Bij de cowboys van
het Noorden
XoS (taait!
't HOEKJE
OUDERS
De jaarlijksche rendiermarkt de grooie gebeurtenis
binnen den Poolcirkel
In wat voor stemming
eet U?
VOOR DE
De paedagoog
Dr. H. G. Hamaker
In de eerste maanden van het
jaar vinden in het hooge Noorden
bij de Lappen de massale verkoo-
pipgen van rendieren plaats. Dit is
voor deze laatst» Nomaden van
Europa de groote gebeurtenis van
het jaar. Hier en daar komen zij
samen, zij wisselen van gedachten
met vreemden en reeds dat is voor
deze menschen, die het grootste
deel van hun leven in de eenzaam
heid doorbrengen, een feestelijk
iets. In ons artikel vindt men de in
drukken weergegeven van een be
zoek aan dit land, iets over de ty
pische gebruiken van de menschen,
die dit gebied bewonen.
Laag staat de zonneschijf aan den he
mel, lange schaduwen vallen voor ons
uit over de nederzetting Tankapirtti,
in Finsch Lapland, 234 kilometer ver
wijderd van den weg, die van Rovaniemi
voert naar de Poolzee. De blanke, gladde
latten glijden als vanzelf voort over den
uitgeholden weg naar het bosch. De sneeuw
onder onze voeten is stijf aangetrapt door
de velen, die voor ons langs deze route
zijn gegaan. Bij eiken ademtocht blijft ge
durende seconden de wasem zichtbaar; dat
is nog eens koude, de thermometer wijst
30 graden onder nul.
In dit subarctische woud verrijzen plot
se'ng voor ons oog een paar lage blokhui
zen. In eens bevinden wij ons temidden
van een drukke bedrijvigheid. Daar loopen
de Lappenjongens in hun kleurige kleedij
er. hakken hout. De meisjes in nog veel
bonter gewaden gestoken zijn druk bezig
met het bereiden van de koffie, die klaar
gemaakt wordt in groote koperen ketels.
Hier en daar hebben rendieren zich meters
diep in de sneeuw ingegraven, zoodat soms
nog slechts het opwippende achterdeel te
zien is.
In dolle ren komt een horde naderbij
bruine lijven. Wanneer de kudde eenmaal
binnen de omheining is gekomen, heerscht
doodsche stilte en is een ieder gespannen,
vol verwachting van hetgeen komen gaat.
Het minste geluid zou de dieren kunnen
verschrikken en daarom kruipen de man
nen, vrouwen en kinderen stil onder de
balken van de afrastering door en nu kan
het feest beginnen, waarbij de Lappenfa-
milie van groot tot klein tegenwoordig is,
de rendier verkooping of zooals men dat
hier in het Finsch noemt: de „Porroerotus"
gaat beginnen, de jaarmarkt van de ren
dierkweekers en de Lappen, die men niet
ten onrechte de laatste Nomaden van Euro
pa noemt...
Wanneer het laatste dier van de kudde
door de poort gegaan is, wordt deze onmid
dellijk gegrendeld. Op ditzelfde oogenblik
schijnen de menschen als het ware de
macht over hun tong terug te krijgen. Nu
is er geen gevaar meer dat de dieren zul
len ontsnappen. Deze ontdekken maar al
te spoedig, dat het met hun vrijheid gedaan
is. Angstig beginnen zij te snuiven en hok
ken in groepen bijeen. De lucht is vervuld
van hun zenuwachtig geproest, de brës-
de, hoornen hoeven doen den grond da
veren, de prachtige, vertakte geweien ra
ken in elkaar. En temidden van al dat ru
moer klinken rustig de hooge, heldere
stemmen van de herders, die onbewogen,
gestoken in hun kleurigen dracht, door het
gewoel heengaan. Onder de hoeven van de
voortjagende dieren, warrelt de sneeuw op
als het fijnste meel, dat men zich denken
kan. En dat tafereel wordt beschenen door
het haast pijnlijk schelwitte licht van den
Noorschen winterzon.
Zonder eenig risico kan men zich temid
den der dieren begeven. Oogenblikkelijk
wijken zij uiteen, gelijk een boeg door het
water snijdt en de golven zich schuimend
naar beide zijden in tweeën verdeel en.
Even merkwaardig als deze dieren van het
hooge Noorden zijn hun herders. „Porro-
miehet", of wel rendier kerels heeten deze
„Cowboys" van het Noorden. Het heele
jaar door vertoeven zij met hun kudden in
de woeste, kale gebieden, trekken over de
Het merken van een rendier. Men snijdt
uit de
door het woud. Twee, vier, zes „Raito's"
(Raito karavaan) met 3, vier zeven ren
dieren die voor sleden gespannen zijn. Ach
ter de slede van den leider volgen de an
dere, alle zijn zij met elkaar verbonden
door middel van leeren riemen. In de sle
den bevinden zich de Lappen,, bijna
zonder uitzondering herders, kinderen, die
zoo warm ingepakt zijn, dat zij gelijkenis
vertoonen met levende kegels, sneeuw-
schoenen, plaids en huisraad. Even maken
de sleden een boog, de leidsels worden,
straf aangetrokken en de wilde rit is ten
einde, snuivend staan de rendieren stil.
De muilen zijn wijd vaneen gesperd, de
oogen branden, de flanken gaan snel op en
neer, zoo staan de dieren daar en meters
lange wasemtochten zijn voor hen uit zicht
baar.
In den dichtstbijzijnden boom worden
de leidsels geslapen, want nooit mag men
deze nog halfwilde herten vrij rond la
ten loopen. Zij zouden waarschijnlijk in
een onbewaakt oogenblik het hazenpad kie
zen. Vrouwen en mannen komen om de
rendieren uit te spannen en de bagage onder
te brengen in de blokhuizen. Spoedig knap
pen de houtblokken in het open haardvuur.
Een grijsblauwe rookkolom kringelt uit
den schoorsteen naar boven en is duide
lijk zichtbaar tegen den starren hemel.
Al spoedig heeft men het zich naar den
zin gemaakt. De vrouwen en meisjes knap
pen zich op. Het groote feest is aangebro
ken, de dag. waarop rendieren verkocht
worden. Reeds ziet men de rendierkudden
van alle zijden naderen. Voorop gaat steeds
een herder met den leiderstier. Daarach
ter loopt de kudde van honderden rendie
ren. Uit alle richtingen komen de kudden,
naar het afgepaalde gedeelte in het bosch,
waar de verkoop zal plaats hebben. Wan
neer men maar eenmaal den leider door
de breede poort heeft gevoerd, volgt de
kudde vanzelf. Honderden en nogmaals
honderden rendieren, een golvende zee van
daartoe in een bepaalden vorm stukken
ooren.
eindelooze toendra's waar reeds in de grij
ze oudheid, hun voorvaders de kudden heb
ben gehoed. Het zijn doorgaans groote ge
spierde kerels, die dit leven op de vlakte
en met de dieren voor niets ter wereld
zouden willen prijsgeven.
Zorgvuldig maken deze mannen lasso
achtig touw gereed, terwijl hun oogen
spiedend over de kudde gaan. Die blik van
den herder is haast onfeilbaar. In het ge-
Twee jonge Lappen, in hun kleurige
dracht, zich verheugend op het oogenblik,
dat men zich rond de vuren zal scharen,
nadat het zakelijke gedeelte afgehandeld is
omdat dan het hart een woordje kan gaan
spreken.
wirwar van geweien ontdekt hij in een oog
wenk het dier, dat hij zoekt fluitend
giert de lasso door de lucht en staat om
het gewei van een uitgezocht dier. Oogen
blikkelijk zet de herder zich schrap, want
nu volgt de tegenstand van het rendier.
Het beest begint als een dolle in het rond
te rennen. Ontzet draven de andere dieren
bij hem weg, zoodat hij tenslotte alleen
komt te staan. Maar al zijn verzet baat niets
want langzaam maar zeker wordt hij door
den herder naar een kleine opening in de
omheining toe getrokken. Daar staat de
kooper. Wanneer deze een streep zet op
een bord, beteekent dit dat hij met den
koop accoord gaat. In een oogwenk is het
dier nu door de opening verdwenen in de
zoogenaamde „konttori", dat wil zeggen het
vak, waarbinnen een ieder zijn gekochte
dieren drijft. Ongeveer een dozijn van der
gelijke konttori's" staan op deze wijze in
verbinding met de „marktplaats". Het ge
schiedt slechts zelden,' dat een herder een
dier in zijn lasso vangt, dat van vreemde
kenteekenen is voorzien. Merkwaardig is
de wijze, waarop de Lappen hun dieren
waarmerken. Dit geschiedt aan de ooren,
waaruit stukjes van bijzonderen vorm ge
sneden worden.
Hier en daar aan de omheining hebben
de vrouwen vuren aangelegd en daarboven
hangen zwartgerookte ketels. Ieder, die
dorst heeft en wie zou dat niet hebben
bij zulk een lage temperatuur en bij zoo
inspannenden arbeid verkwikt zich door
middel van de sterke koffie. Nog altijd dra
ven de rendieren binnen de omheining
rond, nog altijd snorren de lasso's door de
lucht, en nog altijd doen de stampende hoe
ven de witte poeder opwarrelen. De markt
plaats wordt echter steeds leeger. daarente
gen vullen de „konttori's" zich meer en
meer. De zon zakt al lager aan den hemel,
de schaduwen worden langer, het zal spoe
dig donker worden.
En dan eindelijk gunnen de menschen
zich een welverdiende rust. Allen zitten nu
rsnd het knappende houtvuur, waarboven
de ketels hangen, waarin zij de soep, die be
reid wordt uit wortelen, vet rendiervleesch
en mergpijpen. Dan voelen zij, gezeten om
het vuur, hoe langzaam de moeheid bezit
van hun lichaam neemt en de menschen
worden zwijgzaam, alleen het knetteren
van het brandende hout en het snuiven
van de dieren onderbreekt de stilte van
den Poolnacht. Maar dat is ook het tijdstip,
dat woorden te veel zijn, dat de onzicht
bare draden geweven worden, die de jon
gemannen aan de eene zijde en de meisjes
aan de andere zijde met elkaar verbinden,
Armas en Marjatta; Juhani en Sylvis
Midden in de sneeuw heeft men
de koffietafel gereed gemaakt.
En waarover praat U aan tafel?
Een van de vele gevallen van practisch-
toegepaste spychologie! Waarmee eten wij?
Zoo oppervlakkig gedacht zouden velen
antwoorden: „met onze tanden natuurlijk!"
Toch is dit niet juist. Want eten in den
ruimsten zin genomen, is: voedsel tot zich
nemen. En slechts een gedeelte van het
proces heeft in den mond plaats.
Wanneer men in een onrustige of ver
stoorde stemming eet, zal dit zeer zeker de
digestie belemmeren. Want iemands ge
moedsstemming heeft een grooten invloed
op de werking van zijn (of haar) organen.
Een goedgeluimd mensch zal zich waar
schijnlijk gezond voelen en er weldoorvoed
uitzoen, terwijl iemand die een slecht hu
meur heeft groote kans loopt, op den duur
zijn digestie-organen grondig van streek te
maken. Men heeft aan een der groote labo
ratoria in Engeland proeven genomen met
konijnen en honden. Deze dieren werden
overvloedig gevoerd, maar onder het voe
ren voortdurend geplaagd en gesard. Daar
na werd deze dieren de maag uitgepompt,
en den inhoud daarvan ganalyseerd.
En wat bleek nu? Doordat de dieren der-
mate getergd waren, dat ez razend waren
geworden, terwijl ze aten, was het voedsel
tot vergif geworden, de gewaarwording
van groote woede had het voedsel bedorven.
De werking van de klieren, die de voor
de digestie benoodigde sappen afscheiden,
houdt nauw verband met de gemoedsstem
ming. Menigeen neemt pillen en bittere
drankjes in om de digestie te verbeteren,
die liever moest zorgen, gedurende de maal
tijden in een kalmere, betere stemming te
verkeeren. Wanneer dieren geen nut van
hun voedsel hebben, als ze door verkeerde
gevoelens beheerscht worden onder het
eten, kunnen menschen het zeker niet. Een
vroolijke, opgewekte, rustige stemming ge
durende de maaltijden is een eerste ver-
eischte voor een goede digestie.
Een zuivere, frissche atmosfeer maar
geen tocht. Een temperatuur van 60 65°.
Een heldere, maar niet te schelle verlich
ting in de kamer. A propos van de kamer;
het is raadzaam een eetkamer zorgvuldig
in te richten; geen al te donker behang,
geen lugubere schilderijen, een netjes-
gedekte tafel met wat frissche bloemen of
een plantje. Prettig zittende stoelen dia
niet te dicht naast elkaar moeten staan zoo
dat iedereen ruim kan zitten.
Laat zooveel mogelijk precies op tjjd op
doen. Dit voorkomt alvast vervelende op
merkingen van sommige menschen, die er
nu eenmaal niet van houden, op hu eten te
moeten wachten.
Haast U nooit met de maaltijden. Laat
iedereen het gevoel hebben, dat hjj er net
zoolang over kan doen als hij wil. Moedig
Uw huisgenooten aan, om er op de etens
uren altijd frisch en netjes uit te zien. Het
is veel gezelliger aan tafel, als iedereen
werkelijk trek heeft. En dat kan. Iemand
die op het etensuur geen trek heeft, heeft
waarschijnlijk de verkeerde gewoonte om
hetzjjte veel, te dikwijls of te snel te eten.
Aan hemzelf, om uit te maken welke van
de drie, en er verandering in te brengen!
Behandelt aan tafel uitsluitend vroolijke
onderwerpen. Hoeveel menschen kiezen er
niet juist het etensuur uit om over de op
voeding van hun kinderen te kibbelen, of de
kinderen te onderhouden over een slecht
rapport of iets dergelijks. Dit is vese van
bevorderlijk voor een go»de digestie.
Laat lieve iedereen een humoristisch ver
slag geven van zijn ervaringen van den af-
geloopen dag. Bespreekt een pas-versche
nen boek of een voorstelling waar U heen
bent geweest, of vertelt gelezen of gehoorde
grappen.
Kortweg, spreekt waarover ge wilt, maar
kibbelt niet, houdt geen zware discussie's
of mismoedige betoogen. Zorgt voor een
opgewekten, eensgezinden toon. Daarom is
het ook aan te raden, om onderwerpen, die'
kans hebben, tot verschil van meening te
leiden, niet aan te roeren.
Er is onder het eten niets gezelligers
denkbaar dan opgewekte gesprekken, die
wat aan de oppervlakte blijven,
Dr. JOS DE COCK,
De beteekenis van zijn arbeid ln
het belang van de opvoeding
en het onderwijs van het volks
kind.
Het zal 7 Februari a.s. veertig jaren ge
leden zijn, dat Dr. H. G. Hamaker, privaat
docent in de opvoedkunde te Utrecht, pro
moveerde in de geneeskunde. Dit feit, dat
ongetwijfeld in alle Nederlandsche bladen
herdacht zal worden, geeft mij aanleiding in
deze rubriek, waarin zoo dikwijls den naam
van den jubilaris genoemd werd, een en
ander mede te deelen omtrent de beteeke-
nis van den paedagogischen arbeid van Dr.
Hamaker.
Als student deed hij reeds aan paedago-
giek. Dit moge ietwat vreemd klinken, doch
dit doet het niet langer als men weet, dat
de jonge Hamaker op zijn mede-studenten
een grooten invloed had en velen zich tot
hem wendden om raad en zich vrijwillig on
der zijn toezicht plaatsten. Het studenten
leven is voor den jongen man met een te
kort aan concentratievermogen vol gevaren
Vrijheid aan de eene zijde, welke tot niets
doen verleidt en verantwoordelijkheid ten
aanzien der ouders en zichzelf aan de andere
zijde, welke den jongen man in zijn beste
oogenblikken angst en moedeloosheid bezor
gen. Wanneer men dan 'n vriend heeft met
'n sterken wil en 'n uitgesproken gave om
anderen tot geregelden en gecocentreerden
arbeid te brengen, kan men zich gelukkig
prijzen. En zoo'n vriend was de student-
Hamaker. De arts-Hamaker kwam in zijn
dokterspraktijk uit den aard der zaak
voortdurend in aanraking met studeerende
kinderen en bezorgde ouders. Naast de ver
zorging van den lichamelijken welstand der
patiënten kreeg hij, de geboren paedagoog,
dan ook weldra de talrijke vragen van te-
teleurgestelde ouders te beantwoorden. Dit
bracht hem er toe zijn aandacht te wijden
aan de practische opvoedkunde. Bestudee
ring van de paedagogische werken bracht
hem tot de ontstellende ontdekking*, dat er
op het gebied van de practische opvoed
kunde ongeveer nog alles te doen viel. En zoo
was het niet verwonderlijk, dat de huisarts
de practijk vaarwel zegde en zich begon toe
te leggen op de paedagogiek. Sindsdien ging
de arts Hamaker voor Nederland grooten-
deels verloren, maar kregen we den paeda
goog Hamaker terug. Gelukkig! Duizenden
ouders en onderwijzers hebben bij hun taak
als opvoeder geprofiteerd van de weten
schappelijk verwerkte ervaringen van Ha
maker, Hoevelen danken aan zijn tijdig ge
veven advies hun succesvol leven? Hoevelen
weten zich overtuigd, dat het advies van Dr,
Hamaker over hen aan de ouders verschaft,
nieuwe levensmoed en levensmogelijkheden
gebracht heeft?
Hoevele kinderen zullen, dank zij het
werk van Hamaker, een blijdere levens
periode gehad hebben?
Wie zal bij benadering den invloed kun
nen schetsen, welke is uitgegaan van z(jn
Tijdschrift voor Ervaringsopvoedkunde
Duizenden kennen dit maandblad in zijn
bruin-gelen omslag en putten uit den inhoud
ervan telkens weer de kracht om voort te
gaan.
Ik weet het: deze dingen vallen niet te
beantwoorden. Maar ik weet ook, dat op 7
Februari veler gedachten uitgaan naar hem,
die voor hen zooveel beteekenis had.
De opvoedkunde als wetenschap dankt
aan Dr. Hamaker ontzettend veel. De ver
nieuwing van opvoedkunde en onderwijs,
zooals deze thass alom baan breekt, vindt
in hem een harer voorloopers.
Men moet zijn werken bestudeerd hebben
om te beseffen, hoeveel ideeën, welke thans
als modern aangerekend worden, reeds lang
door hem gepropageerd werden.
Het is goed en noodzakelijk deze dingen
eens te zeggen. De bescheiden geleerde en
humane mensch Hamaker heeft nooit ge
streefd naar populariteit. Hij bleef stil
voortwerken, zonder zich te bekommeren
om de miskenning, die ook hem bij zijn pion
iersarbeid ten deel viel. De tijd is nabij, dat
ook zij, die zijn werk verontachtzaamden,
zullen erkennen, dat hjj een onzer grootste
paedagogen is. Bijzondere en gelukkige om
standigheden brachten mij de nabije kennis
making met zijn werk en het is mij een be
hoefte van deze plaats mijn grooten dank te
uiten voor al hetgeen ik van hem mocht lee
ren en ondervinden. Dank aan den paedagoog
Hamaker en bovenal aan den warmvoelen-
den en innemenden mensch!
HU-
