DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Nieuwe taak voor de
Italiaansche legionaires?
De oppositie tegen
Hitier neemt toe
Massale uittocht
naar Frankrijk
Sir Henry Deterding -f"
Arti^eriewerkp'aafsen
gedeeltelijk naar Rijswijk
Roosevelts tegenspraak
kwam te laat
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (Q LIJNEN)
6 FEBRUARI 1939
67e JAARG. No. 8535
Solidair met Hitier
Regeeringscrisis in
Zuid-Slavië
Dzjibocti niet te vededigen
Dit nummer bevat 8 pagina's
U^EERBERICHT
DE BILT SEINT
Voorloopers der
Palestina-conferentie
SPANJE
Franco trekt
de frontlijn recht
HELDERSCHE COURANT
Uitgave der Uitg.-Ml|. Holland» Noorderkwartier N.V. te Den Helder
MAANDAG
RECHTSTREEKSCHE BEDREI
GING VAN FRANKRIJK IN
HET OFFICIEUZE ITALIAAN
SCHE REGEERINGSORGAA.N.
Belangrijker dan de rede van Mussolini in
den groot en fascistischen raad is het daar
op volgende commentaar van het officieuze
regeeringsorgaan de Giornale d'ltalia. Daar
in wordt ten aanzien van den Spaanschen
burgeroorlog letterlijk gezegd:
Nieuwe manoeuvres tegen het na
tionaal vereenigde en onafhankelijke
Spanje zijn reeds aan den gang en
men tracht door diplomatieken druk
en interventie de opkomst van dit
Spanje te remmen.
Tot aan de volledige liquidatie van
de roode wapens in Spanje en in de
aangrenzende gebieden, waar de roo-
den steeds weer een onderkomen en
ondersteuning vinden, kan de over
winning van Franco niet als verze
kerd gezien worden. Daarom zul
len de Italiaansche legionarissen 't
Spaansche gebied niet verlaten, voor
het volkomen bevrijd is van de roo
de benden en van de omliggende
vernielende invloeden hunner vrien
den.
Hiermede wordt feitelijk gezegd, dat wan
neer Frankrijk niet geheel met het linksche
Spanje breekt, de Italianen desnoods dei
Pyreneeën over zullen trekken en Zuid
Frankrijk bezetten. Daarmede zou het tege
lijkertijd een andere wensch bevredigen
Frankrijk af te snijden van het Middelland
sche Zeegebied.
Een communiqué
In het communiqué, na de bijeenkomst
van de fascistischen raad uitgegeven, wordt
o.a. gezegd:
„De duce heeft een uiteenzetting van den
algemeenen internationalen toestand gege
ven. De groote raad juichte hem herhaalde
lijk toe en zijn conclusies werden met een
geestdriftig applaus ontvangen.
„De Groote Raad van'het Fascisme geeft
uiting aan zijn groote voldoening over de
rede, door Hitier uitgesproken ter gelegen
heid van den zesden verjaardag van zijn be
wind, waarin hij de politieke ideëele en mi
litaire solidariteit, welke de fascistische en
de nationaal-socialistische revolutie ver
enigt, evenals de toekomst der beide vol
ken, opnieuw bevestigde."
„De Groote Raad van het Fascisme, in ver
gadering bijeen op dén dag, waarop door de
bezetting van Gerona geheel Cataionië van
de barbaarsche bolsjewistische onderdruk
king bevrijdt is, zendt een vurigen groet tot
de heldhaftige Spaansche strijders en de le-
gionnairs, die eensgezind zijn in het verlan
gen naar de overwinning en brengt ter ken
nis van allen, dat de vrijwillige strijdkrach
ten van het fascisme het tooneel van den
strijd niet zullen verlaten, alvorens de oor
log is geëindigd, zooals hij behoort te eindi
gen: met een overwinning van Franco."
Volgens de Giornale d'ltalia heeft het rap
port van Mussolini een volkomen duidelijk
beeld gegeven van de huidige onrustige pe
riode in Europa en de wereld. De vredespoli
tiek der verantwoordelijke staatslieden lijkt
met het oog op de manoeuvres der oorlogs
opruiers aan deze en gene zijde van den
Oceaan in steeds sterkere mate bedreigd. Te
genover de dagelijks toenemende aanvals
lust der oorlogspartijen moeten de autori
taire mogendheden door vereeniging van al
hun krachten de voorwaarden voor een effec
tieve verdediging in het leven rooepen. De
ook uit de redevoering van Hitier blijkende
volkomen solidariteit der beide op den Bren-
ner elkander rakende naties bedreigt nie
mand. Zij dient veeleer tot de. verdediging
van de vitale belangen van beide volkeren
en van de Europeesche cultuur, doch doet
ook de vastbeslotenheid zien om verzet te
bieden aan ieder complot of iedere poging
tot omsingeling.
De man, die de „Koninklijke" een
wereldvermaardheid gaf.
Sir Henry Deterding, oud-directeur
generaal van de Koninklijke Neder-
landsche Petroleum Maatschappij,
is Zaterdagmiddag in den leeftijd
van 72 jaar plotseling aan hartver
lamming te St. Moritz (Zwitserland)
overleden.
Henry Wilhelm August Deterding werd in
1866 te Amsterdam geboren. Hij doorliep
daar ter stede de hoogere burgerschool en
trad in 1882 bij de Twentsche Bank in dienst.
Daar bleef hij tot 1888, waarna hij bij de Ne-
derlandsche Handelmaatschappij in dienst
trad. In 1889 ging hij naar Indië en werd
voor de Handelsmatschappij waarnemend
agent in Medan, later gevolgd door zijn aan
stelling tot sub-agent in Penang.
SIR DETERDING
In 1896 kreeg "hij een functie bij de Konin
klijke, waar hem een zware taak wachtte.
Aanvankelijk als inspecteur, later als waar
nemend directeur en ten slotte, m 19UJ> ais
directeur diende hij de belangen dier maa -
schappij.
Als een van de voornaamste successen,
welke onder zijn bestuur to stand «jn In
bracht, moge genoemd worden het tot stanci
brengen van de Koninklijke shell, de c_
natie tusschen de Nederlandsche en de groep
van Kngelsche maatschappijen. In 1. I
bij benoemd tot directeur-generaal en ver
kreeg daarmee de opperste leiding va
concern. j
Op grond van zijn vele verdiensten we
''ij in 1928 door de Technische Hoog noo'
je Delft benoemd tot doctor honoris causa
in de Technische Wetenschappen.
Zonder eenige twijfel is Deterding
de man geweest, aan wiens energie,
aan wiens koopmanschap en aan
wiens zakelijk beleid het te danken
is, dat de Koninklijke van een natio
nale onderneming geworden is een
concern van wereldvermaardheid en
wereldbeteekenis, doch dadelijk moet
daarbij gevoegd worden, dat het ook
Deterding geweest is, die de Konin
klijke in al haar grootheid en in haar
internationale ontwikkeling steeds
gehouden heeft tot een zuiver Nedei--
landsche onderneming en de zaak
van de Koninklijke steeds heeft be
schouwd als een nationale zaak.
In 1936 heeft de heer Deterding zijn ont
slag genomen en sinds dien was hij commis
saris van de Koninklijke. Als directeur-ge
neraal volgde ir. J. E. F. de Kok hem op.
Vlag halfstok.
Ten teeken van deelneming in het overlij
den van dr. H. W. A. Deterding was giste
ren van het gebouw van de Koninklijke Pe
troleum Maatschappij en van dat der Ba-
taafsche Import Maatschappij de vlag half
stok geheschen.
Ook van alle benzine laadstations in Ne
derland was de vlag halfstok geheschen.
Stoffelijk overschot wordt naar
Mecklenburg vervoerd.
Het stoffelijk overschot van Sir Henry De
terding zal worden overgebracht naar Dob-
bin in Mecklenburg, waar de overledene een
bezitting had en de laatste jaren geleefd
heeft.
De zoon van Sir Henry Deterding wordt
te St. Moritz verwacht.
In een onderhoud met de „New York Ti
mes" heeft Stampfer, vroeger hoofdredacteur
van de „Voorwaarts", verklaard, dat de op
positie tegen Hitier in Duitschland aanmer
kelijk is toegenomen sedert de inlijving van
Oostenrijk en het Sudetenduitsche gebied.
Stampfer is naar de Vereenigde Staten ge
komen om steun te vinden voor de vorming
van een anti-nationaal-socialistisch blok in
samenwerking met de oppositie binnen de
Duitsche grenzen.
ITALIAANSCH ADMIRAAL MET EIEREN
BEKOGELD.
De admiraal en officieren van de Italiaan
sche kruisers „Savoia" en „Duca de Aosta
die op de rede van Balboa liggen, zijn Za
terdagmorgen, toen zij terugkeerden van
-en officieel bezoek aan den president van
Panama, Arosemena. in de stad Panama
met bedorven eieren bekogeld. Een der da
ders is gearresteerd. De politie had speciale
maatregelen genomen om gewelddadigheden
te voorkomen, toen de officieren des avonds
een receptie zouden bijwonen.
In de eeheele stad waren plakkaten aan
gebracht mt het opschrift: „Weg met Mus
solini Leve RoQ&eve-lL'
Het kabinet Stojadinowitsj afge
treden Reeds nieuw ministe
rie Zwetkowitsj gevormd. Het
Kroatische probleem de achter
grond.
De regeering van Zuid Slavië. is Zaterdag
morgen afgetreden. Vijf ministers hebben nl.
aan den minister president Stojadinowitsj
een brief gestuurd waarin zij zeggen de
meeningsverschillen te hebben geconstateerd
in den boezem der regeering over het Kroa
tische vraagstuer en van oordeel te zijn, dat
deze Jrwestie zoo snoedig mogelijk moet
worden opgelost. In haar huidige samenstel
ling vormt deze regeering een belemmering
voor de oplossing van dit ernstige-probleem,
en daarom hadden zij gemeend hun porte
feuilles ter beschikking te moeten stellen.
De oorzaak der crisis.
De regeeringscrisis was sinds verscheide
ne weken, vooral sedert de verkiezingen van
11 December 1938 die duidelijk de kracht der
Kroatische beweging van Wladimir Matsjek
en van de rrtet hem vereenigde Servische op
positie in het licht hebben gesteld, latent.
Inderdaad zijn het Kroatische probleem en
de verschillen van opvatting over dit pro
bleem in den boezem der regeering van Sto
jadinowitsj en de regeeringspartij de oor
sprong van deze crisis.
Nieuw kabinet.
Prins regent Paul heeft Zwetkowitsj, minis
ter van sociale voorzorg in het afgetreden
kabinet opgedragen een nieuw ministerie te
vormen. Hoewel deze in den beginne op
croote moeilijkheden stuitte, daar verschei
dene figuren uit de kringen der vroegere
ministers weigerden tot een regeering
Zwetkowitsj toe te treden als Stojadinowitsj
hiervan geen deel uitmaakte, is het hem
toch gehikt een kabinet samen te stellen.
Zwetkowitsj zal zelf de portefeuille van
binnenlandsche zaken beheeren. Als minis
ter van buitenlandsche zaken is aangewezen
de tegenwoordige gezant te Berlijn. Marko-
wisi. Minister van oorlog is generaal Milan
Neditsj, van financien Djoeritsiitsj en van
handel en nijverheid Tomitsj. Het kabinet
telt vier ministers zonder portefeuille.
Buitenlandsche politiek dezelfde.
Men wijst er in regeringskringen op, dat
de richtlijnen der buitenlandsche politiek
van het nieuwe kabiet geheel overeenkomen
met die van het afgetreden ministerie en
Zwetkowitsj de gevolgde politiek van Sto
jadinowitsj onvoorwaardelijk goedkeurt.
Naar de Tel. verneemt, zullen de z.g. ont-
plofbare-stoffenafdeelingen van de artille-
riewerkplaatsen aan de Hembrug, n.1. voor
handgranaten en pyriet, naar Rijswijk wor
den overgeplaatst. Reeds zijn groote ner-
ceelen weiland nabij den Kleyweg en het
Jaagpad te Rijswijk aangekocht, waar vijf-
ti? gebouwen van bescheiden omvang, zul
len verrijzen. De geheele omgeving zal met
prikkeldraad worden afgezet. Ongeveer 300
man van de Hembrug zullen naar Rijswijk
worden overgebracht. Het is de bedoeling,
dat reeds op 1 April een gedeelte der gebou
wen klaar zal zijn. Er wordt met grooten
spoed gewerkt.
Duitsche en Italiaansche pers
neemt het niet ernstig.
In de autocratische landen Duitschland en
Italië is men door de rectificatie van Roo-
sevelt op zijn gehouden rede niet geheel te
vreden gesteld. In Italië zegt men dat deze
rectificatie te laat komt; twee dagen lang
heeft Roosevelt's oorlogsdreiging over Euro
pa gehangen. De Duitsche bladen noemen
Roosevelt's tegenspraak niet overtuigend. De
wereld zal zich verbaasd afvragen, wat te
denken van de politiek van Washington, die
vandaag theoretische oorlogsverklaringen
uitvaardigt, om morgen op den vredeshoorn
te blazen, zegt men.
Een nota verwacht?
Men verwacht te Berlijn de publicatie van
een officieele nota over de betrekkingen tus
schen Duitschland en de Ver. Staten, en wel
naar aanleiding van de Verklaringen van
president Roosevelt voor de militaire com
missie en een dubbele weigering der Ver.
Staten jegens Duitschland, t.w. de levering
van helium aan het Duitsche rijk, en het
vliegen over Amerikaansch gebied door een
trans-atlantisciKn vliegdienst, waartoe de
Lufthansa eei^nauwkeurig plan had opge
steld.
In Frankrijk houdt de pers zich vrij alge
meen aan Roosevelt's eerste verklaring vast,
en schenkt aan de tegenspmak weinig aan
dacht. Deze houding heeft weer tot felle
Duitsche critiek aanleiding gegeven. Boven
een verzoening met den naasten buurman,
verkiezen de Franschen blijkbaar de hulp
van den verren vriend, die zelf buiten schot
blijft als er wat gebeurt, schrijft men.
Verouderd materiaal, te weinig
manschappen.
Het „Journal'* bevat een artikel van de
hand van Louis Rollin, oud-minister v. Ko
loniën, waarin deze de vraag stelt of Dzji-
boeti op het oogenblik in voldoenden staat
Van verdediging verkeert.
Sedert eenige maanden reeds boycot Italië
systematisch Dzjiboeti en de spoorlijn, die
naar Addis Abeba leidt. Met benadeeling
van zijn eigen belangen vervoert het mate
riaal en levensmiddelen, via de havens van
Assab. en Massoea, en vervolgens per vracht
wagens heteeen het transport 200 km. lan
ger doet zijn.
Dit economisch offensief van Italië tegen
Dzjiboeti heeft ten doel, Frankrijk daar te
verzwakken. Maar zal het daarbij blijven?
Is Frankrijk gereed in geval van een mili
tairen aanval weerstand te bieden? De
Fransche kust van Somaliland kan van het
westen uit van de laagvlakte van Hanleh
worden aangevallen. De grenslijn aldaar is
niet definitief afgebakend en de Italianen
hebben reeds kleine posten op Fransch ge
bied geïnstalleerd Italië kan, dank zij uit
muntende wegen, snel 60 000 tot 100.000 man
in actie brengen: het bezit bovendien zeer
modem uitgeruste luchtbases, o.a te Dessié
en Diré-Daoea, de eerste op één uur, de twee
de op anderhalf uur afstand van Dzjiboeti
Daartegenover kan Frankrijk als maximum
vier bataljons tirailleurs (waaronder zich de
twee onlangs gezonden bataljons bevinden),
dus ongeveer 3500 man plaatsen, en 18 tot
20 vliegtuigen van verouderd model. Ander
zijds bezit Dzjiboeti, met uitzondering van
rle bronnen van vervoer, welke de oase van
Amboeli biedt, geen voorraden levensmid
delen. De zeeverbindingen worden slechts
Verwachting voor het geheeie
land: Meest matige Z. toi
Z.W. wind, licht tot half be
wolkt, droog weer, weinig
verandering in temperatuur
Alg. vooruitz.: In den toestand
komt weinig verandering.
door twee oorlogsschepen beschermd: de
„Epervier" en het adviesjacht „d'Iberville".
„Zou onze Somali-kust met zulke beperkto
verdedigingsmiddelen in staat zijn weer
stand te bieden aan een onverhoedschen
overval", vraagt Rollin, „lang genoeg om de
komst van versterkingen af te wachten, 12
a 15 dagen na vertrek uit Marseille?"
Rollin meent van niet en dringt daarom
op versterking van het garnizoen met man
nen en materiaal aan.
Naar aanleiding van de conferentie te
Londen hebben de Joden in alle Poolsche
steden betoogingen georganiseerd. In reso
luties wordt geëischt, dat de poorten van
Palestina voor de Joden zullen worden ge
opend.
Verklaring van rabbijn Wise.
Rabbijn Stephen Wise, voorzitter van het
Amerikaansche Joodsche congres, en lid der
Amerikaansche delegatie voor de bespre
king van den status van Palestina, is Za
terdag uit New York aangekomen, en heeft
te Plvmouth aan Reuter bet volgende ver
klaard: De Amerikaansche opvatting is. dat
de Joodsche immigratie in Palestina niet
mag worden stopgezet en dat het verkoopen
van grond niet beperkt mag worden.
Palestina kan het vraagstuk der Joodsche
vluchtelingen niet oplossen, maar zestig ja
ren ervaring in het probleem der herkoloni
satie van Palestina maakt het voor ons
mogelijk ruimte te verschaffen voor een
maximum aantal uitgewekenen.. De overi
gen moeten door andere bevriende landen
worden opgenomen.
Arrestaties in Jeruzalem.
Tijdens Zaterdag gehouden huiszoekingen
te Kafr-Kanna (het bijbelsche Cana bij Na-
zarefh, hebben de Britsche troepen eenige
bekende Arabieren, waaronder de president
en vice president van het z.g. rebellenge-
rechtshof gearresteerd. In Samaria hebben
de Engelsche soldaten dern bendeleider in
hechtenis genomen, die zich vermomd had
als een gesluierde vrouw.
Bij een onverwachte razzia in de stads
wijk Moesrar zijn twintig verdachten gear
resteerd.
Linksch-Spaansche ministers pas-
seeren de grenscontröle. Ne-
grin's regeering thans naar Va-
lencia? Beweerde oneenigheid
tussohen linksche regeeringsper-
sonen.
I
De massale uittocht van linksch-
Spaansche troepen, regeeringsperso-
nen en andere vluchtelingen naar
Frankrijk heeft gisteren den gehee-
ten dag voortgeduurd. De val van
Figueras, het linksche regeerings-
centrum na Barcelona kan- ieder
oogenblik worden verwacht De laat
ste dagen was de stad nog slechts
louter doorgangsplaats. De linksche
ministerraad heeft in een klein
dorpje aan de Fransche grens ver-
saderd en zou besloten zijn naar
Valencia te vertrekken.
Uit Perpignan wordt gemeld, dat
er groote oneenigheid zou bestaan
tusschen President Negrin en de
overige hooge linksche autoriteiten.
Men wil namelijk de reis van president
Azana, Companys, den leider van Cataio
nië en Aguirre. den leider van Baskenland,
naar Parijs beschouwen als een teeken van
ernstige meeninarverschillen tusschen ben
en Negrin. De verklaringen, afgelegd door
talrijke repuhlikeinsrhe figuren, die op het
oogenblik in de nabijheid van de grens ver
toeven, schiinpn deze meeniner te bevestigen
Deze verschillende persoonlijkheden schij
nen voor alles de beëindigine van den oor
log op het ooc te hebben. De wijze, waarop
de gebeurtenissen op elkaar gevolgd zijn,
hebben geleid tot verscherping van de mee-
ningversehillen. die reeds geruimen tijd be
stonden tusschen de sematigde leden der
regeering en de voorstanders van verzet tot
het einde. Vorozoover men kan nagaan, be
vinden de laatsten zich vooral onder de le
gerleiders en de leiders van de arbeidersor
ganisaties en -partijen, die zich onvoorwaar
delijk achter de door Negrin bepleite poli
tiek van verzet gesteld hebben.
Generale staf van de vloot uit
geweken.
Dertig offirieren en ondersecretarissen, die
tezamen den gen era 1 en staf van de link
sche vloot vormden, zijn te Port Vendres
aangekomen.
Zij verklaarden dat de regeering Figueras
heeft moeten ontruimen. Op het vliegveld
Salvaza zijn 24- regeeringsvliegtuigen geland
De vliegers deelden mede. voor een rechtsch
escadrille gevlucht te zijn. Verder wachten
duizenden soldaten en vluchtelingen om in
Frankrijk te worden toegelaten..
Deze menigte blijft, ondanks den ernst
van den toestand en de dreigende nabijheid
van de rechtsche troepen, echter rustig en
volstrekt lijdzaam.
Alvarez del Vayo is gistermoi-gen de grens
gepasseerd. TTii begaf zich in de richting
van I a .luenquera. In het begin van den
avond was hij nog niet naar Fransch gebied
teruggekeerd.
Het Spaansche ministerie van buitem
landsche zaken heeft zijn bureaux te Per
pignan gevestigd. Zijn voornaamste taak zal
bestaan uit het aanleggen van dossiers
waarin de Spanjaarden, die naar Franrijk
zijn gevlucht, worden ingeschreven.
Kunstschatten in veiligheid.
Gistermiddag om 12 uur is de laatste
vrachtwagen met Spaansche kunstschatten
de grens gepasseerd. De kunstschatten zijn
onder goede bewaking bijeengebracht in een
buitenwijk van Perpignan, in afwachting
van het oogenblik, waarop zij naar Genève
zullen worden gezonden. Men heeft in ernsti
ge ongerustheid verkeerd over deze meester-
wei'ken, aangezien de plaatsen, waar zij op
Spaansch gebied bijeengebracht waren, gis
teren verscheidene malen gebombardeerd
zijn.
De krijgsverrichtingen.
Men krijgt den indruk dat Franco den dag
van gisteren heeft gebruikt om het front in
Catalonic recht te trekken. In de laatste da
gen waren verschillende afdeelingen naar
voren geschoven. Gisteren en Zaterdag zijn
vele kleinere plaatsen veroverd, zoodat het
front thans vrijwel één lijn vormt. Seo de
Urgel is gistermiddag bezet. De bevolking
is naar Andorra gevlucht. Van feilen strijd
kan niet meer gesproken worden. De link
sche troepen verzetten zich nergens meer.
Interneering in het groot.
Er worden in de Zuid-Fransche departe
menten vooi-zieningen getroffen voor de in
terneering van 100 tot 140.000 soldaten van
het Spaansche regeeringsleger. Het. concen
tratiekamp te Argeles. bestaande uit voor
loopige onderkomens, welke in allerijl ge
bouwd zijn, door een deel der reeds ontwa
pende Spanjaarden, zal 100 000 man kunnen
opnemen.
Twee andere kampen (een te Car-
cassonne en het andere te Prades, zullen de
rest van de te interneeren soldaten her
bergen.