Het Museum Kröller-Müller op de Hooge Veluwe:
een dorado voor den kunstlievenden mensch
Waar men einde
loos dwalend kan
genieten
Waar DANTE
geboren werd
„Meisjeskopje" door H. Fantin Latour
Fantin Latour's werk, waarvan hier meer
dere stukken aanwezig zijn, vormt het
hoogtepunt van het realisme in Frankrijk
Het vertolkt distinctie en harmonie, gebo
ren uit de religieus eerbiedige houding
van een diepvoelend mensch en kunste
naar, tegenover de realiteit die hij beleefde
als een harmonie van geest en stof.
Het is nog maar korten tijd geleden dat
wij een onzer grootste kunstenaars, Vin
cent van Gogh, hebben herdacht, ter gele
genheid, van het feit dat hij vijftig jaar
geleden is gestorven. Vincent van Gogh
was niet alleen een merkwaardig kunste
naar, die reeds direct door de techniek, die
uit zijn schilderijen spreekt, een afzonder
lijke figuur, die men nauwelijks tot eeni-
ge klasse kan rekenen, maar meer nog was
hij een met idealen bezield menschenkind.
Door die idealen, die dikwijls onvervul
bare illusies schenen, was zijn leven geheel
beheerscht en in dienst daarvan stond zijn
Goddelijke kunst, die een tolk wilde zijn
van deze verheven gevoelens en gedachten.
Daarin schuilt de tragiek van een Van
Gogh, die niets meer of minder nastreefde
dan te zijn een ware Christen, niet alleen
met het woord maar bovenal met de daad.
Hij was als een fel laaiend vuur, dat he
vig en niet te lang heeft gebrand, maar
waarvan de gloed nu nog niet is gebluscht
integendeel. Wie van dezen schilder werk
wil gaan zien, doet goed zich niet alleen
te bepalen tot bezoeken aan de bekende
adressen, bijvoorbeeld het Stedelijk Muse
um in Amsterdam, maar hij moet zijn
schreden ook eens richten naar de Hooge
Veluwe, waar in het Museum Kröller een
prachtige verzameling op het gebied van
diverse kunsten is ondergebracht waaron
der vele stukken van Vincent van Gogh.
Op een der schoonste plekjes van de Ve
luwe, omringd door golvende heidevelden
en ruischende bosschen ligt, ver van het
jachtende leven, ver van alle onrust, die
juist dezen bewogen tijd zoo kenmerkt, het
heiligdom der moderne kunst, zooals men
dezen .tempel" gevoeglijk kan noemen: het
Museum Kröller-Müller, dat voor de mees
ten onzer ongeweten schatten bevat, die te
uitgebreid zijn dan dat men er in één dag
ook maar een goeden indruk van kan krij
gen. Hier kan de kunstliefhebber, in een
kostelijke omgeving eindeloos dwalend ge
nieten van diverse kunsten. Schatten aan
moderne kunst zijn hier ondergebracht en
men moet het slechts betreuren, dat door
de tijdsomstandigheden de vooruitstreven
de conservator, de heer Auping Jr., zich
genoodzaakt zag een deel van de door hem
beheerde collecties naar een veiliger plaats
over te brengen. Eenigen tijd is het muse
um ook gesloten geweest voor bezoekers.
Nog prijken meer dan 1300 schilderijen aan
de wanden der diverse zalen, een verza
meling van een gehalte zooals men ze in
weinig musea met een reputatie zal aan
treffen.
Een eereplaats voor Dirk Nijland.
Het is nog altijd beschamend dat de
Nederlanders meestal beter vertrouwd zijn
met het werk van buitenlandsche represen
tatieve kunstenaars, dan met het werk van
vaderlandschen bodem. Daarmede wil al
lerminst gezegd worden dat het werk van
Dirk Nijland, aan wien hier 'n geheele zaal
is gewijd voor Nederlandsche kunstmin
naars een onbekende zou zijn, maar het is
toch zeer goed gezien aan hem een apar
te expositie te wijden, omdat men daardoor
gelegenheid krijgt een overzichtelijken in
druk mede te nemen van de uiteenloopende
grens, die deze uitstekende kunstenaar be
oefent.
Dirk Nijland, vooral bekend als grafisch
kunstenaar, is hier vertegenwoordigd (zaal
18) met een aantal schilderwerken. Dord-
tenaar van geboorte, was hij van 1896—
1898 leerling van Derkinderen te Laren,
waarna hij in Amsterdam, Parijs en Brussel
werkte. Nijland neemt onder de modernen
een zeer aparte plaats in. Een zelfstandige
persoonlijkheid, die slechts oog heeft voor
den realistischer: kant van zijn objecten.
Noch Parijs noch Brussel konden hem blij
vend boeien. Zijn hart trok naar het water
en het polderland en op zekeren dag nam
hij zijn intrek in Rhoon, dicht bij Rotter
dam, waar hij het veertien jaar lang vol
hield en zijn objecten aan den waterkant
vond. Niet het landschap, maar het water,
de bruggen, de graansilo's, de gashouders
waren de objecten uit zijn naaste omge
ving, welke hij op het doek bracht. Een
klein doekje met een begrafenis, de ka
rakteristieke houding der zwartgerokte
mannen met de trieste zeilen van botters
op den voorgrond, laat ons zien met welke
sobere middelen Nijland een sterk sugges
tief effect bereikt. Vol droefheid en som
berte is dit kleine doek. Hoewel bescheiden
van omvang, geeft de tentoonstelling een
beeld van zijn oeuvre. Afzonderlijke ver
melding verdient het meer dan levensgroot
geschilderde portret van Mr. M. P. Mar-
chant, voorzitter van het bestuur der Stich
ting „Het Nationale Park de Hooge Velu
we", Een karakteristiek portret van den
strijdvaardigen oud-minister; karakteris
tiek, ook voor den scherpen waarnemers-
blik van den kunstenaar, die het penseel
de.
De kern van de schatten in het heilig
dom der modernen wordt gevormd door
de wereldvermaarde Van Gogh-collectie.
niet minder dan 256 werken van zijn hand
zijn hier bijeen zoowel olieverfschilderijen,
als teekeningen en Aquarellen. Nergens,,
ter wereld zal men van Gogh in zijn ont
wikkelingsgang beter kunnen volgen dan
hier. Zoo groot is de roem welke van deze
unieke collectie uitgaat, dat sommigen
zelfs spreken van het Van Gogh-museum,
als zouden de modernen, die voor en na
hem leefden en werkten slechts en-baga
telle vertegenwoordigd zijn.
Niets is minder waar. De ontwikkeling
der moderne kunst is in al haar phasen
rijk vertegenwoordigd. Niet minder dan
1300 doeken, meer dan 200 plastieken, tee
keningen en aquarellen laten ons de c-t-
wikkeling zien van het positieve realisme
vanaf ongeveer 1860, via het .impressionis
me, tot de meest abstracte kunst. Het zijn
hoofdzakelijk werken van Nederlandsche,
Vlaamsche en Fransche meesters.
Doch naast de modernen omvat de ge-
exposeerde collectie eveneens werken van
groote Italiaansche meesters als een Tin-
toretto, Maroni, El Greco, van Duitsche
meesters Baldung Grien en Lucas Cranach
d. Oude, van de Hollanders Jan Steen,
van Ostade, Jan van Goyen, Nicolaas Maes
en Abraham van Beyeren.
Doch er is nog meer te zien. Noemen
we slechts de stijlvol gemeubileerde re
gentenkamer met haar kostbare antiqui
teiten, de Porseleinkamer met haar de
Blanc Chine, het familie rose en -verte, en
haar porcelaine de commande. Of het Delft
sche blauw en gekleurd Delftsch. De kost
bare Grieksche en Egyptische ceramiek is
grootendeels opgeborgen, doch de hierdoor
vrijgekomen vitrines zijn gevuld met kost
bare boekwerken. Typografische juweelen
en unieke banden, voor den bibliophiel
om van te smullen. Sculptures, antieke
zoowel als moderne, zijn er in steeq, brons
en hout, terwijl ook het meubilair, naar
ontwerpen van dr. Berlage en prof. van de
Velde, alle aandacht verdient. In rijke scha
keering is hier de beeldende kunst op ve
lerlei gebied vertegenwoordigd.
Temidden van een door de natuur zoo
rijk bedeeld landschap ligt daar de tem
pel der kunst. Geen betere plek is er denk
baar; temidden van de grootheid der na
tuur praalt de grootheid van den schep
penden kunstenaar hier in vollen luister
door zijn werken. Geen gewoel dringt hier
door, geen dissonen verbreekt de serene
sfeer in deze blanke zalen en corridors.
Alles ademt hier rust en zuiverheid van
geest. Men ervaart er opnieuw de waar
heid der woorden, welke Vincent van Gogh
in een van de vele brieven aan zijn broer
Theo schreef:
„Weet gij wel, dat het zoo hoog noodig
is, dat er eerlijke lui in de kunst blijven?
Ik wil niet zeggen dat er geen in zijn, maar
gij zelf voelt wat ik bedoel en weet even
goed als ik, hoe een massa lui die schil
deren, fameus leugenaars zijn. Bijna nie
mand weet, dat het geheim van mooi werk,
voor een groot deel goede trouw en oprecht
gevoel is."
„Geloof me, dat inzake van kunst het
woord geldt: eerlijk duurt het langst. Be
ter wat meer moeite op serieuze studie dan
een chic om 't publiek te vleien. Soms heb
ik in momenten van zorg wel eens ver
langd, dat ik wat chic had, doch bij na
denken zeg ik: neen laat mij maar lie
ver mijzelf zijn en met een ruwe factuur
strenge, ruwe, doch ware dingen zeggen."
(Uit een brief van Vincent
van Gogh aan zijn broer.)
Een beknopte opsomming der beziens
waardigheden van Florence geboorte
plaats van Dante Alighieri in artikel
vorm te geven, is wel de schoonste taak
die ten deel kan vallen, aan wie deze
mooie stad goed kent. Weliswaar behoort
deze opdracht niet tot de eenvoudigste, om
dat Florence zooveel vermeldenswaardigs
bezit! Het bezoek dat ik aan deze onver
getelijke hoofdstad van Toscane bracht,
is voor mij echter zoo allerprettigst ge
weest en de opgedane indrukken zijn zoo
levendig in mij achtergebleven, dat ik er
gerust op mag vertrouwen, een getrouw
en voor de kustliefhebbers boeiend over
zicht te kunnen geven.
Na zijn intrek in een der vele, goede en
modern ingerichte hotels te hebben geno
men, geldt als eerste wandeling die de toe
rist dient te maken, ongetwijfeld een uit
stapje naar 't Piazzale Michelangelo, langs
de Via dei Colli of vanuit de Porta Romana
dan wel de Barriera San Nicole.
Het panorama op Florence met zijn ty
pische bruggen over de Arno en zijn schil- J
derachtige omgeving, is van daar uit een
der mooiste ter wereld! De gewoonlijk
heldere lucht maakt het aan ons oog mo
gelijk, de streek rondom Florence tot in
verre omtrekken duidelijk waar te nemen:
Daarginds op een heuvel, ligt rustig in de
zon: Fiesole met zijn witte huisjes; verder
steekt de Monte Ceceri tegen den blauwen
hemel af. In een ruime boog ontwaart men
dan de riante heuveltjes van Mariano, Cas-
tel Poggio, Vincigliata en Settignana. De
cirkel rondom Florence wordt verder af
gesloten door de bergen van Vallombro-
sa, de Monte Morello en de Appenijnsche
toppen. Wanneer de horizon zeer helder
is, kan men zelfs nog heel in de verte, de
Apuaansche Alpen waarnemen.
In Florence zelf zal de bezoeker de
mooiste scheppingen der Italiaansche ar
chitectuur kunnen bewonderen: het oude
Palazzo Vecchio, dat zijn naam (oude Pa
leis) zeer goed draagt en 'n machtige her
innering aan het grootsche Florence van
de 13e eeuw is; de klokketoren van Badia
en de nog meer befaamde van Giotto; de
Dom; de koepel van Brunelleschi, welke
zelfs door de groote Michelangiolo „een
wonder" werd genoemd.
Als geboorteplaats van illustere kunste
naars als Giotto, Brunelleschi, Nasaccio en
Donatello, bezit Florence hun mooiste wer
ken en deelt met hen de onstervelijke
roem die zij genieten. Ook Michelangiolo
heeft deze stad van zeldzame meesterwer
ken gedoteerd.
De oude, smalle straten en bruggen van
Florence behooren steeds tot de klassieke
bezienswaardigheden dezer stad. Wie zal
het niet als een behoefte gevoelen, de sober
doch monumentaal opgetrokken paleizen
van Via Maggio te gaan bewonderen? Wie
zich even verpoozend op de brug bij San-
te Trinita alvorens dit gebouw te gaan
bezichtigen zal niet onder de bekoring
Een architectonische schepping van zui
ver Florentijnschen stijl is het paleis „del
Bargello" waar thans schilderwerken van
Giotto, Ghirlandaio en andere bekende fi
guren uit roemrijke vervlogen tijden ten
toongesteld zijn.
Tot de vaste bezienswaardigheden van
Florence, welke niet overgeslagen mogen
worden, behoort ook het Prinselijk Paleis
Pitti op het gelijknamige plein en
de Boboli-tuinen, welker bekoring zeer
groot is, zoodat menig bezoeker er herhaal
de malen terugkeert om er uren lang te
verblijven.
Ook het bezichtigen der aantrekkelijke
etalages van de talrijke mooie winkels
waarbij antiquiteiten en artistieke herin
neringen aan de Florentijnsche bloeitijd
steeds de voornaamste plaats innemen
is een klassieke bezigheid der buitenland
sche gasten in Florence. De breede, elegan
te Via Roma en Via Calzaiuoli zijn daar
van een voorbeeld, terwijl de oude goud-
smidkramen op het Ponte Vecchio een
echt stuk oud Florence niet minder be
langstelling van de bezoekers op hun zwerf
tochten, ondervinden.
Indien de toerist zijn verblijf in Florence
besluit met een zij het vluchtig bezoek aan
de lieflijke, schilderachtige Toscaansche
omgeving, zal hij ongetwyfeld geheel vol
daan de thuisreis aanvaarden en van zijn
vacantie zooals ik onvergetelijke in
drukken behouden!
geraken van de gracieuze bruggen over de
Arno, welke elkaar op regelmatige afstand
volgen tot in de richting van de Cascine, de
prachtige oude Groot-Hertogelijke tuinen?
In het centrum van Florence is de Piazza
della Signoria het belangrijkste trekpunt
voor de toeristen. Dit plein wordt als het
ware in twecdeelen gesplitst door de Nep-
tunus-fontein van Ammannati en het mo
nument aan Sosimo de Eerste. Aan de
rechter zijde ervan bevindt zich de wereld
beroemde „Galleria degli Uffizi", waar
zeldzame kunstwerken van onschatbare
waarde ondergebracht zijn. Van de vele
statuten die haar versieren, is die „del
Fauno" wel de belangrijkste.
Een ander bouwwerk dat elke bezoeker
van Florence moet hebben gezien, is het
Battistero van San Giovanni: op zijn -leu-
ren komen basreliëf van Pisano en Ghi-
berti voor, die juweelen zijn van artistiek
talent.
Zoo mogelijk nog mooier is de Basiliek
van San Miniato al Monte, die met de kerk
„dei Santissimi Apostoli", dit unieke trio
van gratie en schoonheid volledig maakt.
Eveneens zeer interessnt is de kerk „San
ta Maria' Novella" in het klooster der Do
minicanen, „Santa Croce", de grootste en
indrukwekkende kerk der Franciscanen, is
vooral beroemd om de daar aanwezige graf
monumenten van Dante, Michelangiolo,
Macchiavelli, Alfieri en andere vooraan
staande kunstenaars, welke Florence zoo
beroemd hebben gemaakt.