SPIT...
KLOOSTERBALSEM
Het karakter van Nieuwediep
Simplex rijwielen, de beste voor den prijs 4650
k prebihbeurtm
Derde Blad
De haven
Een zonnige dag
Xtooelich ttieuuPi
Pr Mroi vrr foto
Zaterdag 4 Maart 1939
AKKER'S
Burgerlijke Stand van Texel
Ingekomen personen
Vertrokken personen
Mond- en Klauwzeer
Biljart-wedstrijd
Oosterend
Vergadering A.R. Kies vereen.
Scheuren van weiland
Huishoudkarap te Bakkum
Hftwadiep 7
KAARTJE VAN
DE NOORD
OOSTPUNT.
Gestippeld, is de
tegenwoordige
kustlijn aange
geven, benevens de
omtrek van het
Marine-etablisse
ment en het Held.
kanaal.
Tot 1875 was „de haven" een kreek door de
schorren, die uitmondde in het Marsdiep
Aan den Westkant op 't eind een smal
strand bespoelend, waarlangs vlak in de na
bijheid een niet hooge duinenrij zich verhief,
die met stijle Oosthelling naar dit strand
afdaalde.
Lang geleden was het een ondiepe water
loop, waardoor het vloed en ebwater van de
omliggende schorren werd aan- en afgevoerd.
Door de uitschuring was de diepte ervan in
het einde der 18e eeuw zóó toegenomen, dat
koopvaardijschepen en oorlogsfregatten er een
ligplaats konden nemen. Zij moesten daar dan
voor anker gaan liggen, want steigers en duc
d'alven ontbraken geheel.
Meerendeels waren dit schepen, die in Am
sterdam thuis behoorden. Amsterdam dankte
haar scheepvaart en handel evenals Hoorn,
Enkhuizen, Medemblik, Stavoren, enz. aan
haar ligging bij de Zuiderzee. (De zandige
gevaarlijke, dichte Noordzeekust had geen
havens)
De geheele belangrijke zeehandel van die
steden ging, zooals bekend door het Marsdiep.
De schatten uit Oost en West, die Am
sterdam rijk maakten z\jn alle langs de
neus van Noord Holland gegaan. Niemand,
die er hier iets aan had! Het was even ge-
Woon cn even weinig winstgevend als dat
wij de oceaanreuzen van de Hamburg
Amerika lijn langs onze westerhorizon
zien trekken.
Door het Amsteldiep ten Westen van Wie-
ringen ging een groot gedeelte van de vaart
verder. Maar een ander deel trok langs den
Oever.
Toen de schepen grooter van tonnenmaat
werden begon de ondiepte Pampus een han
dicap te worden. Het varen met de scheeps-
kameelen was een tijdroovend werkje.
In onzen tijd zou men met zoo'n zandplaat
korte metten gemaakt hebben en die dood
eenvoudig hebben doen wegzuigen. De specie
gebruikend om een of andere lage landerij op
te hoogen. Doch zonder stoom of motoren was
dit niet te doen. (Ware het gebruik van de
stoomkracht 100 jaar eerder in zwang geko
men, danzou wellicht onze haven toen
niet aangelegd zijn geworden.)
Daarom bleef de zandplaat netjes liggen en
als de kapiteins even konden bleven ze uit de
buurt. Zoodoende kwam de kreek bij „de
Helder" als ligplaats in gebruik, o.a. om te
overwinteren. Een zelfde functie vervulde het
„Oude Veer", dat uitmondde in het Amstel
diep bij de plaats waar nu v. Ewycksluis ligt.
(Thans een belangrijke bergruimte voor boe
zemwater van den Anna Paulownapolder).
Reeds in 1789 overwinterden bij den Helder
151 schepen van de groote vaart. Er begon
behoefte te komen aan scheepshellingen ten
behoeve van veel herstelwerkzaamheden.
Deze werden in 1792 aangelegd op de plek
waar nu fort Oostoever en het laatste stuk
van de Bassingracht zich bevinden. (Nd. Holl.
Kanaal, Bassin en linie waren er nog niet).
Deze werkplaatsen en terreinen heetten
het „Nieuwe Werk". Wilde men van hier
naar het centrum van „de Helder", t.w. de
Dijkstraat, dan moest men gaan door Koegras
over de zeer lage duintjes (nollen) tot waar
nu de Jan Verfailleweg is.
Deze heette vroeger de Alkmaarder weg.
Het was de eenige verbinding over land van
Alkmaar naar Den Helder.
En liep hier langs de kade van het eiland
Huisduinen, stak kronkelend de terreinen
over, waar nu de fortgracht en linie zich be
vinden om zijn loop verder te nemen langs
het tegenwoordige Timorpark, Timorlaan en
Koningsweg.
Schuin oversteken van „Het Nieuwe Werk"
naar de Oude Helder was niet mogelijk. Het
gebied waar zich thans het winkelcentrum
van Den Helder bevindt bestond uit schorren
waar ook nog weer een kreek door heen liep.
De richting van dit watertje was Z.W.
N.O. Aan de Westgracht heeft men nog
steeds een laag gedeelte, waar bij hoog
kanaalpeil het water nogal spoedig over de
rand wil komen. (Ongeveer van de num
mers 40 tot 50).
Hier moet men zich tot de traverse van
deze kreek denken, die uitmondde in „het
Loodskotters achter het havenkantoor.
Nieuwe Diep" op de plek ongeveer waar zich
nu de groote doksluis bevindt (zie kaartje).
De naam „Breewaterstraat" houdt de her
innering levendig aan deze vrij belangrijke
„waterloop".
Van 1780'84 waren wij in oorlog met
Engeland.
Uit zuinigheid en door weeldezucht had
Amsterdam bewerkt, dat wjj geen behoor
lijke oorlogsvloot meer hadden.
Deze kortzichtige politiek kwam Amster
dam duur te staan, want we konden de han
delsschepen geen enkel convooy mee geven
ter bescherming! Laat staan een beslissende
slag leveren!
De Engelschen pikten 200 schepen in
15.000.000).
St. Eustatius met 130 schepen (ƒ40.000.000)
Prins Willem V kreeg de schuld.
De Prins sprak in een opgeteekend gesprek:
„Altoos heeft Amsterdam gesouteneerd
volgehouden: „Engeland durft ons geen oorlog
aandoen" en nu siet men evenwel het tegen
deel. En niettegenstaande onze onmacht wil
men ageeren tegens Engeland, daer terwijl,
men officieren, matrosen, canon, touw, hennip,
timmerhout, jae alles mankeertVoorts
wil ik mijn leven voor 't Vaderland wagen,
maar niet mijne eer, want soo eene vloot als
d'onse is mij te begeven (die kun je cadeau
krijgen), daar bedanke ik voor!"
Toch kwam er eindelijk nog krachtsinspan
ning.
In 1781 werd Den Helder als oorlogshaven
in gebruik genomen, nadat Pr. Willem V eer§t
zelf de situatie hier had opgenomen. In l£e5
werd de steenen dam' gelegd. Onder Napoléon
de havenkade. Een en ander zooals wij dat nu
nog kennen.
In 1819 begon men het Nd. Holl. kanaal te
graven. Dit kwam klaar in 1823. Het voldeed
voor schepen van dien tijd. Op den duur begon
men echter toch met sommige schepen hier te
lossen na de opheffing van het „onvrij terri
toir"). De Maatschappij „Nederland" en de
maatschappij „Java" vestigden hier hun kan
toren en veemen. De ,,Suez"-booten dezer
scheepvaartondernemingen brachten hier uiter
aard veel vertier. Ook de hout- en haringhan-
del op de Oostzee was van groot belang.
Op Havenplein, Hoofdgracht, Binnenhaven,
Zuidstraat, Bassingracht en Spoorgracht ver
rezen naast burgerwoningen de logementen en
huizen van vermaak voor de zeelui, die hier
niet woonden.
Jaar op jaar steeg de in- en uitgaande ton
nenmaat van het havenverkeer. De Amster-
damsche handel begon zich echter minder „se
nang" te gevoelen en ging ageeren. Het slot
was, dat in 1878 het Noordzeekanaal in dienst
gesteld werd. Dit was de genadeslag voor onze
handelshaven!
In 2 jaar tijd was het aantal in- en uitgaande
schepen tot een minimum ineengeschrompeld.
De bergloodsen der scheepvaartmaatschap
pijen werden weggehaald.
Amsterdam griste snel alles weer naar zich
toe, wat het gedurende eenige decennia had
moeten afstaan.
De bevolking daalde in 2 jaar van 22030
tot 20065. Ook de winkelzaken kregen een
douw en vele neringdoenden verhuisden mee.
Den Haag kwam echter te hulp.
De landmacht werd hier uitgebreid en er
werden meerdere marineschepen gestation-
neerd.
De bevolking steeg weer tot 25823 in 1898.
Het loodswezen was hier nog steeds geves
tigd gebleven. Vele houten loodskotters hiel
den hier hun thuishaven, (zie schets).
Tot in het begin van de 19e eeuw hadden
de loodsschippers de langs komende groote
vaart bediend van uit den Hoorn op Texel,
dat toen een haven had (waar nu Onrust
voorgeschoven is),. Een overgrootvader van
schrijver dezes was aldaar zeeloods. In de
helft der vorige eeuw is de. loodsdienst van
Texel naar Nieuwediep gebracht.
De sleepbooten „Hercules" en „Titan" (zie
teekening) bleven hier ook gestationneerd om
bij strandingen hulp te verleenen. Het waren,
raderbooten, die stoer de elementen hebben
getrotseerd, gecommandeerd door kapiteins
van stavast, bemand met werkers, die er we
zen mochten!
Het gebruik van „Het Nieuwe Diep" als
oorlogshaven toont met sommige inzinkingen
een langzaam stijgende lijn. De laatste jaren
wordt de vloot sterk uitgebreid. (In 1780, en
toen niet alleen, zag men hoe noodzakelijk
het is een behoorlijk machtsmiddel ter zee te
hebben.)
In deze wereld heeft een staat nu een
maal machtsorganen noodig om zjjn
rechten en belangen te handhaven. Een
staat kan niet als een „Idealistisch lam"
te midden van „wolven" gaan staan!
De radcrslecpboo-
ten ,Jiercules" en
„Titan", op de ach
tergrond het oude
Wachtschip „Adolf
van Nassau",
Ja, dat was het, dien Zondagmiddag, toen
We naar buiten reden, terwijl het winterzon
netje zijn stralen uitgoot over de velden.
Op straat was het een drukte van belang,
want tientallen personen spoedden zich in de
richting vande Sportlaan, naar de terreinen
waar Koning Voetbal z'n scepter weer zou
zwaaien. Zoo heeft ieder nrn geneugten. De
een haalt zijn hart op aan de sport, de ander
luistert liever naar een mooi stuk muziek of
iets van dien aard, wij gingen „lezengenie
ten van het groote, wonderschoone boek der
Natuur, waarvan het mooiste is, dat het
nooit uitgelezen raakt. Men kan er in
snuffelen zooveel men maar wil, maar aan het
einde komt men nimmer! Steeds ontdekt men
weer iets nieuws!!
De musschen waren als altijd weer druk
de weer. Als een troep kwajongens gingen
ze te keer en op sommige plaatsen was het
den ook een gekrakeel en getjilp, dat hooren
en zien je verging. Ze maalden niet om het
Prachtige weer, al was het dan ook een
beetje koud. De Spreeuwen daarentegen wis
ten het echter beter te waardeeren, Jodelend
kwinkeleerden en tsjotterden ze het hoogste
lied, var alles en nog wat imiteerend.
Nog enkele weken en we kunnen ze weer
zien vliegen, met strootjes in den snavel, die
als lange serpentineslierten achter hen aan
bengelen, bouwend een slordig nest onder de
een of andere dakpan, in een holle boom of
misschien wel in een nestkastje, waarin de
helder lichtblauwe eitjes gelegd zullen wor
den.
Maar stop! Ik loop den tijd vooruit!
De lucht is nu echter ook reeds vol vogel
geluidjes! Kleine Jan, de Winterkoning, laat
zijn ratelend liedje hooren, alsof er een oude
wekker afloopt, 't Schettert ons in de ooren.
Pimpelmeezen prevelen héél zachtjes, héél
bedeesd hun teere liedjes, intusschen de
acrobatiek beoefenend, bengelend aan takjes
en twijgjes. Het forschere familielid, de
Koolmees, tracht de „lucht door te zagen"
met een eindeloos „sie-ta... sie-ta... sie-ta!"
Tusschen de stoffage der fortgrachten, het
overjaarsche riet, dat vorigen zomer het do
mein was van tientallen rietzangertjes en
karakieten, ontdekken we nu één water
hoentje, dat zich ijverig staat toilet te ma
ken Is het een mannetje, dat zich op
doft om het wijfje te behagen? Of een
vrouwtje, dat zich mooi maakt, om een „Rid
der van de Kouseband" (zoo wel 'es genoemd,
vanwege de roode bandjes boven het ge
wricht) te bekoren? We weten het niet.
want op dezen afstand is er haast geen on
derscheid te zien, tusschen de beide seksen
Neen, al lengen de dagen, Lente is het no;
in geen geval, want... wat is dat daar? Aha
Laplandertjes! Een troep Koperwieken ei.
Kramsvogels vliegt tjoekend en tjakkend van
de eene plaats naar de andere, 't Zijn toch
prachtvogels, die fiere hippende Veldlijsters,
die 's winters onze weilanden komen opluis
teren met hun verschijning, hun gehip en
getjak.
Ook een eksterpaar en eenige bonte
kraaien zoeken hier verstrooiing, speurend
naar mogelijke eterij. De beide eksters blij
ven steeds dicht b(j elkaar. Misschien hebben
ze reeds toekomstdroomen en zien ze al een
groot overdekt takkennest zwiepen, hoog in
een boomtop.
Op de weilanden zitten verscheidene oude
en jonge zilvermeeuwen en paar zenuwachtig
flaneerende kapmeeuwtjes, sommige reeds
met „koptelefoontjes", of het begin er van,
Ook zij hunkeren, evenals wij, naar de terug
komst van Freya, de Lentegodin.
de J.
Laat dadelijk een groote pot Akker's
Kloosterbalsem halen en iaat U drie
maal per dag flink daarmede wrijven.
Akker's Kloosterbalsem heeft de bij
zondere eigenschap diep In de weefsels
te dringen en daar oplossend te werken.
Kloosterbalsem tast dus Uw spit in zijn
oorzaak aan, verdrijft verrassend snel de
pijn en maakt Uw spieren weer gezond.
Ongeëvenaard als wrijfmiddel bij spit,
rheumatiek, spierverrekkingen, stram
heid, kneuzingen, ischias, pijnlijke spieren
Per pot van 25 Gram f 0.62i/2, pot van 50 Gram f 1.04
Van 25 Febr. t.m. 3 Maart 1939.
GEBORENDuvera, d. v. H. v. Heer
waarden en K. Ran; Cornelis Jacobus, z. v.
J. de Ridder en W. Vinke; Cornelis Antonius,
z. v. C. J. Schoenmaker en A. Barhorst;
Reintje Elisabeth, d. v. D. d. Braven en
M. v. d. Meer.
ONDERTROUWD: Cornelis de Waard en
Grietje Renses.
GETROUWD: Bernardus Filippus van den
Berg en Trijntje Plaatsman; Jacob Herman
Boeken en Cornelia Catharina Keyser.
Gevonden: 1 tasch, 1 paar beenpijpen,
1 portemonnaie, 1 halsketting.
Janna Maria van Tatenhove, Geref., Eier-
land 43, van Haarlem, Yweg 264.
Cornelia Ferwerda, geb. Vellenga, Herv. G.,
Schildereind 1, Den Burg, van Bolsward,
Oude Turfschade 13.
Johannes Steyn, Eierland 77, van Avereest
1349.
Johanna E. C. Jonkhof, van Leeuwarden,
Gr. Kerkstraat 24 naar Groeneplaats 1, Den
Burg.
Cornelis Zijm, van Eierland 119, naar
Nieuwesluis-Loosdrecht.
Willem Jonker, Herv. G., van Den Hoorn,
10 naar Den Helder, Koegras, Rijksstraat
weg 85.
Willem C. A. M. Reij, van Warmoestraat
18, Den Burg, naar Wieringerwerf, Wierin-
germeerpolder.
Cornelis Asjes en familie, van Eierland 18
naar Barsingerhorn, Kolhorn.
BOUWVERGUNNINGEN.
Heden:
Aan het Hoofd van den Rijksgebouwen
dienst te 's Gravenhage, bouwen van een
postkantoor te De Koog.
P. v. Tatenhoven, De Koog, uitbreiden
van zijn pension.
H. Veldman, De Koog, bouwen van een
pension.
H. S. Donker, bouwen van een woonhuis.
A. P. Zegérs, Eierland, bouwen van een
woonhuis.
H. Kikkert, Eierland, bouwen van een
woonhus.
Alb. Eelman, verbouwen van een woon- en
winkelhuis te De Koog.
In de afgeloopen week kwamen geen
nieuwe gevallen meer voor. Op twee boerde
rijen heerscht echter nog deze veeziekte. In
dien er dus geen nieuwe gevallen bijkomen
is Texel binnen eenige dagen geheel vrij van
mond- en klauwzeer.
CHAMBERLAIN BEZOEKT DEN KONING.
Minister-president Chamberlain begeeft
zich ter audiëntie naar het Buckingham-
paleie. Hij vergezelt het Engelsche Konings
paar naar de Industrietentoonstelling te
Birmingham,
ZONDAG 5 MAART 1939.
Ned. Herv. Gemeente.
Den Burg v.m. 10 u. Ds. Visser.
Oosterend v.m. 10 u. Ds. Kok.
D e W a a 1 10 u. ,Ds. v. 't Hooft, Maand-
collecte.
Den Hoorn v.m. 10 u. Ds. L. J. Wessel-
dijk, Em. Pred. te Huis ter Heide (U.).
De Cocksdorp v.m. 10 u. en n.m. 7 u.
Ds. Salm.
Oudeschild n.m. 7.30, Ds. Tinholt,
maandcollecte.
Doopsgezinde gemeente.
Den Burg v.m. 10 u. Ds. H. J. de Wilde,
van Hippolytushoef
Geref. Kerk.
Den Burg (Gebouw Fanfare) v.m. 10 u.
Ds. v. d. Leer. Bidstond voor het gewas,
n.m. 3 u. Cand. Wouda.
Oosterend v.m. 10 u. Cand. Wouda, n.m.
3 u., Bidstond voor het gewas
Geref. Kerk H.. V.
Oosterend v.m. 10 u. en n.m. 3 u. Lees-
dienst.
De uitslagen der wedstrijden te Den Burg
en Oudeschild waren als volgt:
Krijt op Tijd in De Graafs Lunchroom te
gen Cocksdorp 64. Krijt op Tijd had 688
caramb. en Cocksdorp 602.
Te Oudeschild speelden Volharding van
Oudeschild tegen Fortuna van Hotel Texel.
De stand was SV26y2. Oudeschild had 555
caramb. en Fortuna 708.
Fortuna heeft met 42 caramb. voorsprong
op Krijt op Tijd de leiding.
De eindwedstrijden hebben plaats Woens
dag a.s.
Krijt op Tijd speelt dan in De Graaf's
Lunchroom tegen Oudeschild en Cocksdorp
krijgt bezoek van Fortuna, Hotel Texel.
Keesje de Ruijter, het jeugdig biljart-won
der uit Waalwijk, komt 13 April in De
Graafs Lunchroom.
Donderdagavond is te Oosterend in het
Gebouw van Christelijke Belangen de jaar
vergadering gehouden van de Anti-Rev. Kies-
vereeniging „Ned. en Oranje".
Wethouder Vlaming sprak nog eenige
woorden naar aanleiding van zijn 15-jarig
wethouderschap in deze gemeente, welk feit
14 Januari herdacht was. Tevens herinnerde
de heer Vlaming aan het 35-jarig bestaan
der A.R.-Kiesvereeniging te Oosterend.
De heer Kikkert, van Oudeschild had een
schrijven gezonden uit naam van de Christe-
lijkHist. Unie, waarin verzocht werd bij de
a.s. verkiezingen voor den Gemeenteraad
samen te werken, opdat dan de mogelijkheid
niet was uitgesloten samen een lid meer in
den Raad te krijgen. Het bestuur zal hier
over met de Chr. Hist. Unie nog een be
spreking houden.
Voorloopig werd evenwel reeds een candi»
datenlijst voor de a.s. gemeenteraadsverkia-
zingen opgemaakt. Bij eventueele samenwen
king met de Chr. Hist. Unie zal hierin even'
wel verandering komen. De voorloopig vast
gestelde candidatenlijst is als volgt:
1. K. Vlaming.
2. v. d. Brink.
3. Joh. A. Eelman.
4. S. Prins.
5. v. Leeuwen, Den Burg.
Uit het financieel verslag stippen we aan,
dat de rekening sloot met een batig slot van
26.97.
De vergadering werd met gebed gesloten.
Meer nog dan in andere deelen van Texel
wordt in de omgeving van Oosterend wei
land gescheurd voor bouwland. Bijna geen
enkele boerderij of men scheurt wel eenige
perceelen, weldra zal in de omgeving van
Oosterend veel meer bouw- dan weiland ge
vonden worden. Dit zal aan het landschap
wel een groote verandering geven.
PORTRET ATELIER
JAG.CE BOER
Het Ned. Verbond van Christen Jonge
Vrouwen- en Meisjes-vereenigingen organi
seert in de serie huishoudkampen over het
geheele land een huishoudkamp in de Jeugd
herberg „Koningsbosch", te Bakkum, van
2—16 Mei '39.
Dit kamp is gratis toegankelijk voor
meisjes van 16 tot 24 jaar, die niet meer
op school en niet in huish. betrekking zijn.
De reiskosten moeten door de meisjes zelf
worden gedragen, daarom worden zij per
fiets verwacht.
Deze huishoudkampen, waarin alle huis
houdelijk werk door de meisjes zelf onder
deskundige leiding verricht wordt, bieden
veel fleurigheid en mogelijkheid van levens-
opbouw voor onze jonge meisjes. Handen
arbeid, ochtendgymnastiek, zang en spel,
worden beoefend, terwijl inleidingen over
„Hygiëne", De levenstaak van het meisje",
e. d. meer bewustheid in het lecen der meis
jes trachten te brengen.
Het Departement van Sociale Zaken ver
leent Rijkssubsidie, waardoor een belangrijk
deel der kosten wordt gedekt. De leiding is
Prot. Christelijk, aangewezen door het Ver
bond. Een uitzet is voor deze kampen niet
vereischt; een klein lijstje van benoodigd-
heden wordt toegezonden, een week voor aan
vang van het kamp.
Verbondsleden en niet-Verbondsleden zijn
welkom! Opgaveformulieren zijn gratis ver
krijgbaar bij mejuffrouw H. Meerburg, Ko
ninginneweg 109, Haarlem, die evenals mej.
Van t'er Voort van Zijp, Schotersingel
159, Haarlem, tot alle inlichtingen bereid is,
