Heden Kippensoep
/lyendcL
Den Helder en het herstel van
de onafhankelijkheid
in 1813
Zaterdag 19 November 1938
Tweede Blad
Van een admiraal uit één stuk. Den Helder
geblokkeerd. Een benauwde winter voor
de dorpsbewoners. De kozakken komen
in wat zich in Den
Helder afspeelde
UW KINDJE
VERKOUDEN
Vondsten en variëteiten
't ttti&q&nd )3£aacL^e
„AU GASTRONOMIE"
15 cent per portie
Bazar Vrijzinnige
Vrouwenvereeniging
Mrs» „O"
.O 12
Correspondentie Hr Ms
en „O 15"
Duitschland en het
koloniale vraagstuk
M1JNHAR PT 'S
I axeer-
tabletten
Opbrengst collecte
„Indië actie'
£tadinieuiud
Rr PPn nrnCïto traniolr I Holland zou vestigen, en, gelijk uit meer dan
I^IL CC11 ytuuic llctyiCJK. een particulieren brief van zijn hand blijkt,
Deze maand herdenken we de 125-jarige
onafhankelijkheid van ons land. Voor onze
stad is dit een tijd van groote gebeurte
nissen geweest en een medewerker heeft
uit de historie het verloop van deze ge
beurtenissen geschetst. Men ziet er uit,
dat Den Helder, door hooge plichtsbetrach
ting van admiraal Verhuell, tot een van de
laatste plaatsen was, die zich aan het
Fransche juk losmaakte. Het was een be
nauwde tijd voor de Helderschen en uit de
geschiedenis blijkt, dat de winter van
18131814 een winter geweest is vol
ellende en narigheid.
De gevolgen van den terugkeer van den
Prins van Oranje heben geleervan hoe groote
beteekenis het voor Nederland en de positie,
die ons land daarna innam, is geweest, dat
herwinnen onzer onafhankelijkheid uit de
bevolking zelve voortkwam; dat zij ons niet
werd gegeven door Pruisische of Russische
troepen of Engelsche schepen, die eerst ter
hulp kwamen, toen het volk zich had uit
gesproken en opnieuw een Oranje zich aan
het hoofd had gesteld.
Deze gevolgen waren voor Den Helder, van
ouds de voorhaven van Amsterdam, maar als
gevolg van Napoleon's strategisch inzicht
langs het Nieuwe Diep en ook verder krach
tig versterkt, van bijzonderen aard. De stel
ling, aanvankelijk gecommandeerd door ad
miraal De Winter, stond op bovenbedoeld
tijdstip onder leiding van den vice-admiraal
Carel Hendrik Graag Verhuell, die niet alleen
Inspecteur-Generaal over de kusten van de
Noord zee was, doch ook bevel voerde over
de scheepsmacht in de Zuiderzee, het Texel-
sche eskader, Den Helder en onderhoorig-
heden. Zijn aanhankelijkheid aan het Oranje
huis, welks laatste Stadhouder, Prins Wil
lem V, hij tot op het Scheveningsche strand
had vergezeld, had hem doen weigeren dienst
bij de Bataafsche Republiek te nemen. Maar
zijn vijandige gezindheid jegens Engeland,
dat hij als de grootste vijand van Nederland
beschouwde, maakte het Napoleon niet moei
lijk hem voor het Fransche Keizerrijk te win
nen. Verhuell is erin geslaagd, om, ondanks
de waakzame oogen der Engelschen, de Hol-
landsche kanonneerbooten behouden
naar Boulogne te brengen; hij stond vanaf
dat oogenblik in de hooge gunst van Napo
leon, dien hij oprechte bewondering toedroeg
en van wien hij, ook na zijn val, gewaagde
als de held, die zijn soldaten tot honderd en
meer overwinningen had geleid. In Franschen
dienst getreden, achtte hij het plicht en eer
om de aan hem toevertrouwde stelling en
schepen te bewaren, totdat een keizerlijk
woord hem van dien plicht onthief. Met wan
trouwen vervuld jegens de vrijheidsbeweging,
die op 17 November 1813 begon, geen toe
komst daarvan voorziende, vreesde hij, dat
overgave van de stelling en het eskader, aan
zijn zorgen toevertrouwd, ertoe zou lelden,
dat Engeland zich in het Noorden van Noord-
f Wrijf dan keel, rug en borstje in met
Dampo.Wonderlijk zooals dat helpt!
Pot 50 ct. Tube 40 ct. Doos 30 ct.
er niet meer zou vertrekken.
uit t
Vóór 50 jaar.
Op de Werf
Den lSen November werden op 's Rijks Werf
alhier op de gebruikelijke wijze wytgereikt de
navolgende bronzen en zilveren medaïlle's met
de daaraanverbonden gratifikatie voor ijver en
trouwen dienst en wel een zilveren aan: de lste
bewaarder bij 's-Rijks artillerie Magazijnen D.
Viejou, de scheepstimmerlieden A. J. Nylandt,
W. Krijnen en W. Boon en den werktuigmaker
P. Koster en de bronzen medaille's aan: den
scheepstimmerman JKraak Dz. en den vuur-
stoker C. Amic.
En bij de Marine.
Door den officier-machinist lste klasse A.
Jongkees is een eenvoudige inrichting uytge-
vonden tot afblazen van den stoom zonder ge-
druisch. Deze stille stoomafblazer is gedurende
de afgcloopen oefeningen aan boord van een
tweetal schepen van het gepantserd materxeel
der Marine beproefd en heeft zeer goede resul
taten opgeleverd.
Den Helder onweerstaanbaar voor
de Engelschen.
Het waren 9 linieschepen, van welke „De
Prins" met 80 stukken vlaggeschip was, en
6 fregatten, die met enkele schoeners en
flotiellevaartuigen voor Den Helder waren
verzameld; later kwam een gedeelte van de
flotie' e van de Zuiderzee en die van de kust
van Friesland deze schepen vermeerderen.
Verhuell vestigde zijn hoofdkwartier in fort
Lasalle, het latere Fort Erfprins, dat poorten
had naar Den Helder, Huisduinen en de zee.
Op het Kijkduin lag eertijds het fort
Morland, terwijl met beide verbonden
waren de kleinere forten en batterijen,
die de stelling, welke nog niet geheel af
gebouwd was, sterk maakten naar alle
kanten. Zoo sterk, dat ondanks de tegen
stand, dien Verhuell bood, Engelsche
schepen wel eens zijn komen kijken, maar
niet tot den aanval zijn overgegaan.
Den Helder in staat van beleg.
Het is wel eigenaardig, dat reeds in den
aanvang van November 1813 in Den Helder
vreemde geruchten liepen, ten deele door
schepen overgebracht. Maar de berichten
waren onwaarschijnlijk en tegenstrijdig; de
brieven, die particulieren ontvingen, waren
geopend. Verhuell werd door een Fransch
overste der genie, die zich met verlof te
Amsterdam bevond, van de daar op 15 No
vember uitgebarsten oproerige beweging het
eerst op de hoogte gesteld; hij hechtte er
geen blijvende waarde aan, trok echter zijn
schepen binnen het Nieuwe Diep terug en
vond het zijn plicht de discipline ten streng
ste te handhaven. Reeds den volgenden dag
ging lijj er zelfs toe over Den Helder en
onderhoorigheden in staat van beleg te ver
klaren en persoonlijk het bevel over geheel
de land- en zeemacht daarbinnen te aan
vaarden.
Oranje boven.
Al spoedig bleek het, dat de Fransche
ambtenaren, in het bijzonder die van de
douanen, de vlucht genomen hadden; in de
straten van Den Helder hadden enkele jonge
mannen het Oranje boven aangeheven, maar
maar voorloopig geen bijval gevonden. Eener-
zijds deed Verhuell al het mogelijke om te
voorkomen, dat de geest zich op de schepen
met Oranje-gezinde bemanning zou overplan
ten; anderzijds verklaarde hij tegenover de
Fransche politiebeambten, die Den Helder in
staat van oproer wilden stellen, dat, waar hij
commandeerde, geen oproer was.
De militaire schijver De Bas, die een hoo-
gen dunk heeft van het onafhankelijk karak
ter van Verhuell, herinnert er ook aan, dat
hij de Fransche ambtenaren op Texel be
schermde tegen de aanvallen, waaraan zij al
spoedig van de zijde der opstandig geworden
bevolking bloot stonden.
Verzet en sabotage op schepen.
Hij zond er een korvet heen, in staat het
geheele dorp plat te schieten. Die evenwel
terugging toen de aanvankelijk geheschen
Oranjevlaggen waren ingehaald. Dat hij met
het voorloopige gouvernement, dat zich in
Den Haag had gevestigd, geen verbinding
wilde houden, bleek wel uit het feit, dat hij
het vanuit Amsterdam gezonden jacht „Ba
tavia" den toegang tot de vloot belette. De
aan boord zijnde onderhandelaars van de voor
loopige regeering wilde hij niet eens te
woord staan, wellicht, omdat men onmiddel
lijk tegenover hem met sommatie begon en
hij geen ander bestuur erkende dan dat van
den Keizer, en zich niet gerechtigd achtte om
aan bevelen van anderen gevolg te geven.
Verhuell, zeer bemind onder zijn schepelingen,
ging de bodems inspecteeren, wat echter niet
verhinderde, dat vele matrozen die schepen
verlieten; dat deze dus slecht bemand waren,
doch moesten blijven liggen, wijl ze vanuit
de forten, die daartoe opnieuw van geschut
waren voorzien, waren te beheerschen. Bin
nen de steling had men versterking gekregen
van een bataljon vreemdelingen, die onder
den overste de St. Juste uit Noord-Holland
waren terugekeerd. Het doet eigenaardig aan
in de uitvoerige mededeeling van De Bas te
vernemen, dat deze Fransche Overste den
admiraal Verhuell een pakket van Van Hoo-
g-endorp en Van der Duyn van Maasdam ter
hand stelde, waarin proclamaties werden
aangetroffen, die hem echter niet van mee
ning konden doen veranderen.
Op de schepen openbaarde zich verzet;
dwangmiddelen moesten tegen de achterge
bleven bemanning worden toegepast; sabo
tage en brandstichting bleven niet uit. Er
was gebrek aan geld voor de soldij; Ver
huell nam krasse maatregelen en zond er
een detachement op uit om in Alkmaar uit
de kas van den ontvanger het hem toekomen
de te lichten, waarin dit detachement slaagde,
niet tegenstaande het overal in de dorpen
reeds Oranje boven was.
(Wordt vervolgd.).
1 -et opleidingsschip der Duitsche Marine „Gorch Fock", onder bevel van den Kapitein-
Luitenant ter Zee Kahler, zal tusschen 1 en 16 December a.s. een onofficieel bezok van vijf
dagen aan Den Helder brengen.
SPOORSTRAAT 94 TEL. 660
Een opgewekte stemming en koop
zin. Burgemeester Ritmeester
spreekt het openingswoord.
Een halve dag slechts hebben de leden van
de Vrijzinnige Vrouwenvereeniging de kans
gehad hun kas te versterken en die hebben ze
aangegrepen met beide handen. Er waren zoo
veel verkoopsters op de bazar, die gisteren
middag in de bovenzaal van het Militair Tehuis
in de Spoorstraat gehouden werd, dat niemand
van de bezoeksters aan hun handen ontsnapte.
Trouwens, dat bleek ook niet de bedoeling van
de aanwezige, want er werd graag en vlot
verkocht en de stemming was direct gisteren
middag bij de opening al zeer opgewekt. Dat
kwam misschien door het gezellige openings
woord van den burgemeester, die daarin zijn
teleurstelling uitdrukte, over het feit, dat er
geen gerookte worst was, evenals vorig jaar,
want dat was zoo ongeveer het eenige artikel
waar hij op deze bazar interesse voor kon heb
ben.
Maar buiten dit grapje was de burge
meester ernstig in het woord dat hij sprak,
omdat hij in deze bazar aanleiding vond
te spreken over de noodzakelijkheid van
aaneensluiting van alle godsdienstigen in
Nederland, nu we buiten onze grenzen,
zulke ontzettende dingen zien gebeuren.
Het is een gelukkig verschijnsel, dat de men-
schen, die het meeste lijden, ook het sterkst
gedragen worden door hun godsdienst.
Wij Nederlanders, die leven in het land
van de geestelgke vrijheid, hebben een
groote taak. Onze grenzen moeten open
voor hen, die onbarmhartig vervolgd wor
den, opdat ze hier kunnen binnenkomen.
Wanneer gjj geroepen wordt, tot steun aan
deze slachtoffers, brengt dan uw gave met
liefde en vreugde. Z\j zal U zeker vergoed
worden.
De burgemeester had aan dit woord vooraf
doen gaan een wensch tot het welslagen van
dezen bazar en een dankwoord aan de dames,
die aan het totstandkomen ervan hadden mee
gewerkt.
Gisterenavond om 12 uur is de bazar geslo
ten en wij twijfelen er niet aan, of het resul
taat is bevredigend geweest. Er was veel ge
geven en er waren verschillende attracties, die
je het geld met genoegen uit den zak halen.
Een aardig cadeau voor de verloting was
een eigen gemaakt kleed van naaldwerk, door
een 82-jarigen heer, voorstellende een Duitsch
zeilschip. Een keurig stuk werk, dat ieders
bewondering trok.
Vermelden we nog, dat de radiodokter met
gramofoonplaten en radiomuziek, de muzikale
noot aanbracht en dat het Mevrouw v. d. Poel
was, die het welkomstwoord sprak.
Correspondentie voor Hr. Ms. onderzee
booten „O 12" en „O 15" wordt tot en met
4 December a.s. verzonden aan Willemstad
(Curagao).
Tot 8 December, 's middags 12 uur, naar
San Juan de Portorico.
Tot 19 December naar Ponta Delgada.
Tot 19 December naar Ponta Delgada
(Azoren).
Na 19 December moet alle correspondentie
naar Den Helder worden gezonden.
APOTHEKEN.
Van hedenavond 10 uur tot Maandagmor
gen is alleen geopend de apotheek van de
firma Rootlieb, Binnenhaven.
Van Maandag 21 Nov. tot 28 Nov. wordt
avond- en Zondagsdienst waargenomen door
de firma Smeets—Snel, Weststraat.
VOOR ALLE VERZEKERINGEN
..VRAAG EN AANBOD", tel. 300
Makelaar F. NYPELS Spoorstraat 9-11
Tooneelavond van „De Lyceïst" en
„Heldersche Kweekschool Club".
Voor een geheel bezette Casino-zaal hebben
gisteravond „De Lyceïst" en de Heldersche
Kweekschoolclub een tooneeluitvoering ge
geven van het bekende spel van Herman Roel-
vink „Mrs. O". „Mrs. O" is een blijspel, dat
enkele malen geraakt in de sfeer van min of
meerderen ernst, doch dat toch voor verreweg
het grootste deel gaat via de luchtige wegen
van licht amusement.
Deze episode uit het leven van een groep
menschen van zeer diverse pluimage, speelt
zich af te St. Moritz. Hier bevindt zich de ver
loofde van een ernstig Hollandsch ambtenaar
(hij is zelfs zeer Hollandsch, als dat beteekent:
zwaar-op-de-hand) en die ambentaar zelf, die
best bijlkt mee te vallen.
De jonge vrouw is er met de Noorderzon van
door gegaan, zonder dat de ander daar ernstig
rekening mee gehouden heeft. Hij vindt haar
in het gezelschap van enkele jonge menschen,
die zich beijveren haar het hof te maken. De
een op zakelijk Amerikaansche wijze, de ander
meer „droomerig-Noorsch" en een Italiaan op
de hem eigen wijze. De laatste blijkt achteraf
tot het gilde der „zware jongens" te behooren,
doch dat is in het stuk feitelijk bijzaak. Ook
in de „champagne-achtige" sfeer van St. Mo
ritz met zijn alpengloeien en skiën kunnen
beide gelieven het, na een aanvankelijk „gentle-
mans-agreement" niet vinden. Eerst in het der
de en laatste bedrijf is dat het geval, doch dan
heeft men enkele uren genoten van een frisch
stuk tooneel van Roelvink, dat goeddeels naar
behooren weergegeven werd.
Corrie Remijn bracht de rol van Mrs. O voor
het voetlicht en zij is er in geslaagd deze figuur
leven in te blazen. Met name in het eerste be
drijf was zij uitstekend op dreef in haar zeer
charmeerende onbevangenheid en would-be
flirtations. Kranig werk voor een dilettante.
Arie Grendel, een bekende naam op de school-
tooneelavonden, was eveneens op dreef. Deze
jongeman kent de kneepjes van tooneelspelen
en gaf de rol van den levenswijzen vriend kleur
en leven. Hetzelfde kan gezegd worden van
Abbenes als den „zwaar-op-de-handschen"
Hollander; zijn vitaliteit en enthousiasme, zelfs
als „Hollander" waren weer als van ouds rede
nen, dat keer op keer een daverend gelach op-
klaterde. Janneke Bozuwa speelde met flair
haar rol van Mevr. Molenkamp. Een enkele
maal iets te geforceerd, doch dat zag men
gaarne door de vingers. Willy de Groot als Ella
was matigjes. Een volgende maal iets meer
inleving in de rol en niet het zeggen der dingen
zonder meer. Nellie Kiljan als Jolanda was als
Italiaansche goed in haar rol thuis. De overige
partijen van de drie adspirant-minnaars waren
in goeddeels vertrouwde handen bij Adri Kes-
teloo, Henk v. d. Water en Jan Gottmer.
Een hartelijk applaus was na ieder bedrijf de
dank van het, zooals reeds gezegd, zeer groote
auditorium. Zij nog. vermeld, dat de regie, op
enkele foutjes na, vrijwel klopte en dat de
tooneelaankleeding naar behooren was.
Wij mogen hier nog de vraag stellen of het
bij een volgende uitvoering niet gewenscht is
een „rookverbod" in te stellen. Het lijkt ons,
met name voor de spelers, wel iets, dat het
overwegen waard is.
De band van zeven hield na dit stuk de aan
wezigen nog geruimen tijd met prima dansmu
ziek bijeen.
Het is te begrijpen, dat e mogendheden,
die aanvankelijk zoo toeschietelijk waren
ten opzichte van Duitschland waar het
zijn koloniale aanspraken betrof, de laat
ste weken van gedachte veranderd zijn.
Na München was men diep overtuigd van
het recht van Duitschland op koloniën en
al stond men nu niet direct klaar met de
teruggave van het eens aan Duitschland
ontnomen gebied, men voelde de dringende
noodzakelijkheid, dit vraagstuk zoo spoedig
mogelijk, naar het genoegen van Hitier,
op te lossen.
De noodzakelijkheid van de oplossing van
dit vraagstuk voelt men nog wel, maar over
de wijze waarop is men het op het oogenblik
heelemaal niet eens. Al zegt men dit niet zoo
in het openbaar, men is huiverig geworden
om onder deze omstandigheden met Duitsch
land in zee te gaan. Er is geen sprake meer
van gebiedsafstand van Engeland aan Duitsch
land en evenmin Frankrijk zal iets van zijn
koloiën aan Duitschl' nd teruggeven. Dat zijn
verklaringen onomwonden door de regeeringen
afgelegd. Ter geruststelling aan de bewoners
van c.e koloniale gebieden, die de angst om het
hart slaat, als ze denken aan de mogelijkheid
onder Duitsch bewind te komen.
Een regeering, die zoo onmenseheljjk
met een groep van zjjn bevolking om
springt, dat geen pen in staat is het leed
te beschreven van de duizenden onschul
dige slachtoffers, heeft geen enkel bewijs
van sympathie meer buiten zijn grenzen
te rekenen. Hitier heeft zijn eigen glazen
ingegooid.
Toch vraagt het koloniale vraagstuk om 'n
oplossing. Duitschland zal in dit opzicht aan
zijn eischen vasthouden en als straks de ver
ontwaardiging wat gelucht is, zal het zijn
aanspraken weer doen gelden.
De „Times", in deze misschien wel de
spreektrompet van de Engelsche regeering,
erkende ook deze week nog de actualiteit van
het vraagstuk, maar zocht de oplossing ervan
thans in een anderen vorm als tot dusver.
Het blad bepleit een gemeenschappelijke
belofte door de mogendheden, betrokken bij
de „kolonisatie van Afrika", hierop neerko
mende, dat zij „erkennen dat, halverwege
tusschen de groote zelf-besturende gemeen
schappen in het Zuiden van Afrika en aan de
Middellandsche Zeekust, die op weg zijn naar
zelf-regeering, een uitgestrekt continent van
achterlijke rassen bestaat, wier toekomst
moet liggen, misschien voor eeuwen, bij de
leiding van Europeanen"". Hierin komt het
mandatenbeginLel van den Volken
bond in anderen vorm weder te voorschijn.
Deze erkenning zou de opvatting uitschake
len, dat de achterlijke rassen ooit weder zou
den kunnen worden beschouwd als een factor
in de machtspolitiek van Europa.
werken zacht en zekerl
DOOS 60CT
voor het Ned. Bijbel-Genootschap.
Wat door eensgezinde samenwerking te be
reiken is, toont ons de opbrengst van de „Indië-
Actie" ten behoeve van het vertalen en ver
spreiden van den Bijbel in Ned.-Indië.
Deze collecte, gehouden onder de leden van
de meeste kerkgenootschappen hier ter plaatse,
gaf als resultaat een bedrag van niet minder
dan 421.83%Dank zij de christelijke samen
werking, niet alleen in onze stad en land, doch
ook internationaal, verdubbelt het Britsch-
Buitenlandsch-Bijbelgenootschap dit bedrag,
zoodat Den Helder, dank zij veler offervaar
digheid op deze sympathieke wijze 843.67
voor dit verheven doel ten behoeve van de uit
breiding van de christelijke cultuur in ons
Indië kan besteden.
Voorwaar ons niziens een treffend staaltje
van moreele herbewapening!
Voor het Donderdagavond in het Marine-
Ho pitaal gehouden examen ter verkrijging
van da aanteekening Kraamverpleging slaag
den alle candidaten t.w. de verpleegsters E. A.
Kruys, G. J. Langedijk, G. Tigchelaar, E. P.
Yellekamp en H. Voetelink.
Voor het diploma machineschrjjven slaag
den aan het Instituut „Mercurius", Loods-
gracht 72, de volgende heeren: J. W. H. Last
drager en Q. Langerak. Beide leerlingen van
bovengenoemd instituut.
Westgracht 80: Tentoonstelling Historisch
Genootschap „De Kop van Noord Holland".
Eiken werkdag van 710 uur.
Zaterdags van 35 uur en van 7—10 uur.
Aquarium Zoöl. Station. Voor het publiek
geopend: dagelijks van 912 en van 13.30
17 uur. Zaterdag van 912 uur.
Natuurhistorisch Museum, 2e Vroonstraat,
lederen Woensdag van 35 uur.
lederen Zaterdag van 710 uur.
Bovendien de eerste Zondag van elke maand
van 35 uur en de eerste Woensdag van
8—10 uur.
BIOSCOPEN:
Tivoli-theater, Spoorstraat, half 8:
„Als een dief in den nacht".
Rialto, Spoorstraat half 8:
„Verwaarloosde jeugd".
Witte-Bioscoop, Koningstraat, half 8:
„De zangvogel van Broadway".
Heden
Musis Sacrum, 8 uur. Soirée dansante voor
leerlingen.
Casino, 8.15 uur: Cabaretavond „Harmonie".
„Dennenheuvel", 8 uur: Feestavond Huisdui-
ner Belang.
Zondag 20 November.
Casino, 8 uur: „Revue „Dat is Holland".
R.K. Volksbond, 8.15 uur Eerste Held. R.K.
Tooneel-vereeniging„Zijn Weldoener".
Musis Sacrum, 8 uur. Populaire Soirée.
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder 756.4
Temperatuur lucht 8.1
Wind; richting: N.W.; kracht: 3.
Licht op 4 uur 31 min.
GESLAAGD: Voor het Middenstandsdiploma
slaagden te Alkmaar onze stadgepnooten de
heeren P. C. Paans, Th. M. A. Pot, E. v.
Prong, Th. Rozema, H. J. Scholten, J. Veld
man, H. W. Zegel en J. Morée.
