„Filomeentje" Ons Indisch hoekje In tropisch Nederland De lachende derde QtcvttegAond u-cui 2Wi UeldeA. Woensdag 11 October 1939 Tweede Blad iPiadiniemu~i 124.000 gulden uit de wegenbelasting Een warm idee, dat warme instemming vond De Heldersche Weer- en Sterrenkundige Kring Het Leidsch Museum voor Volkenkunde Onderhoud van straten en pleinen Feest-concert van „Bravo" Voor onze gezondheid Ongeluk op de „O 20" Het verhaal van „Filomeentje" is het ver haal van veel wanhoop, van oneindige melan cholie in een jong vrouwenleven. Het is de no velle van het tragi-komische, van de dwaas heid, van de misère en het uitzichtlooze in de ziel van een mensch, die meende tot hooger geestelijke dingen in staat te zijn en daarbij slechts was een middelmatigheid, een jonge vrouw uit de millioenen, die dacht tot iets hoogers en beters in staat te zijn, doch wier idealen en verwachtingen van het leven in de ijle rook der illusie vervlogen, omdat zij ge bouwd waren op het drijfzand van een labiel innerlijk. Omdat Filomeentje in feite niet an ders was dan een persoon met een teveel aan fantasie en een tekort aan werkelijkheids besef. Zulke levens kunnen zeer tragisch zijn en zeker was het dat van Filomeentje, dat er aan te gronde ging. Deze novelle van den Vlaming Marcel Matthys werd gisteravond* in het Casino uit gebeeld (het woord „voorgedragen" past hier niet), beleefd, door Charlotte Kohier. En nooit is deze kunstenares sterker in haar groot talent dan daar, waar zij de innerlijke roer selen van de menschelijke ziel, de fijnste en meest subtiele gevoelens, moet vertolken. Dat heeft men kunnen waarnemen in die onver getelijke „Marathondans", in het treurspel „Romeo en Julia" en thans in „Filomeentje". Charlotte Kohier schiep de figuur van Filomeentje. Zij schilderde haar, in al haar droefheid, al haar overspanning, al haar voosheid. Filomeentje, tot vóór deze uitvoering een onbekende, werd plotseling ten voeten uit voor het auditorium neer gezet. Fel-levend, aanvaardbaar in haar overdrijving, acceptabel in haar veelal tragi-komischen strijd met het noodlot en het leven. Filomeentje werd een realiteit, een figuur die in al haar alledaagschheid onze volle aandacht opeischte en die wij niet spoedig meer uit onze gedachten- wereld zullen kunnen bannen. Dank zij de scheppingskunst van de kunstenares, die ons wist te doen verachten en te betreu ren. Het verhaal van Filomeentje, heel in het kort, is dat van het Vlaamsche meisje, dat meent tot groote dingen in staat te zijn. Zij wil leven in de geur der heiligheid, zij werd opgeleid in het klooster van de zusters van Sainte Croix en denkt een rijk huwelijk te doen. Helaas is haar vader een alcoholist, haar moeder een burgerlijke snaphaan; Oscar, door haar in gedachten aangebeden, blijkt geen oog voor haar te hebben, hetgeen geen verwondering hoeft te baren als men ziet dat de goden haar niet met al te veel vrouwelijk schoon begiftigd hebben. Maar dat weet Filo meentje niet. Zij weet nog minder, dat het leven niets dan misère voor haar zal brengen en dat het noodlot haar zwaar zal slaan. De een na de ander komen die slagen. De eene desillusie volgt op de andere, maar als aan een stroohalm blijft zij zich vastklampen. Wil en kan zich niet realiseeren, dat zij voor iedereen een nulliteit, een overtolligheid is. Zij weet niet, dat zij lijdt aan een fatale zelfover schatting, weet niet, dat zij de slaaf is van een ziekelijk verwrongen zelfoverschatting en dat heèl haar leven staat en valt met illusies, zonder een enkele basis. Een leven, dat weg vloeit in een treurspel van vele jaren, en dat eindigt met een moordaanslag op een tante. En eerst dan, tusschen het moment van den moord en dat van de aangifte bij de gendar merie, valt het wankele kaartenhuis van haar vergeefsch geleefde leven in puin. Eerst dón ziet zij de werkelijkheid, die zoo droevig, zoo schrijnend is, als zij slechts kan zijn wanneer de laatste lichtglanzen van de hoop in de duis ternis der uitzichtloosheid teloor gaan. Charlotte Kohier heeft dit leven gisteren avond beleefd en zij gaf een karakterteeke- ning, zooals alleen zij dat kan. Met haar aan het onbegrijpelijke grenzende physische uithoudingsvermogen beeldde zij Fi lomeentje uit. Met het medium van de taal en haar bezielende voordracht. Zij zélf was Filomeentje geworden. Filomeentje zat daar op dien stoel voor het voetlicht en treurde, fantaseerde en beleed. Met heel de gave van haar rijk kunstenaarschap, met de uitbundig heid en beperking van haar virtuoos talent. Eén vrouw vult heel het podium met haar kleine figuur. Zij brengt een mensch tot leven, een mensch met zijn sidderende angst voor de werkelijkheid, met de bi zarre denkbeelden van een kleinen geest, met de deernis, wanhoop en misère van de verlatene: antipathiek, tragisch, be lachelijk en gehaat. Maar in ieder geval een levend mensch, zooals er zijn. In Vlaanderenland en... bij ons. Het was een avond van passie en vuur, een avond waarop men gegrepen werd door de volle, levende kunst van onze eerste declamatrice des lands. En dus was het geen wonder dat de uit- istekend bezette Casino-zaal deze merkwaar dige vrouw tot driemaal toe een eerlijk ge meende ovatie bracht en dat daar veel bewon- Zoo juist verscheen de nieuwe Prijs 50 cent. Verkrijgbaar in 't Verkeershuis, Kanaalweg. in den boekhandel en bij Drukkerij DE BOER. Door de eigenaars van gebouwde en ongebouwde eigendommen, die aan openbare land- of waterwegen in de gemeente belenden of in de onmiddel lijke nabijheid daarvan gelegen zijn, zal voor 1940 een bedrag van 124.000 gulden in de gemeentekas worden ge stort, zjjnde plm. 9 pet. der belastbare opbrengst der gebouwde en ongebouwde eigendommen. dering was voor deze onbegrijpelijke prestatie van dit groote talent. Moge het niet de laat ste maal zijn, dat wij in de gelegenheid zijn ons te luisteren te zetten naar haar, wier kunst zoozeer aan het leven verwand is. 550 gulden voor kleedingstukken voor onze gemobiliseerden. Het initiatief van de Ned. Ver. v. Huis vrouwen om een collecte te houden, waarvan de opbrengst bestemd zou zijn voor het ver vaardigen van warme kleedingstukken voor de gemobiliseerden militairen, heeft bij de be volking warme instemming gevonden. Hoe kon het ook anders. De dames, die zich j.1. Zaterdag beschikbaar hebben gesteld voor het verkoopen van de speldjes, boekten het prach tige resultaat, dat voor 550 gulden aan speld jes verkocht werden. Hulde! Aan alle dames, er waren ook heeren, har telijk dank voor hun belangelooze medewer king. En nu kan de vereeniging aan den slag. Men zal zoo spoedig mogelijk beginnen met de bivakmutsen en wanten en wat dies meer zij. De kou is begonnen, maar de dames zijn gemobiliseerd om die kou voor onze jongens te verdrijven. Iedere gemobiliseerde, die straks in de koude nachten op post zal staan, met een warm kleedingstuk van de Ned. Ver. v. Huisvrouwen, zal zeker een vriendelijke gedachte doen uit gaan naar allen die gaven en die vervaar digden. Vrijdagavond eerste lezing. In deze sombere tijden is ieder beducht voor ons stoffelijk welzijn. Van hooger hand worden de aanwezige voedselvoorraden gecontroleerd, middelen beraamd om ze zoolang mogelijk te doen duren en maatregelen genomen voor een billijke distributie. Een grooter gevaar dreigt er echter voor ons geestelijk en wetenschappelijk voedsel. Ware vaderlandsliefde moet ons nu dwingen om mede te helpen de belangstelling voor ons cultureel leven in stand te houden. Wie vroe ger in dit opzicht werkzaam was, moet nu dubbel actief zijn; nieuwe handen zijn noodig om die van gemobiliseerden of op andere wijze in beslag genomen werkers te vervangen. Ge heel onverantwoord zou het zijn om in dezen tijd zonder noodzaak of om futiele redenen de tot dusverre gegeven steun te laten ver vallen. Verheugend is het daarom dat de hier bo venstaande vereeniging, volgens een adver tentie in dit nummer op normale wijze haar taak hervat. De lezingen, door die vereeniging georganiseerd, blijven voortdurend de aan dacht trekken van een groep wetenschappelijk voelende medeburgers. Tot deze groep behoo- ren vogels van diverse pluimage. Onder de geregelde bezoekers treft men verschillende bezitters van de hoogste universitaire graden aan, hetgeen een ..aarborg is voor het hooge wetenschappelijke peil van het gebodene. Aan den anderen kant wordt de stof zoo eenvou dig behandeld, dat belangstellenden zonder bijzondere schoolsche geleerdheid er eiken keer van weten te genieten. Naar we vernemen moet de eerste lezing voor dit seizoen, die Vrijdagavond a.s. in het gebouw van de Zeevaartschool gehouden wordt, zelfs voor een natuurkundige van be roep een bijzondere aantrekkelijkheid bezitten. Een van de wetenschappelijke medewerkers van Philips: Dr. Custers zal spreken over de geheimzinnige Kosmische stralen. Het zal den meesten onzer lezers wel bekend zijn, dat aan deze stralen, die ons vanuit een on bekende bron in het heelal toegezonden wor den, de laatste jaren van zeer groote betee- kenis voor de ontwikkeling van de Natuur kunde zijn geweest. Tal van geleerden uit In de Staatscourant heeft onlangs de mede- deeling gestaan, dat ik aan het museum, hier bovengenoemd, verschillende Indische voor werpen heb geschonken. Van mijn lange reizen door den Indischen Archipel nam ik souvenirs voor thuis mee. Met het oog op mijn omvangrijke uitrusting (op de derde reis pl.m. 500 kg) en het zwerven (op de eerste verwisselde ik 117 keer van slaapplaats) stelde ik mezelf den eisch: wat ik meeneem, moet onbreekbaar zijn, weinig ruimte innemen en gemakkelijk zijn op te bergen. Aan die eischen voldoen de fraaie weefsels, die op tal van eilanden door de bevolking worden gemaakt. Goede weefsels zijn op reis moeilijk verkrijgbaar. Maar met behulp van bestuurs ambtenaren, zendelingen en hun echtgenooten slaagde ik er in van elk eiland er twee machtig te worden. Ik kwam er mee thuis. Mijn vrouw was er zeer mee in haar schik en gaf ze een mooi plaatsje. het kindje, dat erin gedragen is, wegkwijnen en sterven, ook als was de baby reeds volwas sen. En dat wil de moeder niet, omdat ze zoo zielsveel van haar kind houdt. Ik fotografeerde het en zoo kon ik het toch meenemen. Behalve genoemde voorwerpen stond ik ook mijn foto's en films met de negatieven af. De amateurs hier te lande en ook zij, die in Indië wonen, kunnen er zich geen denkbeeld van vor men hoe groot de metilijkheden en bezwaren zijn geweest, die ik heb moeten overwinnen om mijn rir.el te bereiken, dat vooral was via het fotografisch beeld gewoonten, zeden, ge bruiken vast te leggen, om ze voor het nage slacht te bewaren. En met hoeveel risico's, o.a. voor leven en gezondheid, is dit gepaard gegaan. Ik zal hier niet over uitweiden. In den loop der jaren heb ik pl.m. 11.000 foto's ver zameld, ettelijke duizenden negatieven en pl.m. 10.000 meter film (normaal 18 X 24 mm for maat). Die heele unieke verzameling stond ik af. Maar: pas na mijn overlijden, want ik ge bruik ze voor mijn publicaties. Verder stond ik mijn verzameling van ruim 1500 boekdruk-cliché's af. Geruimen tijd geleden kwam de deskundige heer dr. Locher bij ons op bezoek. Wij lieten hem de deoken zien. Het bleek hem, dat er zich onder de mooisten één bevond, die heel, heel bizonder was. Hij was afkomstig van de grens van West-Borneo en Britsch-Borneo, geweven door een Dajaksche van den eertijds beruchten Batang-Laparstam. Die doek werd ons hoe langer hoe dierbaarder. Tot wij tot de slotsom kwamen, dat hij in het mooie Leidsche museum toch beter op zijn plaats was dan bij ons thuis. Daarom besloten wij hem met nog twee andere mooie doeken af te staan. Tegelijk met een uniek fraai voorbeeld van Dajaksche vlecht- kunst, een rugmand. Dr. Rassers, de directeur van het museum, schreef mij, dat hij ze een heel mooi plaatsje had gegeven. Dikwijls heel ongaarne staan de menschen hun „poesaka" (familiestukken, erfstukken) af. Soms is er geen sprake van, dat ze er zich van willen ontdoen. Een voorbeeld ervan beeld ik hierbij af. De foto stelt voor een hoogst merkwaardig Dajaksch voorwerp, een kinder- draagmandje, het eigendom van een Dajaksche moeder van zeer hoogen adel. Een dergelijk mandje is haar heilig. Stond ze het af, dan zou Aan cliché's, die betrekking hebben op Indië, is hier groote behoefte. Ons taalgebied is klein. De oplaag van boeken er periodieken is dien tengevolge meestal zoo gering, dat de hooge kosten van illustratie öf niet óf met moeite kunnen worden gedragen. En toch is illustree- ren zoo noodig, want het gedrukte woord al léén is niet voldoende, men wil Indië zien. Nu zijn er in den loop der jaren toch tal van geïllustreerde boeken en tijdschriften ver schenen. De cliché's, er voor gebruikt rusten bij de verschillende uitgevers en worden niet meer afgedrukt. Dit aantal moet eenige tien duizenden zijn. Hoeveel rmt zouden ze kunnen stichten, als ze opgezonden werden naar een „cliché-centrale", waarbij iedereen zou kunnen aankloppen om er tegen een kleine'vergoeding, ter bestrijding van de kosten van catalogi en administratiekosten, gebruik van te maken. En welk centraal lichaam zou er beter voor geschikt zijn dan ons Rijksmuseum te Leiden? Moge mijn schenking het begin dier cliché centrale zijn! H. F. TILLEMA. WRIGLEY'S P.K. stelt U in staat Uw krachtsinspanning te verdubbe len, het verhoogt Uw uithoudings vermogen en houdt U frisch. Kauw de verkwikkende P.K. na eiken maal tijd, het sterkt Uw zenuwen en bevordert de spijsvertering. Bovendien helpt P.K. Uw tanden schoon, gaaf en sterk te houden. Doktoren en tandartsen bevelen het aan. Koopt vandaag nog enkele pakjes en houdt er steeds een paar bij de hand. M ra Veel genot roor tceinig geld: 5 cent. AAAAAAAAAAAIAA alle streken der aarde hebben zich veel moeite getroost om ze nader te leeren kennen, zoo wel in Japan. Holland, België als in Amerika. Prof. Piccard ondernam er stratosfeertochten voor, Prof. Clay in Amsterdam reizen naar Indië; ze werden in de diepte der oceanen nagespeurd en ver onder de aardkorst. Dr. Custers zal niet alleen met behulp van lantaarnplaatjes de beteekenis en den aard van deze stralen duidelijk maken, maar ook met speciaal daarvoor uit Eind hoven meegebrachte instrumenten de be zoekers in de gelegenheid stellen ze zelf waar te nemen nl. te hooren. Deze instru menten zullen den heer Custers bovendien nog in staat stellen om de slechts enkele jaren geleden door den heer en mevrouw Joliot-Curi gevonden kunstmatige radio activiteit te demonstreeren. Het programma. Om te constateeren, dat het verdere pro gramma voor den Weer- en Sterrenkundigen Kring voor het komende seizoen van hetzelfde gehalte is, laten we het in zijn geheel hier onder volgen: Vrijdag 13 Oct. '39 Dr. J. F. H. Custers, Kosmische stralen. Vrijdag 10 Nov. '39 Dr. P. Th. Oosterhoff, Stof tusschen de sterren. Vrijdag 8 Dec. '39 Dr. P. Feenstra Kuiper, Het leven en werken van Kepler. Vrijdag 26 Jan. '40 Prof. Dr. Ir. F. A. Ve- ning Meinesz, De resultaten der waarnemin gen onder zee (vermoedelijk). Zaterdag 24 Febr. '40 Dr. F. v. Lohuizen, Licht en donker in de astronomie. Vrijdag 29 Mrt. '40 Dr. S. W. Visser, Weer voorspellingen op lange termijn. Voor het onderhoud van straten en pleinen in onze stad, is voor het volgend jaar op de ontwerp-begrooting een bedrag van ruim 46.000 gulden uitgetrokken. Op de nominatie voor verbetering staan: de Dijkweg van Post- steeg tot Helden der Zeeplein, Dijkstraat, Trompstraat, Walvischstraat van Laan tot Breestraat, Paardenstraat, Oude Kerkstraat, Bassingracht, J. in 't Veltstraat van Stak- manbossestraat tot Fabrieksgracht, Molen straat van Spoorstraat tot Oostslootstraat en Diaconiestraat. Voor het onderhoud van wandelplaatsen en plantsoenen is een bedrag van 28.941 uit getrokken. A.s. Zaterdag in Casino. Onder verwijzing naar de desbetreffende ad vertenties vestigen wij de aandacht op het a.s. Zaterdag in Casino te geven feest-concert van de 1ste Heldersche mond- en accordeon- vereeniging „Bravo". Aan dit feestconcert zal o.m. medewerken de bekende accordeonver- eeniging uit Hoorn, die wij reeds eerder in Den Helder mochten beluisteren, en als gast de mond-accordeonver. „Tubantia" uit Am sterdam. Zooals men ziet, het belooft een avond te worden waarvoor ongetwijfeld belangstelling zal blijken te bestaan. Voor verdere bijzonder heden raadplegen men de advertentie. Op de ontwerp-gemeentebegrooting voor 1940 komt onder het hoofdstuk volksgezond heid o.m. voor: een ontvangstpost voor keur en slachtloonen van 15.600.waartegenover een uitgave staat voor den keuringsdienst van 14.650. De kosten voor den gemeenschappelijken Schoolartsendienst bedragen 3.237. Geraamd zijn de kosten van uitzending en verpleging van kinderen in gezondheids- en vacantiekolonies 1.650.n.1. een subsidie van 1.250.voor het Centraal Genootschap voor Kindervacantie-kolonies200.voor de Stichting Kath. Kinderuitzending, afd. Den Helder en 200.voor de afd. Den Helder van de Ver. voor Chr. Gezondheids- en Vacantiekoloniën. Deze subsidies zijn bere kend naar maximum 75 cent per kind en per dag. 8.650.is uitgetrokken voor subsidie voor verpleging en behandeling van minver mogende lijders aan tuberculose. Hiervan komt ten bate van: de plaatselijke vereeni ging tot bestrijding der t.b.c. 7.524.50; het Marine-Sanatoriumfonds 825.50 en het PI. Comité der R.K. Ver. ter bestrijding der t.b.c. „Herwonnen Levenskracht" 300. RECTIFICATIE In de advertentie van J. J. H. Koopman, t Bonthuis, in ons nummer van Zaterdag j 1 stond abusievelijk vermeld Koningstraat 52. Dit moet zijn: Koningstraat 53, De wereld heeft de oprechtheid van de vriendschap van Rusland voor Duitsch- land van het begin af in twijfel getrokken. Duitschland heeft gemeend daardoor een tactischen zet te doen tegenover Engeland en Frankrijk, maar het heeft zichzelf in de kaart gespeeld en ondervindt nu reeds de bittere gevolgen daarvan, zonder dit natuurlijk te laten blijken aan de buiten wereld. Rusland, dat slechts voordeel van zijn vriend schap van Duitschland zal hebben, heeft zijn strategische positie aan de Oostzee reeds be langrijk versterkt en is druk bezig zich nog vaster te nestelen aan de Oostzee. Niet alleen heeft het zijn invloed doen gelden in Estland, Littauen en Letland, de poging om ook Fin land in zijn greep te krijgen, blijkt het ernstig op te vatten, getuige het feit, dat de Finsche regeering het noodzakelijk geacht heeft een viertal steden van strategische beteekenis door de burgerbevolking te doen ontruimen. Fin land zal zich niet zonder verzet door Rusland laten inpalmen. Het heeft in 1917 zrjn zelf standigheid verkregen en zal die trachten te bewaren met inzet van heel zijn militaire kracht. Met bezorgdheid ziet ook Denemarken de ontwikkeling van den toestand, omdat wan neer Rusland inderdaad verder naar het Wes ten oprukt, zijn invloed ook Denemarken kan bereiken. Of Duitschland dezen gang van zaken nu met welwillende instemming ziet? We geloo- ven het niet. De „N. R. Crt." schreef gisteren avond zeer terecht in een overzicht: De prijs, welken Londen om Sowjet- Rusland in het anti-agressiefront te krij gen, nooit heeft willen betalen, heeft Ber lijn neergeteld: het heeft de Duitsch-ge- zinde, van Duitsche cultuur doortrokken landen in handen van het bolsjewisme ge speeld; en daarmede niet alleen zijn eigen invloedssfeer in de Baltische staten vernie tigd, maar bovendien, wat een permanent politiek en strategisch gevaar voor Duitschland zal vormen, de Sowjet-Russi- sche hegemonie in de Oostzee stevig ge grondvest. En dat alleen, om in staat te zijn Polen te overweldigen. Tot zoover het blad. Het feit, dat Duitschland zijn ras- en land- genooten uit den Russischen invloed weghaalt, zegt voldoende over de houding van Duitsch land ten opzichte van dit Russische optreden. Alleen uit Estland zouden zestig duizend Duit- schers uit den greep van Sowjet-Rusland wor den weggehaald. Het gaat dan wel onder het mom van een z.g. definitieve oplossing van het minderhedenvraagstuk, maar ondertus- schen worden eenige tienduizenden menschen, waarvan ontelbaar velen tegen hun wil, uit hun haardsteden weggehaald, om misschien ergens in een Poolsche woestenij geplaatst te worden, 't Is hard, en vreemd als je zoo wei nig vertrouwen hebt in den goeden geest van je vrienden. De rede van Daladier heeft gisteravond- avond niet veel nieuws gebracht. Opnieuw heeft de Fransche premier verzekerd, dat Engeland en Frankrijk niet eerder de wa pens zullen neerleggen, voordat men van Duitschland zekere garanties heeft voor een veiligheid, die niet elke zes maanden verstoord zal worden. Men had niet an ders verwacht. Engeland zal straks het zelfde zeggen. Men zal ondertusschen rustig doorgaan met zijn strijd aan het Westelijk front, met het voeren van een handelsoorlog, totdat Hitier met positieve voorstellen zal komen, of met kracht van zich af gaat slaan. Man overboord geslagen en ver dronken. Gelijk wij hebben gemeld, hebben de Neder- landsche oorlogsschepen, welke verleden week van Nieuwediep zijn uitgevaren naar West- Indië, n.1. H. Ms. „Van Kinsbergen", de O 13 en de O 20, bij hun tocht rond Schotland zeer zwaar weer ontmoet. Zaterdag kon de com mandant seinen, dat het leed was doorstaan en men bij fraai weer gezamenlijk den tocht naar de West voorzette. Spoedig nadien schijnt het weder echter op nieuw slechter te zijn geworden en thans heeft het ook een menschenleven geëischt. Bij het departement van Defensie is na melijk telegrafisch bericht ingekomen, dat op 9 October één der opvarenden van de O 20, de 19-jarige matroos 3e klasse W. T„ uit Rot terdam, door een hooge zee overboord is ze slagen en verdronken. Nadere bijzonderheden omtrent het ongeval zijn nog niet bekend. Opgenomen om 8 uüi hedenmorgen Barometerstand Den Helder: 758.7 Temperatuur lucht: 7 9 Maximum temp. lucht: ^4 Wind: richting: Z.O., kracht: g Temperatuur zeewater: n 5 Licht op: 5

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1939 | | pagina 5