ivfenschenjacht
in Zevenaar
Buitenlandsche bommen
werpers voor Nederland
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Millioenenschade voor
„wilde" bushouders
Ypenburq krijgt militaire
hangars
Een menschenleven
kost 25 gulden
Afschuwelijke vondst
in bouwland
jtlVlAAiï
iHütr'JpI
ZATERDAG
19 NOVEMBER 1938
66e JAARG. No. 8469
Burgemeester redt
6 Jodenkinderen
Dit nummer bevat 16 pagina's
VL/EERBERICHT
DE BILT SEINTt
NAAR AMSTERDAM?
HELDERSCHE COURANT
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
Uitgave der Ultg.-Ml). Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
(Van onzen eigen verslaggever)
ZEVENAAR, Vrijdag.
Een snelle Diesel brengt ons naar Arn
hem en vandaar is het een halfuurtje naar
Zevenaar. een oord op enkele kilometers
van de Nederlandsche grens.
Zevenaar het ligt geheel opgeborgen
ln een vette mist, die geen tien meter
zicht geeft. Alle ende koperen knoopen van
de Hollandsche douaniers glinsteren in de
spaarzame lichtpuntjes op 't tochtige sta
tion, waar achter een beslagen venster een
viertal marechaussees staat te rooken.
We zijn de eenige passagiers van het lo
kaaltje geweest en daar 't een onbekend
gezicht is, worden we nagestaard door
chef, controleur en de juffrouw van 't buf
fet.
Zevenaar ligt in 't duister. Alleen
de Turmac-fabriek giet mat licht
uit over 't eenzame dorp, waarvan
we weten, dat 't een zoo belang
rijke schakel vormt in de thans ge
houden menschenjacht. Zevenaar,
een der plaatsen, waar de laatste
dagen tallocze Joden getracht heb
ben het veege lijf te bergen, en te
ontkomen aan een terreur die haar
weergave in 't moderne Europa
niet kent.
Ongewenscht bezoek.
Rillend van kou schieten we 't eerste het
beste café binnen. Rond een verroest Sala
manderkacheltje zitten drie jonge kerels te
kaarten. Direct verstomt de conversatie.
„Eén pils Langzaam sjokt de kaste
lein naar de tapkast, kennelijk met don
nieuwen bezoeker in z'n maag zittend. Ver
stolen blikken van de kaarters. Als we
probeeren een gesprek aan te knoopen met
den kastelein, leiden alle pogingen schip
breuk. „Joden bier?" „Nee. niks van ge
hoord!" „Moeten we bij hem niet zijn". F.n
demonstratief verschuilt de man zich ach
ter do breedo frontpagina van de „Gelder
lander" een stille wenk.
We gaan verderop. Een ander café. Geen
Sterveling is er, alleen de bazin, een kloek
vrouwmensch. Ze begint zelf. „Voor zaken
hier?" „Ja een nee"... en langzaam aan
polsen we haar over het gebeurde aan de
grens hier.
Controle uiterst streng.
In haar taaltje van Geldersch en Duitsch
hooron we, dat de controle uiterst streng
is. Drie dagen geleden is de militaire po
litie verdriedubbeld. Er is geen 25 meter
grens on!#waekt. Geen muis kan er meer
door. Of er Joden voor de grens staan?
Dag en nacht meneer; vooral de eerste da
gen van de week. Ze darhfpn dat ze in Ne
derland mochten, de stakkerds, maar de
grenswacht liet er geen een door. Een paar
maal is er nog met de gummistokken ge
werkt.
Er waren groepjes van 7 en 10
Joden, door „de Zwarten" (de grens-
naam voor de S.A.-mannen der dou
ane) doorgelaten en toen ze dachten
vrij te zijn, hielden onze jongens
hen tegen. Ze hebben gehuild en
gegild en sommigen dreigden zich
van kant te maken. Liever dat
dan terug
Hard werk.
Een paar maal renden ze door
alsof dat zin heeft. Toen sloegen de jon
gens er op. 't Is hard, maar die moeten ook!
Ze worden voortdurend gecontroleerd en je
vliegt er als douanier zóó uit.
Een troosteloos verhaal, en 't is niet het
eenige wat we hooren. Dit café blijkt een
aanlegplaats te zijn voor vele menschep,
ook voor hen, die 't gelukte het Derde Rijk
te ontkomen.
We stappen op, geven een flinke fooi
aan de bazin en -een reep chocolade aan 't
dochtertje. Dat helpt en als we na^r
een chauffeur informeeren die ons naar
de grens kan brengen, lacht de vrouw be-
griinend en gaat even weg. tl
Vijf minuten later staat „de wagen
klaar. Een allermiserahelst bakbeest van
een Ford. Ernaast de chauffeur, een ma
gere kerel, met een weinig vertrouwen in
boezemend uiterlijk.
Voor 25 gulden.
Wij rijden naar de grens. Met een slak
kengang van 20 kilometer, want t is pot
dicht van de mist. 't T.Ts is gauw gebroken
en we hooren merkwaardige verbalen uit
't rosse leven aan de grens bij Zevenaar.
Het blijkt, dat onze vriend en diens
kameraad, beide gesjochte iongens,
voor 25 gulden een poging wagen
iemand uit Duitsehland te smokke
len.
Of ze dat dikwijls doen?
„Dat lét 'ran menéér. van de
week al zéééven (7) en 't zal nog
wel erger worden
„Is 't niet gevaarlijk??"»
„Ja, dat is t, maar ik ben vrijge
zel, en 't is gauw verdiend soms.
En dan... 't is voor een goed doel!
Maar als „de zwarten" je grijpen?
Nou ja, dan ben ik 'r gloeiend bij.
Dan zien ze me in een jaar of wat,
of heelemaal niet meer. terug.
Zal Zevenaar een zorg zijn...
Zuur verdiend geld.
En hii nraat door. Vertplt dat die 25 pop
ook wel een heel. heel zuur verdiend wor
den rtrip a„rr„n „pip/ipn kreeg ik 'n tin
uit Emmerik. Er zouden twee ioden. tand
teehniekers. zoo en zoo laat daar en daar
komen.
Ik er heen en... maar wachten Het was
net zoo rustig als nu en daar ik tusschen
t hakho"t ongesteld stond. was 't niet zoo
riskant. Maar toen ik drie uur daar gestaan
bad was 't me genoeg en wilde 'r vandoor
gaan.
Toen kwamen ze juist. Als U dat gezien
bad! M'n hart draaide in m'n liif meneer
want ze zaten ondpr de modder Ze bleken
al dien tijd in de half droge sloot gelegen
te hebben, de zaak niet vertrouwend. Ze
waren op van de zenuwen en de dood van
angst nabij.
Voor 12 Mark en een ring.
Maar 't ergste moest nog komen,
want ze hadden de man 12 mark in
d'r zak en een van hen z'n trouw
ring. Of ik 't daarvoor wilde doen...
ik mocht hen frftiilleeren.
Nou, wat doe ie dan? Tk had da
nig de p...sf in. maar kon ik ze la
ten staan? De eene had de koorts
al te pakken. Die stond aan eenen
door te klappertanden en was zoo
rood a's een gloeiende oven.
Ja. wat doe ie dan... maar goed,
ze kwamen prover en ik ben nog
tureluurs van 't bedanken en de
tranen en alles meer. Maar 't was
een duur nachtje voor me!" Hii be
zegelt de episode met een flinke
knoop.
Hij verfeit door, onderwijl de mist met
z'n scherpe oogen. doorbooreod; van de
vreugde als ze „de zwarten" misleid hebben
en de ellende van hen. die over de grens
komen zonder een cent bij zich.
De grens.
Ineens: een helder wit licht, vlak voor
ons in deze verlaten laan, waar een rij
berken droefgeestig te kreunen staat. Vlak
er achter, misschien 150 meter, een vurig
rood licht. De grens.
We stonnen bü pon café. Een man en een
vrouw staan midden in de kamer. Heftig
te spreken en te wijzen. De chauffeur, als
kind aan buis, bier. luistert 't onverstaan
bare taaltje af, kijkt ons aan, en rent naar
de auto terug.
U-bent van de krant hé vraagt hij. en
als ik verbaasd opkijk lacht hij. „Kom, kom
meneer", maak me niks wijs wat doet U
anders bier met zoo'n rustig geweten? Maar
U kunt blii ziin dat ik U hier gebracht heb.
'r Is wat loos daar.
In Niemandsland.
„Daar" is een andere kniip. Die
staat precies op de grens van deze
twee landen, nn de 150 meter Nie
mandsland... TTit de ruitjes gluurt
rossig licht. We gaan er been.
Passen controle van de Hollandsche
douanepost. Een zaklantaarn-straal
glijdt over ons gezicht. Waar we
heengaan...?
,Ah..." hii ziet 't al. „Journalist...
nu, er is buit voor U daar"... en
de vinger wijst naar bet knijpje -
daar tusschen twee landen.
Zes kinderen.
Buiten hooren we druk nrnten en huilen
en als we de deur openen bliiven we even
staan: daar, in 't midden van 't zaaltie
rond 't overdekt biliart. zitten zes kin
deren De oudste misschien 9 jaar de jongste
i.
Zes kinderen. Joodies. 3 iongen en 3 meis
ies: doodstil zitten ze daar. De handen in
één, starende met groote donkere oogen
naar één punt...
We hooren direct van den kastelein wat
er gaande is. Twee uur geleden was dit
groepje van zes zonder nas en zonder een
enkel papier de Duitsehe grens overgeko
men „Hngewenschte elementen" voor het
Derde Riik. Hand in hand. met z'n zessen,
de kleinste in 't midden, waren ze naar de
Hollandsche douane geloopen. waar ze op
gewacht werden door twee Joden uit Arn
hem. die van hun komst op de hoogte
waren.
„Terug
Maar tusschen Niemandsland en de Hol
landsche grens staat de douane. Hard en
streng, want de consignes uit Den Haag
luiden nóg strenger.
„Terug jullie..." Onverbiddelijk. Géén
papieren, géén visum, gèèn cent in hun
zak... en geen .toestemming van de regee
ring. „Terug..."
Gebid en gesmeekt hadden de twee Joden
maar er was geen mogelijkheid. Die bestond
eenvoudig niet. Er worden geen Joden toege
laten.
En ze gingen terug, deze zes kinderen.
Hand in hand, langzaam terug in de rich
ting der Duitsehe grens.
Maar de vrouw van den kastelein had
iets vernomen van deze trieste gebeurtenis
en haalde de stumperds binnen. Verkleumd
van kou, nat van de mist en de regen, door
de emotie niet in staat één woord uit te
brengen.
Het wonder.
Maar wat met de kinderen aan te
vangen? Ze mopsten terug, maar de
waardin, een ruw, maar goedmoedig
wijf, heeft er hartzeer van. Ze staat
op haar lippen te bijten en toen...
toen was 't wonder gebeurd. Want
'de deur ging open en naar binnen
stapte de burgemeester van Does
burg, .Thr. Nahuys.
Deze vrouw was een flinke vrouw en ze
deed direct een aanval op het hart van den
magistraat.
„Als hij nu eens 'bemiddeldeHij zou
het toch kunnen probeerenburgemeester
had veel invloed
Lang had de magistraat zich niet laten
smeeken en op 't oogenblik was hij aan 't
telefoneeren met Den Haag. Hij had al vijf
nummers gehad en was al een uur bezig.
Spanning.
Spanning in 't café, waarin de kachel
roodgloeiend staat en een kanarie zachtjes
zit te gorgelen. Zou at gelukken...?
Wij zelf zitten in spanning, maar
de kinderen schijnen 't niet te be
grijpen. Een meisje zit met een vod
dige lappenpop te spelen, en een an
der telt steeds weer haar kralen, die
ze in een doosje bij zich heeft...
zit te gorgelen. Zou 't gelukken...?
Thans gaat 't om jonge menschen en de
letters van stomme r-Hragraven. De Wet is
onmeedoogend. De Wet is hard. De Wet
kent geen pardon... Of zou...?
In de zijkamer spreekt burgemeester.
We hooren een zacht gemompel, soms
iets luider. Een magistraat vecht voor zes
jodenkinderen. Dat kan, goddank, nog in
Holland.
Er gaat een half uur voorbij. We raken
het bier, dat voor ons staat, niet aan. Roo
ken de eene cigaret na de andere.
De waardin is óp van de zenuwen.
Ze wascht vier bierglazen driemaal
afen vergeet twee klanten, die
haar al een paar maal geroepen
hebben.
Ineenseen rinkelend geluid. Er
wordt afgebeld. Nog evendaar gaat de
deur open.
Groot en rijzig komt burgemeester Na
huys te voorschijn enhij glimlacht. Hij
ziet er rood uit... geen wonder als je ander
half uur getelefoneerd hebt met den minis
ter en vele andere hooge ambtenaren.
't Is gelukt!
Hij hoeft niets te zeggen. Alleen
dat eene't Is voor elkaar men
schen. Ze mogen passeeren..."
De kasteleinesse snikt en wij al
len voelen de spanning wegzakken,
wij groote kerels!
De heer Nahuys gaat nu alleen naar de
douane en is binnen 5 minuten weer terug.
Hij straalt als hij vertplt, dat alles voorbij
is. De beide Hollandsche Joden waren er
nog en nu gaat hij het zestal wegbrengen
Een spel met den dood.
De Joden komen binnen. Fluisteren heesch
wat dankwoorden. Rij den een trillen tranen
op z'n wang. Toch is die man al zeker 50
jaar!
Aan don arm gaan de kinderen mee. Nog
begrijpen ze er nipt veel van. Het lijkt ook
wel een spelletje. Eerst mocht 't niet... toen
wel
We staren deze acht menschen na.
Ze loopen snel... de kinderen op een draf
je...
Naar Holland!
De radio staat op een Duitsch sta
tion. De omroeper annonceert een
wals van Lanner
Met een ruk draait de kasteleinesse
de knop om. Géén muziekdaar is
de tijd niet naar!
M'n chauffeur kijkt me aan en
geeft een wenk. We gaan verderop.
Onderhandelingen over groote
aankoopen.
Naar de Msb. verneemt, voert de
Nederlandsche regeering onderhan
delingen met versohillende buiten
landsche vliegtuigfabrieken, om
ten behoeve van de Nederlandsche
luchtmacht een groot aantal jacht
en jacht-bombardementsvliegtuigen
aan te koopen. De regeering is blijk
baar van oordeel, dat de Nederland
sche industrie niet bij machte is,
in de dringende behoefte aan een
snelle uitbreiding van het luchtwa-
pen te voorzien, zoodat tot het aan
schaffen van buitenlandsche ont
werpen en de mogelijkheid tot li-
cence-bouw in Nederland, besloten
is.
Er zijn besprekingen gaande o.a. met de
Duitsehe Heinkel fabriek, de Britsche Haw-
ker fabriek en de Amerikaansche vliegtuig
fabrieken van De Severskv en Vultee. Ook
zou nog met een Ttaliaansche fabriek wor
den onderhandeld.
Het product van de Heinkel fabriek, dat
eventueel in aanmerking zou komen voor
aansehaffing. is de He112. uitere rust hip!
een Daimler-Renz motor van 1100 P.K Dit
tvpe is door Dnitsrhland voor export vrijge-
Teven. wat een zekere aanwijzing is. dat de
Duitsehe luchtmacht zelf over aanmerkelijk
heter en moderner iasers beschikt. Het
zelfde geldt in betrekkelijke mate voor de
overige huitenlandsrhe fahrikaten. die men
eventueel zou willen aanschaffen. Voor aan
sehaffing uit Engeland komt in aanmerkinc
de Hawker „Hurrirane". een eenzitter-iaeht
vlienrtuig. dat in groote series voor de lucht
verdediging van Londen wordt aangemaakt
ne ..Hurrirane" is uitgerust met een 1050
P.K. RoPs Rnvee „Merlin" motor en kan
een maximum snelheid hereiken van 510
K.M. per uur.
De Amerikaansche Vultee is de V11 G.B.
een twee-persoons iager-bommenwerper, die
maximaal 3S0 k.m. per uur loopt met den
Wright „Cvelone" G. 5 motor en 401 k.m.
oer uur met den Pratt Whitnev „Wasn"
1230 553C3G motor. De Severskv is een
één-nersoons iager. type 35; uitgerust met
een 950 P.K. Pratt Se Whitnev „Twin Wasp"
motor. Dit toestel heeft een maximum snel
heid bereikt van 506 k.m. per uur.
„Niet de bussen zijn wild, nöch de
chauffeurs, maar het publiek is
wild om er in te komen!"
Het comité van actie van het Nederland
sche Touringcar-bedrijf hield gisteravond in
Rellevue te Amsterdam een openbare bij
eenkomst ter bespreking van het wilde
autobus-vraagstuk. De zaal was slecht be
zet.
Mr. G. F. J. Jongbloed uit Den Haag hield
een inleiding, waarin hij het onverant
woordelijke kapitaalvernietiging noemde,
wanneer het autobusvervoer onmogelijk
wordt sremaakl. De werkloosheid zal sterk
toenemen. De ondernemners blijven met
hun onbruikbaar materiaal zitten.
Spr. schatte de schade op 10 a 15 milli-
oen gulden waartegenover een extra inko
men voor de spoorwegen van anderhalf
millioen zou staan. Het Nederlandsche volk
dient alles in het werk te stellen om het
wetsvoorstel te doen verwerpen door de Ka
mer.
De tweede spreker, de heer W. Zwiebel,
zeide, dat als in Frankrijk een minister zich
zoo gedragen had als minister Goseling. hij
reeds met dank voor niet bewezen diensten
naar huis zou zijn gestuurd.
Dr. van Aalst, hierna het woord voerend,
zeide dat de spoorwegen hun fouten verha
len willen op de bussen.
Spr. brak een lans voor het particulier
initiatief en protesteerde tegen den naam
„wilde" bus.
Do bussen, noch de chauffeurs zijn wild.
slechts het publiek om er in te komen, aldus
dr. van Aalst
Lijk van een jonge vrouw, gewik
keld in een zak:
ECHTGENOOT IN HECHTENIS.
Gistermiddag omstreeks vier uur
heeft de gemeentepolitie van Bruns-
sum in een bonwland, gelegen te Am-
stenrade, een afschuwelijke ontdek
king gedaan. In een gonjezak gewik
keld lag daar het lijk van een 23-
jarige vrouw uit Brunssum, die se
dert enkele dagen werd vermist. De
beenen van het slachtoffer staken uit
den zak.
Onmiddellijk werden de noodige maatre-
sw
6, 10, 13 CT. PER HALF ONS
Verwachting: Matige tot krach
tige, later tijdelijk stormach
tige Z. tot Z.W. wind, zwaai
bewolkt tot betrokken, latei
opklarend, eenige regen aar
vankelijk iets zachter in '1
W. en zachter in het O, l£
ter geleidelijk wat kouder.
Verdere vooruitzichten: Buiig.
gelen genomen en het parket te Maastricht
van dezen luguberen vondst op de hoogte
gesteld. Na eenigen tijd was de officier van
justitie ter plaatse, waarna men onmiddel
lijk tot een diepgaand onderzoek overging.
Naar wij vernemen heeft dit onderzoek ge
leid tot de voorloopige inhechtenisneming
van den 28-jarigen echtgenoot der vrouw.
Het echtpaar was drie maanden geleden in
het huwelijk getreden. Naar het schijnt kon
den de jong-gehuwden het goed met elkaar
vinden. Maandagavond j.1. heeft de vrouw
per fiets haar woning verlaten en sedert dien
heeft niemand meer iets van haar verno
men.
Het onderzoek in deze zaak is in handen
van inspecteur Weyma van de gemeentepo
litie te Brunssum.
Overeenkomst tusschen bestuur
en defensie.
Tusschen het bestuur van het vliegveld
Ypenburg en het ministerie van Defensie is
een principieel accoord tot stand gekomen,
ten aanzien van den bouw van militaire
hangars op dit terrein.
Het departement van Defensie zal nader
beslissen, op welk tijdstip de bouw zal aan
vangen en welke afmetingen de hangars
zullen krijgen.
Het is nog niet zeker, of er één of meer
hangars gebouwd zullen worden, dit hangt
voor een groot deel samen met de encadree-
ring van de luchtvaartregimenten, welke
binnenkort gevormd zullen worden.
Door de tegemoetkomende houding van
het bestuur van Ypenburg hadden de onder
handelingen met het ministerie een vlot
verloop.
De bestemming van het vliegveld Ypen
burg zal overigens niet veranderen. Het
blijft de zetel der N.L.S. en het centrum der
opleiding voor sport- en M-brevet.
dan alleen per W.A.C.0 Autobusdiensten.
Snelste en voordeligste autobusve: binding.
Vraagt onze winterdienstregeling, verkrijg
baar bij de chauffeurs en onze kanforen.