden,
welke van groote betcekenis waren
in het dorpsleven.
Bij sterfgeval verleenden de „naobers" vol
gens oud gebruik hun diensten bij het kis
ten, het grafwaarts dragen van den over
ledene, het luiden der kerkklok enz. Ook
hierbij werden familie en bekenden genood,
waaronder meestal „de meester" en de
dorpsscheper behoorden. Stemmig in het
kerkezwart gekleed kwam men reeds 's-
morgens te tien uur in het sterfhuis te za-
men, waar dan voorloopig koffie met stoet
werd genuttigd. Meermalen brachten de ge-
noode mannen in 'n mandje een stuk boter
mede ter tegemoetkoming in de kosten aan
de begrafenis verbonden.
Was de betreurde doode een landbouwer,
dan werd de kist, op den gewonen ladder
wagen geplaatst door de eigen paarden van
den boer naar het kerkhof vervoerd. Per
sonen tot den deftigen stand behoorende
werden wel in de kerk begraven. Teneinde
aan de plechtigheid meer luister bij te zet
ten, werd zelfs een enkele maal de
verricht.
uitvaart bij fakkellicht
Na de begrafenis met lijkdienst
begaf men zich naar het sterfhuis,
om aan het „groevehieren". den be
grafenismaaltijd deel te nemen, 't
zijn vooral de godsdienstleeraren ge
weest. die hevig te velde zijn getrok
ken tegen deze „groevebieren",
waarbij somtijds bovenmatig werd
gegeten en gedronken, zoodat lang
zamerhand ook hierbij meer een
voud en stemming werd betracht.
In die jaren werden de uiterlijke teekenen
van rouw nauwkeurig in acht genomen. De
naaste mannelijke bloedverwanten kleedden
zich gedurende dien tijd in zwartlakensch
pak met hoogen h((fd. De vrouwen waren
eveneens in 't zwart gestoken: een zwarte
hoed bedekte het oorijzer, hetwelk met een
donkere stof was bekleed.
Ook bij verhuizing verrichtten de naobers
belangrijke diensten.
Moest een familie uit een naburig dorp
bij de buurtschap worden ingehaald, dan
hielp de geheele „naotrerschap" aan de ver
huizing ijverig mee. Iedere bezitter van een
paard was verplicht een „voer" (vracht) te
halen. De overigen buren waren behulp
zaam bij het op- en afladen der wagens.
Stond de oogst in de vroegere woonplaats
nog te veld, dan hielpen ook hier wederom
de naobers om het*koren binnen te halen.
Bij het bouwen van een nieuwe boerderij
werd eveneens de hulp der buren ingeroe
pen voor het aanvoeren der materialen, wel
ke oudtijds van verre moesten worden aan
gevoerd.
„De boas is dood."
,Een zeer eigenaardig gebruik bestond on
der „iemkers". Oudtijds was de bijenhoude-
rij een geliefd en loonend bedrijf in Dren
the.
Was de oude bijenman overleden, dan
ging de zoon, die in 't bedrijf was opge
leid, naar den bijenstal en klopte zachtkens
tegen iederen korf, waarbij hij aanzegde
„dat de baas dood was, overtuigd, dat bij
verzuim van deze plechtigheid zijn bijen
kolonie zou uitsterven.
De bewoners van dorp of buurtschap
voelden zich in hun isolement feitelijk één
groote familie. Niet te verwonderen, dat
men volkomen op de hoogte was met den
levenswandel der dorpsgenooten, waarop
dan ook meestal nauwlettend werd toege
zien.
Bij overtreding van moraal en zeden wer
den niet zelden strenge maatregelen toege
past.
Veel van deze traditie is in den moder
nen tijd verloren gegaan. Toch blijft ook
heden ten dage de provincie Drenthe een
eigenaardige landouwe, waar nog veel te
genieten valt op het gebied der folklore.
Uitvinder van het blindenhorloge.
Een oud Amsterdammer, de heer L. Kiek
in leven directeur der Elka Match Cy., is
gistermiddag te Bussum overleden.
Met den heer Kiek is een oude figuur
en een bekend horlogemaker heengegaan,
die niet alleen in den lande, inaar ook in
het buitenland, vooral Zwitserland, bekend
stond als een horlogemaker met een groote
liefde voor zijn vak.
Een speciaal gemaakt horloge met
automatische opwinding, aangebo
den aan Hare Majesteit de Konin
gin, bij haar 25-jarig huwelijks
feest, was een staaltje van fijn/en
ouderwetschen handenarbeid.
Een van zijn eerste practische werken was
het
blindenhorloge.
Het eerste blindenhorloge door hem ge
maakt, is nog in het bezit van den heer
Roodenfourg te Amsterdam. Dit tvne hor
loge is nog niet gewijzigd en alle blinden-
horloges worden nog volgens het eerste
model vervaardigd.
De electrische klokken namen ook een
eerste rol in bij zijn werkzaamheden. Op
de Parijsche tentoonstelling 1893 werden
deze als nieuwste snufje op dit gebied ge
ëxposeerd. De geheele ontwikkeling van de
electrische klokken heeft hij medegemaakt
en het laatste door hem geconstrueerde
hoofdklokje toont dan ook, vergeleken met
het eerste model van 1891, 'een groot ver
schil daarmee.
Overzicht van invaliditeits en
ouderdomsrenten.
Op 1 Juli 1938 werden 39765 weduwenren-
ten en 14263 weezenrenten krachtens de
invaliditeitswet genoten, terwijl op ge
noemden datum krachtens artikel 373 dier
wet 121756 personen in het genot waren van
een als vrucht hunner verzekering ver
kregen ouderdomsrente van drie gulden
per week.
Voorts genoten 57390 personen een invali-
diteitsrente, als bedoeld in artikel 71 dier
wet.
Krachtens artikel 24 der ouderdomswet
1919 waren op vorengenoemden datum
112589 personen in het genot van een als
vrucht hunner verzekering verkregen ouder
domsrente van drie gulden per week.
Het aantal renten, voortvloeiende uit
krachtens artikel 10 van genoemde wet ge
sloten verzekeringen (self-supporting verze
keringen) met rentebedragen van drie tot
twintig gulden per week, bedroeg 5088.
Strafbaar de winkelier, die er
onder verkocht.
De president van de Amsterdamsche recht
bank, heeft vonnis gewezen in een kort ge
ding, aanhangig gemaakt door den impor
teur van Kruschen Saltz. De importeur
eischte een verbod tot verkoop van Kru
schen Saltz, beneden den vastgesteldcn de
tailprijs, waaraan een drogist zich had
schuldig gemaakt. De drogist had aange
voerd, dat hij de pakken licht beschadigd
had overgenomen van iemand tegen lagen
prijs en dat hij zich niet gebonden achtte
door de prijsbepalingen.
De president was echter van oordeel, dat
de prijzen, vastgesteld door den pharmaceu-
tischen groothandel, dienen te worden ge
handhaafd. Aan deze prijzen is iedere klein
handelaar contractueel gebonden, ook wan
neer hij zijn voorraad aan derden over
doet, blijven de vastgestelde prijzen van
kracht.
De president wees de vordering toe en be
paalde de dwangsom op f 25 voor iedere
overtreding.
Zakkenroller slaat zijn slag.
Gistermiddag is een vacantie-ganger, die
in een automatenportiek in de Potterstraat
te Utrecht een doosje sigaretten haalde,
door een zakkenroller beroofd van zijn
porjemonnaie, waarin zich o.m. vier bank
biljetten van honderd gulden bevonden. De
politie stelt een onderzoek in.
Operettevoorstellingen gestaakt,
Verleden week Zaterdagavond, 31 Juli,
vond in het Rika Hopper theater te Am
sterdam de première plaats van een reeks
opvoeringen der reeds een tiental jaren ge
leden ten tooneele gebrachte Xederlandsche
operette „Hittepetit".
Toen de artisten bijna een week gespeeld
hadden voor dóór de hitte niet al te volle
zalen, bleek op den betaaldag, Vrijdag j.1
dat de leider van het gezelschap, die de
menschen geengageerd had, niet over de
middelen beschikte om aan zijn verplich
tingen te kunnen voldoen. In de hoop, dat
er voor de gedupeerde artisten, die een ge
heele week voor niets hadden gewerkt, nog
iets te redden viel, heeft toen de directeur
van het Rika Hopper theater, de artisten
finantieel in staat gesteld, ook Zaterdag
avond nög te spelen. Aangezien de leider
van het gezelschap ook toen echter noch
de theaterhuur, noch de gages der artisten
kon uitbetalen, zijn de voorstellingen ge
staakt en is 't Rika Hopper Theater voor
loopig gesloten.
Een onaangename vergissing.
Gistermorgen was een chauffeur bezig
op de Keizersgracht te Amsterdam zijn
auto te keeren, toen hij bij vergissing in
plaats van op vooruit over te schakelen zijn
auto op achteruit schakelde, w.d. de wagen
in het water reed. De man wist uit de auto
te springen en kwam in een roeiboot te
recht. Het slachtoffer is later door een par
ticulieren kraanwagen op het droge ge
bracht.
Plaats wereldkampioenschap
pen schaatsenrijden vastgesteld.
Een verkwikkend bcriciht bij deze tempera-
ratuurl In de bestuursvergadering van de
I.E.V. (Internationale Eislaufvereinigung)
zijn ook de plaatsen en data der wereld
kampioenschappen kunstrijden op de
schaats vastgesteld. Op 11 en 12 Februari
1939 worden te Praag de wereldkampioen
schappen kunstrijden voor dames gehou
den, op 18 en 19 Februari de wereldkampi
oenschappen kunstrijden voor heeren en
paren te Boedapest
Wie van een Pool koopt is een
verrader.
De leiders van de „Jung Deutsche Partei"
de organisatie van de Duitsche jeugd in Po
len, hebben tijdens een openbare vergade
ring te Wlodislaw een boycott van Pool-
sche winkeliers gelast. „Ieder Duitscher,
die een Poolsch winkelier een stuiver laat
verdienen, is een verrader van zijn volk,"
wordt gezegd in de resolutie, welke aan het
eind van de vergadering werd aangenomen.
Reeds geruime» tijd bereidt Ne
derland zich voor op de luister
rijke viering van het veertigjarig
regeeringsjubileum van Koningin
Wilhelmina, een jubileum, dat door
het Nederlandsche volk terecht be
schouwd wordt als een nationale
aangelegenheid van de eerste orde.
Overal zijn uitgebreide feestelijkhe
den in voorbereiding, die in zeer
vele gevallen worden besloten met
een groot vuurwerk.
arbeiders der vuurwerkindustrie. Want een
vuurwerk moge in korten tijd aangestoken
kunnen worden, men heeft er geen idee
van, hoeveel arbeid er aan besteed wordt
om een vuurwerk tot stand te brengen.
De vuurwerkindustrie is wel een der
merkwaardigste takken van bedrijf, die er
bestaan. Een bezoek, dat wij dezer dagen
aan een vuurwerkfabriek brachten, heeft
ons doen inzien, dat dit bedrijf niet alleen
groote vakkennis, maar bovenal groote
liefde voor het vak vereischt. Men moet
een vuurwerkmaker persoonlijk hooren
vertellen om dit te kunnen begrijpen.
Deze keuze is logisch, want er zijn wei
nig middelen die zoo geschikt zijn om een
feest decoratieven luister bij te zetten als
juit een vuurwerk. Duizenden stroomen op
diverse plaatsen in het land tezamen om
gedurende enkele oogenblikken te genieten
van het bombastisch vertoon, de schitteren
de kleurenpracht en de aaneenschakeling
van verrassingen, die een vuurwerk steeds
weer biedt. In korten tijd is zoo'n vuur
werk afgestoken, maar er wordt dikwijls
nog dagen lang over gesproken.
Dit mag dan de belooning genoemd wor
den van den arbeid, die velen gegeven heb
ben om een vuurwerk tot stand te bren
gen. En wij denken hierbij niet alleen aan
de fallooze organisatoren en besturen van
feestcommissies, maar vooral ook aan de
Het zijn ware kunstenaars in hun
vak, bij wie wetenschap en kunst
gevoel op verrassende wijze samen
gaan. De wetenschap stelt hen in
staat iedere gewenschte kleurnuan
ce of knaleffect te bereiken, die
aan, het ongelooflijke grenst.
In zekeren zin is het een ondankbaar
werk, want welke kunstenaar kan er be
vrediging in vinden scheppend werk te
verrichten voor den tijdsduur van
eenige seconden! Dat is het lot van een
vuurwerkmaker. Vele dagen besteed hij
aan het ontwerp van een teekening. Dagen
lang wordt er door verscheidene arbeiders
gewerkt met rotan om deze teekening in
hout na te bootsen. Dan ligt daar het nor-
tret van één der leden der Koninklijke
Familie en met zeer eritischen blik stelt
de ontwerper zich op een verhoogd punt
op, om de geringste afwijking op te speu
ren, totdat er een werkelijk zeer goed ge
lijkend portret overblijft, bestaande uit ro
tan, dat gespijkerd wordt op houten ramen.
Is men eenmaal zoover, dan worden op
korten afstand van elkaar in het rotan
spijkertjes geslagen, waaraan de smalle
kokertjes worden bevestigd, waarin zich
de chemische stoffen bevinden, die straks
de kleureffecten te weeg brengen.
Alles is handwerk!
Vele honderden lichtjes worden er aan
één stuk op deze wijze bevestigd, en al die
lichtjes zijn volledig met de hand vervaar
digd. Want de vuurwerkindustrie is een
bedrijf van volledigen handarbeid. Alle
onderdeden, vuurpijlen, bommien, Bciv
gaalsch vuur, sterren, zonnen, draaiende
schijven, ene. enz. worden met de hand
vervaardigd. Do kartonnen huieen worden
met de hand met het gewenschte gas ge
vuld, de lonten, die eveneens met de hand
worden vervaardigd, worden één voor één
in het sas gebracht en zoo werkt deze ge
heele industrie met koortsachtiger ijver
cm straks het publiek te laten genieten
van de wonderlijke kleurschakeeringen, die
deze samenwerking van fantasie en we
tenschap wist voort te brengen. Dagen, ja
weken wordt er aan een slotstuk, het
hoogtepunt van ieder vuurwerk, gearbeid
en tenslotte zal deze moeizame arbeid in
luttele seconden met veel lawaai en gesis
verloren gaan. Maar het bewonderend
hèéèèè! van het dicht saamgepakte publiek
klinkt ierieren vuurwerkmaker steeds weer
als muziek in de ooren en het inspireert
hem tot het uitdenken van nóg mooiere
resultaten en nog machtiger knaleffecten!
De vuurwerkindustrie werkt thans op
volle capaciteit. Men kan het werk haast
niet af. Overal wil men een vuurwerk. Ge
durende de eerste week van September
zullen er honderden vuurwerken tegelijk
afgestoken worden, niet alleen hier te lan
den. maar ook in de overzeesehc gewesten.
De lucht zal daveren van de donderbussen
en knalbomimen. In enkele uren wordt de
arbeid van vele maanden van een hon
derd arbeiders verwerkt. Maar dat is nu
eenmaal het lot van den vuurwerkmaker
en hij neemt hiermede gaarne genoegen,
want in October wacht hem reeds nieuwen
arbeid, want dan moet alweer begonnen
worden met het maken van nieuwe voor
raden voor de nationale feestdagen van
het volgend jaar!
Een pertinente ontkenning van
de Fransche regeering.
Het ministerie van buitenlandsche
zaken ontkent, dat oorlogsmateriaal
is afgestaan aan de regeering van
Barcelona, De aandacht van den mi
nister van buitenlandsche zaken
werd gevestigd op de inlichtingen in
de pers over de levering van oor
logstuig aan de regeering van Bar
celona en het zenden van vrijwilli
gers naar Spanje.
Eenkele buitenlandsche bladen hebben on
langs medegedeeld, dat twee wagens met
4S Ocrlikon luchtdoelmitrailleurs met mu
nitie van Zwitserland naar Barcelona zou
den zijn vervoerd over Fransoh gebied met
toestemming van de Fransche regeering. Te
Barcelona zouden deze mitrailleurs zijn in
gedeeld bij de luchtbescherming van de
stad. Dezelfde bladen berichten, dat 360 mi
trailleurs van 8 milimeter en zestig kanon
nen van 35 milimeter door de fabriek
Kotchkiss aan Barcelona zouden zijn gele
verd en 28 Juli over zee zouden zijn ver
voerd. Bovendien zou de Fransche inten
dance, volgens dezelfde bladen, aan de re-
geering van Barcelona 550.000 centenaar
graan hebben afgestaan, welke in Augustus
geleverd zouden moeten worden. Tenslotte
zou de vice-minister-president van Frank
rijk met den Spaanschen ambassadeur te
Parijs overeengekomen zijn achtduizend vrij
willigers naar Spanje te laten vertrekken.
Het ministerie van buitenlandsche
zaken spreekt deze geruchten met
klem tegen. Hotchkiss heeft geen
oorlogsmateriaal verkocht aan de
Spaansche regeering, terwijl geen
wapens tegen aanvallen uit de
lucht over Fransch gebied zijn ver
voerd.
Hot gerucht, dat de Fransche vice-minister
president of een ander lid van de regeering
met den Spaanschen ambassadeur te Pa
rijs overeengekomen zou zijn, vrijwilligers
te laten passeeren, is reeds op 5 Aug. j.1.
tegengesproken. Ook is onjuist, dat de Fran
sche intendance van haar graanvoorraad
aan Barcelona zou hebben verkocht. Hieraan
wordt toegevoegd, dat het verkoopen van
levensmiddelen op zichzelf niet in strijd is
met de bepalingen van de niet-inmenging.
Moet 15 December gereed zijn,
Afgekeurde auto's als onder
grond.
Prof. Dr. Ir. D. F. Slothouwer, de archi
tect van het Ned. Paviljoen, voor de wereld
tentoonstelling te New York, die ruim een
maand geleden naar Amerika is gegaan om
daar de noodige maatregelen te nemen voor
den bouw van dit paviljoen, is eenige da
gen geleden van zijn reis, teruggekeerd.
Do hoogleeraar-architect vertelde ons van
zijn ervaringen en zijn algemeenen indruk
van de komende expositie.
Allereerst was hij verheugd over de bui
tengewone medewerking, speciaal onder
vonden van den heer Voorhees, hoofdarchi
tect van de tentoonstelling, waaraan het
feit dat de heer Voorhees van Hollandsche
afkomst is, wel niet vreemd zal zijn.
De verhouding met de buren is ook eeni
geiukkige omstandigheid. Wij hebben Ita
lië aan den overkant en Polen naast ons.
Met Polen is de samenwerking van dien
aard, dat er sprake van is zelfs geen af
scheiding tusschen de terreinen te maken,
maar een tuin, welke dan een onmerkba
re overgang vormt tusschen ons domein en
het kleinere van den goeden buur.
De opzet is grandioos,
maar het zou verkeerd zijn, die kwalifica
tie alleen te noemen. De opzet is namelijk
van expositiestandpunt bezien, bovendien!
zeer gelukkig te noemen.
Amerika, of liever de Vereenigde Staten,
bebouwen namelijk het centrale terrein en!
aan de allees en avenues, welke met dit
terrein in verbinding staan, komen de bui
tenlandsche naties. Het willekeurige, waar
door vaak een tentoonstelling wordt ge
kenmerkt, is hier dus uitgesloten.
De bouw van ons paviljoen
is gegund aan de zeer bekende aanne
mersfirma Dullers en Co., die met den
bouw nu wel reeds een aanvang zal heb
ben gemaakt, want de -voorwaarde is, dat
het op 15 December gereed zal zijn.
Het kolossale terrein voor de tentoon
stelling is geheel opgehoogd. Dat is geschied
met de resten van
afgekeurde auto's.
Dit is echter geen zeer hechte ondergrond
en daarom moet er voor het bouwen nog
geheid worden.
IIet_ merkwaardige daarbij is, dat wij, bij
het Nederlandsche gebouw, de eenige zijn
die den grond degelijk hebben onderzocht
door middel van grondboringen, ten einde
op de juiste diepte de vereischten weerstand
te vinden. Andoren hebben dit niet gedaan
ook do Amerikanen niet, hetgeen nogal
verlies van materiaal (bij voorbeeld door
gebruik van te lange palen) meebracht. Men
toont dan ook groote belangstelling voor
onze werk-methode. waarvan men algemeen
nu de doelmatigheid wel inziet.
In het algemeen zijn de voorteekens voor
den bouw van het paviljoen gelukkig en
dat stemt tot groote voldoening.