DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER Jan de Hartog vertelt van en over „Hollands Glorie" De spoorbaan niet meer door de stad? bij President Roosevelt Verduisteren 5.27 uur De hertog van Windsor BREGMAN NOG GEEN BESLISSING ZATERDAG 14 DECEMBER 1940 KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN) 68e JAARG. No. 9110 Een „best seller" verovert Nederland Waarom en hoe dit boek over de zee en sleepvaart verscheen» „Ware kapitein Moerman „van Den Helder er niet geweest, dit boek was nooit geschreven Den Helder Vanavond gaat de verduistering in om en duurt tot morgenochtend 9.44 uur Smokkelarij van verdoovende middelen HELDERSCHE COURANT Uitgave der Ultg.-Mt). Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder I n Schoorl, waar de 'elle Noordwester schuimt en bruischt in de dennen en sparren, en waar het Decem- ber-wolkendek laag hangt, dat je 't zou kunnen grijpen, vinden we aan de Smeerlaan „Lands End". „Lands End" is het huis van Jan de Hartog; van zijn vrouw en zijn kinde ren. Jan de lartog, de meest gelezen schrijver va dit oogenbiik, auteur van de best seller „Hollands Glorie", gees telijk vader van een 9-tal andere ro mans, novellenbundels en tooneelstuk- ken; voorts film-regisseur, ex-journalist, ex-wilde vaart man, ex-stuurman, ex- zeesleepbootmatroos. En omdat Jan de Hartog zoo plotse ling met 'dat «ollands Glorie" in het brandpunt van 't lezend vaderland is komen te staan, zijn we naar Schoorl afgezakt en kwamei, zoo te zitten tegen over dezen *27-jarigen jongeman, die het ontbrekende hoofdstuk van de geschie denis van Nederland ter zee op z'n bre vet heeft staan. Zonder aureool. Indien men gemeend heeft dat het schrij ven van een best seller iemand een aureool bezorgt, en dat die „iemand" zeker op de Jan de Hartog. een of andere wijze moet opvallen, komt be drogen uit. En ze.tei bij Jan de Hartog. Zoo als wij hem daai overvielen zou De Hartog schoolmeester hebben kunnen zijn, of ver tegenwoordiger van een ijzerhandel of klerk op de secretarie vin Schoorl. Uit niets blijkt, dat men hier te doen heeft met iemand die succes heeft, wiens boek in iedere boekhan del-étalage uitgestald ligt en die twee- koloms artikelen kréég in alle kranten. Uit niets... Jan de Hartig is gebleven de eenvoudi jongen van de sleepbooten van Weleer, en zijn karakter waarborgt dat het succes van thans hem niet naar het hoofd zal stijgen. Hij zegt het trouwens zélf: ik heb me zelf ook heusch wel eens afgevraagd hoe je je zou voelen als je eens zoo'n best seller geschreven zou hebben. Ik moet U zeggen, dat het een verdraaid nuchter gevoel ,s. Onder ons gezegd: het zegt je héélemaal niets. Je merkt het alleen daaraan, dat je vroeger bij je vrienden om een tientje ging vrijen, en dat nu die vrienden zoo af en .toe eens bij jou aankomen. Hetgeen overigens hun goed recht is. Maar voor het overige: het gaat vierkant langs je heen! Het oeuvre. Heeft U al meer boeken geschreven kat heu ik. In totaal een stuk of 11. Daar bij dan een novellenbundel en een tooneel- stuk en nog wat ander klein goed meegere- denk. in '34 zag m'n eersteling 't ilcht. Dat was een novelle en aie heette: „Het huis met de handen." Het bundeltje verscheen bij Van Dishoek en het was een pronkstukje van Een boek verovert Nederland. Dat boek heet Hollands Glorie" en zooals men weet, wordt hierin geschreven over de Nederlandsche sleepvaart en haar grootsche prestatiesdie inter nationaal vermaard zijn. Nu blijkt dat dit boek inderdaad ge lezen wordt, nu druk na druk opge legd moet worden, nu de auteur, Jan de Hartog, zelf ex-sleepbootmatroos, kan bogen op het in Nederland zeld zame feit een „best seller" geschreven te hebben, meenden wij onze lezers iets meer van deze merkwaardige figuur en zijn laatstverschenen werk te moeten vertellen. Een onzer redacteuren bracht derhal ve een bezoek bij Jan de Hartog en mocht, dank zij speciale relaties, er in slagen als eerste een interview met hem te hebben. mooischrijverij. Als ik het nu overlees deugt er niet veel van. Alleen de plaat voor-in; die had m'n vrouw (ik was toen net getrouwd) geteekend en was het eenige goede. Vriiwel direct erna kwam toen m'n eerste detectiveverhaal „Een linkerbeen gezocht", een geschiedenis, geïnspireerd door m'n werk bij de Amsterdamsche havenpolitie. Zooals U weet kwam daarna een heele serie van die speurders-romans onder schuilnaam. (F. R. Ecknar; red.) „Plantje van den kouden grond, Heeft U lang gevaren? Ja en nee. Ik ben namelijk een „p.antje van den kouden grond" geweest. Dat beteekent het volgende: als je 't kan betalen en je wilt naar zee als stuurman, dan is de nor male weg zeevaartschool, zeedagen halen en examen doen. Maar als de pecunia schaars zijn j er ook nog een Ander systeem: en wel eerst je zeedagen halen door voor de mast te gaan varen, intusschen studeeren en dan daarna examen doen. Nu, zoo deed ik het ook en ik heb dat diploma van 3e gehaald. Om te varen als stuurman kreeg ik echter, dank zij de bar slechte tijdsomstandigheden, geen gelegenheid meer. Zoodat m'n zeemans loopbaan zich beperkt tot de jaren, die ik heb gevaren als lichtmatroos, half matroos, vol matoros bij den sleepdienst, op het hos- pitaaikerkschip „De Hoop", en bij de hout vaart. Ik zwierf hoofdzakelijk ->p de Oostzee, op de Noord Atlantic, en tusschen Euro pa en Africa. Op de sleepvaart hebben ze me „mensch" gemaakt. Dat gaat daar volgens een zeer speciaal systeem. Als U „Hollands Glorie" gelezen heeft weet U wel ongeveer hoe. Ik kwam, toen er geen vaart mee - was, bij de havenpolitie in Amsterdam en d ,arna yverd ik landrot met afwisselend succes. De peetvader van „Hollands Glorie". Hoe bent U sigenljjk gekomen tot het schrijven van „Hollands Glorie"? Jan de Hartog zuigt zich vol met rook uit z'n pijp en zegt dan: dat was feitelijk een heel complex van oorzaken. De voor naamste Is: kapitein Moerman van Den Helder. En zorpt U ervoor meneer, dat wat ik U nü ga zeggen, dik in de krant komt, want van al wat ik zeg en beweer is dit wel het voornaamste: zonder kapi tein Moerman was er nooit één bladzijde van „Hollands Glorie" geschreven. Zon der kapitein Moerman was die best seller er niet gekomen. Kapitein Moerman is de peetvader van dit boek en he» Is niet aan hem opgedragen omdat hg dit, in al z'n zeemansbescheidenheid niet wilde. Vandaar dat k t maar opdroeg aan zijn en mijn kinderen. Dan '-.reeg ik toch, voor een deel, m'n zin, ziet U! Schitterend pionierswerk. Jan de Hartog raakt in vuur en vlam als hjj over Kapitein Moerman van Nieu- wediep spreekt. Het is schande ge noeg, maar er zijn er niet veel in Hol land, die weten dat diezelfde onbekende kapitein Moerman de grootste sleepreis ter wereld gemaakt heeft. Hij was het, die inderdaad de glorie van de Holland- sche sleepvaart groot gemaakt heeft. Die reizen maakte rond de wereld, zonder er zelfs bij na te denken, dat hjj schitterend pionierswerk verrichtte. Die dat alles maar gewoon vond en later *èlf het meest verbaasd was als hij hoorde, dat hg een record geslagen had, Grootste sleepreis ter wereld. Hij was het, die de roemrijke rei„ in '24 gemaakt heeft, een staaltje van sleepboot- werk waarvan de heele wereld, voorzoover die betrokken waj bij de scheepvaart en het verzekeringswezen, op haar achterste bee- nen stond. Zoo ging het: »p 16 Juli '24 ver trok kapitein Moerman met 2 sleepbooten, de „Vlaanderen" en de Willem Barents" uit Kapitein D. Moerman. IJmuiden, op sleep een 5000-tons dok voor Sabang. De lap water van 8000 mijl werd in 62 dagen gedaan en het was een voorspoe dig» torn. Toen :e in Safcang binnenliepen, kreeg hij orders voor Soerabaya. Leeg ging het er heen, een peuleschil van 1300 mijl voor Moerman en z'n jongens. Daar lag een rots breker en een oaggermolen, die de „Barents" achterop nam, en een bagg'.-molen en een sleepboot voor de „Vlaanderen". Dat geval letje moest zoo snel mogelijk naar Melbourne, een ruk van 2200 mijl. Ook dht klusje kwam zonder mankeeren voor elkaar. Aangekomen kreeg men orders voor Port Adelaïde en na ook dje 500 mijl leeg opgestoomd te hebben, wist men wat er loos was; full speed naar Rotterdam met het uitgebrande cargo van het stoomschip „City of Singapore", een zwaar beest van 7000 ton. En zoo geschiedde dat de „Willem Ba rents" en de .Vlaanderen" samen in Port Adelaïde verbinding maakten met de „City of Singapore" en alsof er geen vuiltje aan de lu ht was een nieuwe sleepreis van liefst 13000 mijl begonnen. In verband met de in getreden moesson moest men een omweg maken, en na het beleven van tal vart we derwaardigheden zoowel op de sleepbooten als met de runners op de „City" kwam men eindelijk op 1 September '25, 142 dagen na het vertrek uit Port Adelaïde, in Rotterdam aan. Dat is de langste en zwaarste sleepreis geweest, die ooit een sleepbootkapitein ge presteerd heeft en omdat het kapitein Moer man van „Wijsmuller" was gebeurde het zonder brokken. Overdrijf ik, aldus Jan de Hartog, als ik zeg dat kapitein Moerman een van de kra- nigste figuren is uit di sleepwereld en dat hij een dikke portie toevoegde aan de roem van Nederland op alle Oceanen? Over de zeesleepvaart werd in Neder land niet geschreven, jaar wist C dat Lloyds in Londen, het grootste verzeke ringsbedrijf ter wereld, bjj een sleepreis slechts de halve premie eischt als een Hollandsche sleepboot-onderneming het karwei opknapt? Van goodwill gespro ken! 't Ontstaan van „Hollands Glorie". Ik heb zelf gevaren bij Moerman en was het wonder, dat ik dikwijls met een open mond zat te luisteren als de kapitein op z'n praatstoel zat? En dat ik na ieder gesprek aanteekeningen maakte en op die manier een lijvig pak documenten verzamelde, die de grondslag bevatten voor „Hollands Glorie?" Toen ik zeeman-af was, kwam ik eerst in de gelegenheid dat materiaal te gaan verwerken. „De Onc'rgang van de Vrijheid", het tooneel- stuk, behandelt reeds den concurrentiestrijd tusschen de sleepbootmaatschappijen en kan men beschouwen als het voorspel van „Hol lands Glorie". Heeft U lang aan het boek geschreven? Vrij lang. In '38 ben ik er feitelijk se rieus aan begonnen, hoewel toen de stof f. Naar ons ter oore komt is ter bevoeqder plaatse ernstifl in overweging het plan om in het kader van den wederopbouw van het verwoeste en beschadiqde deel van Den Hel der, de spoorlijn, welke thans de stad in twee qedeelten snijdt, te verleqqen, zoodat de rails qrootendeels buiten de bebouwde kom zou den komen te liqqen. De staf van den Alqe- meen Gevolmachtiqde votfr den Wederop bouw is thans beziq, in overleg met de an dere bij deze aangelegenheid betrokken in stanties de onderscheiden aspecten van dit voor Den Helder zoo belangrijke probleem te bestudeeren. Een beslissing inzake de al dan niet verplaatsing van de spoorlijn is nog niet genomen. Eerst wanneer dit ge schied is, zullen de verdere onderdeelen van het opbouwplan, waarvoor eenige voorpro- jecten zijn ontworpen, kunnen worden vast gesteld. De Associated Press meldt uit Miami, dat de hertog van Windsor zooals elders in blad vermeldt een ontmoeting heeft ge had met president Roosevelt. Roosevelt heeft den Hertog ontvangen aan boord van den Amerikaanschen kruiser „Tuscaloosa" die in een niet geoemd gedeelte van de Ca- raibische zee lag. Zij hadden met elkander een onderhoud dat VA uur geduurd heeft. Over den aard van de bespreking ver klaarde de Hertog na afloop, dat zij de kwesties der Amerikaansche steunpunten ten aanzien van alle Westindische eilan den besproke hadden. Tevens hadden zij de economische toekomst van deze eilanden be sproken alsmede de kwesties hoe de Ver- eenigde Staten met Engeland zouden kun nen samenwerken om de Westindische eilanden tot ontwikkeling te brengen. Van de zijde van president Roosevelt zijn geen mededeelingen over den inhoud van de be sprekingen verstrekt. In de rubriek „rechtszaken" der Arabi sche dagbladen vindt men bijna dagelijks artikelen over gevallen van smokkelarij van narcotica. In de nabijheid van Caïro is kort geleden een bende van vier perso nen, onder welke twee vrouwen, gearres teerd, in wier bezit voor een waarde van twee duizend pond opium en Ilasjisj werd gevonden. Op een reiziger in den trein van Aleppo naar Damascus is anderhalf kilo opium en op een vrouw op het station van Aleppo dertien kilo opium gevonden. De autoriteiten van alle Arabische landen zijn ernstig verontrust door 't recente toenemen van deze smokkelarij. DE MILITAIRE MAATREGELEN VAN TURKIJE. Luit.-generaal Ali Russa, de Turksche opperbevelhebber van het gebied, waar de uitzonderingstoestand bestaat, is in Ankara aangekomen, waar hij rapport uitbracht over de door hem getroffen maatregelen en nieuwe voorstellen indiende. Volgens de grondwet loopt de uitzonderingstoestand na een maand, dat wil in dit geval zeggen op 21 December, af. Men neemt aan, dat bij besluit deze termijn verlengd zal worden. klaar lag. Ik filmde er echter tusschen- door, o.a. de film „Ergens in Nederland", die door mij geschreven en gespeeld werd. M'n uitgever moet mij veel vergeven, want dien heb ik menigmaal tot anhoop ge bracht. De laatste bladzijde schreef ik dan ook in den nacht, voorafgaande aan den aller-allerlaatsten termini, die men mij gesteld had. Dat was in September van dit jaar. De drie oorzaken. Waren e„ speciale redenen, dat U dit boek schreef Ja die waren er inderdaad en wel van drieërlei soort. Ten eerste deze: ik wilde be wijzen, dat er inuerdaad door Nederland op sleepvaartgebied internationaal baanbrekend werk geleverd is. Ónder anderen door kapi tein Moerman als num,iie. één. Dat ik dit boek schreef Is geen kunst, daar is geen cent gevaar bjj. Maar om net te doenom de reizen, die In dat boek zoo romantisch aandoen, om die •elf uit te voeren, kijk, dat is nog iets anders. En daar draaiden. loerman en z'n jongens voor op. Die déden het En ze vonJen het uog gewoon ook. Reden nummer twee is, dat toen ik eens in de encyclopaei ie van Winkler Prins bla derde en wilde opzoeken wat er nu eigenlijk wel van de sleepvaart gezegd werd, ik tot m'n stomme verbazing las: „sleepdienst: zie binnenvaart". Over den zee-sleepdienst werd überhaupt niets gezegd. Alsjeblieft meneer... van Hollands Glorie gesproken...! En dan is er nog een dtrde reden, en die is niet de minst belangrijke. Voor de stuurmansexamens golden de zeedagen, doorgebracht op sleepbooten, Aiet. Die telden niet. Waarom...? Niemand die het weet. De een of andere dwaze opvatting van een stuurman aan ïen wal waar schijnlijk. Want als ze ergens zeelui uit je kunnen slaan, dan kunnen ze dat bjj de sleepvaart. Een zeer aparte, zeer spe ciale methode. Maar zeeman maken ze je. Of je wilt of niet. Iets goed te maken. En al die redenen te samen brachten mij zoo het gevoel bij, dat ik iets recht te zetten had. Dat er een onrecht goedgemaakt moest worden. Dat idee kwam maar niet zoo ineens op, maar ik had 't al jaren in me. En steeds dacht ik: „Jan, als je schrijven kon, dan moest je déArover schrijven!" En 't is ge beurd ook, en men schijnt he' mooi te vinden bovendien. Loopt het boek goed? Accountantskantoor Leeraar M. O. Lid Ned. Gen. v. Acc. Lid N. I. v. B. Loodsgracht 72 Tel. 650 Nogal! Het is naar ik hoor het meestver- kochte boek van de laatste maarden en ik zou liegen als ik zei dat ik dat jammer vind. 't Loopt nog steens gesmeerd, en de vierde druk ligt op de| pers. De critieken zijn me genadig geweest en er wordt over de rechten voor buitenlandse he vertaling onderhandeld. Meer mag ik daar nu nog niet van zeggen. Wordt het boek ook verfilmd? Jan de Har tog trekt weer een enorme dosis tabaksrook naar binnen en kij.it als een orakel. En zegt: „Meneer, U vraagt te veel" Nieuwe plannen. Hebt U al plannen voor nieuw werk? Ik werk steeds, maar een nieuwe roman staat nog niet op stapel. Wel loop in met zekere gedachten rond. Die gaan in de rich ting van -en onderwerp, »*at eveneens Neder- landschen pioniersarbeid betreft. Maar dat zal men over een paar jaar wel merken. Kapitein Moerman ook... peetvader van „Wilde Vaart". Heeft U nog „tan-mail" gehad? Ja cor- resuu.identie genoeg, en daarbij was ook zeer interessante correspondentie. Weet U wat aardig was? Ik kreeg een brief van Willem de Geus, den schri-ver van „Wilde Vaart" en laat die me nu vertellen dat de peetvader van zjjn boek eveneens... kapitein Moerman van Nieuwediep is! Hij "oer bij Moerman als marconist en door het aanliooren van diens ondervindingen kwam De Geus er toe z'n knappe roman in elkaar te zetten. Vindt U dè.t niet curieus? Wij nemen afscheid van dezen merkwaar- digen jongen auteur, die daar zoo ganschelijk eenvoudi, woont in „Lands End" aan de Smeerlaan in Schoorl. Maar bjj het afscheidnemen, al-s we al haast de klink van het nekje geopend .lebben, komt D-i Hartog ons achterop hollen: ik ben nog iets vergeten, dit moet er vooral nog bjj. Ik sprak pas een ouwe runner van de zeesleepvaart en die had ook „Hollands Glorie" gelezen. Ik heb 'm natuurlijk gevraagd wat hjj er van dacht. En wat zou die ouwe knaap...? „Heel aardig voor den wal meneer.,.!"

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1940 | | pagina 1