dagblad voor den helder en hollands noorderkwartier
met H.Ms. fan
Luchtgeveciit boven
de Siegfiied-linie
Ook Letland en Finland
onder Sovjet-voogdij?
Door ontploffing van een mijn
West-Terschelling opgeschrikt
Letlandsch
Twee dooden
drie vermisten
Het schip van
achteren geraakt
Engeland waarschuwt zijn
handelsvloot
De Landsvrouwe
in de hoofdstad
Deensch schip getorpedeerd
minister naar Moskou
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
2 OCTOBER 1939
67e JAARG. No. 8735
-■-m
De Jan van Gelder"
Dit nummer bevat 8 pagina's
vl/EERBERICHT
DE BILT SEINT.
De Noordzee
vol duikbooten!
Bntsch-lndië bedreigd
HELDERSCHE COURANT
Uitgave der Ultg.-Ml], Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
MAANDAG
De Regeeringspersdienst meldt:
Gistermiddag omstreeks half drie heeft hij mijnenwerkzaam-
heden nabij Terschelling door het springen van een mijn een treu
rig ongeluk plaats gehad. De Koninklijke Marine betreurt twee
dooden, den korporaal-konstabel Grootjans, en den matroos eerste
klasse Bimmel. Vermist worden de luitenant ter zee derde klasse
der Koninklijke Marine reserve Donker, schipper Leenders en ma
joor-machinist Strous.
Er zijn drie zwaar gewonden, nï. de kwartiermeesters van Eyk,
de korporaal-machinist Kruisland en de adspirant kwartiermees
ter Arends. Verder zijn vier marineschepelingen licht gewond.
Het schip waarop de betrokkenen dienden, H. Ms. mijnenveger
Jan van Gelder, is beschadigd.
De onmiddellijk na het bekend wor
den van den ramp in Den Helder ge
reed gehouden vliegtuigen met ge
neeskundig personeel, behoefden niet
op te stijgen, daar ter plaatse vol
doende geneeskundige hulp aanwezig
was.
Terschelling opgeschrikt.
De bewoners van het eiland Terschelling
werden gistermiddag omstreeks half drie
door het geluid der ontploffing opgeschrikt.
Van de kust kon worden waargenomen, dat
zich twee oorlogsschepen in eikaars nabij
heid bevonden. Toen bekend werd, dat een
ongeluk was. gebeurd, werd de haven onmid
dellijk door marinemanschappen afgezet. Te
vens voeren de reddingboot „Brandaris", een
loodsboot en de sleepboot „Texel", van de
reederij Doeksen, ter assistentie uit. Het
hospitaahop Terschelling werd dadelijk in
gereedheid gebracht en de verplegers ston
den met volledig materiaal klaar om naar
de haven uit te rukken.
Aangenomen werd, dat H. Ms. „.Tan van
Gelder" zijn werkzaamheden in samenwer
king met een anderen mijnenveger verricht
te. Later bleek, dat dit H.Ms. „Abraham van
der Hulst" was. Hulp zal dus spoedig gebo
den kunnen zijn.
Van de diensten der „Brandaris heeft men
geen gebruik behoeven te maken. De redding
boot is na enkele uren in de haven terugge
keerd.
Op sleeptouw
In den loop van den middag werd bericht
ontvangen, dat H. Ms. „Jan van Geldei dooi
de sleepboot „Texel" op sleeptouw was ge-
nomen. Aanvankelijk schijnt het de bedoe-
ling te zijn geweekt den beschadigden oor
logsbodem naar West-Terschelling te sleepen,
doch laat in den avond, toen het schip nog
niet was gearriveerd, werd vernomen, dat
het ten noordwesten van het eiland bij den
z.g. Spathoek voor anker was gegaan om bij
het aanbreken van den dag naar Den Hel
der te worden gebracht.
Schip van achteren geraakt.
Cfmtrent de oorzaak en de toe-
dracht van het ongeluk konden wij
nog weinig bijzonderheden verne
men, doch wij hoorden, dot het schip
H.Ms. Mijnenveger Jan v. Gelder, een
zusterschip van II. Ms. „Willem van
Ewjjck", van achteren door een
mijn werd geraakt.
Èen explosie volgde, waarbij het
schip ernstig beschadigd werd, doch
dank zij het waterdichte schot drij
vende bleef.
Het feit dat het schip niet midscheeps ge
troffen werd, zooals bij H. Ms. „Willem
van Ewijck" het geval was, is oorzaak, dat
de ramp niet dien ontzettenden omvang
heeft aangenomen, als de ramp van H.Ms.
„Van Ewijck."
Een nauwkeurig onderzoek naar de oor
zaak van het vrecselijke ongeluk wordt in
gesteld.
H. MS. „JAN VAN GELDER".
H. Ms. mijnenveger „Jan van Gelder" be
hoorde. evenals H. Ms. „Willem van
Ewijck" tot de serie van acht mijnenvegers,
welke in de afgeloopen twee jaar zijn ge
bouwd en waarvan er vier in Nederlandsen
Indië zijn gestationneerd. Do namen van
deze schepen zijn ontleend aan scheepscorn-
mandanten uit de zeventiende eeuw, die
hoewel zij minder hekend zijn, een rol
van beteekenis hebben vervuld in onze ma
ritieme geschiedenis.
H. Ms. „Jan van Gelder" is gebouwd bij
de werf Gusto te Schiedam en op 13 Sep
tember 1037 in dienst gesteld. Het schip is
bewapend met een kanon en heeft een ma
chinevermogen van zestiehonderd P.K.
De commandant van H. Ms. „Jan van
Gelder" is de luitenant ter zee der eerste
klasse G. Y. C. Fraser.
(Zie verder Stadsnieuws).
Engelsche verkenningsvliegtuigen
door Duitsche overmacht verrast.
STOUTMOEDIGE TOCHT VAN
BRITSCH ESKADRILLELEIDER.
Aan een luchtgevecht boven de Siegfried.
linie, het grootste sinds het uitbreken der
vijandelijkheden werd door twee of drie
Britsche en Fransehe eskaders deelgeno
men.
Volgens het Britsche ministerie van voor
lichting hebben de Britsche vliegers verlie
zen geleden, doch in hun eerste oorlogser
varing hebben zij weder de oude geveohts-
kwaliteiten getoond. De Britsche vliegtui
gen hadden opdracht gekregen een bijzon
dere stelling achter de Duitsche linie, in
het sterkst verdedigde deel van de Saar-
werken, te verkennen. De luchtdoelbatte
rijen openden een hevig spervuur, doch de
Britsche vliegtuigen kwamen daar met suc
ces doorheen.
STERKE DUITSCHE TEGENSTAND.
Van achter een mistbank naderden ne
gen Dutische gevechtsvliegtuigen, die zeven
honderd meter hooger vlogen. Aan de rech
terzijde zetten zes andere Duitsche toestel
len den aanval in. De verkenning moest
echter volbracht worden en de Britsche es
cadrille vloog dan ook door. Toen het ge
vecht begon, onthulde de vijand ziin tactiek
De Duitsche toestellen verbraken hun
formatie en concentreerden achtereenvol
gens op alle Britsche machines een massa-
vuur. Het was hun tactiek in duikvlucht
naar beneden te cirkelen en onder den
staart der Engelsche vliegtuigen te komen.
Het hevige gevecht duurde 35 minuten.
Drie Engelsche toestellen werden neerge
schoten. een vierde maakte een noodlan
ding, doch men heeft waargenomen, dat 8
leden van de twaalf koppen tellende beman
ningen der vliegtuigen zich door middel
van hun valscherm konden redden.
EéN ENKEL BRITSCH TOESTEL
ZETTE HET WERK VOORT.
De Engelsche escadrilleleider bleef over
en zette zijn werk voort. Hij verwijderde
zich van het geconcentreerde vijandelijke
vuur, doch bleef den koens, die voor de ver
kenning noodig was, volgen.
Intusschen bleef het geschut in den staart
van bet toestel voortdurend vuren. Een re
gen van kogels trof het leidende Messer-
schmidttoestel, dat brandend neerstortte.
Een tweede Duitsche machine ging in vrille
naar beneden terwijl een zwarte rook uit
de neus opsteeg. De 13 overblijvende Duit
sche vliegtuigen gaven den strijd op. De na
vigator gaf den bestuurder den koers voor
den terugtocht aan, hoewel zijn instrumen-
tei vernield waren en hij zelf aan het voor
hoofd gewo nd was. Beide enzinetanlcs wa
ren gebarsten. Toen het vliegtuig over de
grens vloog, weigerde de motor. Bij de lan
ding geraakte het toestel in brand. De be
manning werd echter gered.
KHÉH
IBill
If MÉÊÊm
ELK BRITSCH KOOPVAARDIJSCHIP ZAL
ALS EEN OORLOGSSCHIP WORDEN
BESCHOUWD.
Het Engelsche ministerie van Voorlichting
deelt mede, dat de admiraliteit gisteren tot
alle Britsche koopvaardijschepen de volgende
boodschap heeft gericht:
„Uit de Duitsche radio hebben wij van
avond het volgende opgevangen: Verschei
dene Duitsche duikbooten zijn de laatste da
gen aangevallen door Britsche koopvaardij
schepen. Tot dusver, zoo beweert de Duitsche
radio, hebben de Duitsche duikbooten het in
ternationale recht in acht genomen door de
koopvaardijschepen altijd te waarschuwen
alvorens aan te vallen.
Thans echter zal Duitschland ver
geldingsmaatregelen moeten nemen
door elk schip van de Britsche koop
vaardijvloot te beschouwen als een
oorlogsschip.
Het bovenstaande, zoo voegt de admirali
teit aan de betreffende boodschap toe, is na
tuurlijk volkomen onwaar. Het kan echter
duiden op een wijziging in de politiek van
oorlogvoeren der Duitsche duikbooten en gij
dient daarop voorbereid te zijn."
H. M. inspecteert de luchtbe
schermingstroepen. Bezoek
aan een schuilplaats.
Het hoogtepunt van het Koninklijk bezoek
aan Amsterdam vormde Zaterdag wel de
inspectie des namiddags door de Lands
vrouwe van den gemeentelijken luchtbe
schermingsdienst in het Olympisch Stadion.
Des morgens had de Koningin zich reeds
op de hoogte gesteld van de constructie der
openbare schuilplaasen in de hoofdstad,
waarvan er momenteel honderdvijftig in
aanbouw zijn. Hare Majesteit maakte een
rondgang door ,de bovengrondsche schuil
plaats bij het Tweede Weteringplantsoen; 't
zwakke schijnsel van een blauwe lantaarn
diende tot verlichting.
Vrijwilligers treden aan...
Om tien minuten voor drieën arriveerde
de Vorstin met Haar gevolg in het Olym
pisch Stadion, waarvan de tribunes zeer
dicht bezet waren met 36.000 vrijwilligers. In
Verwachting: Meest zwaar be
wolkt of betrokken, plaatse
lijk eenige lichte regen, wei
nig verandering in tempe
ratuur, meest matige Ooste
lijke tot Zuidelijken wind.
de Koninklijke loge waren o.m. aanwezig:
de opperbevelhebber van Land- en Zee
macht, generaal I. H. Reinders, de comman
dant van de Luchtvaartbrigade, generaal-
majoor P. Best, de commandant der Mari
tieme middelen, kapitein ter Zee N. Rost
van Tonningen, de garnizoenscommandant
van Amsterdam, luitenant-kolonel W. A.
Boswijk en o.a. gemeentelijke autoriteiten.
Onder luid gejuich en de klanken
van het. Wilhelmus nam de Koningin
op de eere-tribune plaats en nadat
Zij zich met een aantal luchtvaart
autoriteiten onderhouden had, begaf
Zij zich naar het terrein en sloeg
met groote belangstelling de demon
straties van zeer nabij gade.
Met gasmaskers uitgerust.
Alle medewerkers aan de ver
schillende diensten waren uitgerust
met gasmaskers.
Daar waren de reparatieploegen van de
gemeente electriciteitsiVerken, gasfabrieken,
waterleiding, gemeentetram, bestrating,
stadsreiniging en rioleering.
De verschillende luchtbeschermings-
brandweren stonden opgesteld met al h,et
materiaal, waarover zij beschikken. Verder
zagen wij den ontsmettingsdienst, welks
manschappen gekleed waren in gasvrfje
kleeding, de luchtbeschermingstroep van
het korps Vrouwelijke Vrijwilligers en ten
slotte den geneeskundigen dienst met een
groot gedeelte van het beschikbare mate
riaal voor het transport en de eerste be
handeling van gewonden.
Met eenige lichte motorbrandspuiten der
vakbrandweer werd gedemonstreerd, terwijl
de geneeskundige dienst demonstreerde op
welke wijze gewonden en met gas besmette
patiënten snel en doeltreffend behandeld en
in veiligheid gebracht kunnen worden.
De Koningin liet zich door eenige autori
teiten voorlichten over alles wat zich op het
grasveld afspeelde. Te ruim vier uur verliet
zij, luide toegejuicht door de tienduizenden,
het Stadion.
ZONDER WAARSCHUWING.
ELF LEDEN DER BEMANNING
OMGEKOMEN.
Het Deensche stoomschip Vendia is Za
terdag ter hoogte van Hanstholm op de
Noordzee door een Duitsche duikboot tot
zinken gebracht. Elf leden van de berïfhn-
ning zijn om het leven gekomen.
De zes andere opvarenden van de Vendia
zijn door de duikboot gered en door een
Deensch schip overgenomen. Zoodra de be
manning der Vendia de duikboot in" het
oog kreeg, stopte het schip, doch de duik
boot, die geen enkel teeken had gegeven,
vuurde tweemaal op het Deensche schip,
tengevolge waarvan zich een ontploffing
voordeed. De Vendia voer in -ballast naar
de Clide om een lading steenkolen te ha
len.
Speciale havenpolitie in Zweden.
De „Allehanda" bericht dat in de Zweed
sche havens een speciale politie is ingesteld,
in verband met de berichten over een wijd
vertakte Duitsche spionnage in de Zweed-
sche havens. De scheepseigenaars verklaren
dat niet alleen in de Zweedsche, doch ook
in de Noorsehe havens Duitsche spionnen de
aankomst en het vertrek van ieder schip
melden. De kapiteins van Duitsche duikboo
ten hebben verklaard, dat zij van te voren
inlichtingen krijgen over ieder schip. Een
Zweedsch schipper heeft medegedeeld, dat
de Noordzee „vol duikbooten" is.
Officieel wordt uit Riga medegedeeld, dat
het Letlandsch kabinet gistermiddag onder
voorzitterschap van president Ulmanis in
buitengewone zitting is bijeengekomen. Na
dat de minister van buitenlandsche zaken
rapport had uitgebracht over de te Moskou
gesloten verdragen tusschen de Sovjet Unie
en Estland en tusschen de Sovjet Unie en
Duitschland, kwam men tot de conclusie,
dat deze verdragen zóó verstrekkende ver
anderingen in den politieken toestand van
Oost Europa hebben gebracht, dat ook Let
land zich genoopt ziet tot een onderzoek zij
ner betrekkingen op buitenlandsch politiek
gebied. In de eerste plaats moet gestreefd
worden naar een aanvullende opheldering
der Letlandsche betrekkingen met de Sov
jet Unie.
Met dit doel heeft de regeering den
Minister van Buitenlandsche Zaken,
Munters, opgedragen, zich onver
wijld naar Moskou te begeven, om
zich in directe verbinding met de
Sovjetregeering te stellen. Munters
zal reeds heden van Riga vertrekken.
Ook uit Tallin (Finland) komen berichten,
welke een bevestiging inhouden van de
groote politieke onrust, welke de groeiende
macht der Sovjets in Oost Europa heeft ver
oorzaakt.
Radio Moskou deelde gisteren mede, dat
de Sovjet Unie binnenkort Finland en Let
land zal voorstellen verdragen met Rusland
te sluiten, analoog aan het Russisch—Est-
landsche pact.
Een stoot naar het hart van
Brittannië's rijkste koloniën?
„Kokumin Sjimboen" bericht, dat span
ning heerscht in Afghanistan, dat een buf
ferstaat vormt tusschen de Sovjet-Unie en
Britsch Indië. Naar vernomen wordt hebben
reeds Russische afdeelingen de grens van
Afghanistan overschreden. In verband hier-
mede heeft. Afghanistan de mannen tusschen
~o en 40 iaar gemobiliseerd.
'U