Nieuw conflict in
het Verre Oosten
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Stemming Moskou:
lusteloos
De laatste duik
van de Thetis
Mr. Trip bij den
Kabinetsformateur
Het erfpachtschandaal
Amerikaansch Japansche
economische oorlog?
Dagelijks een ton
voor buitengewone
militaire maatregeleL
Heeft de kustwacht
te weinig te doen?
Hevige gevechten boven
Mandsjoekwo
WOENSDAG
J V*
Rooscvelt heeft opnieuw
tegenslag
Dit nummer bevat 8 pagina's
VL/EERBERICHT
r
Groote slag in Sjansi
verwacht
heldersche courant
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 f2 LIJNEN)
Uitgave der Ultg.-MiJ. Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
12 JULI 1939
67e JAARG. No. 8666
ARBEIDSGESCHIL IN NOORD-SACHA-
LIN ONDERWERP VAN SCHERP JA-
PANSCH PROTEST TE MOSKOU.
Het derde conflict in het Verre Oosten schijnt geboren
te zijn, een nieuw geschil tusschen Japan en Rusland.
Van gezaghebbende zijde wordt vernomen, dat de Ja-
pansche regeering haar ambassadeur te Moskou opdracht
heeft gegeven bij de Sovjetregeering krachtig te protestee
ren tegen het optreden van de Sovjets tegenover de con
cessiehouders der petroleumvelden en kolenmijnen in
Noord Sachalin.
In krngen, waar men op de hoogte is van den toe
stand. aldus Domei, gelooft men, dat het tot ongelukkige
verwikkelingen zal kunnen komen, tenzij de Sovjetregee
ring haar houding verandert, terwijl de Sovjets verant
woordelijk zullen zijn voor de gevolgen.
De redenen voor het protest der Japansche regeering
te Moskou zijn, naar verklaard wordt, gelegen in een be
vel van een Russische gerechtshof aan twee Japansche
maatschappijen om groote bedragen te betalen als schade
loosstelling voor haar in gebreke blijven de noodige goede
ren aan haar arbeiders te verstrekken.
Volgens de Japanneezen werd deze voorziening belem
merd door de inmenging der Sovjets bij h'et transport der
goederen.
Verklaard wordt, dat de Sovjet-autoriteiten in Noord
Sachalin den Japanschen maatschappijen heeft laten we
ten, dat hun terreinen in beslag zullen worden genomen,
tenzij voor 19 Juli de schadeloosstelling zal zijn betaald.
Volgens een door het Telegraafagentschap der Sovjet
Unie uit Wladiwostock ontvangen bericht heeft de Ja
pansche kolenmijn-maatschappij in Noord Sachalin bevel
ontvangen 375.000 roebels te betalen als compensatie voor
voedingsmiddelen en andere goederen, welke de. maat
schappij heeft nagelaten aan haar arbeiders te ver
schaffen.
Volgens bedoeld bericht heeft de maatschappij sedert
1937 de arbeidsvoorwaarden van het personeel stelselma
tig verslecht. De maatschappij heeft de overeenkomst voor
de mijnconcessie geschonden door, naar verklaard wordt,
de levensmiddelenrantsoenen en de loonen der arbeiders
te verminderen. Daarop werd de maatschappij door de
vakvereeniging van mijnwerkers een proces aangedaan.
Senaatscommissie stelt behande
ling van de neutraliteitskwestie
nit.
OPHEFFING NEUTRALITEITSWET
BETEEKENT VERBOND MET ENGE
LAND EN FRANKRIJK,
Roosevelt en Huil
nieuw tegenslag.
hebben op-
De Senaatscommissie voor budten-
landsche zaken heeft met 12 tegen
11 stemmen besloten de behandeling
van de neutraliteitskwestie uit te
stellen tot de volgende zitting. De
senatoren George en Gillette, die
Roosevelt bij de verkiezingen van
verleden jaar getracht heeft uit den
Senaat te krijgen, hebben ten gunste
van het uitstel gestemd.
Onmiddellijk na de stemming in de Se-
naatscommissie voor Buitenlandsciie Za-
ken over het uitstellen der behandeling^ van
de neutraliteitswet, werd gemeld, dat Sena
tor Barkley, de democratische leider, zou
trachten de kwestie in den Senaat zelf te
berde te brengen, ondanks het optreden der
commissie. Dit kan geschieden, wanneer
Barkley er in slaagt goedkeuring yan den
Senaat te verkrijgen voor een motie om de
commissie te dechargeeren van de behan
deling van de neutraliteitswet.
Senator Minton heeft tegenover de
verklaard, dat, wanneer de wereldtoestand
niet verbetert, het „mogelijk is, dat Roose
velt ons terstond na de verdaging weer bij
eenroept."
Na een conferentie met Roosevelt heeft de
minister van buitenlandsohe zaken, Huil,
aan de pers verklaard, dat de regeering in
het belang van den*vrede en de veiligheid
van de Vereen igdf*Sta ten, haar pogingen
zal voortzetten om het door de regeering
aanbevolen neutraliteits-programma te doen
aannemen.
Omtrent de verklaring van minister H
wordt nader gemeld, dat hij niet met zij
gewone glimlach de verslaggevers ontving
Nochtans rekent de regeering op de eind
overwinning.
Een stormachtige week.
De aanvallen op de neutraliteitswet \an
do regeering, die, zooals men zegt, een et-
fecticf verbond tusschen de Vereemgde .Sta
len, Engeland en Frankrijk zou beleekencn,
hebben het congres een stormachtige week
bezorgd.
Senator Bennet Clark verklaarde aan U.
P., dat een opheffing van het embargo een
verbond met Engeland en Frankrijk zou be-
teekenen, èn met Rusland, indien dit land
zich zou aansluiten bij de „as" Londen—
Parijs. „Wij zouden dan een bondgenoot
schap hebben met communisten", aldus de
ze senator. Clark maakt deel uif van de
groep, die van meening is, dat ook in geval
van oorlog Engeland en Frankrijk de zee
zullen beheerschen en dus gemakkelijker de
markt van de Vereenigde Staten. zullen
kunnen bereiken, dan Italië en Duitschland.
Dit is volgens deze groep de oorzaak geweest
dat Amerika betrokken werd in den wereld
oorlog en ditzelfde zou weer kunnen gebeu
ren, indien het huidige embargo opgehe
ven werd.
Zullen „jonge" en „oude'' Katho
lieken tot elkaar komen?
Gistermiddag heeft mr. dr. D. A. P.
N. Kooien, een conferentie gehad met
den voorzitter van de Anti-Revoluti-
onnaire Kamerclub, den heer ,T.
Schouten en met den president der
Nederlandsche Bank, mr. L. J. A.
Trip.
In een gedeelte van onzen oplaag konden
wij gisteren nog melden, dat prof. mr. C. P.
M. Romme, minister van Sociale Zaken, den
formateur in den loop van den ochtend be
zocht heeft.
De bespreking met mr. Trip wijst er o.i.
allerminst op, dat mr. dr. Kooien van plan
zou zijn den bankier in het nieuwe Kabinet
op te nemen. Men herinnerc zich slechts, dat
mr. Trip één der „negen mannen" is, die ge-
ruimen tijd geleden een opzienbarend mani
fest tot de regeering richtten, waarin zij Ne
derlands budgetaire politiek scherp aanvie
len en zeer sombere voorspellingen deden
ten aanzien van de economische toekomst
van ons land, op welk manifest zeer scher
pe critiek kwam van R.K. zijde.
Mr. Kooien heeft zich dus hoogstwaar
schijnlijk slechts van advies willen laten die
nen door den president der Xed. Bank.
Overigens ligt het, in verband met de oor
zaak der Kabinetscrisis, voor de hand, dat de
formateur eerst in 't reine moet komen met
de financieele opvattingen zijner partijgenoo-
ten. Zelf een man van orthodoxe monetaire
beginselen, zal hij deze moeten toetsen aan
de opvattingen der voortvarende „jonge" ka
tholieken. Mochten „jonge" en „oude" ka
tholieken tot elkaar komen, dan rijst een
nieuwe moeilijkheid: n.1. het vinden van con
tact met de anti-revolutionnairen. Want de
zen zullen zich toch, indien de formateur
steun zou vinden in het katholieke kamp,
afvragen, waarom hun coalitiegenooten niet
wat toeschietelijker zijn geweest tegenover
dr. Colijn
Wil het dus niet boteren met de anti-revo-
lutionnairen het is inmiddels nog niet
zoover! dan staat dr. Kooien voor de con
sequentie van een minderheidskabinet, wat
niet met zijn degelijken aard strookt. Hij zal
dan, naar men algemeen verwacht, evenals
zijn onfortuinlijken voorganger, zich wel ge
noodzaakt zien de opdracht, terug te geven.
Een en ander in aanmerking genomen,
bestaat er wel aanleiding, eenige reserve in
acht te nemen tegenover de pogingen van
den Kabinetsformateur.
Aanvullend rapport
einde Juli.
verschijnt
Naar het Hsbl. meldt, zal het aanvullend
rapport over de Anistcrdamsche erfpachts
kwestie tegen het einde van deze maand
verschijnen.
Dientengevolge gaat het aanvankelijk
voornemen van den burgemeester om 26 Ju
li a.s. het geheele eerste deel van het rap
port door den Raad te doen behandelen,
niet door.
Thans bestaat het plan de openbare be
sprekingen, die nog in den ouden Raad
dienen te worden gehouden, te doen ge-
Oorlogsleveringen aan Japan
zouden worden afgesneden.
Senator Pittman heeft onthuld, dat hij de
Senaatscommissie voor buitenlandsche za
ken een resolutie heeft voorgelegd, waarin
de president gemachtigd wordt om den bui-
tenlandschen handel te beperken met iederen
onderteekenaar van het negenmogendheden-
verdrag met China, die discrimineerende
maatregelen neemt tegen Amerikaansche on
derdanen. Een dergelijke maatregel is reeds
vaak besproken in Congres-kringen als een
middel om te voorzien in economisch optre
den tegen Japan in verband met het optre
den in China.
Senator Pittmann heeft in verdere verkla
ringen nog gezegd, dat de Senaatscommissie
voor buitenlandsche zaken erin toegestemd
heeft een resolutie in overweging te nemen,
die speciaal ten doel zou hebben den uit
voer van oorlogsleveringen aan Japan af te
snijden. Dit geschiedde in een speciale zit
ting op 7 Juli. De exporten, die beperkt zou
den worden of stopgezet zouden omvatten:
wapenen, munitie en oorlogsmateriaal, zoo
als ijzer, staal, olie, benzine en schroot.
Rusland wil eerst militaire ver
dragen met groote buren.
Naar de Parijsche correspondent van de
„Times" schrijft, is men in de Fransche
hoofdstad bijzonder gereserveerd ten aanzien
van de besprekingen te Moskou, maar men
kan niet zeggen, dat op het oogenblik opti
misme overheerscht.
Volgens de te Parijs circuleerende berich
ten omvatten de laatste Russische eischen
het sluiten van tweezijdige militaire verdra
gen tusschen Rusland en resp. Polen, Tur
kije en Roemenië, vóór dat een drie mogend-
hedenpact met Engeland en Frankrijk wordt
gesloten. Indien dit waar is, is» het vooruit
zicht op een spoedig, gunstig einde van de
onderhandelingen er niet beter op geworden.
Dramatisch verhaal van den
bevelvoerder der begeleidende
sleepboot.
Het is gisteren een dramatisch oogenbl.'k
geworden voor de rechtbank van onderzoek
naar de oorzaak van de ramp der Thetis,
toen luitenant Coulthard, .de bevelvoerder
van de begeleidende sleepboot beschreef,
hoe hij de Thetis voor de laatste maal had
zien verdwijnen onder de oppervlakte van
het water. Get. was met zijn volgboot op
den voorgeschreven afstand gebleven toen
hij van de Thetis het signaal had ontvan
gen dat alles gereed was voor hel duiken.
Het was getuige opgevallen dat de Thetis
zoo snel naar beneden was gegaan.
Echter, wanneer er iets niet in orde zou
zijn geweest dan had de Thetis binnen een
kwartier rooksignalen kunnen geven of
lichtboeien uitzenden, maar dat was niet
gebeurd. Toch was get. niet geheel en al
gerust geweest en had hij naar Port Block-
house getelefoneerd hoe lang de Thetis
onder water moest blijven.
Men had geantwoord drie uur en
die drie uur was get. met zijn boot
in de buurt gebleven, waarna hij
paar Birkenhead was teruggekeerd,
omdat vérdere controle nu van den
wal af te geschieden had. Getuige
beschreef daarna nog hoe hij zich
aan boord van de Vigilant bij den
kapitein gemeld had, toen de The
tis als te laat was opgegeven om zijn
rapport uit te brengen.
In den namiddag zijn demonstraties met
het Davis reddingtoestel gegeven. Op de
vraag van een der advocaten der civiele par
tijen, hoe er vier man in de ontsnappings
kamer hadden kunnen verdrinken, ant
woordde een deskundige, dat dit niet aan
het toestel gelegen had, maar aan het feit,
dat de kamer voor twee man berekend was
en niet voor vier. Waarschijnlijk hadden de
mannen tegen elkaar aan moeten leunen,
waardoor het evenwicht verstoord was ge
worden en zij moeilijkheid gekregen hadden
met hun ademhaling. In hun benauwheid
hebben ze toen waarschijnlijk gepoogd het
sluitstuk van het toestel te verwijderen, voor
de druk van het water binnen en buiten
even groot was, waardoor ze gestikt zijn.
Op de vraag van een der rechters wie dan
bevel kon hebben gegeven vier man toe te
laten kon get. geen antwoord geven, maar
dit punt zou nader onderzocht worden door
terugroeping van een der overlevenden.
Materiaal en uitvoering van
werken niet meegerekend
Op vragen van het eerste Kamer
lid van Vessem betreffende de kos
ten der buitengewone militaire
maatregelen hebben de ministers
Colijn en van Dijk geantwoord, dat
de kosten hiervan zonder de aan
schaffing van materiaal en uitvoe
ring van werken, gemiddeld per
dag zeer globaal op f 100.000 kun
nen worden geraamd.
Oudere lichtingen onvoldoende
geschoold. Op meer spoed hij
het geven van zakenverlof aan
gedrongen.
Aan het voorloopig verslag van de Eerste
Kamer over de ontwerpen van wet inzake:
le. het onder de wapenen blijven van
dienstplichtigen en
2e. het in werkelijken dienst houden van
dienstplichtigen is het volgende ontleend:
Vele leden, die verklaren zich met deze
wetsontwerpen te kunnen vereenigen, drin
gen nochtans met klem er op aan, dat van
deo mstandigheid. dat een belangrijk aan
tal oudere dienstplichtigen zich onder de
wapenen bevindt, gebruik worde gemaakt
om dezen door veelvuldige oefening de noo
dige kennis en paraatheid bij te brengen.
Naar zij mecnen te weten, liet een en an
der zeer te wenschen over.
De vervanging door werkloozen.
Voorts achten deze leden het onluist, dat
de regeering er toe was overgegaan, werk-
looze dienstplichtigen te nopen als plaats
vervangers op te treden van hen. die om
redenen van particulieren aard verlof
krijgen, naar hun werkkring terug te kee-
ren.
Huns inziens wijst de houding
van de regeering te dezer zake in
de richting van het vroegere, aan
het einde van de vorige eeuw te
recht verlaten, remplagantenstelsel.
Te onbillijker achten deze leden
die houding, omdat bezwaarlijk kan
worden staande gehouden, dat de
werkioozen meer verplichtingen
jegens het vaderland hebben dan
de andere burgers.
Verscheidene andere leden kunnen met
deze opmerking geenszins instemmen.
Zakenverlof.
Verscheidene leden oefenden critiek op
den huns inziens onbevredigenden
gang van zaken met betrekking tot de be
handeling van aanvragen om zakenverlof,
door onder de wapenen zijnde dienstplich
tigen ingediend. Sommigen dezer zien. dus
betoogden de hier aan het woord zijnde le
den. hun zaken verlocpen en worden met
financieelen ondergang bedreigd, indien zij
geen verlof krijgen, zoodat te dien opzichte
spoed is vcreischt.
Geen werk bij Defensie?
Enkele leden verklaarden, dat sommige,
thans onder de wapenen zijnde dienstplich
tigen te weinig te doen hebben en nochtans
genoopt zijn in actieven dienst te blijven.
Zoo zou zulks, naar verluidt, bij dc kust
wacht het geval zijn. Deze leden verzochten
den minister, dienaangaande nadere inlich
tingen te verstrekken.
Ook anderen leden zijn soortgelijke medc-
deelingen gedaan. Zoo meenden zij te we
ten. dat militairen o.w. bezoldigde on
der-officieren den tijd soms vrijwel in
ledigheid doorbrengen of ten hoogste onbe
duidende werkzaamheden verrichten. Zij
hadden zich afgevraagd, of het in dienst
houden van dienstplichtigen onder zulke
omstandigheden, mede gelet op de daar
mede gepaard gaande kosten, wel verant
woord is.
DE BILT SEINTt
Verwachting: gedeeltelijk be
wolkt, droog weer. Iets war
mer. Meest zwakke wind uit
Westelijke richtingen.
Het einde van het conflict be
reikt? Russische troepen zouden,
geheel verdreven zijn.
Volgens een telegram van het gevechts
terrein aan de Mongoolsch-Mandsjoerijsche
grens hebben Japansche vliegers gisteren
in twee luchtgevechten boven de samen
vloeiing van de Khala en de Holsten 70 Sov
jet-Mongoolsche vliegtuigen neergehaald.
De speciale verslaggever van I-lavas deelt
nadere bijzonderheden omtrent een lucht
gevecht, dat zich gistermiddag heeft afge
speeld, mede. Acht Russische bommenwer
pers verschenen op vijf k.m. afstand van de
Japansche luchtbasis, waar op het oogen
blik een aantal buitenlandsche dagbladcor-
VS L A N D
BORSJA
OOSTEN)
ZSOkm
S U I
/m«rr MANDSJOEKWO
TT JUyTALOEGAN V,
meer r bi «tsjanteinmiau
TA,TT ^re%VS»HANTZELEll V f
TAULAN ,rsjALTS,^
SAPHABEIT H
MONGOLIË
pBINNEN
TSJAHAR
M"ONGOL lE
Taonan
(3959)
respondenten kampeert. Zij werden terug
gedreven door luchtafweergeschut en jacht
vliegtuigen, die echter op hun beurt door
Russische jagers werden aangevallen. Het
was niet mogelijk, den afloop van het
luchtgevecht vast te stellen, daar de vlieg
tuigen zich in de richting van Mongolië
verwijderden.
Onwaar?.
De Japanneezen verklaarden later, dat zij
in den loop van den dag 59 vliegtuigen had
den neergeschoten, doch de buitenlandsche
journalisten zagen slechts een toestel een
noodlanding maken en vernamen daarna,
dat het een Japansche machine was.
De Japanneezen beweren, dat de
Russen de bronnen van de rivier
Holsten, waaruit het Japansche le
ger het in een woestijnoorlog zoo
kostbare drinkwater betrekt, met
bacteriën vergiftigd hebben.
Het einde?
Gistermiddag is van Japansche zijde of
ficieel medegedeeld, dat de Japansche
strijdkrachten de Russische en Buiten-
Mongoolsche troepen over de grens hebben
gedreven cn dat het grondgebied van
Mandsjoekwo thans geheel van vijandelijke
strijdkrachten gezuiverd is.
De woordvoerder van het ministerie van
oorlog te Tokio heeft getracht te verklaren,
waarom de Japansche luchtmacht in de 71
dagen, dat de gevechten bij Nominhan
nebben geduurd, niet minder dan 522 vijan
delijke vliegtuigen heeft vernield, terwijl zij
er zelf slechts 4 verloor. Hij voerde hiervoor
aan het verschil in de gevechtstaktiek, het
feit, dat de vijandelijke vliegtuigen van
1934 en 1935 dateerden, terwijl Japan de
modernste toestellen gebruikte, en het
gebrek aan ervaring der vijandelijke vlie
gers.
Trefpunt van groote troepen
massa's onvermijdelijk.
Binnenkort wordt een groote slag ver
wacht in het midden van de provincie Sjansi,
waar de Japansche colonnes uit het noorden,
westen cn oosten samenkomen met Chinee-
sche troepen, die in de bergen van Tai Hang
opereeren. De Japanners beschikken over
vier divisies, waarvan twee kortgeleden uit
Japan zijn aangekomen.
