Diplomaten
Jtmeiikaansche reeders protesteeren
Is er kans op een Tsjechischen
opstand 1
aan tafel
Radioprogramma
Reden om er voorloopig niet aan te denken
Maar van berusting is geen sprake
Wijziging Neutraliteitswet bedreigt hen
Herhaaldelijk ontmoet men menschen die
blijkbaar in de veronderstelling leven dat bin
nen zeer afzienbaren tijd door de Tschechen
een gewapende opstand ontketend zal worden;
dat men als één man zal opstaan teneinde het
Duitsche juk af te werpen.
Is er aanleiding om aan een dergelijke actie
geloof te hechten? Het is de doorgaans goed-
geïnformeerde „Groene Amsterdammer", die
hierop in onderstaand artikel het antwoord
geeft.
In de eerste dagen na het uitbreken van
den oorlog werden door de Engelsche propa-
gandadiensten berichten verspreid volgens
welke in de Tsjechische landen ernstige on
lusten zijn uitgebroken welke de allures van
een opstand dreigden aan te nemen. Degenen
die de mentaliteit van het Tsjechische volk
kennen, stonden in het begin nogal sceptisch
tegenover deze berichten. Dat het in de op
winding van die dagen tot allerlei demonstra
ties had kunnen en moeten komen, vonden zij
weliswaar begrijpelijk, meer echter niet.
Dat de volkomen onbewapende Tsjechen
een opstand beraamd zouden hebben, is
slechts een fantastische veronderstelling
die hoogstens nut gehad heeft voor propa
gandadoeleinden.
De Tsjechen hebben immers willen vechten,
ze hebben het zóó verwoed gewild dat die
nacht in de laatste Septemberdagen van vo
rig jaar, toen de algemeene mobilisatie van
het Tsjechische leger afgekondigd werd, voor
hen het eenige lichtpunt geweest is in het
ontstellende schouwspel van hun nationale tra
gedie; maar ze hebben willen strijden zoolang
hun militaire macht die door het pathos van
het geheele, terwille van eigen vrijheid tot het
uiterste offer bereid zijnde, volk moreel ge
steund werd, nog onaangetast was; en aldus
bewapend zouden de Tsjechen geen seconde
geaarzeld hebben om tegen alles ten strijde
te trekken. Het besluit om voor het Engelsche-
Fransche ultimatum te capituleeren werd door
de Tsjechische regeering en tegen de wil van
het volk genomen. Want wat zulk een capi
tulatie met zich mee zou brengen, dat was
van het begin af iederen denkenden Tsjech
duidelijk. De 15e Maart was eenvoudig het
gevolg van dit feit, en hoewel de meeningen
uiteenloopen over de vraag of de tweede ca
pitulatie die president E. Hdcha te Berlijn on
derteekend heeft, juist of noodzakelijk was;
aan de onmogelijkheid voor de Tsjechen om
zich toen tegen de Duitsche invasie te ver
zetten, kan redelijkerwijs niet getwijfeld
worden.
De stjjd van binnen uit.
Men heeft de stap van Hécha, in het bij
zonder in het buitenland, ongunstig beoor
deeld. Het was Hécha er om te doen te redden
wat er nog te redden viel. En als men met
aandacht de stappen van de Tsjechische „pro-
tectoraatsregeering" volgt, die zij zonder op
houden neemt, komt men tot de conclusie, dat
zij zich in den ongelijken strijd met de Duit
sche overmacht geen moeite ontzegt om den
Duitschers zooveel weerbaarheid als mogelijk
is te toonen.
De Tsjechen nemen gewoonweg de in Oos
tenrijk beproefde strijdmiddelen ter hand.
Wat hun „regeering" betreft, deze is er mee
belast om „positieve" politiek te onderhou
den met de Duitsche instanties, maar zij ver
zet zich tegen de niet populaire Duitsche
eischen met een wapen, dat het geheele volk
tegen de Duitschers ter hand heeft genomen:
de passieve weerstand.
Het volk, dat zich iedere mogelijkheid van
een vrije wilsuiting, wenschen en hoop be
roofd zag, dat zich veroordeeld ziet als een
ondergeschikte, ja, bijna als een slavenvolk
onder vreemde heerschappij te leven, kon
tegenover de ongewenschte gasten, die zich
van het eerste oogenblik af als heer en mees
ter gedroegen met een volkomen gemis aan
begrip voor de hun onbekende mentaliteit en
die dag in dag uit de heiligste gevoelens van
de Tsjechen wisten te kwetsen, slechts één
houding aannemen: die van den algeheelen
boycott. De Tsjechen hebben zich gewoonweg
voor de Duitschers onzichtbaar gemaakt. Ze
heben zich als het waren in zichzelf terug
getrokken en zich zoo nauw aaneengesloten
dat het den Duitschers onmogelijk werd om
tot hen door te dringen. In hen is een bijna
Chiliastisch geloof levend, een geloof aan hun
overwinning in de naaste toekomst. Zij heb
ben wel zwaar te lijden onder de tegenwoor
dige omstandigheden, maar ze lijden er onder
zooals een mensch onder een booze droom
kan lijden. Ze prenten zich onophoudelijk de
weinige bladzijden van hun nationale geschie
denis in, die waarachtig niet arm zijn aan
tijden van verdrukking en periodes van glorie
en opbloei; ze wenden zich tot hun nationaal
cultureel erfdeel, tot de beste scheppingen
van den Tsjechischen geest en tot de groote
geesten, die in hun midden geweest zijn. Het
Tsjechische boek, het Tsjechische tooneel, de
Tjechische muziek worden weer een nationaal
heiligdom, en wel op een veel intensiever
wijze dan het tijdens het Tsjechisch nationaal
herstel (in den loop der 19e eeuw) het geval
was. Toen de Tsjechen een namaaksel van de
Duitsche organisatie „Kraft duch Freude"
moesten invoeren, was een van hun eerste
zorgen, het den arbeiders op grooten schaal
mogelijk te maken de schouwburgen te be
zoeken.'
Geheime organisatie.
Men ziet dus, dat dit alles zich in het inner
lijk van het volk afspeelt, en het zichtbare
resultaat is, in 't bijzonder voor een buiten-
landsche toeschouwer, nauwelijks merkbaar.
Het zou echter een vergissing zijn te denken
dat de Tsjechische tegenstand met het boven
staande volstaat. Naast hun energiek pas
sief verzet probeeren ze op allerlei manieren
de eigen en werkelijke wil van het volk op
ondubbelzinnige wijze tot uitdrukking te
brengen. Meestal zijn het symbolische geba
ren, stille demonstraties welke met een zóó
groote nationale discipline verricht worden,
dat het niet mogelijk is ze te verhinderen.
Hierbij komen dan nog de schaarsch voorko
mende onomwonden demonstraties en sabo-
tages. die door de Duitschers scherp onder
drukt en bestraft worden. Maar al die kleine
demonstraties zouden in een dergelijke hoe
veelheid niet mogelijk zijn als ze niet op de
een of andere manier georganiseerd werden.
Inderdaad is direct na den 15en Maart een
georganiseerde bedrijvigheid ontstaan, ten
einde een actieve tegenstand te organiseeren
tegen de Duitsche bemoeiingen. In het begin
waren er verschillende geheime organisaties,
die geleidelijk voeling met elkaar kregen,
zoodat deze tenslotte een eenheid konden
vormen.
Geen romantiek.
De Duitschers weten van deze geheime or
ganisaties af, en ze probeeren ze te ontdek
ken en onschadelijk te maken. De massa
arrestaties, die de gestapo in de eerste oor
logsdagen verrichtte, hadden dit tot doel,
maar moesten als een mislukking beschouwd
worden. Deze geheime organisaties worden
namelijk door totaal ongebekende en hoofd
zakelijk jonge mannen geleid en vertegen
woordigd, wier politieke loopbaan smetteloos
is, waarom ze dan ook zoo moeilijk te arres
teeren zijn. Men moet deze feiten echter niet
idealiseeren door ze in een romantisch waas
te zien, want de van nature nuchtere Tsje
chen zijn in dit opzicht zeer zeker nuchter.
Ze weten dat er voorloopig geen sprake is
van gewapend verzet, maar dat ze desalniet
temin alle maatregelen moeten nemen om
voorbereid te zijn op het oogenblik, waarop
een opstand succes kan brengen.
Er wordt veel gesproken oevr de wa-
penvoorraden die de Tsjechen gereed
zouden hebben; in Bohemen niet minder
dan in het buitenland. Er wordt zelfs ge
sproken van groote hoeveelheden wape
nen en munitie, die in veiligheid gebracht
zijn. In hoeverre allerlei geruchten daar
omtrent op waarheid berusten, is uiter
aard moeilijk te beoordeelen. Zeker zul
len de Tsjechen wel wat wapenen gered
hebben, maar dat dit groote voorraden
zouden zijn, is moeilijk aan te nemen.
Het doel van deze geruchten is in hoofd
zaak om bij het volk het zelfvertrouwen
levend te houden, dat het toch niet zoo
machteloos en onbewapend is en dat het
IETS BETERS DAN INKTKOKERS EN
ONVERTEERBARE DOCUMENTEN.
HITLER HOUDT VAN VRUCHTEN EN
ZOETIGHEID.
(Van onzen Parijschen correspondent.)
PARIJS, November 1939.
Wanneer staatslieden zich aan den
disch zetten, is het niet altijd de be
roemde of beruchte tafel, met groen
laken bedekt, waaraan conferenties
worden gehouden of verdragen ge
sloten. Ook staatslieden zijn men
schen, die er op gezette tijden be
hoefte aan hebben, zich te scharen
om de tafel, die gedekt is met da
mast en waarop geen inktkokers en
documenten paradeeren, doch scha
len, schotels, borden en glazen.
De weg naar het hart van een
man
Diplomaten aan tafel staan om zoo te zeg
gen nader bij de gewone menschen hoewel
er ook onder hen zijn, die er aan tafel bui
tengewone eigenaardigheden op nahouden.
Zoo bekende de groote Fransche dichter Vic-
tor Hugo, een onverzoenlijk tegenstander van
Keizer Napoleon III, dat de wetenschap dat
de Keizer, evenals hijzelf, bij voorkeur bief
stuk met gebakken aardappelen at, Napo
leon sympathieker maakte in zijn oogen!
Roosevelt's forellen.
Koks en kamerdienaars zouden heel wat
kunnen vertellen over de eigenaardigheden
van hun hooge meesters wat dan ook wel
eens gebeurt, als na hun dood hun gedenk
schriften verschijnen. Doch bij hun leven la
ten zij nooit veel los. Soms echter gebeurt dit
toch wel tengevolge van een of andere spe
ciale oorzaak. Zoo maakte de keukenchef
van het, Witte Huis wereldkundig, dat Pre
sident Roosevelt zijn, des koks, fijnste scho
tels versmaadde, om zich te vergasten aan
forellen, in boter gebakken, door mevrouw
mogelijk zal zjjn de Duitschers met wa
pengeweld uit het land te verdrijven.
Hoe het ook zij, voorloopig kan er moeilijk
succes verwacht worden van een gewapend
verzet der Tsjechen; men doet beter dit tot
de onmogelijkheden te rekenen in de huidige
omstandigheden.
Roosevelt in eigen persoon toebereid. Natuur
lijk moeten het forellen zijn, die de President
zelf heeft gevangen! Dit gewichtige feit zou
nooit wereldkundig zijn geworden, ware het
niet dat de man, die in de keuken van het
Witte Huis den scepter zwaait, zich daar
door in zijn trots gekrenkt had gevoeld!
Stalin's oude keukenmeid.
Wanneer het eens voorkomt, dat de ridders
van de edele kookkunst den journalist te
woord staan, is dit in den regel alleen, om de
gastmalen in vroeger tijden in geuren en
kleuren doch vooral in geuren af te ma
len Het is voorgoed gedaan met de pracht
van de galadiners aan het hof van den Tsaar,
den vrocgercn gebieder aller Russen. Dagen
lang werd er aan gewerkt door de keuken
chefs van de grootste Parijscho restaurants.
Ook uit culinair oogpunt beschouwd is Rus
land er niet op vooruitgegaan. De tegenwoor
dige heer en meester aller Russen, Stalin,
gebruikt zijn maaltijden in een klein kamer
tje in het Kremlin te Moskou; bescheiden
klein-burgcrlijk zijn de spijzen, welke zijn
vertrouwde oude keukenmeid voor hem toe
bereidt.
Hitier houdt van fruit en bon
bons.
Over den smaak van Hitier is af en toe ook
het een en ander bekend geworden. Zoo weet
men te vertellen, dat de Führer geen vleesch
eet, geen alcohol gebruikt en niet rookt.
Wanneer hij gasten ontvangt, zijn dezen ge
dwongen, zich aan hetzelfde regime te on
derwerpen. In zijn particuliere vertrekken
staan altijd groote schalen mot fruit. Boven
dien legt hij een bijzondere voorliefde aan
den dag voor zoetigheden. Naar het heet eet
hij eiken dag vrij wat bonbons, pralines,
frUits glacé's en gebak. Deze lekkernijen ont-
„DRIJVENDE DOODKISTEN" KIEZEN ZEE.
(Bijzondere correspondentie.)
NEW YORK, November 1939.
De wijziging van de neutraliteitswet
houdt een ernstige bedreiging in voor
de belangen der Amerikaansche ree
ders, door de beperkingen, welke de
Amerikaansche scheepvaart worden
opgelegd. Het voornemen, om deze
bepalingen te ontduiken door een
aantal Amerikaansche schepen onder
vreemde vlag te brengen, wijst er op,
dat de reeders niet instemmen met de
door de regeering ingestelde bepalin
gen, die een zware handicap vormen
voor de scheepvaart der V. S.
De nieuwe bepalingen ten aanzien van het
vervoer van goederen en passagiers door
Amerikaansche schepen, waardoor hun het
varen door en naar bepaalde gebieden wordt
verboden, hebben in Amerikaansche scheep
vaartkringen groote ontevredenheid gewekt.
Juist onder de tegenwoordige Europeesche
toestanden had men in die kringen gehoopt,
zijn positie in het wereldverkeer aanmerke
lijk te kunnen verbeteren. Het is bekend, dat
de Amerikaansche scheepvaart zich tot dus
verre alleen kon handhaven met behulp van
aanzienlijke subsidies van den staat, gevolg
vooral van het feit dat de gages der Ameri
kaansche zeelieden buitengewoon hoog moe
ten worden genoemd in vergelijking met die
van alle andere landen.
Profiteerend van de gelegenheid.
Wel is waar waren de plannen voor uit
breiding van de koopvaardijvloot hoofdzake
lijk gericht op het verdringen van de Engel
sche lijnen, die tengevolge van den oorlog
genoodzaakt zijn geweest, hun diensten op
Zuid-Amerika, Afrika en het Verre Oosten te
staken of aanmerkelijk in te krimpen, doch
daarnaast had men ook het oog laten vallen
op de verbindingen met Europa en andere
deelen der wereld. Dit plan is thans even
wel voorloopig onuitvoerbaar, door de nieuwe
wettelijke voorschriften. Dat men daarover
in belanghebbende kringen slecht te spreken
is, bewijst de poging van die zijde om on
middellijk te trachten, Amerikaansche sche
pen onder vreemde vlag te brengen een
wel zeer doorzichtige poging om de wet te
ontduiken. Het is dan ook niet te verwonde
ren, dat de Amerikaansche regeering haar
houding in deze nog niet heeft bepaald.
Natuurlijk haalt de nieuw geschapen toe
stand een leelijke streep door de rekening
der Amerikaansche reeders, die juist alle zei
len bijzetten om vooral de Engelsche scheep
vaart op bepaalde gebieden te verdringen of
althans haar zware concurrentie aan te doen.
Het is een bekend feit dat het voor een een
maal uitgeschakelde geregelde lijn bijna on
mogelijk is, haar vorige positie te heroveren.
Van deze wetenschap willen de Amerikaan
sche reeders trachten te profiteeren, nu de
kust vrij is.
Hoeveel bedraagt de Amerikaan
sche tonnemaat?
Uit de over de maand September bekend
geworden cijfers betreffende den scheeps
bouw blijkt, dat op het eind van die maand
in aanbouw waren 179 schepen, met een ge
zamenlijke tonnemaat van 1.028.950 bruto
R. T. Deze schepen zijn alle bestemd voor de
Het Amerikaansche passagiersschip „Pre
sident Hoover" werd eens op weg naar
Sjanghai door Chineesche bommen ge
troffen. Onze foto toont het schip tijdens
een vroegere reis naar de Philippijnen,
waar een groep vliegtuigen ter begroe
ting opstegen.
groote vaart, dus niet voor de vaart op de
Groote Meren of de kustvaart. Een jaar ge
leden bedroegen deze cijfers slechts resp. 93,
met 448.365 bruto R.T. De commissie voor de
Scheepvaart heeft herhaaldelijk het plan ter
tafel gebracht om ook een"aantal schepen op
buitenlandsche werven te laten bouwen, ten
einde aldus de uitbreiding van de vloot snel
ler tot stand te brengen; doch tot dusverre
hebben deze voorstellen schipbreuk geleden
op den taaien tegenstand der vakvereenigin-
gen (die zooals men weet in de V.S. heel wat
in de melk te brokken hebben), omdat van
die zijde werd gevreesd dat de goedkoopere
bouwkosten op buitenlandsche werven niet
zouden nalaten, op den duur een nadeeligen
invloed uit te oefenen op de loonen der Ame
rikaansche werf arbeiders. Op het oogenblik
is natuurlijk bijna geen sprake meer van
bouwen in het buitenland; misschien zouden
alleen nog enkele Nederlandsche en Scandi
navische werven daarvoor in aanmerking
kunnen komen.
Ook de opgelegde schepen gaan
weder dienst doen.
Daar de Amerikaansche werven nog voor
langen tijd voorzien zijn van opdrachten voor
nieuwe schepen, is men er thans ook toe
overgegaan, een deel der reeds geruimen tijd
opgelegde schepen zeewaardig te maken. De
ze vormden inderdaad een soort stille reserve
voor het geval een nieuwe Europeesche oor
log mocht uitbreken een geval, dat men in
de V. S. met vrij groote zekerheid voorzag.
Nu het oogenblik is aangebroken, dat deze
tonnage weder met winst kan worden in de
vaart gebracht, worden bedoelde schepen,
die eigenlijk grootendeels rijp zijn voor den
slooper, haastig opgelapt om weder zee te
kunnen kiezen. De op 30 Juni 1.1. voor het
laatst gepubliceerde cijfers geven aan, dat er
306 vaartuigen van verschillende tonnage
waren opgelegd; de gezamenlijke tonnen-
rnaat bedroeg niet minder dan 1.735.501 bruto
R. T. De vrees is niet ongegrond, dat een
groot aantal van deze inderhaast zeeklaar
gemaakte schepen weinig jneer verdienen
dan den naam van „drijvende doodkisten",
doch de Amerikaansche reeder, aangelokt
door de hooge vrachten, welke thans te be
dingen zijn en waartegenover de exploitatie
kosten een ondergeschikte rol spelen,
wenscht zoo spoedig mogelijk zijn voordeel te
doen met de gelegenheid, die zich op het
oogenblik voordoet om groote winsten te be
halen.
In philosofische rust wachten de volbloed,
havermotoren, tot hun baas ze weer komt
roepen. Een vredig beeld in onrustigen tijd!
breken ook niet in zijn vliegmachine, even
min als een fleschje speciaal voor zijn ge
bruik door een groote brouwerij in het Zui
den van Duitschland voor hem gebrouwen
nagenoeg alcoholvrij bier.
De Führer als gastheer.
Toen de Führer in September van het vo
rige jaar de minister-presidenten van Enge
land, Frankrijk en Italië in München ont
ving, had hij speciaal bevolen, dat ieder hun
ner datgene moest worden voorgezet, wat hij
in zijn eigen land gewoon was, te eten. Zoo
kreeg Mussolini een schotel spaghetti opge
diend, hoewel de Duce, die zooals men weet
langen tijd in Zwitserland heeft gewoond,
volstrekt niet zweert bij macaroni en spa
ghetti. De chef van het hotel „Vier Jahres-
zeiten" in München overtrof zichzelf. Hij be
reidde hoogst eigenhandig een echte „cas-
soulet", welk gerecht in liet Zuiden van
Frankrijk in hoog aanzien staat. Het wordt
samengesteld uit witte boonen met tomaten
saus, schapenvleesch, stukjes kip en worst
of ham. Het schijnt, dat Daladier er zijn bij
zondere voldoening over heeft uitgesproken.
Een kalscotelette voor Chamberlain,
Chamberlain diende men een malsche
kalfscotelette voor, op Engelsche wijze aan
het rooster gebraden. Engeland's premier
zou dus zeer tevreden hebben kunnen zijn,
indien ook de thee op Engelsche wijze was
toebereid geweest; doch dit was niet het ge
val. Voor dezen specifiek-Engelschen drank
had men de Duitsche manier gevolgd. Of
Chamberlain zich daarover heeft beklaagd,
is nooit aan de openbaarheid prijs gegeven...
VRIJDAG 17 NOVEMBER 1939.
Hilversum I, 1875 en 414.4 m.
Algemeen programma, verzorgd door de
NCRV.
8.00 Berichten ANP.
8.05 Schriftlezing, meditatie.
8.20 Gramofoonmuziek (9.309.45- Gelukwens
schen).
10.30 Morgendienst.
11.15 Zang en piano.
12.00 Berichten.
12.15 Gramofoonmuziek. (Om 12.30 Toespraak:
„Een woord voor U" en om 12.45 Ber. ANP),
I.00 Quintolia en gramofoonmuziek.
2.25—2.55 Christ. lectuur.
3.00 Viool, piano, cello en gramofoonmuziek.
4.30 Gramofoonmuziek.
5.00 Declamatie en Arnhemsche Orkestver-
eeniging. In de pauze: Gramofoonmuziek.
6.30 Causerie: „De beste pruim- en kerssoor
ten voor den liefhebberstuin in verband met
bestuivingseischen".
7.00 Berichten.
7.15 Literair halfuur.
7.45 Gramofoonmuziek.
8.00 Berichten ANP, herhaling SOS-Ber.
8.15 Gramofoonmuziek.
8.30 Arnhemsche Orkestvereeniging en soliste
3.45 Het Lyra-trio.
9.15 Koninklijke Christ. Oratoriumvereenl-
ging, solisten en het Concertgebouw-orkest
(opn.).
9.30 Actueel halfuur,
10.00 Berichten ANP.
10.05 Causerie „Ons gezin in de crisis".
10.35 Orgelconcert.
II.20 Gramofoonmuzieli
Ca. 11.5012.00 Schriraezing.
Hilversum II. 301.5 m.
8.00 VARA. 10.00 VPRO. 10.20 VARA-
12.00 AVRO. 4.00 VARA. 7.30 VPRO. 9.00
VARA. 10.40 VPRO. 11.00—12.00 VARA.
8.00 Berichten ANP, Gramofoonmuziek.
10.00 Morgenwijding.
10.20 Declamatie.
10.40 Utrechts strijkkwartet.
11.10 Declamatie.
11.30 Orgelspel.
12.00 De Palladians.
12.45 Berichten ANP, gramofoonmuziek.
I.15 AVRO-Amusementsorkest.
2.00 Voor de vrouw.
3.10 Causerie: „Vrouwenarbeid in Nederland"..
3.30 AVRO-Dansorkest.
4.00 Gramofoonmuziek met toelichting.
4.30 Zang met pianobegeleiding,
5.00 Voor de kinderen.
5.30 Gramofoonmuziek.
6.006.25 De Ramblers.
6.30 Letterkundig overzicht
6.50 Zang met pianobegele^ing.
7.00 Causerie: „De grondslagen van het Demo
cratisch Socialisme: De groote cursus",
7.18 Berichten ANP.
7.30 Berichten.
7.35 Cyclus: „De boeken van den Bijbel",
8.00 Cello en piano.
8.30 Causerie: „Het ontwaken van het platte
land".
9.00 Gramofoonmuziek.
9.30 Radiotooneel met muziek,
10.00 Puzzle-club.
10.15 Zang met orgelbegeleiding.
10.40 Avondwijding.
II.00 Berichten ANP.
11.10 Jazzmuziek (gr.pl.).
11.4012.00 Gramofoonmuziek.
