DEN HELDER
mannenstadü!
„Helders
Mannenkoor"
DE WEEK.
WNGE ZOUT
Weer
tot 12 uur buiten
jubileert in stilte
Distribulie-nieuws
Tweede Blad
MadónieuuM
De foto
voor het persoonsbewijs
Bijna 2000 mannen
meer dan vrouwen
Het artikel over de jeugd
van Dorus Rijkers
Vandaag
vóór 60 jaar
Onder anderen over
het getal 12000
in Feiten en Fantasieën
Vleeschvoorziening
deze week niet ongunstig
Correspondentie
Burgerlijke Stand van Den Helder
Ds* Bartlema overleden
voor winkeliers
2560 personen vestigden zich
in 1940 in onze stad
Iedere medaille heeft haar keerzijde en
toen we van de week met een vette kop
boven de jaarcijfers van den burgerlijken
stand bekend maakten, dat 12325 stadge-
nooten in 1940 uit Den Helder vertrokken,
toen stond daartegenover ook een aantal
personen, dat zich in het jaar dat voorbij
ging, in Den Helder vestigde. 2560 perso
nen kwamen van elders naar onze stad en
zochten hier een woning.'
In vergelijking tot de 12.325 is dit cijfer van
2560 van heel wat minder beteekenis. Maar het
zijn er toch altijd nog ruim 2500, die uit andere
steden van Nederland kwamen en hier hun
woonplaats kozen. En 2500 is .toch ook niet
zonder beteekenis. Het is een cijfer, dat mee
spreekt. Menige plattelandsgemeente heeft het
nooit tot dat getal kunnen brengen.
Wie zijn nu die 2500? Het is een vraag, die
we den ambtenaren van den burgerlijken stand
hebben voorgelegd. Het zijn niet allemaal men-
schen, die uitsluitend voor hun genoegen naar
Nieuwediep gekomen zijn. We kunnen dat
rustig constateeren. Er zullen er weinig zijn
zooals we er van de week een op kantoor ont
moetten, die zuiver „voor zijn plezier" in Den
Helder was komen wonen. De man, het was
nog een jongeman, kwam van Rotterdam. Hij
had veel over Den Helder gehoord en meende
nu door eigen aanschouwing niet alleen Den
Helder te moeten zien, maar ook eens mee te
beleven wat zooveel Nieuwediepers in angst
heeft weggejaagd. Hij vestigde zich dus in Den
Helder. Nu reeds sedert drie maanden en hij
dacht er voorloopig nog niet aan van hier te
vertrekken.
Deze jongeman behdort tot de uitzonderin
gen. Maar wie zijn ze dan wel, die zich hier in
1940 hebben gevestigd, toen de vaste bevolking
wegliep Het zijn vogels van diverse pluimage.
Menschen, die hier een boterham zochten, om
dat zij meenden, dat die hier wel te vinden zou
z(jn, nu zooveel Helderschen de plaat hadden
gepoetst. Daar is dan in de eerste plaats de
groep dienstboden om maar bij de dames te
beginnen). Er hebben zich verscheidene meisjes
van buiten gevestigd. Daar zijn winkelbedien
den, die de plaatsen van hun gevluchte colle
ga's hebben ingenomen.
Daar is een aantal brandwachten van buiten
gekomen, die zich hier al of niet met hun ge
zinnen hebben gevestigd. Er zijn „vreemde"
agenten van politie bij gekomen. Er zijn, niet
te vergeten, de marechaussees, die het politie
korps hebben versterkt. Veel jonge kerels, die
in hun kranige upiformen, furore maken bij de
Heldersche meisjes, die gebleven zijn. Banden
voor het leven zijn gesmeed.
Er zijn, om een andere groep bij den kop te
nemen, de Kooiwerkers, waarvan er verschil
lenden zich in Nieuwediep vestigden. Zij prefe
reerden het wonen in onze stad boven het trek
kend leven. Daar zijn de arbeiders, aangesteld
op de Marinewerf.
Tenslotte moeten we dan nog wijzen op de
groep menschen zonder beroep, die zich vorig
jaar in onze gemeente vestigden. Ook deze
groep is niet zoo gering. Dat zijn dus de men
schen, die gepensionneerd zijn en die terug
keerden en dan is er nog de beste groep, de
oud-marine menschen. We treffen onder hen
zoowel op wachtgeld gestelde matrozen als
schippers, kwartiermeesters als onder-officie
ren. Het doet je waarlijk goed, als je de regis
ters doorloopt en zooveel namen ziet van per
sonen, die je voor Den Helder verloren waan
de. Het heimwee trok velen weer terug naar
Nieuwediep. Menschen, zonder kinderen, die het
elders niet uithielden en besloten terug te kee-
ren naar hun oude woonplaats. Ze hebben er
tot op heden gelukkig nog geen spijt van ge
had, want behalve een enkele onrustige nacht
en wat afweergeschut hebben ze even rustig
kunnen slapen als overal elders.
„Als de menschen het geweten hadden,
dat het zoo rustig zou blijven" zei ons een
van de Nieuwediepers, die dag en nacht
in de stad zijn, „dan waren ze zeker niet
weggegaan". Ja, ja, als je alles wist.
Een uitzondering voor religieuzen en
voor hen die folkloristische kleeding
dragen.
De personen, wier geslachtsnaam begint met
A en B, worden in een advertentie in dit
nummer opgeroepen, hun foto te laten maken,
die noodig is voor het persoonsbewijs, dat m
1 October bij zich moet dragen.
Men doet goed, de voorwaarden waar
aan die foto moet voldoen, nog eens even
nauwkeurig te lezen in de betreffende
annonce, omdat men anders groote kans
loopt straks met den afdruk van zijn
conterfeitsel te worden teruggestuurd. Er
wordt scherp de hand gehouden aan de
voorgeschreven bepalingen, zoowel wat de
maat van de foto's als de scherpte van
het beeld betreft.
Voor religieusen van Orden en Congregaties
alsmede voor vrouwen, die uitsluitend folk-
ristische kleeding dragen, zijn eenige uitzon
deringen gemaakt, van welke uitzonderlnge
de betreffende fotografen op de hoogte zijn.
Meer mannen dan vrouwen.
Wat leeren ons de cijfers van den bur
gerlijken stand nu nog meer T Dit: dat Den
Helder 1900 mannen meer heeft dan vrou
wen. Nieuwediep wordt voor onze onge
huwde zusteren inderdaad een ideale
plaats. Van de pl.m. 18.000 inwoners be-
hooren er bijna 15.000 tot het mannelijk
geslacht en 13.000 tot het vrouwelijk. Nu
is Den Helder altijd een mannenstad ge
weest, want op 1 Januari 191,0, toen er dus
nog geen sprake was ra» oorlog of eva
cuatie en het inwonertal nog ruim 37.000
ioas, waren er ook ruim 1700 mannen
meer dan vrouwen.
Dit groote aantal mannen zal zijn oorzaak
wel vinden in het groote aantal marinemen-
schen, waarvan velen ongehuwd waren, terwijl
ook de werf een groot aantal jonge menschen
in dienst had. Emplooi voor meisjes of jonge
vrouwen was hier minder te vinden. Fabrieken,
die vrouwelijk personeel vroegen bezit onze
stad niet, terwijl heel veel Heldersche vrouwen
hun huis met eigen hand schoon houden, zoo
dat hier, in verhouding tot andere gemeenten
van onze grootte, weinig dienstmeisjes zijn.
Een dienstbode voor dag en nacht behoorde
tot de uitzonderingen. Vrouwelijk personeel van
buiten was er dus zoo goed als niet.
Men ziet het dus: Den Helder is een
mannenstad, laat het ook een manlijke
stad zijn, een stad, die zich in den storm
van den tijd weet staande te houden, fier
en onversaagd, tot de nieuwe tijd aan
breekt, waarin we van afbraak tot opbouw
zullen overgaan. Die tijd komt, dat is zeker.
In ons nummer van j.1. Zaterdag namen
wij een artikel op van Miek Engelsman uit
Arnhem, handelende over de jeugd van Do-
rus Rijkers. Daarbij vermeldden wjj dat de
schrijfster leerlinge was van een lyceum te
Arnhem.
Dit nu was onjuist. Het betrof hier de be
kende „Van Limburg Stirumschool", een on
derwijsinrichting waarop behalve les aan
meisjes in de HBS-vakken ook opleiding op
huishoudelijk gebied gegeven wordt. Men zou
het kunnen noemen: een Middelbare Meisjes
school „met huishoudelijke neigingen".
OOK HOUT IS BEGEERD!
Dat ook hout tot de producten behoort die
iedereen thans ,kan gebruiken, bewijst het
feit, dat enkele jongens dezer dagen inbra
ken in een perceel aan de Ooievaarstraat en
daaruit een flinke partij weghaalden.
De politie heeft de zaak in onderzoek.
Zooals de Commissaris van Politie in
een advertentie bekend maakt is de
maatregel, dat men des avonds te 9 uur
thuis moet z\jn, met ingang van heden
weer opgeheven. Ook de café's en
tapperijen kunnen weer sluiten op 't uur
zooals dat de vorige week was.
De uitgegeven „Ausweise" moeten
terstond aan 't Hoofdbureau (afd. Ad
ministratie) worden ingeleverd.
De „Vondsten uit het Vliegend Blaadje"
(rubriek „Vandaagvóór 50 jaar"), voor
komende in de Held. Crt. van 6 en 19 Maart
j.1., inspireerde mij hierop nader terug te
komen, zoo schrijft ons de secretaris van
„Helders Mannenkoor".
Bij de eerste „vondst" trof het opschrift:
„Helders Mannenkoor" gaat jubileeren". Dit
berichtje was een mededeeling, dat de Zang
ver. „H. M." in het begin van April (1891)
haar 10-jarig bestaan zou vieren. Het pro
gramma van een feestelijk concert met de
namen der medewerkenden werden tevens
daarin genoemd.
De tweede „vondst" (Held. Crt. 19 Maart)
droeg als hoofd: „Gulden letteren in de
notulen van „Helder Mannenkoor". Hier werd
eigenlijk een kort verslag van bedoeld concert
van 21 April 1891 gegeven, waarvan o.m.
wordt gezegd: „Menige grootere plaats in ons
Vaderland zou ons een dergelijk kunstgenot
benijden". Tevens werd toen o.a. een door het
lid W. de Vries kunstig vervaardigde leden
lijst ten geschenke gegeven. Het is met een
zekere voldoening, dat hier kan worden ge
memoreerd, dat heden ten dage deze lijst nog
in het archief van „H. M." aanwezig is. En
in aansluiting daarop kunnen wij hieraan toe
voegen, dat bij het secretariaat van alle uit
voeringen, enz., die „H. M." gedurende zijn
bestaan mocht beleven, een verzameling der
programma's bestaat.
4 April
Wij schrijven strak April 1941. „Helders
Mannenkoor" zou dus thans zijn 60-jarig
jubileum op 4 April kunnen herdenken, was
het niet, dat het Koor sinds 15 Mei 1940, toen
Den Helder na de capitulatie werd gebom
bardeerd, genoodzaakt was geworden de 'repe
tities tijdelijk stop te zetten. Een maand later,
13 Juni, poogde men weer door te gaan, doch
toen in den naicht van 24 op 25 Juni het oor-
logsmonster zóó hevig boven onze veste los
brak, waardoor ook o.a. onze 72-jarige diri
gent, de heer Leewens, zijn Muziekschool en
wat daarin aan kostbare muziek was gebor
gen, in vlammen zag opgaan, spatte onze
Vereeniging uiteen en tot op heden zijn
leiding, bestuur en leden verspreid over de
geheele omgeving.
Hoewel ons repetitielokaal (het Alg. Mil.
Tehuis, in de Spoorstraat) zware beproevin
gen heeft moeten doorstaan, ja, zelfs een
periode „dakloos" is geweest, kan „H. M." zich
gelukkig prijzen, dat de bezittingen, zooals
vaandel met alle tropheeën en de schat van
koorwerken behouden zijn gebleven, waarvoor
hier een woord van dank aan den conciërge,
den heer v. d. Hert, zeker op zijn plaats is.
Jubilarissen.
Het is vanzelfsprekend, dat „H. M."
zijn 60-jarig bestaan op eenigszins waar
dige wijze had willen vieren. Tevens zou
het 40-jarig lidmaatschap en de 30-jarige
vervulling der functie van penningmeester
door den heer K. C. Valkenburg zijn her
dacht. Dit is voorwaar een unicum!
Vanaf deze plaats onze hartelijke ge-
lukwenschen.
Directeur Leewens.
(Foto-Archief).
Dat dit niet kan neemt echter niet weg,
dat het bestuur op z'n qui-vive is en niet zal
talmen als de tgd daar is, om de Vereeniging
weer leven in te blazen. Evenals de heer
Leewens, zijn ook de voorzitter, de heer Alb.
Abbenes, en de secretaris, de heer E. van der
Kuijl, geëvacueerd te Schagen en blijven
paraat. Terwijl de penningmeester, de heer
Valkenburg, vanuit Maarn (bij Utrecht),
Maarnsche Grintweg 63, met veel belangstel
ling uitziet naar den tijd, dat wij naar Den
Helder kunnen terugkeeren.
Het bestuur zou het zeer op prijs stellen,
indien het van alle leden en hen, die even
tueel als zoodanig willen toetreden, een
kaartje met naam en adres mocht ontvangen,
zoodat bij den eersten oproep, die wij in de
krant zouden kunnen plaatsen een £root koor
kan worden gevormd, waarmede wij weer
gaan medewerken aan een mooi cultuurwerk,
de beoefening van den schoonen mannenzang
in het algemeen en aan de grootmaking van
„Helders Mannenkoor" In het bijzonder.
Al moge dan dit zeldzame lustrum in
stilte passeeren, gij kunt uw jubileum-
gave schenken door toezending van naam
en adres aan het Secretariaat van „Held.
.■Mannenkoor": E. van der Kuijl, tijd.
adres: Magnusstraat 180, Schagen.
Dat het eertijds eerzame beroep van
stedelijk politieman in deze verduisterde
tijden lang niet meer een sinecure ge
acht mag worden, werd in het begin van
deze week bewezen door het onfortuin
lijke incident, dat inspecteur Vrije met
zijn secondant, agent Van Laar, op den
Rijksstraatweg overkwam. Bij de uit
oefening van hun naastenliefderijken
arbeid kwamen beiden, gezeten in een
der „motorbrikken"dermate hevig met
een tegenligger in contact, dat het
waarlijk de helft niet meer scheelde of
zij waren tot moes gereden.
Merkwaardig, dat zoo iets moest
overkomen aan den inspecteur, die te
boek loopt als een snelle, zelfs zeer
snelle, rijder op een oogenblik, dat juist
de allergrootste waakzaamheid betracht
werd. Menigmaal toch zagen wij dezen
inspecteur den hoek Koningstraat-
Spoorstraat plegen op een wijze, die ons
't hart ettelijke seconden tot stilstand
bracht van ontsteltenis. Zoo snel
zoo sensationeel als dat ging op één
wiel door de bocht, 't Riep onwille
keurig herinneringen op aan onzen
jongenstijd toen we ons zat dronken
aan de ongelooflijke prestaties van de
wild-west „rough-riders" van Arizona
en daaromtrent.
Nimmer passeerde een ongeluk. Maar
op een donkeren avond in Maart, als
voorzichtig den weg gezocht wordt
door de duisternis, treedt het noodlot
tusschenbeiden en bezorgt den een eer.
gebroken arm en den ander een paar
gekneusde ribben et cetera. Gevallen
op 't veld van plicht maar desniettegen
staande een onprettige ervaring.
Overigens., het geheele politioneele
korps heeft zijn portie den laatsten tijd
gehad. De tijd is voorbij, dat men „uit
gediende". half- en heelversleten lieden
gebruikte ter aanvulling en versterking
van de politie-legioenen. Men heeft in
dezen bewogen tijd andere menschen
noodig. Kerels! En het mag hier wel eens
gezegd worden, dat er onder de jonge
garde van ons korps inderdaad van die
„kerels" gevonden worden. Jongens
van-stavast, die je om een boodschap
kunt sturen. Frissche knapen, stevig
in hun schoenen en bezeten van een
dosis doorzettingsvermogen en voort
varendheid, die nu eenmaal het onver
vreemdbaar privilege der jeugd zijn.
Gelooft U het nietMisschien dat
we er binnenkort meer van kunnen ver
tellen.
Minder prettig was de officieele
mededeeling, dat Nieuwediep 12.000
zijner inwoners in het rampjaar 1940
heen zag gaan; welgeteld: 12.325.
Hoe men dat getal beschouwt, wat
ook de vooruitzichten en veronderstel
lingen zijn, het blijft een akelig groot
getalhoewel het anderzijds weldadig
aandoet, dat het aantal blijvers(niet
te verwarren met „Piet Heynen") be
langrijk grooter is.
12.000 Nieuwediepers pakten hun
biezen en zochten het ergens anders.
Waar ze zitten? Overal! In Schagen
en in Tuitjehorn. In Den Haag en Sint
Jacobieparochie. In Hellevoetsluis en
Oude Pekela. Veel zitten er in Den
Haag en zoo nu en dan loopen we er
daar wel eens een tegen het lijf. Moet
je hooren hoe ze kankeren over dat
2-, 3- en 4-hoog wonen. Over het ge
mis van hun kippenren, die ze in
Jutterstad hadden, het gemis van een
tuintje, 't gemis van de vrienden op
straat en van het panorama aan haven
en dijk. Moet je ze hooren foeteren op
de stad, die hen blijkbaar niets, en
de loftrompet steken over het eens ver
guisde Nieuwediep, dat hun thans
alles schijnt te bieden. Zoodat men
zeggen kan, dat 12.000 Nieuwediepers
ernstig aan heimwee laboreeren en
zitten te vlassen op de thuiskomst.
Hopen we, dat ze er spoedig zijn
Dat zal dan ook prettig zijn voor ons
aller vriend in nood, het beroemde
Breuke-potjewaarvan we lazen, dat
het 4300 leden inboette. Ook hier bleef
een belangrijk grooter aantal over, maar
wie had kunnen denken, dat een zóó
groot aantal de hechte breukpottelijke
banden zoo wreed had kunnen ver
breken! Want tenslotte behooft dat
„breukepotje" bij onze stad, net als
't Monument op 't Havenplein, als
meester Hoek, als de Windwijzer, en
Janus Kuiper. Niet zoozeer vanwege de
veelvuldige breuken, die hier in Jutter
stad voorkomen, als wel vanwege de
niet geringe humane en sociale functie,
die genoemd „potje" in onze samen
leving sedert vele jaren vervult. In dit
opzicht was de „oude tijd" een voor
beeld!
Wij mogen deze regelen niet be
sluiten, alvorens nog enkele woorden
te wijden aan het onderwerp „vlegels",
hetwelk in de vorige F. F. op minder
vriendelijke wijze behandeld werd.
Het blijkt schrijver, dat niet alle
vlegels vlegels waren en dat enkele
vlegels derhalve gerehabiliteerd moeten
worden. Hetwelk uiteraard niet weg
neemt dat degenen, die wel aan het
desbetreffend feit schuld•- zijn, onver
minderd blijven vallen onder 't vlegel
achtig praedikaat. Tenzij zij hun leven
beteren en bewijzen weer te willen be-
hooren tot de spes patriae van deze
stad.
Maak een einde aan die
Rheumatische pijnen,
die Uw slaap verstoren.
Neem Vange tot leniging van Uw
klachten tot het stillen van Uw pijn.
Vange is een dubbel krachtige samenstelling,
die Uw kwaal aanvalt vaii twee kanten
tegelijk. Vange Zout bevat alkali, dat de
zuren in Uw gestel onschadelik 1 aakt, maar
ook de heilzame minerale zouten, die de
opeenhooping van het pijnverwekkende urine
zuur tegengaan. Zoodoende worden de
oorzaken van Uw pijnen bestreden van twee
kanten tegelijk. En dat verklaart dan ook,
waarom Vange Zout baat brengt in gevallen
waar minder krachtige middelen faalden.
Vange wordt uitsluitend verkocht bjj apothe
kers en drogisten, 186 p. blik,
Vangt Uw pijr»
De meening van den heer Van Haaren.
Zooals men elders in dit blad leest, bestaat
de mogelijkheid, dat de vleeschvoorziening
voor enkele maanden stopgezet wordt. D?t
althans veronderstelt de Alkm. Courant.
Wij hebben ons tot den administrateur van
de toewijzingscommissie in Den Helder ge
wend en hem zijn meening hieromtrent ge
vraagd. Deze zeide ons zich reeds lang ver
wonderd te hebben over de betrekkelijk gun
stige omstandigheden waarin de vleeschpositie
zich tot nu toe bevonden heeft. Komt een
dergelijke maatregel af en wordt enkele
maanden de vleeschvoorziening stopgezet, dan
zou men zulks in slagerskringen uiteraard ten
zeerste betreuren, doch men houdt rekening
met die mogelijkheid.
Wat betreft de voorziening voor deze week,
aldus de heer Van Haaren, mag Den Helder
niet ontevreden zijn. Een 15-tal koeien met
kalveren is aangevoerd. Weliswaar niet vol
doende voor iederen, maar toch in ieder ge
val een kwantum, dat er mee door kan.
Wat de toekomst echter in petto houdt?
Met eenige zekerheid valt daarover nog niets
te zeggen.
J. W., Callantsoog. De handleiding van het
Rijksbureau voor de distributie van textiel
producten door den handel kunt U bekomen
aan genoemd bureau te 's-Gravenhage.
In gevallen van prijsopdrijving kunt U zich
vervoegen bij de politie ter plaatse.
Red. Held. Crt.
28 Maart 1941.
OVERLEDEN: M. Kikkert—'Verberne, 83
jaar.
In den ouderdom van 58 jaar is te Bussum,
na een kortstondige ziekte, Ds. D. F. Bartlema
overleden, voorganger van de Vereeniging tot
Evangelisatie aldaar. Ds. Bartlema werd te
Ferwerda geboren; in 1910 deed hij zijn intrede
als predikant te Schraard, in Februari 1914
ging hij naar Indië, waar hij te Magelang,
Bandjermasin en Buitenzorg stond. Het vol
gende jaar werd hij benoemd tot vlootpredi-
kant met standplaats Soerabaja. In 1934 nam
hij eervol ontslag en keerde naar het vader
land terug. Hij vestigde zich te Bussum, waar
hij sinds September 1935 de Vereeniging tot
Evangelisatie leidde. Ds Bartlema wist zich
hier zeer bemind te maken en bezat groote
paedagogische gaven, welke tot uiting kwa
men in zijn jeugddiensten en bij de lessen in
het godsdienstonderwijs, die hjj sinds Febr.
1940 aan het lyceum gaf.
Tijdens de mobilisatie trad Ds. Bartlema op
als vlootpredikant in Den Helder en leidde
menigmaal diensten in de kazernes te Naarden
en in de militaire verblijven te Bussum en
Laren. Hij was officier in de Orde van Oranje-
Nassau. De begrafenis zal Maandagmiddag te
één uur op het kerkhof te 's-Graveland ge
schieden.
Inlevering bon no. 1 5 (peulvruchten)
v
In het tijdvak van 31 Maart t/m 4 April 1941
moeten de detaillisten bonnen no. 15 inleveren,
opgeplakt op opplakvellen MD 18 in veel-
vquden van 10 stuks met een minimum van
40. Hieronder mogen maximaal 9 restant
bonnen no. 102 voorkomen.
inlevering bon no. 1 6 (zeep)
In bovengenoemd tijdvak moeten eveneens
worden ingeleverd de bonnen no. 16 (zeep) in
veelvouden van 10 stuks met een minimum
van 40. Maximaal mogen 9 restantbonnen
no. 01 worden ingeleverd.
Een ontvangstbewijs MD 201 (nieuw model)
moet hierbij worden overgelegd.
Het opplakken der bonnen
Den detaillisten wordt er nadrukkelijk op
gewezen dat de bonnen van alle artikelen,
welke worden ingeleverd, niet willekeurig
door elkaar geplakt mogen worden. De bonnen
moeten gesorteerd naar de nummers worden
opgeplakt.
Opplakvellen, waarop de bonnen willekeurig
zjjn geplakt, zullen door den distributiedienst
niet worden geaccepteerd.
Het onderteekenen van
ontvangstbewijzen
De ontvangstbewijzen waarmee de opplak
vellen worden aangeboden, moeten steeds door
den detaillist zelf worden onderteekend.
Onderteekening van deze bewijzen namens
den detaillist b.v. door een bediende, is niet
toegestaan.
De detaillisten worden verzocht hieraan
stipt de hand te houden.
