De Gemeenteraad voteert f 40*000
voor de luchtbescherming
Het rijk geeft 22.000 voor het aanleggen van loopgraven.
Vandaag gaan alle werkloozen aan den slag. Den Helder
binnen afzienbaren tijd beter beschermd dan de groote steden
Wat doet
de Gemeente voor de
luchtbescherming
Oorlog der Leuzen
Woensdag 6 September 1939
Tweede Blad
De nieuwe raad voor het
eerst bijeen
Twee auto's rammen elkaar
Openbare leeszaal en bibliotheek
„Oranje Nassau" weder
vertrokken
Heldersche middenstanders
ontvangen Duitsche
correspondentie
„Morphy" schaakt weer
Dank van de Tivoli-
compagnie
de ideale verkooper!
Gisterenavond is de gemeenteraad in nieuwe
samenstelling voor het eerst bijeen geweest.
Aanvankelijk waren de heeren Hoornsman
(v. d.) Van Buuren (s.d.a.p.) en Van de Veer
(a. r.) niet aanwezig, doch tijdens de vergade
ring kwamen deze heeren en zoo konden alle
leden gisterenavond, in handen van den burge
meester, den eed of belofte afleggen, dat zij
trouw aan de grondwet en de wetten des rijks
zouden zijn en de belangen van de gemeente
Den Helder zouden voorstaan en bevorderen.
Na de eedsaflegging sprak de voorzitter de
raadsleden, oud of nieuw, ongeveer als volgt
toe:
Mijne Heeren, gij hebt thans voor het eerst
of bij vernieuwing den eed of belofte afgelegd
om te handelen als een goed raadslid en de be
langen van de gemeente te dienen. In dezen tijd
moeten we meer dan ooit voelen, dat we bij
elkaar behooren en gij hebt als vertrouwens
mannen van de gemeentenaren het daarheen
te leiden, dat het de gemeente niet slecht gaat.
Onze Vorstin en onze Regeering geven
hun beste krachten om er in onzen tijd
van te maken wat er van te maken is.
Dit zij u ten voorbeeld. Laat ons hopen
en bidder, dat de tijd niet slechter wordt.
Maar toon u, onder alle omstandigheden
ten eerste een goed vaderlander en vervol
gens een goed burger van Den Helder.
Gij hebt een voorbeeld te geven en te zorgen,
dat ieder burger krijgt wat hij moet hebben.
Dikwijls zal een beroep op u worden gedaan,
waaraan gij noode gevolg geeft, doch voor
alles hebt gij het belang van de geheele ge
meenschap te zien en dat te dienen. Want al
zijt gij de vertrouwensmannen van de ge
meente, gij moet u toch beschouwen als de
eerste dienaren.
Ik hoop, dat u de kracht gegeven wordt om
uw eed of belofte gestand te doen.
De wetlioudersverkiezingen.
De voorzitter deelt voor de verkiezing mede,
dat de heer Schoeffelenberger, in verband met
de tijdsomstandigheden er van heeft afgezien
over deze verkiezing het woord te voeren, als
mede zijn geschilpunt met wethouder Van de
Vaart, te behandelen.
Dr. Feenstra Kuiper (Gem. en Nat. Belang)
zegt, dat hem ter oore gekomen is, dat de
tegenwoordige wethouder van onderwijs, de
heer Van Loo, ontstemd is over zijn persoon
naar aanleiding van een uitlating, die hij ge
daan heeft buiten de raadszaal. Spr. heeft n.1.
in een verkiezingsvergadering gezegd, dat de
heer Van Loo nog nooit één verstandig woord
over onderwijs gesproken heeft.
Spr. wil hier in het openbaar verkla
ren, dat bij dit niet bedoeld heeft, doch
dat hij zich in het vuur van zijn rede had
laten meesleepen. Hij had bedoeld te zeg
gen, dat hij den heer v. Loo niet de meest
geschikte figuur vond voor de portefeuille
van onderwijs.
De heer Van Loo neemt deze verklaring aan
en wil zooveel mogelijk gevolg geven aan de
woorden van den voorzitter, om de gemeen
schap te dienen. Hij verheugt zich over de ver
klaring van den heer Feenstra Kuiper, doch wil
hier nog erkennen, dat deze onbezonnen woor
den hem veel leed hebben bezorgd. Men moet er
voor zorgen, aldus de heer Van Loo, ook in
verkiezingsredevoeringen met eerlijke middelen
te strijden. Het gezag moet hoog gehouden
worden. Dit zegt spr. ook aan het adres van
den heer Uithol, een man, die zeker het gezag
hoog moet houden en geen gelegenheid laat
voorbijgaan, om het in gesprekken naar be
neden te halen.
Namens zijn fractie legt de heer Van
Loo de verklaring af, dat getracht is een
college samen te stellen, dat in den geest
zal werken, als sinds 1919 in de gemeente
is gebeurd. De drie grootste groepen zijn
geraadpleegd en met elkaar heeft men de
zaken besproken en tot overeenstemming
gekomen om dezelfde gedragslijn te volgen
als sinds jarep gevolgd is. Er zullen geen
debatten gevoerd worden over strikte be
ginselkwesties, om daardoor het werk van
het college niet te vertragen.
De heer Van de Vaart (s.d.a.p.) zegt, dat de
verkeerde meening is gevestigd, dat zijn fractje
geweigerd zou hebben aan een samenstelling
mee te werken als de v. d. wilde, en dat men
geweigerd zou hebben samen te werken met de
chr. prot. fractie. Hiervan is geen sprake, zoo
Zegt spr. Wij hebben een basis willen vastleg
gen voor een algemeen bestuursbeleid. Als de
prot. chr. groep daaraan wilde meewerken, dan
was er geen enkel bezwaar tegen samenwer
king. Wij stellen prijs op een samenstelling van
het college, die een afspiegeling is van de raafls-
samenstelling.
De heer Van Zwijndrecht (prot. chr.
groep) refereert zich aan hetgeen de heer
Van Loo en Van de Vaart hebben gezegd.
Spr. wil echter vastleggen, dat de prot.
chr. groep geen principes heeft prijs behoe
ven te geven.
De heer Terra (r.k.) deelt mee, dat zijn
fractie zich met de candidaatstelling van
v. d. kan vereenigen.
De heer Schoeffelenberger spijt het. dat bij
niet heeft geweten, dat ook anderen het woord
zouden voeren Op voorstel van den burge
meester heeft hij zijn bezwaren achterwege ge
laten, maar hij brengt toch naar voren, dat de
economische groep en gemeente en nationaal
belang, die samen 2800 stemmen behaalden,
onrecht gedaan wordt, door ze niet te kennen
bij de verkiezingen voor de wethouders. Waar
is de democratie in dit college? Spr. acht het
den tijd niet om hier scherp over te spreken,
doch hij hoopt bij de behandeling van de ge-
meentebegrooting hierop nog terug te komen.
Vervolgens wordt overgegaan tot de
stemming. Leden van het stembureau
zijn de heeren Kan en Terra. De heer van
Loo wordt met Mgemeene stemmen (19)
gekozen, 3 stemmen waren blanco. De
heer v. d. Vaart verkrijgt 18 stemmen, 1
wordt er uitgebracht on den heer Meijer,
3 stemmen waren blanco.
Mr. Mulder behaalt van de 31 stemmen
er 30, één stem blanco.
Benoeming leden Raadscommissies.
Water- en lichtbedrijven: R. Boogaard, C.
Ran, P. J. Trap, J. v. Zwijndrecht.
Gemeentewerken en Plantsoenen: W. Kraak,
J. B. F. Meijer, J. J. Schoeffelenberger, C. Ran
Uithol, J. Kreuger.
Gemeente reiniging: C. Bot, Th. A. A. Terra,
S. Makelaar, K. van Buuren.
Onderwijs: P. Feenstra Kuiper, P. v. Twisk,
H. J. Bulten, J. van Zwijndrecht.
Grondbedrijf: W. Kraak, Th. A. A. Terra,
P. v. d. Veer, K. Hoornsman.
Financiën: R. Boogaard, J. B. F. Meijer, A.
J. Kreuger.
Lid commissie georganiseerd overleg.
Met 18 stemmen wordt tot lid van de com
missie van georganiseerd overleg, in de
vacature L. F. van Loo, benoemd de heer P. J.
Trap (v.-d.). Op den heer Uithol werd 1 stem
uitgebracht, twee stemmen waren blanco.
De vergoeding voor de Comenius-
school.
In de vorige raadsvergadering was een ge
deelte van bijlage 59 aangehouden, betreffende
een te late indiening van een aanvrage voor
vergoeding, door de Comeniusschool.
De heer Feenstra Kuiper bepleitte
alsnog toekenning van deze vergoeding, daar
de wet in bizondere omstandigheden afwijking
van den termijn toestaat.
De burgemeester handhaaft het voorstel
van het College, omdat het schoolbestuur uit
eindelijk geen verzoek om vergoeding heeft
ingediend en dat schrijft de wet duidelijk en
klaar voor. Spr. adviseert afwijzend op het
verzoek van het schoolbestuur te beschikken
en raadt, het schoolbestuur aan daartegen in
beroep te gaan, opdat in deze kwestie in hoog
ste instantie een uitspraak volgt.
Na nog eenige discussie wordt het voorstel
van het College in stemming gebracht- en met
3 stemmen tegen. Terra (r.-k.), Feenstra Kui
per (gem. en nat. belang) en Uithol (idem)
aangenomen- I
Onze luchtbescherming.
Aan de orde komt hierna het voorstel
tot het v«rleenen van een crediet van
10.000 gulden voor den luchtbeschermings
dienst. Staande de vergadering doet de
Voorzitt'er het voorstel om dit be
drag te verhoogen tot 40.000 en dus den
begroot ingspost van 1000 gulden op
40.000 gulden te brengen.
Elders op deze pagina geven we een op
somming' vaua de plannen, die er bestaan voor
onze luchtbescherming. De heer Uithol
meende critiek op het gemeentebestuur te
hebben, orr. lat er sinds vorig jaar September
„een loopgraven of schuilkelders waren aan-
®eie<>ci. Hij vraagt waar de menschen heen
moeten bri luchtalarm en verzoekt dringend
maatregelen te nemen.
De heer Kreuger (v.d.) spreekt zijn
waardeering uit over het voorstel van het
College.
De heer Meijsr (v.-d.) vraagt ook wat er
met het geld zal worden gedaan.
Voor het antwoord van den burgemeester
verwiizen we naar hetgeen we opnemen onder:
Wat doet de gemeente voor de luchtbescher-
"b! de behandeling van dit vraagstuk uitte
de heer Boogaard (s.-d.) nog zijn vrees,
Hat Hc werk 'oozen. die bij het maken van de
loomrraven tewerk gesteld zullen worden,
minder zouben verdienen dan in de Wieringer-
m De voorzitter ontkende dit.
Hierna werd de vergadering gesloten.
rwfemoorgen, te ongeveer kwart voor 12,
noogte van het Rusthuis Parkzicht,
aan den H sduinerweg een botsing tusschen
twee auto a plaats, die nogal wat materieele
Sfhfldp j» clG.
De oorZA»'-- was a,s vol"t: beide auto's,
flonr mil" en bestuurd' kwamen respectie-
veliik van Huisduinerweg en Koningsweg.
Fr zou volgens een ooggetuige, door geen
„Q„ voertuigen een signaal gegeven
- Daar men met vrijwel volle vaart elkan-
zijn. ua w.as je materieele schade nogal
der ram Y ^gen kant Een der auto's kreeg
aan de 'spatbord benevens kapotte lam-
GGn venV' 1
vc. de andere eveneens op diverse
Pfn. te' A i-.-avend werd. De politie maakte
plaatsen -- inder proces-verbaal op.
van een f *1
Loopgraven worden aangelegd.
Gasmaskers worden aangeschaft.
Garages worden tot scherfvrije,
openbare schuilplaatsen ingericht
63000 gulden beschikbaar.
In antwoord op daartoe gedane vragen
in de raadsvergadering van gisteren
avond heeft de burgemeester o.m. mee
gedeeld, dat gisteren van de regeering
de mededeeling was gekomen, dat 23000
gulden beschikbaar was gesteld voor het
aanleggen van loopgraven voor de bevol-
zal begonnen worden met het aanleggen
king. Het is de bedoeling, dat vandaag
van 15000 meter loopgraaf. Alle werk
loozen zullen daarbij tewerk worden ge
steld. Ook die in den Wieringermeer-
polder werkzaam zijn. De loopgraven
zullen open worden, daar het èn om de
kosten èn practisch niet mogelijk is,
overdekte schuilplaatsen aan te leggen.
Deze loopgraven zullen moeten wor
den opgeworpen, graven is niet mogelijk
in verband met den waterstand. Zij zul
len 1.40 m hoog worden en 40 cm breed.
De geheele bevolking zal een schuil
plaats vinden.
Voorts ligt het in de bedoeling nog
50.000 zakken zand aan te schaffen cn
daarmee o.m. alle garages scherfvrij te
maken en deze tot openbare schuilplaat
sen in te richten.
Getracht is in eerste instantie 5000
gasmaskers voor de bevolking aan te
schaffen, waarvan een gedeelte beschik
baar zal worden gesteld tegen betaling
en aan hen, die niet kunnen betalen
gratis.
Het is nog niet zeker, dat men dit aan
tal inderdaad zal krijgen, omdat de re
geering practisch alle maskers heeft op
gekocht.
Voor een hospitaal zal moeten worden
gezorgd, omdat in geval van oorlog geen
burgers in het hospitaal worden opge
nomen. Met dit alles is veel geld ge
moeid.
Het is noodig en zeer verstandig, dat
zoowel de burger- als militaire autori
teiten het hoofd koel houden. Ik ben er
van overtuigd, zoo zei de burgemeester,
dat wanneer straks de loopgraven zijn
aangelegd, de bevolking van Den Helder
beter beveiligd zal zijn, dan die van de
groote steden.
De burgemeester wees nog op de
schuilplaatsen, die er zijn onder de nieu
we gebouwen van den geneeskundigen
dienst en van de arbeidsbeurs, terwijl hij
aan het slot van de vergadering mee
deelde, dat de gemeente het laatste half
jaar, met medewerking van het rijk,
30.000 gulden voor de luchtbescherming
had uitgegeven. Gisterenavond werd
door den Raad 40.000 gulden gevoteerd.
De brandweer is uitstekend georgani
seerd, de geneeskundige dienst vr(j goed
georganiseerd, de alarmsignaalinrichting
in orde, aan andere dingen wordt ge
werkt.
De Openbart Leeszaal werd gedurende de
maand Augustus bezocht door 1237 mannen
en 60 vrouwen, totaal: 1297 bezoekers.
Uitgeleend werden: 1713 romans, 946 stu
diewerken en 1232 kinderboeken, totaal: 3891
boeken.
Ljjst van nieuwe aanwinsten
September 1939.
Romans:
Bokhorst, G. van: Menschen ontmoeten
elkander. Brehm, B.: Voor het vaderland.
Brusse-van Huizen, Jos.: Het steenen ventje.
Fallanda, H.: Boeren in nood. Farnol, J.: De
amateur-gentleman. Grey, Z„ Onder de
woudloopers. Ivans: De meisjes Ondry.
Schendel, A. van: De grauwe vogels. Stien-
stra, P. J.: Tien jaren. Zernike, Elisabeth:
Vriendschappen.
Het bezoek van de Oranje Nassau" van
de Stoomvaartmaatschappij .Zeeland", welk
schip zooals men weet, vorige week in onze
haven is aangekomen, ten gebruike als loge-
menschip voor militairen is van slechts kor
ten duur geweest.
Heden vertrekt namelijk het vaartuig we
der uit onze haven, met bestemming Vlis-
singen.
Bekende kost
Wie schetst de verbazing van eenige
Heldersche kappers, toen zij gisteren met
de post een brief uit Duitschland ontvin
gen, voorzien van een drietal gedrukte
stukken. Een ervan bevatte de verklaring
van Molotow inzake het pact Berlijn-
Moskou, een ander de complete rede van
Adolf Hitier, uitgesproken in den laat-
sten Rijksdag en het derde het „vredes
aanbod" van Duitschland aan Polen, de
bekende 16 punten.
Wij kregen een dergelijke enveloppe met
inhoud in handen, maar kunnen geen verkla
ring vinden voor het zenden van dit druk
werk. Het is volkomen „oud nieuws", dat
door de kleinste krant in Nederland reeds .in
extenso gepubliceerd is. Er wordt geen spe
ciaal commentaar bij gegeven.
De enveloppe vermeldt het volledig adres.
Dat men de adressen uit een oud adresboek
haalde, lijkt niet waarschijnlijk, gezien het
feit, dat een der adressanten ongeveer 3 jaar
geleden van woning verwisselde en deze ver
andering niet in het laatste adresboek op
genomen werd. Toch was het laatste adres
vermeld. Men moet dus de namen op andere
wijze verkregen hebben.
Overigens is het grootste raadsel wat het
Duitsche Propagandaministerie met deze
actie beoogt. Zooals gezegd bevat de cor
respondentie in geenerlei opzicht eenig
nieuws, zoodat de propaganda als nihil be
schouwd mag worden. Tenslotte zij vermeldt,
dat diegene die ons den brief toonde, daarbij
opmerkte geen enkele relatie in Duitschland
te hebben. Het was hem volmaakt duister
op welke wijze men zijn adres had verkre
gen.
Indien meerdere plaatselijke middenstan
ders of particulieren dergelijke corresponden
tie hebben ontvangen zullen wij dat gaarne
vernemen. Wellicht dat dit eenig licht op
deze merkwaardige „propaganda" laat vallen.
Men verzoekt ons te willen mededeelen, on
der verwijzing naar de desbetreffende adver
tentie in dit nummer, dat schaakclub ..Mor
phy" hedenavond de clubavonden weder her
vat in het Kegelhuis.
„Wij zijn geholpen, verzorgd en...
verwend
Het mag wel als algemeen bekend veronder
steld worden, dat ten tijde van de invasie van
het legioen van het „21ste", Den Helder zich
van z'n beste zijde heeft leeren kennen. Wel
speciaal is dat van toepassing op de huismoe
ders (en vaders...) wier woning zich in de
directe omgeving van de Tivoli-bioscoop be
vindt. Hier zijn treffende staaltjes van mede
leven en gemeenschapszin gedemonstreerd,
die men beloond mag achten met den grooten
dank van de militairen.
Ook de heer Van Twisk heeft zich niet onbe
tuigd gelaten. Door hem en zijn personeel is
zooveel mogelijk gedaan om het den jongens
in hun tijdelijk bivak zoo aangenaam mogelijk
te maken. Het is in dit verband aardig een
schrijven te publiceeren, dat onze plaatselijke
bioscoop-directeur ontving van den reserve
kapitein R. R. de Vries. Hier volgt de inhoud:
Den Helder, 31 Augustus 1939.
Hooggeachte Heer Van Twisk,
Het is mij een genoegen U namens de ge
heele Compagnie, en mijzelf in het bijzonder,
dank te zeggen voor de prettige en vriende
lijke wijze, waarop U en Uw personeel de
moeilijke omstandigheden voor ons verlicht
hebben.
Ik zal er steeds een prettige herinnering
aan bewaren.
Ook aan de buurtbewoners der Tivoli-
bioscoop ben ik zeer erkentelijk voor de
wijze, waarop zij de Compagnie hebben ge
holpen, verzorgd en verwend. Teder persoon
lijk bedanken is mij niet mogelijk, maar mis
schien kunt U zorgdragen, dat mijn dankbe
tuiging algemeen bekend wordt.
Hoogachtend,
De Commandant der Tivoli-Compagnie,
Reserve-kapitein R. R. de Vries.
Een drietal wereldmachten hebben de gren
zen voor elkander gesloten, hun diplomaten
naar huis geroepen en zijn thans bezig op de
verderfelijkste aller verderfelijke methoden,
door middel van een oorlog, te trachten
elkaar hun wil op te leggen. Het behoeft hier
waarlijk niet extra beklemtoond te worden, dat
de ontketening van de hartstochten tusschen
Frankrijk en Engeland eenerzijds en Duitsch
land anderzijds, alle kiemen bij zich draagt van
een totalen wereldbrand, zooals 1914 die te
aanschouwen heeft gegeven.
En middelerwijl de volken elkander bestoken
met het gruwzamen wapen van den modernen
krijg, woedt daarnaast een andere oorlog: nog
steeds de z.g. „papieren oorlog", een krijg die
men zeker niet mag verwaarloozen en die er
op gericht is moreele stellingen in het geweer
te roepen. Het is de oorlog der schoone leuzen,
de oorlog waarin getracht wordt het geweten
dér volkeren een actieve rol te laten spelen.
Dat is de taak van de propagandaministeries.
En zoo leest men de leuzen, waarmede men
elkaar bestrijdt. Chamberlain houdt niet op te
wijzen op de verwerpelijke systemen van de
dictatuur die den volken hun wil opleggen en
pleit voor algemeen overleg, waarbij oorlog ver
meden kan worden. Daarnaast wees hij er op,
dat trouw aan een gegeven belofte iets speci
fieks Engelsch en Fransch is. Bij Hitier zoekt
men dit volgens den eersten minister vergeefs.
Bij hem slechts woordbreuk, verraad, oorlogs-
hitsing ten bate van eigen eer en eigen „blinde
machtswellust".
Herriot en Daladier lieten niet op zich wach
ten. Zij predikten de leuze van broederlijke so
lidariteit met de martelaren in Oost-Europa,
deden een rechtstreeks beroep op het zuivere ge
weten der menschheid, wezen op de heiligheid
van verdragen en deden den volke kond, dat
het oude vaderland zijn zonen noodig had voor
de zaak van Frankrijk. Heeft de Führer in het
westen tot op dit oogenblik nog geen offensief
ontketend, in den leuzen-oorlog deed hij dat
wel. En zelfs met grof geschut. Het „perfide
Albion" had zijn actie gericht op de levensbe
langen van het Derde Rijk, dat slechts in vrede
wenschte te leven. Duitschland wil de wereld
niet overheerschenmaar het wil evenmin
den slaaf zijn der westersche democratiën. En
voorts: het Engelsche volk wordt geregeerd
door een aantal plutocratisch „Joodsche" oor
logsophitsers die met het wezen van het Brit-
sche volk niets gemeen hebben. Zoo ziet men
het: leuzen in overvloed. Ieder land dekt zich
„moreel" voor het bloed van zijn beste zonen
dat vloeit en nog zal vloeien. De verantwoor
delijkheid van dezen ingezetten krijg berust
noch bij Duitschland, noch bij Polen, noch bij
Engeland en Frankrijk. Geen enkele natie
wenscht die verantwoordelijkheid te dragen om
dat men huivert voor de niet te overziene ge
volgen. Voor de thans dreigende slachtpartij die
in raffinement en wreedheid die van 1914
dreigt te overtreffen.
En daarom wascht men zijn geweten reeds
thans schoon. Wijst men er op, dat men g e-
dwongen werd ten strijde te trekken en dat
men het betreurt g>.rn gehoor te hebben ge
vonden voor de beden om door onderling over
leg tot een oplossing te komen. Leuzen
leuzen
Maar inmiddels vallen de eerste slachtoffers
van het beestachtig bedrijf dat „oorlog" heet.
En die met de leuzen van hun land zich gaven
voor een zaak waarvan zij de voleinding niet
zagen.
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder: 767.3
Temperatuur lucht: 13.3
Maximum temp. lucht: 21.5
Wind: richting: N„ kracht: i
Temperatuur zewater 20.5
Licht op: g09
