HOLLYWOOD-ELEGA NCE
MODE REVUE
Saterdag 2 November 1940
Vierde blad
Afscheid van warmte en licht
het verkleuringsproces
in de natuur-
Hoe ontstaan de
herfsttinten eigenlijk?
H
het ballet.
een aardige „bontjas"
een elegant wollen costuumpjï
Een van de vele filmsterren uit Hollywood
laat zich hier zien in een prachtcostuum
van karmijnroode dikke zijde. De hals is,
hoewel vierkant gehouden, buitengewoon
laag. De armen dragen een rijk paarldecor
en de breede elegant gedrapeerde rok vormt
met het overige een schoon geheel.
HERFST....
Nog is het' herfst... nog bijna
twee maanden .scheiden ons van,
het. échte winterseizoen. Er zijn da
gen geweest en er komen misschien
nog dagen, dat het herfsflandschap
zich als een verrukelijk schilderij
voor ons uitspreidt. „Sterven der na
tuur" noemen de dichters het, ver
gaan van het zomertij. Maar is dat
niet terzelfder tijd een-„sterven in
schoonheid?"
erfst beteekent afscheid van den zo
mer en dus afscheid van warmte en
licht. Maar ook in den herfst en win
ter schijnt dé zon boven ons landje, doch zij
komt veel later op en gaat veel vroeger on
der dan in den zomer, terwijl haar stralen
vrijwel geen warmte geven. Herfst beteekent
ook: niet meer zonder overjas de straat op
gaan, de schoorsteen schoon laten maken,
nieuwe handschoenen koopen enz. Dit is
vrijwel alles, wat de stedeling van den
herfst merkt, de stedeling, die uiterlijk be
gin September weer in de stad terugkeert
en dan dikwijls vergeet, dat er nog zooiets
als de natuur bestaat.
De natuurliefhebber zal echter in den
herfst bij voorkeur een wandeling maken
door het dichtstbijzijnde bosch en volop
genieten van de bonte kleurenweelde, wel
ke men te zien krijgt. Tusschen de hel
groene esschen, de goudgele beuken en
ahornen en de roodbruine eiken bewondert
men de roode kornoelje, kersenboomen en
enkele hegsoorten, de zilverachtige blade
ren van de meelbesboom, of het donkere,
geurige groen van den denneboom.
Wanneer de herfstmaanden mis
tig en regenachtig zijn, is de kleur-
vorming uiterst zwak; is de herfst
echter zonnig en zijn de nachten
droog en koel. dan worden de kleu
ren bijzonder levendig. Vooral bij
vlierboomen merkt men dit vaak
en duidelijk op: één en dezelfde
vliersoort heeft bij een temperatuur
van 5 graden Celsius donker-vjolet-
te, bij 15 graden lichtrose en bij 30
graden "witte bladeren.
En wat geschiedt er eigenlijk tijdens het
verkleuringsproces in den herfst? De groe
ne bladkleurstof, het zoogenaamde chloro-
phyl, wordt, voordat de bladeren afvallen,
als het ware afgesneden van den weg naai
de bladeren en vloeit gedeeltelijk in den
stam terug Dit geschied bij verschillende
boomsoorten op verschillende wijzen en tij
den. Hoe meer nu het chlorophyl verdwijnt,
des te sterker treden de voor dien tijd be
dekte kleurstoffen, carotine en xantophyl,
naar voren en verschaffen het gebladerte
de goudgele kleur. Hierbij komt nog een
ander verschijnsel!
In de bladeren van vele boom- en struik-
soorten bevinden zich kleurlooze stof
fen, welke door zuurstof-onttrekking
veranderd worden in roode kleurstof, het
bekende anthokyan. Deze kleurlooze pro
ducten gaan waarschijnlk door het zich
afzetten van zuurstof over in gele kleur
stof (antichloor), welke verwant is met de
kleurstoffen van de primula, de gele dha-
lia enz. Doch zooalie wij reeds eerder op
merkten moeten de temperatuur en de
energie van de zon meewerken om mooie
resultaten te kunnen behalen in de herfst
tinten.
In den herfst lijkt het zoo vanzelfspre
kend, dat elke stap, welke wij in het bosch
doen, weer vergezeld gaat van het geruisch
der ontelbare afgevallen bladeren, welke
een mooi herfsttapijt vormen. De bladeren
vielen af, omdat zij verwelkten. Doch waar
om verwelkten dan de bladeren? Hier wordt
de schijnbare vanzelfsprekendheid reeds
een wetenschappelijk probleem. Ieder las
tig „waarom" in het dagelijksche leven is
voor den levensonderzoeker een aansporing
om bijzondere aandacht te wijden aan het
„hoe". Wat heeft de wetenschap te zeggen
over de oorzaak van het afvallen van het
loof?
De boom heeft zijn bladeren noo-
dig voor de ademhaling en de ver
damping en voor het opnemen van
belangrijke voedingsstoffen. Dit pro
ces wordt mogelijk gemaakt door
de in de cellen van het blad in
jtroote mate aanwezige microsco--
pisch-kleine bladgroenlichaampjes,
die werkelijk wonderen kunnen
verrichten. Zij zijn kleine (labora
toria. waarin Moeder Natuur spe
lenderwijs datgene teweegbrengt,
wat de scheikundige ondanks zijn
gecompliceerde apparaten niet na
kan doen. Onder de inwerking van
het zonlicht is dit bladgroen in staat
de koolzuren van de lucht in zijn
elementen te ontleden.
Daarbij wordt de koolstof in orga
nische substanties veranderd en
door het plantenlichaam vastgehou
den, terwijl de zuurstof aan de bui
tenwereld wordt teruggegeven.
Kunt U dus begrijpen, dat de kleine
bladgroencellen het uitgangspunt
zijn voor al het organische leven?
Verbaasd houden wij een verdord blad
in de hand, dat niet tan de den
boom gevallen is, maar dat door den
boom als een onontbeerlijke, ja zelfs scha
delijke overvloed is afgestooten. Hoewel wij
gewend zijn, den herfst te zien als den tijd,
waarin de bladeren van de hoornen vallen,
wordt dit proces toch reeds in den zomer
voorbereid
Reeds, van het tijdstip der zonnewende af
(omstreeks 23 Septéniber) kan' men 'vast
stellen, dat ónze bodiueii een voor een hun
bladeren verliezen 'eii wel eerst die, welke
door de andere bladen beschaduwd zijn. Rij
minder licht kan sléchts weinig of lieele-
maal niet de hierboven beschreven arbeid
van de assimilatie" verricht worden. Do ver
kregen voedingsstoffen, vooral stijfsel, sui
ker enz. gaan vanuit de bladeren naar den
stam en de wortels, en overwinteren daar
als reservevaedsel, terwijl ook de blad-
groencellcn zich terugtrekken. Daarbij vin
den eigenaardige ontledingen plaats, waar
aan het herfstloof zijn gele, bruine en pur
peren kleuren dankt.
Op welke wijze ontdoet de boom zich nu
van zijn bladeren? Wordt de temperatuur
van den grond in den herfst lager en daar
door de opzuigende werkzaamheid van de
wortels verhinderd, dan kan het door de
verdamping van de bladen veroorzaakte
waterverlies niet aangevuld worden. On
der aan de steel vormt zich dan een hei
laag, de zgn. „scheidingslaag": Zij bestaat
uit cellen, die rijk aan sap zijn, en waar
van de onvaste samenstelling maakt, dat
één windstoot of zelfs het gewicht van het
heeus vroeg valt de schaduw door het woud.... Herfstl
(Foto archief).
blad voldoende is om het te doen afvallen.
Maar, hoewel wij doorgaans meer van
warmte en zon en van groen gebladertete
houden, dan van koude en kale boomen,
toch zullen weinigen -van ons de herfst wil
len missen, de herfst, die de bosschen zoo'n
sprookjesachtige entourage geeft en die ons
doet verlangen naar de gezelligheid van de
huiskamer in den winter. En bovenal de
herfst, die door zijn komt immers ook be
looft, dat het volgend jaar de lente weer
de natuur zal doen ontwaken.....
Een bijzonder verheugend verschijnsel is
de oprichting van „Het Nationale Dallet",
door de Nederlandsche Dans-Liga Maar al
te weinig kansen -immers heeft het Neder
landsche ballet tot voor kort in ons eigen
land gehad. Doch spoedig zal hier nu wel
verandering in komen; ja, wij- kunnen
eigenlijkJ)eter zeggen, dat er al een groote
verandering heeft plaats gevonden. Het
werd trouwens tijd, dat de kunstzinnige
dans in Nederland niet meer zou worden
achtergesteld bij de doorgaans weinig
kunstzinnige en weinig smaakvolle dansen
van „dans-girls" om dan nog maar te
zwijgen van de grootendeels volkomen on
kunstzinnige dansen in een „dancing".
De omschrijvingen van hetgeen „dans" is,
komen niet alle op hetzelfde neer. Uitgaan
de van de veronderstelling dat dansen hier
als een kunstzinnige uiting moet worden
beschouwd, passen we de definitie „gema
terialiseerde en gestyleerde zielsbeweging"
toe. Nemen we aan, dat iedere be;weging,
zoowel de vlucht voor een dolle hond als
„het armen uitstrekken en gapen" een psy
chische oorzaak heeft, dan is elke wille
7*
LINKS:
Een breede zoom van bont doet het bij
zonder goed bij een eenvoudige, rondgesne-
den getailleerde mantel. Het verdiend daar
bij voorkeur, zooals op onze foto de pels-
manchetten en pelskraag weg te laten,
daar anders het geheel wat druk wordt.
Een bontmutsje zal er daarentegen leuk bij
staan.
RECHTS:
Een aardig Weensch modelletje, waarii
de mot,e van de nieuwe lijn met verlengd
,aille duidelijk spreekt. De zakken zijn ééi
i hei geheel. De paarlenketting uit ze
snoeren is het nieuwste.
keurige en onwillekeurige beweging „ziels
beweging, die in de materie zichtbaar
wordt". Is nu beweging gestyleerd, d.w.z.
bewust tot bepaalde vormen gebracht en
tegelijkertijd bewust tot impressie van-
schoonheid verwerkt, dan is er sprake van
„dans". Uit dit alles zou men kunnen con-
cludeeren, dat we met de omschrijving „ge
styleerde menschelijke lichaamsbeweging"
hadden kunnen volstaan, hetgeen juist is,
maar we prefereeren de andere descriptie,
omdat we in het bijzonder willen hebben
over het soort dansen, waarhij „bewust" en
vaak „nadrukkelijk" gevoelens, instincten
en zelfs gedachten worden vertolkt. Het
meest opze'ttelijke is dan altijd het streven
naar schoonheid; de verbeelding van het
innerlijk is soms half onbewust, soms ge
heel en al Feitelijk is dus de definitie „ge
styleerde menschelijke lichaamsbeweging"
beter, omdat ze ruimer is. De grensvallen
en overgangen zijn uit den aard der zaak
legio. Het kan voorkomen, dat een Russi
sche boer vol vreugde een nationale dans
begint uit te voeren, typische Slavische
wijze om zijn gemoed lucht te geven. Hij
vangt aan, half mechanisch maar overigens
met geheel zijn ziel de overgeleverde dans
passen te vertoonen, gaat allengs bewust
trachten dit zoo fraai en krachtig moge
lijk te doen, en voorts wordt het hem tij-
d(Tns het dansen min of meer duidelijk,
dat hij hier zijn blijdschap aan het „mate-
rialiseeren" is.
Men vermoedt reeds bij de eerste kennis
making met deze en dergelijke verschijn
selen, dat er vele vormen van lichaams
bewegingskunst denkbaar zijn. Daar is om
te beginnen de spontane danser, die pas
achteraf hoort of ziet wat hij gewrocht
heeft, en soms niet eens de moeite neemt
om zich daarvan op de hoogte te stellen.
Daar is de aestheticus, die probeert na te
gaan, welke bewegingen het meest boeien.
Daar is de kunstzinnige theoreticus, die
vaststelt welke bepaalde plastiek corres
pondeert met bepaalde gevoelens, verlan
gens en andere psychische krachten, en
hoe de vertolking er van op het publiek
werkt. Men mag wel aanvaarden, dat som
mige groote dansers zoowel iets van den
spontane, als iets van den aestheticus en
den theoreticus in zich hebben.
In beginsel is het ballet: samendans, in
dien zin, dat men zich één voelt met de
mededansers. Dit sluit echter het zich-be-
wust-zijn individualiteit en individueel
pogen geenszins uit.
Men zal hebben opgemerkt, dat de mees
te ballet-dansers zich Russische namen
aanschaffen, waarschijnlijk omdat het Rus
sische, ballet het oudste en meest beroem
de ter wereld is. Men beweert wel, dat de
eigenlijke balletkunst uit de 18de eeuw
stamt. Zij ontstond ten deele in het thea
ter en de keizerlijke hermitage te St. Pe
tersburg, ten deele in kasteelen der boja
ren. Het summum van stijleenheid werd
bereikt onder Tsaar Nicolaas. Kenmerken
waren: straffe discipline, strenge vormge
ving. Technisch bereikte men een ongewo
ne hoogte, maar door het te stelselmatig
toepassen van overgeleverde beginselen be
gonnen de psychische drijfveeren hun
kracht te verliezen.
De verschijning van Isidora Duncan was
dan ook van ontzaglijke beteekenis, voor
al om de nieuwe wegen, die zij insloeg. Dit
nieuwe bestond daarin, dat zij de opvat
ting verkondigde: de dans is niet in de
eerste plaats bewegingskunst, maar wel:
uitdrukkingskunst. Het nieuwe standpunt
had ook nog geheel andere gevolgen: ook
de choreographische tradities van weleer
werden verworpen. Door de toenemende
neiging tot zinnebeeldigheid kreeg de en-
sceneering voor 't eerst een groote beteeke
nis. De schilders kregen gelegenheid om
met de balletmeesters samen te werken.
Mannen als Goskiej en Fokin stelden Be-
noit, Bakst en Korovin in de gelegenheid
hun impressionistische kunstzin op de
dans bot te vieren. En ook de begeleidende
muziek kreeg een steeds grooter beteeke
nis en waarde. Zoo is de balletkunst ten
slotte een kunstuiting geworden, welke
hoewel hoofdzakelijk de dans, ook de mu-
«iek- en ensceneeringskunst omvat.
