op de schop
Een „snuifje" port
Luchtgevecht
boven de Noordzei
De plannen voor de ruilverkaveling
Tusschen de
wijntanken
in Portugal
Werkobject waarmede eenige
honderdduizenden arbeidsloon
zijn
Wieringen
Van oude pot met barsten tot
gepolijste siervaas?
DE MOEILIJKHEID: HET IEDER
NAAR DEN ZIN TE MAKEN!
Men herinnert zich de oproep tot
de vergadering in verband met
plannen tot ruilverkaveling van
het geheele eiland Wieringen met
uitzondering van den polder
Waard Nieuwland en de bebouwde
kommen van Hippolytushoef, Den
Oever en de Haukes. Een onzer re
dacteuren had een onderhoud met
hoofdambtenaren v. d .Centr. Cul-
tuurtechnischen dienst. Hem werden
tal van interessante bijzonderheden
over de plannen en den gang van
zaken bij de komende ruilverkave
ling medegedeeld.
Het begin is aldus:
„'Aan Ged. Staten der
Provineie te
Ondergeteekenden, allen eigenaren
of rechthebbenden op perceelen op
bijgaande kaart aangeduid en kadas
traal bekend onder de gemeente...
sectie wenden zich tot uw col
lege met het verzoek te willen be
vorderen, dat ruilverkaveling op
bovenbedoeld blok wordt toegepast
krachtens de ruilverkavelingswet.'
Verder kan de zaak eenvoudig zijn.
Een rijkscommissie, de centrale cultureele
adviescommissie met haar technisch advi-
seerend lichaam, de cultuurtechnische
dienst krijgt verzoek van Ged. Staten de
mogelijkheid tot uitvoering te onderzoeken.
Er komt een vergadering, waarop een des
kundige een en ander over ruilverkaveling
vertelt.
Dan wordt een plaatselijke vertrouwens
commissie ingesteld, er wordt geschat, ge
praat over en weer en als ieder tevreden is,
gaat de spa in den grond.
Als 't wat meeloopt, kan dat op Wierin
gen volgende winter het geval zijn, vertelt
de heer Wenfholt van den cultuurtechni-
schen dienst, die de noodige voorbereidin
gen trof, en morgen samen met den heer
van Leusen, ondervoorzitter van de centrale
cultureele commissie naar Wieringen komt,
om het eerste contact met de grondeige
naren-belanghebbenden te zoeken.
Als
Want 't is met deze zaak als met de actie
van Langendijk één, er zijn historische rech
ten, er zijn gevoelsargumenten (de ge
hechtheid aan eigen bodem!) Het zou kun
nen zijn, dat Pietje een stukje land werd
toegewezen, dat Jantje hem in der eeuwig
heid niet gunt En nog honderd argu
menten meer, die de heer Wentholt Vrijdag
middag moet wègredeneeren.
Wij hebben dat overal gehad, vertellen,
bij voorbaat berustend, de heeren Wentholt
en Swart, de adjunct-secretaris, en we twij
felen er geen oogenblik aan of ook op Wie
ringen zal men met. tegenwerpingen komen,
doch tenslotte het belang van de ruilverka
veling inzien
Het grondeigendom van Wieringen
is thans versnipperd en verspreid.
Er is een zeer groot verschil tus-
schen hoog en laag, dat loopt van
plus 12.70 tot minus 5, er is veel
last en moeite met het recht van
overpad. Ook de waterinlaat deugt
niet. Er gaat veel tijd verloren, som
mige eigenaars zijn meer transport
arbeider dan boer.
Er wordt ons een staatje onder den neus
geduwd en inderdaad, de heeren hebben ge
lijk. Er zijn maar even 827 eigenaren en die
hebben samen rond 2000 H.A. Ze zijn als
volgt verdeeld:
282 eig. van Ck-25 Are, totaal 26.28.40 H.A.
99 eig. van 25—50 Are, totaal 35.92.45 H.A.
109 eig. v. 50 A—1 H.A., totaal 78.83.07 H.A.
101 eig. v. 1 H.A.2 H.A., tot. 140.83.76 H.A.
119 eig. v. 2 H.A.5 H.A., tot. 378.69.49 H.A.
78 eig. v. 5 H.A.—10 H.A., tot. 551.27.10 H.A.
39 eig. v. 10 H.A. en meer, tot. 827.31.76 H.A.
Op de kaart is Wieringen precies een ouwe
pot met heel veel barstjes.
En wat wilt U nu bereiken, meneer Went
holt?
In het algemeen op Wieringen dit:
a. De perceelen aaneengelegd.
h- De perceelen behoorlijk bereikbaar,
ft. De ontwatering voldoende geregeld,
f. De waterinlaat verbeterd.
EEN WERK, DAT HONDERD
DUIZENDEN ZAL KOSTEN.
Als we 't eens zijn met de grondeigenaren,
vertelden onze leeraren die, zooals men
morgen wel zal zien, geenszins in paragra-
De heer Wentholt, adj. rijkslandbouwconsu-
lent bij den oultuurtechnischen dienst had
een groot aandeel in de voorbereidende
werkzaamheden en komt Vrijdag in een ver
gadering te Wieringen de zaak toelichten.
fen verstarde ambtenaren zijn, maar kenne
lijk meer met het boerenbijltje gehakt heb
ben dan wordt het werk in werkverschaf
fing uitgevoerd, op de manier van de par
ticuliere werkverschaffing met, zooals wij
hopen, een zeer hooge rijkssubsidie.
Werk voor velen dus?
't Juiste bedrag van de raming mag
ik U niet noemen, maar 't arbeids
loon loopt in de honderdduizenden
en ook het bedrag voor kunstwerken
zal zéér belangrijk zijn. In dit geval
onder kunstwerken te verstaan,
stuwdammen, duikertjes, enz.
HET BEMALINGSPLAN.
Ik zei zooeven, dat de uitwatering en de
waterinvoer veel te wenschen overlieten.
Als alles voor elkaar is, zal 't zoo zijn dat
de Gesterenoeverpolder, Stroe en Oostelan
den en de Hippolytushoefpolder het gemaal
van Hippolytushoef blijven gébruiken. Daar
verandert de toestand dus niet. Marskepol-
der en Broekerpolder worden getrokken bij
Noi'merpolder, waar een eigen sluis is en
als die niet loozcn kan door hoog buiten
water zullen we het ook via het gemaal aan
de Haukes kunnen doen.
Hoelmerkoog en Westerlandkoog komen
ook op het Haukesgemaal. Zoetwaterinvoer
uit het IJselmeer is in studie.
WIE ZAL DAT BETALEN?
Omdat de grondeigenaars zelf later de
vruchten plukken is het logisch, dat ze zelf
een aandeel in de kosten nemen, vertelt
men ons over dit gewichtige punt.
Voor hun rekening komen het arbeids
loon voor het grondwerk, de kosten van de
kunstwerken, de kosten van het schatten
en de notariskosten voor de overdracht.
Maar die behooren laag te zijn, haast on
ze „leeraar" zich erbij te voegen, de nota
ris heeft er zelf al heel weinig aan te
doen. Feitelijk allen z'n naam te zetten. Het
rijk neemt voor zijn rekening de kosten
der diverse commissies, de kosten van den
landmeter en van het kadaster.
175.— PER BUNDER KOSTEN.
Wanneer men op Wieringen ver
harde wegen wil, en dat wil men
zooals algemeen bekend is, zullen de
kosten voor de eigenaars komen op
fl. 75.per bunder bij 100% rijks
subsidie op de arbeidsloonen. Wil
men geen verharde wegen, dan zal
het beloopen fl 35fl 40 per bunder.
Het rijk schiet de kosten voor, men
betaalt ze in jaartermijnen terug.
Maar, zoover zijn we voorloopig nog niet
besluit de heer Wentholt zijn uiteenzetting
over de Wieringer plannen, er moet nog
heel wat gebeuren! En wat dan alzoo, vra
gen we.
Er moet op Wieringen gebeuren wat over
al is gebeurd, en om te beginnen hebben we
dan
de vergadering van Vrijdag
die beschouwd kan worden als een informa-
torische. Niemand verbindt zich tot iets,
men kan vragen wat men wil. Wij hooren
dan wel hoe men er over denkt en brengen
aan Ged. Staten ons advies uit.
Is dat advies zóó, dat de cultureele com
missie meent door te kunnen gaan, dan
zal een tweede vergadering volgen, de zoo
genaamde
stemmingsvergadering.
Vóór men stemt moet men natuurlijk we
ten waarover en waarvoor men stemt. Wij
moeten de mensclien Vrijdag aantoonen
dat de opzet van de ruilverkavelingswet is
niemand schade te berokkenen maar door
onderlinge ruiling het algemeen agrarisch
belang te bevorderen.
Artikel 12 van de wet geeft ieder
het recht terug te krijgen in verhou
ding tot wat hij inbrengt. Rekening
moet er mede worden gehouden dat
grond verloren gaat door wegenaan
leg en waterverloop. Men kan dat
begrooten op ongeveer 5% van het
bezit.
DE PLAATSELIJKE COMMISSIE.
Wordt tot ruilverkaveling besloten in
dringende gevallen is 25% der stemmen vol
doende dan wordt door Ged. Staten uit
vertrouwensmannen een plaatselijke com
missie gevormd, 't Is hierbij niet zoo> a^s
in polderbesturen, waar meestal het „bun-
derverstand" heerscht, maar er wordt naar
gestreefd uit alle lagen der belanghebben
den de commissie te vormen. Daarna ver
schijnt ten tooneele.
de groote man, de landmeter,
en die, zoo vertelt de heer Wentholt is voor
zijn taak geknipt. Hij heelt méér verkaveld,
hij werkt geheel in 't openbaar er komen
geen goocheltoeren aan te pas. Met
werken samen de schatters, die door de
plaatselijke commissie worden benoemd.
Men begint met zich van de tegenwoordi
ge grenzen van de perceelen niets meer aan
te trekken, men waardeert slechts naar het
voortbrengend vermogen. Men houdt er
ook geen rekening mee, dat de waarde van
een goed stukje land, dat thans wat vei at
ligt in verhouding kleiner kan zijn, dan
een minder goed stukje, dat thans aan den
weg ligt. Men trekt als het ware> lijnen
dwars door do perceelen heen. Als 't schat
tingsplan gereed is wordt de waarde per
ceel voor perceel berekend en de uitkomst
wordt ieder belanghebbende medegedeeld.
Wel wordt rekening gehouden^ met ieders
oude aanspraak, zoodat het nieuwe land
zooveel mogeiijk in dezelfde buurt komt
en de zelfde gebruiksbestemming krijgt.
Bouwboeren behoeven dus geen veeboeren
te worden en omgekeerd.
Recht van reclame.
Na elk stapje, dat de ruilverkavelingsamb
tenaren hebben gedaan, hebben de eigena
ren recht van reclame, eerst bij de plaatselij
ke commissie, eventueel bij do rechtbank.
Op de zoogenaamde „wenschvergadering"
kan ieder z'n maren en bezwaren eerst nog
naar voren brengen. Over de waarde van
den grond, vertelt de heer Wentholt, wordt
men het doorgaans gauwer eens dan over
het bezitrecht,
want, daar dikwijls de „gronden al in de
familie" waren, vóór er van een kadaster
sprake was, blijkt nogal eens dat de gebrui
ker... geen eigenaar is. Maar tenslotte
wordt men het ook daarover wel eens. En
dan zijn we toe aan het plan van toedeeling
en als we daarmee klaar zijn, kan de spa
in den grond. En dat is alles!
Nog één vraag, veroorloofden wij ons. Als
er nu onderling verkocht en verhandeld
wordt tijdens de voorbereidende werkzaam
heden, wat dan? Komt dat voor?
't Is zelfs een gewoon verschijnsel, als
men de lucht van ruilverkaveling krijgt,
ontstaat een drang naar koop en verkoop.
Men ga gerust zijn gang. Op een gegeven
moment zegt de landmeter, nu is het uit,
wat jullie nu nog verder verhandelt is jul
lie zaak, maar ik houd er geen rekening
meer mee.
Zet U nog één ding in -de krant: er wordt
geheel zonder eenige geheimzinnigheid ge
handeld, wij zij geen van boven gestuurde
ambtenaren, die volgons 't principe bij U,
over U, maar zonder U de zaak verdoelen.
Van begin tot eind moet alles gaan met in
stemming en onder controle van de belang
hebbenden.
Zoo is 't overal gegaan, zóó zal het ook
op Wieringen gaan!
Tot zoover ons onderhoud.
De vergadering van morgen zal wel les-
ren of het optimisme van de heeren uit
Utrecht gerechtvaardigd is!
Mej. Boekei is de sappige druiven
van Portugal gaan bewonderen en
drinkt port aan een feestelijken
disch. Ook de schooljeugd van een
schilderachtig dorp 'heeft dit keer
haar aandacht en wij verbazen ons
met haar over de manier, waarov
bijv. de gymnastiekleeraar zijn pu
pillen vrije ordeoefeningen laat
doen...
VEEL VRIJHEID EN WEINIG
ORDE BIJ DE DORPSJEUGD.
„Portugal, de Tuin van Europa,
geplant langs de kust der zee",
heeft een vroegere Portugeesche
dichter zijn land genoemd. Dat
klinkt wel aardig en ik vermoed,
dat die ouwe rijmelaar meende, dat
hij daarmee een treffende definitie
van Portugal gaf. Maar dichters zijn
menschen, die een tuin zien als een
poëtischen hof vol geurige kruiden,
bonte bloemen en dansende vlinder
tjes, terwijl er ook koude nuchter-
lingen zijn, voor wie een tuin alleen
een modderige plek is, waar rooie
kool en prei groeit en rupsen krui
pen. Je kunt de dingen verschillend
bekijken.
Wat mij betreft, ik heb genoeg poëzie in
me om dien mooien naam goed te keuren,
al tiert er in dien Europeeschen tuin dan
ook menig onkruidje en zijn er in Neder
land minstens evenveel bloemen.- Misschien
was „moestuin" nog juister, zij het dan pro
zaïscher, want het is vooral het kostelijke
fruit, dat in Portugal den vreemdeling het
sap langs kin en vingers doet druipen en
hem in zalige vervoering lofliederen doet
stamelen. Zooals b.v. de pruimen, sinaas
appelen, vijgen, meloenen, perziken en voor
al de druiven. Portugal is een echt druiven
land en derhalve ook een wijnland, waar
van vooral de portwijn wereldbekend is.
Kijken en bedeien.
Na een vermoeiende reis kwam ik in het
dorpje Barqueiros aan, waar ik een dame
bezocht, wier adres me was verstrekt. Van
uit het raam van mijn logeerkamer keek ik
uit op de wijngaarden die tegen de bergen
op lagen en diep onder me zag ik de Douro
stroomen. Maar vooral 's avonds genoot ik,
ook weer vanuit m'n venster, van de vredi
ge rust rondom, die je in een stad nooit zoo
vindt. Eigenlijk stond ik wel wat veel aan
dat venster, omdat het wandelen in het pit
toreske dorp geen onverdeeld genoegen was.
De bewoners waren als rechtgeaarde Portu-
geczen met een hardnekkige kijklust
behebt en vervolgden me waar ik ging
of stond. En wanneer ik probeerde een
praatje met de menschen te maken, schoten
meteen alle handen vooruit, want dan dach
ten ze: nou krijgen we wat. Kijken en be-
delen zijn 2 bezigheden, die deze menschen
nu eenmaal jong leeren en nooit weer ver
geten.
Gymnastiek-demonstratie.
Mijn gastvrouw deed als eenige intellec-
tueele vrouw haar best het volk te ontwik
kelen en had bv. een „Casa do Povo" (is
volkshuis) gesticht, waar de menschen kwa
men om te leeren lezen, naaien enz. en ook
wel de oude volksdansen en liederen weer
in te studeeren. Eén avond hebben ze dan
ook voor me gedanst in hun kleurige volks
dracht, die echter alleen nog bij feestelijke
gelegenheden voor den dag wordt gehaald.
Verder maakte ik de gymnastiekles mee van
de jeugdclub. Aan gymnastiek wordt ook
door de regeering tegenwoordig veel aan
dacht besteed. Een voorvechter daarvoor
had ik al in Porto leeren kennen, een
Zweedsche masseur, die reeds 35 jaar daar
woonde en die ijverig propagandeerde, welk
een goede invloed gymnastiek heeft op de
volksgezondheid, wat hij bv. deed met on
derstaand kort, doch veelzeggend staatje,
waarbij hij Zweden, het gymnastiekland bij
uitnemendheid, vergelijkt met Portugal, wat
betreft het aantal inwoners en het aantal
apotheken.
Stockholm 38 apotheken op 556000 inwoners,
Gotenborg 16 aptoheken op 269000 inwoners;
Lissabon 229 apotheken op 59000 inwoners;
Porto 93 apotheken op 232000 inwoners.
In hun dagelijksche vodden.
De gymnastiekclub van Barqueiros
was nog niet up to date. De jongens
en meisjes verschenen barrevoets en
natuurlijk gekleed in hun dagelijk
sche vodden. Ze voerden alleen wat
vrije en orde-oefeningen uit met
veel vrijheid en weinig orde. De
schoolmeester, die de les leidde,
schreeuwde zich bijna heesch om de
aandacht te trekken: „atenpao! aten-
Qaoü maar van de ruim 30 leerlin
gen letten hoogstens 5 op en de rest
had meer atengao voor de verschrik
te kuikens die tusschen hun schop
pende voeten verzeild waren geraakt.
Nee, het is niet alleen met 't oog op de
volksgezondheid, dat het goed is, dat hier
Dat de gymnastiek van Barqueiros trotsch
is op zich zelf, kun je zóó wel zien!
VAN DE FRONTEN WEINIG
NIEUWS.
NOODLOTTIGE VERGISSING VAN
BRITSCH PILOOT.
Het Engelsche ministerie van luchtvaart
deelt mede, dat twee Britsche verkenning?
vliegtuigen gisteren boven de Noordzee den
strijd hebben aangebonden met drie Duit
sche vliegtuigen. Men heeft gezien, dat een
der Duitschers in zee stortte en zonk. Het
gevecht met de beide andere Duitsche
toestellen werd pas gestaakt, toen alle mu!
nitie uitgeput was. Het is niet zeker, dat
een tweede Duitsche machine vernietigd is
VAN HET WESTFRONT.
Het Fransche legerbericht van gister.
avond luidt: Normale activiteit aan "het
front.
Het opperbevel der Duitsche weermacht
maakt bekend:
In het Westen hier en daar wat levendiger
activiteit van artillerie en verkenners. Bil
luchtgevechten boven Duitsch gebied 'wer
den op 7 September neergeschoten: een
Britsch vliegtuig in de buurt van de mon
ding van de Wupper, een Fransch vliegtuig
bij Voelklingen en drie andere vijandelijke
vliegtuigen bij Saarlautern.
In de eerste zeven dagen van November
zijn door onze afweer negen vijandelijke
vliegtuigen omlaag geschoten, terwijl'de
eigen verliezen in den zelfden tijd twee
vliegtuigen bedragen, Drie andere vlieg
tuigen worden vermist.
Engelsch aviateur vergist zicjli
Tegen half twaalf gisterochtend is een
Engelsche vlieger op het vliegveld van de
Luxemburgsche stad Esch aan de Alzette
gedaald. Hij dacht op een Fransch vliegveld
te zijn aangekomen.
De vlieger is geïnterneerd en het toestel
in beslag genomen.
een begin met gymnastiek werd gemaakt,
maar misschien meer nog, omdat nu dit
jongvolk, waarvan 't grootste deel niet eens
naar school gaat, een beetje went aan orde
en ^discipline.
In het wijnland.
Maar ik was gekomen om het Portwijn-
district te zien en dat zag ik ook, onder ge
leide van 5 ambtenaren van het „Casa do
Douro", het instituut dat de belangen van
den portwijn behartigt, door den verbouw
der druiven te controleeren, nieuwe soor
ten te kweeken, den verbouwers voorlich
ting te geven enz.
Door heel deze streek waren de bergen ter
rasvormig met wijngaarden bedekt, welke
vorm het wegspoelen van grond in de regen
perioden voorkomt. Wil een wijnbouwer
nieuwe stokken planten, dan moet hij met
dynamiet gaten in den grond maken en
daarin gedijen de planten dan wel. In het
voorjaar is regen wenschelijk, maar later in
den zomer maar weinig noodig, omdat er
anders te veel druiven komen en het
gaat hier niet om de hoeveelheid, maar om
de kwaliteit. Dat die kwaliteit juist hier zoo
fijn is, komt voornamelijk door den leisteen-
achtigen bodem, terwijl verder de omstan
digheden van het klimaat, ligging der ber
gen enz., juist bijzonder gunstig zijn. Het
„Casa do Douro" wijst aan, welke streek ge
schikt is voor portwijn en keurt b.v. alle
druiven af, die hooger dan 500 meter zijn
gegroeid.
Druiven persen met bloote voeten.
Vanaf enkele hooge punten keken we
neer op de groote quinta's boer
derijen), zooals Roeda, Carvalhas,
Amarela, Foz, Ronpao en Eira Velha,
namen die meteen beroemde port-
soorten vertegenwoordigen. In de
boerderijen zelf was weinig te zien;
alleen de groote bakken waarin in
den oogsttijd de mannen met hun
bloote voeten de druiven persen en
de kolossale wijnvaten.
In Februari wordt de wijn van hier in de
typische Douroscheepjes naar Porto gebracht
en daar in de kelders der handelaren opge
slagen, die de port nog verder bewerken en
later bottelen voor den export. Port groeit
dus alléén in het Dourodistrict en wordt al
léén uit Porto verscheept, zoodat, als wij in
Nederland „Port van Lissabon" koopen, wij
ons laten beetnemen.
Port snuiven.
Maar behalve theoretische lessen
kreeg ik ook practische en moest b.v.
een 20-tal soorten port „proeven", wat
niet met den mond, maar met den
neus gebeurt. Ik snoof plichtmatig
aan alle glazen maar kon geen ver
schil constateeren, laat staan vast
stellen of het „echte" port was. Er
zijn echter lieden, die een geweldigen
portneus hebben (figuurlijk gespro
ken dan altijd), wat hun als een groo
te deugd wordt aangerekend en die
met dien neus precies vast kun
nen stellen tot welke soort en kwali
teit een bepaalde partij behoort.
„Iep, iep, oera!"
Een andere, zéér practische les kreeg ij'
tijdens een diner, waar druk werd 8et9°®k'
natuurlijk met port. Eerlijk gezegd had i
niet gemerkt dat men speechte, daar ik
Portugeesche toespraken (misschien w®
mede juist vanwege de port) niet kon v
gen en ook, omdat de sprekers bleven
ten. Wel was 't me opgevallen, dat het g
zeischap af en toe „iep, iep, oera!" riep (wa
geen enkelen Portugees is het ooit ?e
een _h uit te spreken) en dan port nip
Ilc riep dan maar „hui!" mee en nipte o
port, maar toen mijn tafelbuurman Tne^,.-n
telde, dat er ook al een paar keer °P.'
gezondheid was gedronken, vertelde hij
werkelijk iets nieuws, al trok ik dan ook
gezicht alsof ik er alles van af wist.
M. T. BOEKEN
