Open
torpedobuis
I veroorzaakte
Thetis -ramp
DAGBLAD VOOR DEN'HELDER EN^ HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Scherpe critiek op de marineleiding
in verbitterde Britsche kringen
De Vierdaagsche komt!
Nieuwe vredesactie
van den Paus
Spoorwegmannen
als filmartisten
Chamberlain wil
niet naar Moskou
6 J U N I 1939
67e JAARG. No. 8635
Duikboot gleed
uit de kabels en
bleef zweven
Aanslag op de
Hertogin van Kent
Nederlandsche visschers
op Duitsche treilers
M* S* „Oranje" gaat
proefvaren
Dit nummer bevat 8 pagina's
yJ^EERBERICHT
IDERSCHE COURANT
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
Uitgave der Uitg.-MiJ. Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
D I N S DAG
De Britsche minister-president Chamberlain heeft gis
teren op vragen in het Lagerhuis aangaande de ramp met
de duikboot Thetis geantwoord, dat deze te wijten is ge-
weest aan het onder water loopen van de voorste afdee-
lingen door een der torpedobuizen in de boeg, welke open
stond toen het schip dook. Het signaaltoestel van de The
tis werd vernield, zoodat het niet mogelijk was in contact
te treden met schepen aan de oppervlakte.
De boeien en rooksignalen werden wel losgelaten,
doch niet onmiddellijk opgemerkt. Een volledig onderzoek
zal worden ingesteld.
De inhoud zijner verdere verklaring kwam in hoofd
zaak overeen met hetgeen de heer Johnson, directeur van
de werf Cammell Laird tevoren reeds had medegedeeld:
Tijdens het duiken is het water een der boeg-torpedo lan-
ceerbuizen binnengestroomd, waarschijnlijk tengevolge
van het feit, dat het voorsluitstuk niet dicht was. Door tot
nu toe onbekende redenen is daarop het achtersluitstuk
van genoemde buis open gegaan of door de bemanning ge
opend, met het gevolg, dat het water met groote kracht
naar binnen spoot. De bemanning was niet meer in staat
het eerste waterdichte schot te sluiten, zoodat de twee
voorste compartimenten, zooals reeds gemeld, vol liepen.
Weliswaar werden de groote ballasttanks
met behulp van samengeperste lucht onmid-
delijk leeggepomd, met het doel de „Thetis"
weer naar de oppervlakte te brengen, doch
de duikende beweging werd hierdoor niet tot
stilstand gebracht, integendeel, het schip
zonk steeds dieper en wel met den boeg
naar beneden. Op ongeveer 40 m. diepte
stootte de duikboot daarop in een hoek van
3 gr. zachtjes tegen de bodem, in welken
stand zij bleef zweven.
De minister-president zeide verder, dat ge
poogd was het achterschip hooger uit het wa
ter te lichten, ten einde een gat hierin te
branden om de opvarenden te redden, doch
dit is niet gelukt.
Vermoedelijk zijn drie menschen omgeko
men, toen zij poogden uit het schip te ont
snappen en zijn zij in het schip teruggetrok
ken.
Verder is gepoogd het schip door middel
van pontons te lichten, doch het is uit de
kabels losgeschoten. Men kan thans met geen
mogelijkheid zeggen, wanneer het schip ge
licht zal worden.
De minister-president gaf namens de re
geering en namens het huis uiting aan de
diepe droefheid over het verlies van zooveel
waardevolle menschenlevens en aan de die
pe sympathie met de achterblijvenden.
Een herdenkingsdienst.
Reuter meldt nader, dat morgenmiddag
te twee uur, aan boord van een Britsch oor
logsschip, in de nabijheid van de plaats, waar
de „Thetis" is gezonken, een herdenkings
dienst voor de slachtoffers van de ramp zal
worden gehouden.
De Duce heeft den vlootattaché te Londen
opgedragen liet Engelsche ministerie van
Marine de deelneming der Italiaansche re
geering bij de ramp van de „Thetis te be
tuigen.
Koning Victor Emanucl heeft den Engcl-
sclien Koning een telegram van deelneming
doen toekomen.
President Lebrun heeft den Koning telegra
fisch zijn deelneming betuigd.
Door chloorgas vergiftigd.
De dokter, die de vier overlevenden on
middellijk heeft onderzocht, aldus Cham
berlain, had reeds gerapporteerd, dat ook
deze mannen al aan een begin van monoxj
de-vergiftiging leden. Bij het vertrek van
kapitein Osram, dien de premier voor zijn
moed uitbundig prees, was de toestand dei
achtergeblevenen reeds slecht, zooals ae ka
pitein gemeld had.'Een langen dood strip
zullen de ongelukkigen in ieder geval niet
gehad hebben. ,i„
De premier deelde daarna mee, d
Lord Mavor van Londen een h';1Pf°nds voor
de nabestaanden had opgericht en dat ook
de admiraliteit alle weduwen en weezen zou
pensionneeren. Bovendien beschikte de i
ma Cammell Laird over een eigenPensi
oenfonds voor leden van haar perso
Het onderzoek naar de oorzaak
ramp van de Thetis zal te Portsmouth wor
den ingesteld. De commissie van onderzoek
zal met gesloten deuren vergaderen.
Klachten -
Een der overlevenden, luitenant ^loocl?'
zeide dat het natuurlijk gemakkelijk
achteraf critiek te oefenen en te ze ge
dat de admiraliteit direct alle mogelijke n
gingsvaartuigen ter plaatse had moei
brengen, ook al schenen de omstandig
in het begin gunstiger, dan ze inden..
zouden blijken te zijn. Een feit is. ahtus nc
N.R.Crt. uit Londen, dat hier eenige kost
bare uren verloren zijn en dat dit nooi
tig is gebleken. De redeneering ligt voor de
hand, dat gehoopt werd dat alle opvaren
den zich met behulp van een Davis-appa-
raat zouden kunnen redden. Om tien uur
des morgens kwamen de eerste pogingen.
Des middags moest men aannemen, dat er
iets haperde aan de uitlaatsluis of dat om
een of andere reden order was gegeven,
geen gebruik meer van de sluis te maken,
b.v. omdat er te veel water door binnen
kwam. Pas toen schijnen de autoriteiten
de bergingsvaartuigen en de pontons ont
boden te hebben.
Een derde klacht betreft de geheimzin
nigheid welke door de autoriteiten in acht
is genomen en de uiterst spaarzame be
richtgeving, waardoor de wildste geruchten
de ronde gingen doen.
In de Davis-reddingskamer.
Een andere overlevende, Frank Shaw,
heeft verteld, welke tragedie zich in de
Davis-reddingkamer aan boord van de
Thetis afspeelde.
De bevelvoerende ingenieur, R. D. Glenn
ziet toe, aldus Shaw volgens de Tel., hoe
de beide mannen, die zich in die kamer be
vinden, het vertrekje langzaam onder wa
ter zetten,' hoe het water van hun enkels
naar hun knieën, hun middel, hun borst
opkruipt en dan tot hun hals reikt.
Zij doen de mondkappen voor van de
„kunstmatige long" van het Davis-toestel.
Het water stijgt hun tot boven het hoofd.
Zij maken heftige bewegingen en schijnen
met .de handen tegen het buitendeksel te
slaan, waardoor zij moeten ontsnappen.
Doch de vastgestelde tijd, waarin zij moe
ten opstijgen, verstrijkt. Zij bevinden zich
nog steeds in de kamer en het deksel blijft
gesloten.
Binnen in de duikboot kan men niets
doen dan de kamer weer leegpompen. Dan
opent men de tusschendeuren en haalt de
beide mannen uit de reddingskamcr. Zij zijn
dood. Beiden hadden hun mondstuk afgeno
men: zij waren verdronken.
Shaw sluit de moede oogen.
Ai-me kerels, zegt hij, ze verlo
ren hun bezinning en trachtten het
buitendeksel te openen, alvorens
de druk binnen in de kamer gelijk
was aan het gewicht van het wa
ter daarbuiten. Ze waren niet sterk
genoeg om het deksel open te druk
ken. Ze moeten het hoofd kwijt ge-
ï'aakt zijn en zich de mondstukken
van het gelaat hebben gerukt.
Een volgende opvarende, die zijn geluk
met het toestel beproefde, kwam ook om; zijn
mondstuk hing hem op de borst. Ook hij kon
het deksel niet open krijgen.
Hoe Shaw gered werd.
Wij allen, burgers onder de opvarenden,
zoo ging Shaw voort, hadden een cursus ge
volgd in de bediening van het Davis-toestel.
Mac hielp mij mijn toestel in positie te bren:
gen en we gingen de kamer binnen. Hij
opende de kleppen, het water begon binnen
te stroomen.
Men kan zelf de snelheid regelen, waar
mede 't binnenstroomt. Mijn kameraad liet
't tamelijk snel binnen. Men kan er zich geen
voorstelling van maken, van wat er in mij
omging. Ik had net te voren immers gezien,
hoe de anderen verdronken waren. Toen het
water tot hier kwam Shaw brengt de loo-
me hand tot zijn hals bond ik het mond
stuk voor en wachtte, terwijl het water hoo
ger en hooger steeg tot het over mijn oogen
kwam en ik niet goed meer kon zien, De
gedachten maalden in mijn hoofd rond. Ik
vroeg mij af, of het buitendeksel inderdaad
vastzat. Ge kunt niet begrijpen wat ik voel
de. Ik zat in de val.
Men moet bedaard blijven tot de di-uk bin
nen in de kamer gelijk is aan den druk daar
buiten. Mac green mij bij den arm en gaf mij
een teeken. Hij wees naar het buitendeksel
en deed alsof hij er tegenaan wilde duwen.
Ik begreep wat hij bedoelde en knikte. Hij
schoof den grendel weg en wij beiden duw
den met alle macht tegen het deksel. Het is
tenslotte zeer gemakkelijk opengegaan. Het
had mij een eeuwigheid toegeschenen in de
kamer, maar het duurde nu niet lang of ik
was aan de oppervlakte van de zee.
Zij is er zich evenwel niet van
bewust.
SCHOT MIST ZIJN DOEL.
Gisteravond is een aanslag ge
pleegd op de Hertogin van Kent,
op het oogenblik, dat zij haar wo
ning aan de Belgrave Squax-e te
Londen verliet. Er werd een schot op
haar gelost, waaidoor zij echter niet
werd geraakt. Er is een arrestatie
verricht.
De Hertogin van Kent.
Nader wordt vernomen, dat op het oogen
blik, waarop het schot in haar richting
werd afgevuui-d, de Hertogin van Kent
juist plaats genomen had in haar auto, in ge
zelschap van Lady Portarlington. De herto
gin gaf zich er geen rekenschap van, dat
op haar was geschoten en haar auto werd
ti-ouwens niet beschadigd. De Hei'togin en
Lady Portarlington begaven zich naar een
bioscoop en eerst aan het einde van de voor
stelling werden zij op de hoogte gebracht
van hetgeen gebeurd was.
De „Dailly Mirror" voegt hieraan toe, dat
een voorbijganger een schot hoorde, cn een
man op den grond zag zitten met een ge
weer met afgezaagden loop. Hij vroeg den
man wat hij deed, doch kx-ecg geen ant
woord. Vervolgens waarschuwde hij de poli
tie. die den man arresteerde. De politie heeft
vastgesteld dat het schot werd gelost ter
hoogte van Belgrave Square no. 1, op twee
huizen afstand van de woning van de Her
togin van Kent. De man, die gearx-esteei'd
werd, is di'ie weken geleden uit Australië
gekomen.
Nog een incident.
Gisterochtend is een ruit van de woning
van Lord Harewood. den gemaal van de
zuster des Iionings. stukgeschoten, vermoe
delijk door een kogel van een luchtpistool.
Volgens de politie kan dit niet aan kwaad-
wiligheid worden toegeschreven.
De uitkeering aan achtergeble
ven familieleden.
Ten aanzien van de Nedei'landsche vis
schers, die op Duitsche treilers varen, is
volgens de N. R. Crt. dezer dagen een beslis
sing genomen, waaruit volgt dat de achter
gebleven familieleden van op zee gebleven
visschers ingevolge de wettelijke bepalingen
in Duitschland recht hebben op een uitkee-
ï'ing, evenals zulks in ons land het geval is.
De genomen beslissing betrof het geval van
den visscher P. W. uit Egmond aan Zee, die
op 14 December van het vorige jaar op den
Duitschen treiler Innsbruck voer en op dien
datum over boord sloeg cn vci'dronk. Aan
zijn vader, wiens kostwinner hij was, is
thans door de Seebcrufsgeuosscnschaft te
Hamburg, een "zeer behoorlijke lijfrente toe
gekend.
De directie der N.V. Stoomvaart Maat
schappij „Nederland" deelt mcde>, dat de
technische proefvaart van het motorschip
..Oranje" onvoorziene omstandigheden voor
behouden, zal worden gehouden op 27, 28
cn 29 Juni a.s. op de Noordzee.
Op deze tocht zal het schip en zijn in
richting in vol bedrijf worden beproefd.
Hiertoe zal een groot aantal personen, die
aan de totstandkoming van de „Oranje" heb
ben meegewerkt, aan boord zijn.
Slaagt deze technische proeftocht, dan
ligt het in het voornemen de officieele proef
tocht, waarbij het schip door de reederij
zal worden overgenomen, op 15 Juli a.s. te
houden.
Beperkte deelname van mili
tairen.
De leiding der internationale vierdaag
sche afstandsmarschen van den Nedei'land-
schen Bond voor Lichamelijke opvoeding
bericht, dat de vierdaagsche afstandsmar
schen zullen worden gehouden van 25 tot en
met 28 Juli a.s.
In verband met de tijdsomstandigheden
en de terzake genomen militaix-e maatrege
len kan door het depax-tement van Defen
sie niet de medewerking worden verleend,
zooals in andere jax-en geschiedde.
Hierdoor is de legeiTuimte eeniger mate
beperkt, zoodat den deelnemers wordt ver
zocht zooveel mogelijk in eigen huisvesting
en voeding te voorzien.
Naast het noxanale aantal dames en hee-
ren zal door militairen op beperkte schaal
aan de marschen worden deelgenomen.
Officieele tegenspraak van zeer
vergaande berichten. Het feit
zeli echter niet ontkend.
De „Daily Mail" meldt uit Rome, dat de
Paus aan Engeland, Frankrijk, Duitschland
Italië en Polen nota's zal doen toekomen,
die nfet van gelijkluidenden tekst zullen
zijn, maar een beroep zullen doen op een
geest van samenwerking bij de behande
ling der groote vraagstukken, waarbij de
vijf mogendheden belang hebben.
In officieele kringen is niets bekend van
een actie, welke door het Vaticaan zou wor
den overwogen om voor de zaak van den
vrede nota's te zenden aan zekere mogend
heden.
Volgens een Havasbericht uit Vaticaan
stad heeft het initiatief van den Heiligen
Stoel tot het polsen van de mogendheden,
teneinde den weg te effenen tot een ont
spanning in Europa een normaal ver
loop, doch het is niet juist, dat Z.H. de paus
nieuwe boodschappen heeft gericht tot de
veiantwoordelijke staatslieden, zooals in de
buitenlandsche pers werd medegedeeld. In
werkelijkheid volgt het Vatikaan de lijnen,
welke Z.II. Paus Pius XII heeft aangegeven
in de rede, welke hij heeft gehouden voor
het college van kardinalen, nl. dat hij bij
eenige leidende staatslieden in Europa stap
pen had gedaan en hen had medegedeeld,
dat de internationale toestand hem veront
rust en dat hij vreesde, dat de spanning zou
toenemen en zou uitloopen op een bloedig
conflict. In dezelfde Vatikaansche kringen
heeft de ontvangst van deze Pauselijke stap
pen een gunstigen indruk gemaakt, men
hoopt dat de vrede tusschen de volken be
waard zal blijven.
Vragen in het Lagerhuis.
In antwooi'd op een vraag van den arbei
dersafgevaardigde Wedgwood Been, of
eenig antwooi'd was gegeven op stappen,
die het Vaticaan bij de Britsche regeering
zou hebben ondernomen, heeft Chamber
lain verklaard, niet te weten, welke stap
pen Wedgwood Been bedoelde.
Toen de Lahourafgevaardigde Hui'tle
Hoe de spoorwegfilm „Honderd
Jaar" tot stand komt.
Het is ongeveer een eeuw geleden, een
bonte menigte heeft zich verzameld, deftige
vrouwen lieftallige meisjes met kleurige
crinolines en huifdoeken, vrouwen uit dg
volksklasse met wijde rokken en omslag
doeken, heeren met eveneens zwierige ge-
kleui'de nauwsluitende pantalons en
jacquetcostuums, en fraai geplooide hals
doeken of hooge vadermoorders, de meesten
met grijze, bruine of beige hooge hoeden.
En daaromheen en daartusschen kinde
ren, ventei's, eenige deftige ruiters en mi
litairen van vei'schillenden rang, allen in
costuums uit de dagen van Hildebrandt.
Zij staan voor een klein wit-houten ge
bouwtje, waarvan een aantal vlaggen in de
Nederlandsche kleuren vroolijk wapperen
in de zomerbries, en bun belangstelling
geldt een kleinen trein, bestaande uit een
ino ns oog primitief locomotiefje en een
drietal kleurig geverfde kleine rijtuigjes.
Het is 20 September 1839 en we zijn aan
wezig bij het vertrek van den eersten
trein in Nederland, die met officieele ge-
noodigden den eersten proefrit maakt op da
eerste Nederlandsche spoorlijn, tusschen
Amsterdam en Haarlem.
Ra— ra-
Maar wij, die in nuchter twintigste
eeuwsch colbertje er bij staan, welen, dat de
kalender 1939 aanwijst en dat het Zondag
4 Juni is, zoodat er voor dit anachx'onisme
een verklaring moet zijn en als we ons
omdraaien, zien wij onmiddellijk de oplos
sing. Het is 'n rijdende filmcamera, waar
achter 'n operateur in hemdsmouwen, die
nauwkeurig de aanwijzigen opvolgt van
Max de Haas, leider en regisseur van de
filmassociatie „Visie" en die hier bezig is
met het opnemen van een der grootste scè
nes voor de film „Honderd Jaar" welke hij
in opdracht van de Nederlandsche Spoorwe
gen ter gelegenheid van het eeuwfeest ver-
DE BILT SEINT t
Verwachting: Droog, zonnig,
warm tot zeer warm weer.
Zwakke tot matige Oost
Zuidoosten wind.
vroeg of er eenige waarheid school in de.
vei'klaring dat het vaticaan stappen had ge
daan tegen de totstandkoming van een
pact met de Sovjet-Unie. verklaarde Cham-
bei'lain, dat hem hiervan niets bekend was.
Het is intusschen en feit, dat de Paus
gisteren der Britschen gezant bij den H.
Stoel, Osborne, in particuliere audiëntie
heeft ontvangen. De audiëntie duui'de meer
dan een uur'.
Volgens betrouwbare bronnen zouden de
vooruitzichten omtrent de concrete resulta
ten van de vredesactie van Z. H. den Paus
besproken zijn.
Het heeft geen nut, zegt hij.
Naar aanleiding van een vraag, in het La
gerhuis, zeide minister-president Chamber
lain, dat het antwoord der Sowjet-Unie op
de Fransch-Bi-itsche voorstellen Zaterdag te
Londen is ontvangen. Het wordt thans be
studeerd en de regeering hoopt binnenkort
een verklaring te kunnen afleggen.
De Labour-afgevaardigde Adams herinner
de den premier hierna aan de indertijd door
liem, Chamberlain, voor de overeenkomst
van München afgelegde verklaring nopens
de waarde van persoonlijk contact tusschen
de toonaangevende staatslieden der mogend-
beden en hij vroeg of de minister-president
het thans niet wenschelijk achtte een be
zoek aan Moskou te brengen. Chamberlain
antwoordde hierop, dat de verklaring, waar
op Adams doelde, natuurlijk in het licht van
den tijd moet woi'den gezien.
Onder de tegenwoordige omstandig
heden acht ik het, aldus spx\, niet
waarschijnlijk, dat het voorstel van
Adams van nut zou kunnen zijn.
De premier antwoordde niet op een verde
ren vraag van Adams of er tusschen Groot-
Brittannië en Rusland een onovei'komelijke
hindernis bestond en zoo ja, of hij niet van
meening was, dat een dei'gelijke hindernis
door een persoonlijk bezoek zou kunnen wor
den verwijderd.
vaardigt naar het door hem zelf geschreven
draaiboek. Tal van spoorwegautoriteiten
wonen de verfilming bij.
De reconstructie van het oude
materiaal.
Bijna nergens bezitten de spoorwegen nog
het oude, historische materiaal uit den be
gintijd van het spoorwegvex-kecr. Men heeft
het dus aan de hand van oude gegevens
moeten reconstrueeren, en dat is op voor
treffelijke wijze geschied in de centrale
werkplaatsen te Zwolle, waarvan deze lo
comotief en deze rijtuigjes de laatste werk
stukken waren voor de opheffing.
De gereconstrueerde eei-stc trein zal in
September a.s. het publiek rondvoeren over
het terrein van de spoorwegtentoonstelling
op het voormalige Paleis voor Volksvlijt-
teri'ein te Amsterdam.
Het publiek van voor" honderd
jaar.
Behalve over het oude materiaal moest
men ook over menschen beschikken om de
opnamen van voor honderd te kunnen ma
ken. Ir. B. C. M. Bootz vertelde ons, hoe
zich terstond 250 mannen cn vrouwen van
het spooi'wegpersoneel beschikbaar hadden
gesteld om vrijwillig aan de totstandko
ming van de spoorwegfilm mede te wer
ken. Er waren 110 menschen van het hoofd
kantoor te Utrecht en 140 uit Amsterdam,
behoorende tot alle rangen en categorieën
van het personeel.
Op zeven uur des morgens zijn zij uit
Utrecht vertrokken.
Aangezien mannen en vrouwen geschei
den waren, konden de coupé's tegelijkertijd
als kleedkamers dienen, cn koi't na aan
komst van de beide treinen op het empla
cement Hoofddorp liep het gehecle ge
zelschap met uitbundig plezier in schilder
achtige Biedermaijer dracht rond.
Er werd met groote animo door iedereen
gewerkt en aangezien ook de andere gedeel
ten van de opnamen, die een beeld zujlen
geven van de ontwikkeling van het spoor
wegbedrijf en hoe het in onzen tijd werkt
goed opschieten, is de verwachting gewet
tigd, dat Nederland in September a.s. een
belangrijk filmwerk van groote cultureele
en documentaire waarde rijk zal zijn ge
worden.
