DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Jan de Hartog
vertelt van en over „Hollands Glorie"
De spoorbaan
niet meer
door de stad?
bij President Roosevelt
Verduisteren
5.27 uur
De hertog van Windsor
BREGMAN
NOG GEEN
BESLISSING
ZATERDAG
14 DECEMBER 1940
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
68e JAARG. No. 9110
Een „best seller" verovert Nederland
Waarom en hoe dit boek over de zee en sleepvaart verscheen»
„Ware kapitein Moerman
„van Den Helder er niet geweest,
dit boek was nooit geschreven
Den Helder
Vanavond gaat de
verduistering in om
en duurt tot morgenochtend
9.44 uur
Smokkelarij van
verdoovende middelen
HELDERSCHE COURANT
Uitgave der Ultg.-Mt). Hollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
I n Schoorl, waar de 'elle
Noordwester schuimt en bruischt in de
dennen en sparren, en waar het Decem-
ber-wolkendek laag hangt, dat je
't zou kunnen grijpen, vinden we aan de
Smeerlaan „Lands End".
„Lands End" is het huis van Jan de
Hartog; van zijn vrouw en zijn kinde
ren. Jan de lartog, de meest gelezen
schrijver va dit oogenbiik, auteur van
de best seller „Hollands Glorie", gees
telijk vader van een 9-tal andere ro
mans, novellenbundels en tooneelstuk-
ken; voorts film-regisseur, ex-journalist,
ex-wilde vaart man, ex-stuurman, ex-
zeesleepbootmatroos.
En omdat Jan de Hartog zoo plotse
ling met 'dat «ollands Glorie" in het
brandpunt van 't lezend vaderland is
komen te staan, zijn we naar Schoorl
afgezakt en kwamei, zoo te zitten tegen
over dezen *27-jarigen jongeman, die het
ontbrekende hoofdstuk van de geschie
denis van Nederland ter zee op z'n bre
vet heeft staan.
Zonder aureool.
Indien men gemeend heeft dat het schrij
ven van een best seller iemand een aureool
bezorgt, en dat die „iemand" zeker op de
Jan de Hartog.
een of andere wijze moet opvallen, komt be
drogen uit. En ze.tei bij Jan de Hartog. Zoo
als wij hem daai overvielen zou De Hartog
schoolmeester hebben kunnen zijn, of ver
tegenwoordiger van een ijzerhandel of klerk
op de secretarie vin Schoorl. Uit niets blijkt,
dat men hier te doen heeft met iemand die
succes heeft, wiens boek in iedere boekhan
del-étalage uitgestald ligt en die twee-
koloms artikelen kréég in alle kranten.
Uit niets... Jan de Hartig is gebleven de
eenvoudi jongen van de sleepbooten van
Weleer, en zijn karakter waarborgt dat het
succes van thans hem niet naar het hoofd
zal stijgen.
Hij zegt het trouwens zélf: ik heb me
zelf ook heusch wel eens afgevraagd
hoe je je zou voelen als je eens zoo'n
best seller geschreven zou hebben. Ik
moet U zeggen, dat het een verdraaid
nuchter gevoel ,s. Onder ons gezegd: het
zegt je héélemaal niets. Je merkt het
alleen daaraan, dat je vroeger bij je
vrienden om een tientje ging vrijen, en
dat nu die vrienden zoo af en .toe eens
bij jou aankomen. Hetgeen overigens hun
goed recht is.
Maar voor het overige: het gaat vierkant
langs je heen!
Het oeuvre.
Heeft U al meer boeken geschreven
kat heu ik. In totaal een stuk of 11. Daar
bij dan een novellenbundel en een tooneel-
stuk en nog wat ander klein goed meegere-
denk. in '34 zag m'n eersteling 't ilcht. Dat
was een novelle en aie heette: „Het huis met
de handen." Het bundeltje verscheen bij Van
Dishoek en het was een pronkstukje van
Een boek verovert Nederland. Dat
boek heet Hollands Glorie" en zooals
men weet, wordt hierin geschreven
over de Nederlandsche sleepvaart en
haar grootsche prestatiesdie inter
nationaal vermaard zijn.
Nu blijkt dat dit boek inderdaad ge
lezen wordt, nu druk na druk opge
legd moet worden, nu de auteur, Jan
de Hartog, zelf ex-sleepbootmatroos,
kan bogen op het in Nederland zeld
zame feit een „best seller" geschreven
te hebben, meenden wij onze lezers
iets meer van deze merkwaardige
figuur en zijn laatstverschenen werk
te moeten vertellen.
Een onzer redacteuren bracht derhal
ve een bezoek bij Jan de Hartog en
mocht, dank zij speciale relaties, er
in slagen als eerste een interview
met hem te hebben.
mooischrijverij. Als ik het nu overlees deugt
er niet veel van. Alleen de plaat voor-in; die
had m'n vrouw (ik was toen net getrouwd)
geteekend en was het eenige goede.
Vriiwel direct erna kwam toen m'n eerste
detectiveverhaal „Een linkerbeen gezocht",
een geschiedenis, geïnspireerd door m'n werk
bij de Amsterdamsche havenpolitie. Zooals U
weet kwam daarna een heele serie van die
speurders-romans onder schuilnaam. (F. R.
Ecknar; red.)
„Plantje van den kouden grond,
Heeft U lang gevaren?
Ja en nee. Ik ben namelijk een „p.antje van
den kouden grond" geweest. Dat beteekent
het volgende: als je 't kan betalen en je
wilt naar zee als stuurman, dan is de nor
male weg zeevaartschool, zeedagen halen en
examen doen. Maar als de pecunia schaars
zijn j er ook nog een Ander systeem: en wel
eerst je zeedagen halen door voor de mast
te gaan varen, intusschen studeeren en dan
daarna examen doen. Nu, zoo deed ik het
ook en ik heb dat diploma van 3e gehaald.
Om te varen als stuurman kreeg ik echter,
dank zij de bar slechte tijdsomstandigheden,
geen gelegenheid meer. Zoodat m'n zeemans
loopbaan zich beperkt tot de jaren, die ik
heb gevaren als lichtmatroos, half matroos,
vol matoros bij den sleepdienst, op het hos-
pitaaikerkschip „De Hoop", en bij de hout
vaart.
Ik zwierf hoofdzakelijk ->p de Oostzee,
op de Noord Atlantic, en tusschen Euro
pa en Africa. Op de sleepvaart hebben
ze me „mensch" gemaakt. Dat gaat daar
volgens een zeer speciaal systeem. Als
U „Hollands Glorie" gelezen heeft weet
U wel ongeveer hoe. Ik kwam, toen er
geen vaart mee - was, bij de havenpolitie
in Amsterdam en d ,arna yverd ik landrot
met afwisselend succes.
De peetvader van „Hollands
Glorie".
Hoe bent U sigenljjk gekomen tot het
schrijven van „Hollands Glorie"?
Jan de Hartog zuigt zich vol met rook
uit z'n pijp en zegt dan: dat was feitelijk
een heel complex van oorzaken. De voor
naamste Is: kapitein Moerman van Den
Helder. En zorpt U ervoor meneer, dat
wat ik U nü ga zeggen, dik in de krant
komt, want van al wat ik zeg en beweer
is dit wel het voornaamste: zonder kapi
tein Moerman was er nooit één bladzijde
van „Hollands Glorie" geschreven. Zon
der kapitein Moerman was die best seller
er niet gekomen. Kapitein Moerman is
de peetvader van dit boek en he» Is niet
aan hem opgedragen omdat hg dit, in al
z'n zeemansbescheidenheid niet wilde.
Vandaar dat k t maar opdroeg aan zijn
en mijn kinderen. Dan '-.reeg ik toch,
voor een deel, m'n zin, ziet U!
Schitterend pionierswerk.
Jan de Hartog raakt in vuur en vlam
als hjj over Kapitein Moerman van Nieu-
wediep spreekt. Het is schande ge
noeg, maar er zijn er niet veel in Hol
land, die weten dat diezelfde onbekende
kapitein Moerman de grootste sleepreis
ter wereld gemaakt heeft. Hij was het,
die inderdaad de glorie van de Holland-
sche sleepvaart groot gemaakt heeft. Die
reizen maakte rond de wereld, zonder er
zelfs bij na te denken, dat hjj schitterend
pionierswerk verrichtte. Die dat alles
maar gewoon vond en later *èlf het meest
verbaasd was als hij hoorde, dat hg een
record geslagen had,
Grootste sleepreis ter wereld.
Hij was het, die de roemrijke rei„ in '24
gemaakt heeft, een staaltje van sleepboot-
werk waarvan de heele wereld, voorzoover
die betrokken waj bij de scheepvaart en het
verzekeringswezen, op haar achterste bee-
nen stond. Zoo ging het: »p 16 Juli '24 ver
trok kapitein Moerman met 2 sleepbooten,
de „Vlaanderen" en de Willem Barents" uit
Kapitein D. Moerman.
IJmuiden, op sleep een 5000-tons dok voor
Sabang. De lap water van 8000 mijl werd in
62 dagen gedaan en het was een voorspoe
dig» torn. Toen :e in Safcang binnenliepen,
kreeg hij orders voor Soerabaya. Leeg ging
het er heen, een peuleschil van 1300 mijl voor
Moerman en z'n jongens. Daar lag een rots
breker en een oaggermolen, die de „Barents"
achterop nam, en een bagg'.-molen en een
sleepboot voor de „Vlaanderen". Dat geval
letje moest zoo snel mogelijk naar Melbourne,
een ruk van 2200 mijl. Ook dht klusje kwam
zonder mankeeren voor elkaar. Aangekomen
kreeg men orders voor Port Adelaïde en na
ook dje 500 mijl leeg opgestoomd te hebben,
wist men wat er loos was; full speed naar
Rotterdam met het uitgebrande cargo van
het stoomschip „City of Singapore", een
zwaar beest van 7000 ton.
En zoo geschiedde dat de „Willem Ba
rents" en de .Vlaanderen" samen in Port
Adelaïde verbinding maakten met de „City
of Singapore" en alsof er geen vuiltje aan
de lu ht was een nieuwe sleepreis van liefst
13000 mijl begonnen. In verband met de in
getreden moesson moest men een omweg
maken, en na het beleven van tal vart we
derwaardigheden zoowel op de sleepbooten
als met de runners op de „City" kwam men
eindelijk op 1 September '25, 142 dagen na
het vertrek uit Port Adelaïde, in Rotterdam
aan. Dat is de langste en zwaarste sleepreis
geweest, die ooit een sleepbootkapitein ge
presteerd heeft en omdat het kapitein Moer
man van „Wijsmuller" was gebeurde het
zonder brokken.
Overdrijf ik, aldus Jan de Hartog, als ik
zeg dat kapitein Moerman een van de kra-
nigste figuren is uit di sleepwereld en dat
hij een dikke portie toevoegde aan de roem
van Nederland op alle Oceanen?
Over de zeesleepvaart werd in Neder
land niet geschreven, jaar wist C dat
Lloyds in Londen, het grootste verzeke
ringsbedrijf ter wereld, bjj een sleepreis
slechts de halve premie eischt als een
Hollandsche sleepboot-onderneming het
karwei opknapt? Van goodwill gespro
ken!
't Ontstaan van „Hollands Glorie".
Ik heb zelf gevaren bij Moerman en was
het wonder, dat ik dikwijls met een open
mond zat te luisteren als de kapitein op z'n
praatstoel zat? En dat ik na ieder gesprek
aanteekeningen maakte en op die manier een
lijvig pak documenten verzamelde, die de
grondslag bevatten voor „Hollands Glorie?"
Toen ik zeeman-af was, kwam ik eerst in de
gelegenheid dat materiaal te gaan verwerken.
„De Onc'rgang van de Vrijheid", het tooneel-
stuk, behandelt reeds den concurrentiestrijd
tusschen de sleepbootmaatschappijen en kan
men beschouwen als het voorspel van „Hol
lands Glorie".
Heeft U lang aan het boek geschreven?
Vrij lang. In '38 ben ik er feitelijk se
rieus aan begonnen, hoewel toen de stof
f.
Naar ons ter oore komt is ter bevoeqder
plaatse ernstifl in overweging het plan om
in het kader van den wederopbouw van het
verwoeste en beschadiqde deel van Den Hel
der, de spoorlijn, welke thans de stad in twee
qedeelten snijdt, te verleqqen, zoodat de rails
qrootendeels buiten de bebouwde kom zou
den komen te liqqen. De staf van den Alqe-
meen Gevolmachtiqde votfr den Wederop
bouw is thans beziq, in overleg met de an
dere bij deze aangelegenheid betrokken in
stanties de onderscheiden aspecten van dit
voor Den Helder zoo belangrijke probleem
te bestudeeren. Een beslissing inzake de al
dan niet verplaatsing van de spoorlijn is
nog niet genomen. Eerst wanneer dit ge
schied is, zullen de verdere onderdeelen van
het opbouwplan, waarvoor eenige voorpro-
jecten zijn ontworpen, kunnen worden vast
gesteld.
De Associated Press meldt uit Miami, dat
de hertog van Windsor zooals elders in
blad vermeldt een ontmoeting heeft ge
had met president Roosevelt. Roosevelt
heeft den Hertog ontvangen aan boord van
den Amerikaanschen kruiser „Tuscaloosa"
die in een niet geoemd gedeelte van de Ca-
raibische zee lag. Zij hadden met elkander
een onderhoud dat VA uur geduurd heeft.
Over den aard van de bespreking ver
klaarde de Hertog na afloop, dat zij de
kwesties der Amerikaansche steunpunten
ten aanzien van alle Westindische eilan
den besproke hadden. Tevens hadden zij de
economische toekomst van deze eilanden be
sproken alsmede de kwesties hoe de Ver-
eenigde Staten met Engeland zouden kun
nen samenwerken om de Westindische
eilanden tot ontwikkeling te brengen. Van
de zijde van president Roosevelt zijn geen
mededeelingen over den inhoud van de be
sprekingen verstrekt.
In de rubriek „rechtszaken" der Arabi
sche dagbladen vindt men bijna dagelijks
artikelen over gevallen van smokkelarij
van narcotica. In de nabijheid van Caïro
is kort geleden een bende van vier perso
nen, onder welke twee vrouwen, gearres
teerd, in wier bezit voor een waarde van
twee duizend pond opium en Ilasjisj werd
gevonden. Op een reiziger in den trein van
Aleppo naar Damascus is anderhalf kilo
opium en op een vrouw op het station van
Aleppo dertien kilo opium gevonden. De
autoriteiten van alle Arabische landen zijn
ernstig verontrust door 't recente toenemen
van deze smokkelarij.
DE MILITAIRE MAATREGELEN VAN
TURKIJE.
Luit.-generaal Ali Russa, de Turksche
opperbevelhebber van het gebied, waar de
uitzonderingstoestand bestaat, is in Ankara
aangekomen, waar hij rapport uitbracht
over de door hem getroffen maatregelen
en nieuwe voorstellen indiende. Volgens
de grondwet loopt de uitzonderingstoestand
na een maand, dat wil in dit geval zeggen
op 21 December, af. Men neemt aan, dat bij
besluit deze termijn verlengd zal worden.
klaar lag. Ik filmde er echter tusschen-
door, o.a. de film „Ergens in Nederland",
die door mij geschreven en gespeeld werd.
M'n uitgever moet mij veel vergeven, want
dien heb ik menigmaal tot anhoop ge
bracht. De laatste bladzijde schreef ik
dan ook in den nacht, voorafgaande aan
den aller-allerlaatsten termini, die men
mij gesteld had. Dat was in September
van dit jaar.
De drie oorzaken.
Waren e„ speciale redenen, dat U dit boek
schreef
Ja die waren er inderdaad en wel van
drieërlei soort. Ten eerste deze: ik wilde be
wijzen, dat er inuerdaad door Nederland op
sleepvaartgebied internationaal baanbrekend
werk geleverd is. Ónder anderen door kapi
tein Moerman als num,iie. één.
Dat ik dit boek schreef Is geen kunst,
daar is geen cent gevaar bjj. Maar om
net te doenom de reizen, die In dat
boek zoo romantisch aandoen, om die
•elf uit te voeren, kijk, dat is nog iets
anders. En daar draaiden. loerman en z'n
jongens voor op. Die déden het
En ze vonJen het uog gewoon ook.
Reden nummer twee is, dat toen ik eens
in de encyclopaei ie van Winkler Prins bla
derde en wilde opzoeken wat er nu eigenlijk
wel van de sleepvaart gezegd werd, ik tot
m'n stomme verbazing las: „sleepdienst: zie
binnenvaart". Over den zee-sleepdienst werd
überhaupt niets gezegd. Alsjeblieft meneer...
van Hollands Glorie gesproken...!
En dan is er nog een dtrde reden, en
die is niet de minst belangrijke. Voor de
stuurmansexamens golden de zeedagen,
doorgebracht op sleepbooten, Aiet. Die
telden niet. Waarom...? Niemand die het
weet. De een of andere dwaze opvatting
van een stuurman aan ïen wal waar
schijnlijk. Want als ze ergens zeelui uit
je kunnen slaan, dan kunnen ze dat bjj
de sleepvaart. Een zeer aparte, zeer spe
ciale methode. Maar zeeman maken ze
je. Of je wilt of niet.
Iets goed te maken.
En al die redenen te samen brachten mij
zoo het gevoel bij, dat ik iets recht te zetten
had. Dat er een onrecht goedgemaakt moest
worden. Dat idee kwam maar niet zoo ineens
op, maar ik had 't al jaren in me. En steeds
dacht ik: „Jan, als je schrijven kon, dan
moest je déArover schrijven!" En 't is ge
beurd ook, en men schijnt he' mooi te vinden
bovendien.
Loopt het boek goed?
Accountantskantoor
Leeraar M. O.
Lid Ned. Gen. v. Acc. Lid N. I. v. B.
Loodsgracht 72 Tel. 650
Nogal! Het is naar ik hoor het meestver-
kochte boek van de laatste maarden en ik
zou liegen als ik zei dat ik dat jammer vind.
't Loopt nog steens gesmeerd, en de vierde
druk ligt op de| pers. De critieken zijn me
genadig geweest en er wordt over de rechten
voor buitenlandse he vertaling onderhandeld.
Meer mag ik daar nu nog niet van zeggen.
Wordt het boek ook verfilmd? Jan de Har
tog trekt weer een enorme dosis tabaksrook
naar binnen en kij.it als een orakel. En zegt:
„Meneer, U vraagt te veel"
Nieuwe plannen.
Hebt U al plannen voor nieuw werk?
Ik werk steeds, maar een nieuwe roman
staat nog niet op stapel. Wel loop in met
zekere gedachten rond. Die gaan in de rich
ting van -en onderwerp, »*at eveneens Neder-
landschen pioniersarbeid betreft. Maar dat zal
men over een paar jaar wel merken.
Kapitein Moerman ook... peetvader
van „Wilde Vaart".
Heeft U nog „tan-mail" gehad? Ja cor-
resuu.identie genoeg, en daarbij was ook zeer
interessante correspondentie. Weet U wat
aardig was? Ik kreeg een brief van Willem
de Geus, den schri-ver van „Wilde Vaart" en
laat die me nu vertellen dat de peetvader
van zjjn boek eveneens... kapitein Moerman
van Nieuwediep is! Hij "oer bij Moerman als
marconist en door het aanliooren van diens
ondervindingen kwam De Geus er toe z'n
knappe roman in elkaar te zetten. Vindt U
dè.t niet curieus?
Wij nemen afscheid van dezen merkwaar-
digen jongen auteur, die daar zoo ganschelijk
eenvoudi, woont in „Lands End" aan de
Smeerlaan in Schoorl.
Maar bjj het afscheidnemen, al-s we al
haast de klink van het nekje geopend
.lebben, komt D-i Hartog ons achterop
hollen: ik ben nog iets vergeten, dit
moet er vooral nog bjj. Ik sprak pas een
ouwe runner van de zeesleepvaart en die
had ook „Hollands Glorie" gelezen. Ik
heb 'm natuurlijk gevraagd wat hjj er
van dacht. En wat zou die ouwe
knaap...? „Heel aardig voor den wal
meneer.,.!"