DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN 'HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Dr. Goebbels' macht reikt tot in Holland
Er is een prinsesje
geboren
Britsch-Amerikaansch
handelsverdrag geteekend
Aangrijpende tafveelen in
Centraal Informatiebureau
Amerikaanscbe handels-
aüaché uit Berlijn
teruggeroepen
Weinig liefhebbers voor
Hitler's volksauto
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
V R IJ D A G
18 NOVEMBER 1938
66e JAARG. No. 8468
Doof meisje door trein gegrepen
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBER1CHT
DE BILT SEINT.
Gooische tram krijgt
busconcessie
HELDERSCHE COURANT
Uitgave der Ultg.-Ml). Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
Joden wachten in Amsterdam...
Van onzen eigen verslaggever)
In Amsterdam, op den Dam, hangen in
den druipenden mist van den pasgeboren
morgen wimpels en bandelieren. Ter eere
van den komst van Leopold, Koning der Bel
gen. Menschen gaan als schimmen door
den dikken nevel, en zien niets van de bon
te versiering.
Maar als er weinig vreugde is over den
Jonggeboren morgen hier in Amsterdam,
dan is dat zeker wel het geval in een der
verborgen straatjes bij de Prins Hendrik
kade, het Gravenhekje. Hier staat een oude,
verlaten school, hoog optornend tusschen de
pakhuizen en woningen. „Zeejjaanshoop"
heet de school, doch een betere naam ware
„Israëls Hoop," want hier bevindt zich het
centrum van de hulpverleening aan die
Joden, die uitgeweken zijn of zonder eenig
middel van bestaan, terwijl het eveneens
het middelpunt is van den Joodschen infor
matiedienst.
Informatiedienst voor Joden... men
hoeft 't waarachtig niet te vragen, 't
is één onafgebroken va et vient.
Mannen en vrouwen van donker uit
zicht loopen af en aan. Heele klitten
fietsen staan saamgepakt voor het
leelijke gebouw, waarin de lampen
nog branden. Stemmen klinken naar
buiten. Menschen met bedrukte ge
zichten staan op de stoep: ze zien
links en rechts. De besluiteloosheid
staat in hun oogen te lezen.
Op de Corridors.
Binnen is het blauw van rook. Een klei
ne honderd menschen bevindt zich op de
corridors, op de portalen en voor de deu
ren. Hier en daar groept men samen; maar
waar men ook ziet, overal staart men naar
menschen, die er doodelijk vermoeid en
slapeloos uitzien. Overal verwaarloosde
mannen en vrouwen.
Op de deuren zijn de mededeelingen
geplakt. „Bij levensgevaar direct in
lichtingen in te winnen." „Professor
Cohen niet telefonisch aanvragen"
„Voor inlichtingen over passen, visa
zich te wenden tot kamer no.
Men hoort hier Duitsch spreken
en Jiddisch en Nederlandsch. Ook
Poolsch en een enkele maal Fransch.
Joden, uit alle oorden samengeko
men in Amsterdam. Holland kent
geen nazi-dictatuur, maar men moet
ook leven. Men moet eten om in le
ven te blijven, ook al is men maar
Duitsche Jood.
Een gids staat op de corridors. IIij geeft
volgnummers en inlichtingen. En hij regelt
deze opdringende menschcnmassa, van wie
ieder het eerst gehoord wil worden. Omdat
ieder meent, dat zijn leed het ergst is. Wij
staan naast den gids en hooren het: hier een
zestigjarige Jood. de bruine mantel wijd om
herh heenhangend. Mager en beenig. De
oogen branden in den profetenkop. Hij moet
dadelijk geld hebben, om zijn twee zoons
over'te laten komen. Ze staan aan de grens,
maar ze hebben geen geld, om a 1 s ze vlij-
gelaten worden, verder te reizen.
„Levensgevaar!"
Een andere Jood mengt zich er tus
schen. De zenuwen zijn hem den
baas geworden. „Meneer, help me di
rect. „Wacht even", zegt de gids.
„Ziet U niet dat ik met een ander be
zig ben?" „Meneer,", dringt de man
aan. „help me, direct. Er is levensge
vaar bij. M'n twee kinderen staan aan
de grens. Kan ik voor hen een vi
sum krijgen. We reizen door naar
Amerika?"
Twee vrouwen staan vlak bi] mij: ze heb
ben ieder een ouderwetsche karbies in de
hand. De een een bonte doek over het hoofd.
„Meneer, we hebben gisteren zesmaal Aken
gebeld naar onze familie. Er kwam geen
antwoord. Wat moeten we nu beginnen?
Verderop de gang staat een lange Jood.
Hij draagt een astrakan jas Hij is kennelijk
in welstand. Als iemand ziet dat we er naar
kijken, hooren we dat die jas z'n eenigst be
zit is. Als hij die verkoopt, zit hij aan den
grond. Hij kon 8 mark meenemen over de
grens.
Het verhaal zou eentonig worden.
Het is overal hier misère, misère,
misère. Hier op de corridors, en in de
kamers. Als we er enkele betreden,
zien we dames en heeren. alle Jo
den, druk bezig met den menschen
inlichtingen en geld te verstrekken.
Guldens en rijksdaalders worden
toegeschoven. Kleine bijdragen voor
het volk, waarvan men zegt dat het
't „eeuwige volk" is Gebogen pien-
schen gaan gebogen weg. Hier en
daar staat een vrouw op de lippen
te bijten.
De geschiedenis herhaalt zich.
Het is alles oneindig triest. Het is zoo
intens treurig, dat een mensch het hart in
het lichaam omdraait. Het doet terugden
ken aan den tijd toen de Walen hier kwa
men, en de Hugenoten en de refugiésDe
geschiedenis herhaalt zich altijd, maar ze
ker is dat het geval bij de vei volging van
het volk van Israël. We) zwaat wordt het
bezocht, ook in deze tijden.
Brokstukken verhalen hooren we op de
corridors. Gefluisterde mededeelingen, niet
bestemd voor vreemde ooren. maar wij kun
nen meeluisteren, want die weet het doel
hier van onze komst? Verhalen, die een
mensch het bloed naar het hoofd jagen. Ver
halen van menschen. die des nachts van
hun bed gelicht zijn en met enkele kleeren
aan in Schutzhaft genomen werden. Van
kinderen dien niet toegestaan worden om
hun ouders te bezoeken. Het huis werd ge
sloten en de kinderen zwerven ergens in
üuitschland. Ergens Vaders en moeders,
waarvan men voor kort noe hun adres wist,
zijn plotseling verdwenen. „Schutzhaft'En
de staat „konfiziert" Gruwelijke verha
len van de eerste dagen, toen het roode
spook van de pogroms door het Derde Rijk
waarde. En dat een wild beest werd, omdat
een deel der nazi-jeugd, opgevoed in den
leer van bloed en bodem, niet beseft dat ook
de Duitsche Jood een mensch is.
En nu staan hier de familieleden. Of reeds
uitgeweken, of pas enkele dagen in Holland
Ze hebben geen sou in hun zak. Hun klee
ren en hun herinnering zijn hun eenig eigen
dom.
November 1938 zal hen altijd bijblijven. Er
bestaat geen mogelijkheid, dat dit beeld van
twee bloedige dagen vervagen kan.
De leider: prol. Cohen.
Later op den morgen komt de leider van
het vluchtelingenbureau, professor Cohen.
Van zijn college in de Universiteit is hij di
rect naar het Gravenhekje gekomen Hij
staat ons te woord. Half fluisterend, half
reeds bezig met enkele „gevallen", die drin
gend en direct afgehandeld moeten worden.
Levensgevaar
„Of wij inzage in de papieren
kunnen krijgen??" „Neen, het gaat
niet. Er mag daar niet over geschre
ven worden. Het doet meer kwaad
dan goed nee. werkelijk niet. Ik
kan het niet toestaan".
Schrijfmachines ratelen in het kan
toor, tegenover ons wordt wat geld
naar een gebaarden Jood gescho
ven een vrouw komt binnen
en buiten hooren wij volgnummers
afroepen: 288, 269, 270 Het is ook
zóó overstelpend druk.
Niet schrijven in Holland over deze toe
standen! Ook hier zelfs angst voor Nazi-
Duitschland, dat iedere actie, iedere maatre
gel om de menschen te helpen, nog uitbuit
en op eigen, nazi-wijze, uitlegt. Maar het
hoeft ook niet meer. Op de corridors hoorden
we voldoende. En ook als we beneden ko
men.
En het is altijd hetzelfde verhaal,
dat haast eentonig zou worden als
het niet zoo intens tragisch was.
Van de moeder die niet weet waar
haar kinderen zijn, van den man, die
inlichtingen over z'n vrouw wil heb
ben, van de jonge vrouw die niet
•weet waar haar zuster is
Als wij heengaan, komt een jonge kerel
de oude, afgebrokkelde stoep opgerend. Hij
grijpt de portier bij den arm. Heesch fluistert
hij: „Ik moet direct professor Cohen spre
ken". „Gaat niet", zegt de ander. „Het moet.
het moet, het kan geen uur uitstel hebben.
Er is levensgevaar aan verbonden!
„Ja, dat zeggen ze allemaal en we geloo-
ven u ook wel meneer, maar het is voor
allemaal levensgevaar'. De man gaat zit
ten op een bank. Hij slaat z'n handen voor
het gezicht en zakt in elkaar.
In Duitschland zijn sedert de laatste
anderhalve week dingen gebeurd,
die men niet mogelijk zou achten
in een „rechtsstaat", in een land,
dat zich telkenmale weer beroept op
zijn Germaansche eer en fatsoen. In
Duitschland heerschen momenteel
voor het Jodendom toestanden, die
men weigert te gelooven, omdat men
niet aanvaarden wil dat in het
jaar 1938 een volk, althans het re-
geerend deel van een volk, een ander
deel niet alleen het leven onmogelijk
maakt, maar het zonder pardon
iedere bestaansmogelijkheid ont
neemt. Wij vonden het vraagstuk,
waarbij Nederland voor een deel
betrokken is, ernstig genoeg om er
enkele artikelen aan te wijden. Een
onzer verslaggevers, momenteel op
reis naar die plaatsen in den lande,
waar opgejaagden trachten to beko
men van de doorgestane ellende,
zond ons gisteravond onderstaand
artikel, waarin beschreven wordt,
welke rol de hoofdstad des lands in
deze aangrijpende tragedie speelt.
In de Albert Cuypstraat.
We wandelen, het hoofd vol gedachten op
de markt op de Albert Cuypstraat. Hier staan
in Hollandsche vrijheid de kramen en tent
jes en stalletjes van de Amsterdamsche jo
den. Een enkele schreeuwt z'n waren aan.
maar velen zien er somber en gedeprimeerd
uit. Het is geen wonder. Hoevelen hebben
geen kennissen of familie in Duitschland.
We spreken met enkelen. Weer andere ver
halen. Maar merkwaardig: haast geen woord
van haat aan het adres van Duitschland.
Tot zelfs op de Albert Cuystraat heerscht
de macht van dr. Goebbels en zijn assisten
ten. Typeerend voor het ■•as, dat toch an
ders waarachtig niet weinig van den tong
riem gesneden is.
Gebogen over hun aardappelen en
groenten, zitten een paar Joodsche
vrouwtjes. Zachtjes zitten ze met el
kaar te praten, de oude hoofdjes mee
warig schuddend, de handen ineen
geslagen. Ze vergeten hun klanten te
bedienen. Geen wonder: er zijn ern
stiger zaken thans, dan groenten en
aardanpelen.
Zóó heerscht het Derde Rijk over de
Albert Cuypstraat. Zijn macht reikt
inderdaad tot over de grenzen.
Op Schiphol.
Van de Albert Cuypstraat gaan we naar
Schiphol. Weinig nieuws hier. De vliegtui
gen uit Duitschland brengen weliswaar nog
wel regelmatig passagiers aan, doch van uit
geweken Joden is thans weinig of geen spra
ke meer. Men verwacht echter binnen enkele
dagen een groote toevloed
„Maar wat we de laatste dagen hebben
meegemaakt", aldus vertelt ons een der em
ployees, „heeft ons grijze haren bezorgd.
Daar moet i( aan wennen. Dat is iets, waar
van we nooit geweten hefiben dat het kon
bestaan. Ja het was heel erg meneer, en
ik denk er maar liefst zoo weinig mogelijk
aan terug.
Dat alles hoorden en zagen wij in
Amsterdam. Amsterdam, de hoofd
stad des lands, waar op dit moment
duizenden Joden in ontzaglijke span
ning afwachten wat de nabije toe
komst brengen zal.
Een half millioen Duitsche Joden zit
nog binnen de grenzen van het Der
de Rijk, en de dood en ondergang
dreigt daar.
Tenzij de grenzen opengaan.
De grenzen onen
Ziedaar, het vurig gebed, dat heden
avond in vefe Synagogen In de we
reld zal worden opgezonden.
De grenzen open
Want een volk gaat ten onder.
Treurig ongeluk te Hoekelom.
Gistermiddag omstreeks half vijf is de 21-
iarige dochter van den boschwachter de
Gooyer te Hoekelom. toen zij per rijwiel de
spoorbaan overstak, door een goederentrein,
welke in de richting Ede reed. gegrepen
en op slag gedood. Het slachtoffer. dat
eenigszins doof was. heeft den trein blijk
baar niet hooren naderen.
Het ongeluk gechiedde op enkele meters
afstand van de ouderlijke woning.
De trein heeft de reis na eenigen tijd ver-
1 traging voortgezet,
VREUGDE IN EGYPTE.
In het Montaza-paleis te Alexandrië
heeft Koningin Farida van Egypte
gisteren het leven geschonken aan
een dochter. Koning Faroek, die
voor staatszaken te Cairo vertoefde,
is direct naar Alexandrië terugge
keerd. Het behoeft geen betoog, dat
er in het land groote vreugde
heerscht. Te Cairo werd den armen
voedsel en kleeding verstrekt.
KONINGIN FARIDA.
Heden zullen te Alexandrië en Cairo pa
rades worden gehouden, waaraan de in
Egypte geslatior.neerde Britsche strijdkrach
ten zullen deelnemen. Eenheden van de
Egyptische luchtstrijdkrachten zullen bo
ven de steden vliegen.
*De burgerij van Alexandrië heeft een
kunstig bewerkte wieg, in oude Egyptische
stijl uitgevoerd, aangeboden.
Het kind zal Ferial genoemd worden. Het
is het eerste lid van de dynastie van Mo-
hamed Aly. dat in het Montaza-paleis is
geboren.
De autoriteiten hebben nog niet besloten
of de vlaggen, welke ten teeken van rouw
over don dood van Ataturk halfstok han
gen, zullen worden geheschen.
De handelsat'taché der Vereenigde Staten,
te Berlijn, Miller is naar Washington ont
boden. Het Amerikaansche departement van
handel deelt mede, dat het hier een maat
regel betreft, waartoe reeds een maand ge
leden was besloten en die niet in verband
staat met den terugkeer van ambassadeur
Wilson.
Toch hecht men in diplomatieke en eco
nomische kringen groote beteekenis aan de
ze terugroeping, waarin men wederom een
waarschuwing ziet van de groote democra
tie uit het Westen.
-i »-
»-
Verwachting: Zwakke tot mati
ge wind, uit Zuidelijke
richtingen, plaatselijk mistig
in den nacht en den och
tend, overigens nevelig tot
betrokken of zwaar be
wolkt, weinig of geen neer
slag, iets zachter.
Verdere vooruizichtert: Weinig
verandering.
Het aantal bestellingen valt te-
gen.
Voor de Duitsche volksauto is een spaar
systeem ontworpen: tegen storting van M
5 per week of M. 20 per maand kan men
een bestelnummer voor een auto krijgen;
de fabricage wordt op deze wijze gefinan-
ceerd. Het schijnt, dat het aantal bestellin
gen is tegengevallen; de „N.Z.Ztg." meldt,
volgens het Hsbl., dat in de eerste maan
den 130.000 bestellingen zijn binnengekomen
maar in den laatsteen tijd er slechts 20.000
bij zijn gekomen; de voorloopige jaar-capa
citeit der te bouwen fabriek is 450.000, de
eerste serie 100.000 stuks.
Om het aantal bestellingen te bevorderen
en de binnenkomende middelen te ver-
grooten heeft men thans een tweetal nieu
we categorieën spaarders ingevoerd: een
categorie jonge, die al met M 5 per maand
kunnen sparen en die dus na 12% jaar hun
auto zullen hebben opgespaard, een bestel
nummer krijgen deze echter pas als zij
minstens M. 750 hebben gespaard.
De tweede categorie zijn de „Schnellspa-
rer"; deze storten ineens minstens M. 750
en krijgen daarvoor een bestelnummer en
een bestelkaart om de restantkoopsom in
den vorm van spaarzegels op te plakken.
Naar de Tel. verneemt, heeft de commis
sie. bedoeld in het Reglement Autovervoer
Personen, aan de Gooische Tramweg Maat
schappij concessie verleend voor een auto-
busdienst van Hilversum over Laren, Bla-
ricum. Huizen, Naarden, Muiden en Diemen
naar Amsterdam, v.v., eventueel langs het
nieuwe Amstelstation of langs de Linnaeus-
straat. naar het Weesperstation.
Het tijdvak, waaraan deze concessie go-
bonden is, zal later bepaald worden.
Deze concessieverleening staat echter bui
ten het algemeen reorganisatieplan, waarbij,
naar men weet, sprake is van vervanging
van 't trambedrijf door busvervoer. Dit plan
maakt nog steeds een punt van bespreking
uit bij de betreffende lichamen, die hier
over de beslissing in handen hebben, t.w.
het departement van Waterstaat en de Ne-
derlandsche Spoorwegen
Een historisoh oogenblik voor
beide landen.
ROOSEVELT TEVREDEN.
Gisteren is op het Witte Huis te Washing
ton in tegenwoordigheid van president Roo-
sevelt de Engelsch-Amerikaansche handels
overeenkomst onderteekend.
De Vereen. Staten en Canada hebben ter
zelfder tijd een nieuwe handelsovereen
komst onderteekend ter vervanging van de
einde dit jaar afloopende overeenkomst.
Het Rritsch-Amerikaansche verdrag.
In het nieuwe Britsch-Amerikaansche
handelsverdrag handhaaft Groot-Brittannië
o.a. den invoer van ham vrij van rechten
en verhoogt het de rjuota. De ingevoerde
hoeveelheid zal niet minder dan een half
millioen centenaar per jaar bedragen noch
de boeveelheid te boven gaan, welke naar
de meening van de Rritsebe regeering door
de Britsehe markt kan worden opgenomen
mnder de stabiele nriis van ham en snek
'n gevaar te brengen. Na verloop van drie
'aar Vnnn/m deze benalipgpn worden her-
De Vereen Staten bevestigen den
vri'en invoer die zij thans voor tin verlep-
nen.
De overeenkomst doet zien, dat de Ver-
eeniede Staten de beste afnemers zün van
Groot Brittannië. Zii hebben in 1930 inge
voerd voor een waarde van 40 millioen Dond
aan Britsche goederen, in hoofdzaak ver
vaardigde producten, terwijl die Britsche
invoer uit de Vereenigde Staten in hoofd
zaak bestaat uit grondstoffen.
Amerika doet concessies voor 600 artike
len.
Er zijn voorzieningen getroffen tegen
dumping en exportsubsidies.
Wat de Amerikaansch-Cauadeesche over
eenkomst betreft, wordt verklaard, dat een
vermindering van 2K tot 10 pet. wordt toe
gestaan op de door Groot Brittannië gega
randeerde voorkeur.
Roosevelt tevreden.
Tn zijn rede na de onderteekening van
het Engelsch-Amerikaansche handelsverdrag
zeide president Roosevelt: De zware arbeid
dezer onderhandelingen is niet verricht door
''en. die gii hier rond dezen tafel ziet, doch
door een aantal Vaderlandslievende burgers
van alle drie de landen, wien alle lof toe
komt.
Historische beteekenis.
Staatssecretaris Huil zeide. dat de onder
tekening der overeenkomsten een feit van
historische heteekenis is De overeenkomsten
"•even een concreten en machtigen steun
voor de toekomstige richting van de ont
wikkeling der wereld langs de liinen van
toenemend begrip en samenwerking tus-
sehen de naties.
De Engelsch-Amerikaansche handelsovereen
komst wordt door den nationalen raad voor
buitenlandsche handel begroet als een aan
wijzing voor den algemeenen vooruitgang
van den handel tusschen de beide nati°s
Er wordt aan toegevoegd, dat geen der acht
tien overeenkomsten, welke thans van
kracht zijn. zooveel moeilijkheden bii de
onderhandelingen beeft ongeleverd als die
van Groot Brittannië. doch dat ook geen
enkele zulke gunstige mogelijkheden biedt
voor een algemeenen vooruitgang van den
internationalen handcL
