Uit de geschiedenis
GILDEN
Mr. Rost van Tonningen
Maarschalk Pétain
86 jaar
Veroordeeld
der
Veel te dure heereucostuums
secretaris-generaal
Honderd en drie jaar
Schoenen en winkelinventaris
in beslag genomen
Miaken
Veilig Verkeer op school. De Vereeniging voor Veilig Verkeer organiseert op verschillende
Amsterdamsche scholen voor de leerlingen een cursus in de verkeersvoorschriften, opdat zij in de
toekomst goede weggebruikers zullen worden (Pax-Holland)
Bij voorkeur in het voorjaar wordt het land gedraineerd. Met een smalle graaf worden de gleuven gemaakt,
waarin de draineerbuizen gelegd kunnen worden. De landbouwer verricht dezen arbeid in de lente, omdat
hij in dezen tijd minder overlast van het water ondervindt (rax-Holland)
DE OUDSTE GILDEN
EN HUN STAATKUNDIGEN INVLOED.
De organisatie van gilden in ons land
zooals het nieuwe Muziekgilde bij
voorbeeld roept de herinnering
wakker aan den bloeitijd van het
gildewezen in Nederland in vroegere
eeuwen. Aan een zeer oude studie
van Prof. Dr. P. J. Blok, ontleenen
wij enkele fragmenten die wij in een
tweetal artikelen afdrukken.
(N.P.B.) Van oudsher reeds hebben de
menschen, die hetzelfde vak beoefenden, zich
bij elkander aangesloten, hetzij om gemeen
schappelijke belangen te bevorderen, hetzij
om uiting te geven aan een gevoel van ge
meenschap, van bijeen behooren in het al
gemeen. De overoude Romeinsche „collegia
opificum", vereenigingen van handwerkslie
den, hadden reeds hun vereenigingshuizen,
hun statuten, hun gemeenschappelijke kas
sen, hun gezamenlijke offers en geleken zoo
in sommige opzichten op de middeleeuwsche
vereenigingen van dien aard.
Die laatsten vinden wij, in navolging mis
schien van de Romeinsche „collegia", op de
Karolingische „villae" van de 9e, weldra in
de opkomende middeleeuwsche steden der
11e en latere eeuwen. Zij dragen er den naam
i van „confratriae", (broederschappen), „gel-
doniae", (gilden), „eningen' of „inningen"
(vereenigingen). De tweede hier genoemde
term komt af van het woord „gild", „geld",
dat oorspronkelijk vergelding en in samen
hang daarmee boete, offer, offerplechtigheid
beteekent, waaruit zich dan de beteekenis
drinkgelag, plechtige feestelijke samenkomst
en eindelijk vereeniging heeft ontwikkeld.
Van zulke vereenigingen is ten onzent
sprake te Tiel in den aanvang der 11e, te
Utrecht en in onze Hollandsche, Stichtsche,
Geldersche en Overijsselsche steden in de
13e, 14e en 15e eeuw. Voor Tiel spreekt de
gelijktijdige geschiedschrijver Alpertus van
kooplieden, die „pecuniam simul conferunt"
(geld bijeenbrengen) en daaruit „certis tem-
poribus", drinkgelagen aanrichten. Te
Utrecht en verder is later van bepaalde am-
bachtsvereenigingen sprake.
Er is onderscheid.
Men make onderscheid tusschen „broeder
schappen", „ambachten" en „gilden', De eer
sten dragen een zuiver kerkelijk karakter en
bepalen zich tot gemeenschappelijke kerke
lijke feestviering met gemeenschappelijkcn
feestmaaltijd, onderlinge verplichtingen bij
begrafenissen. Onder „ambachten" verstaat
men vereenigingen van hen, die hetzelfde
ambacht of verwante ambachten uitoefenen,
gesticht met het doel om gemeenschappelijke
belangen te bevorderen. „Gilden" noemt men
die vereenigingen, waaraan door de overheid
het monopolie van het bedrijf is toegekend
en het recht om voor dit bedrijf bindende
voorschriften te maken. De middeleeuwsche
taal maakt echter volstrekt niet altijd scherp
onderscheid tusschen deze woorden, bij wel
ker gebruik men, zelfs in officieele stukken,
geen oogenblik placht te denken aan onze
behoefte aan scherpe onderscheiding en
juiste formuleering, zoodat men dikwijls te
genover de middeleeuwsche instellingen in
onzekerheid verkeert, wat er eigenlijk be
doeld wordt. Zooveel is zeker, dat op den
duur onder een „gild" een vereeniging van
handwerkslieden werd verstaan, waarop de
boven aangegeven laatste bepaling past.
Die handwerksgilden hebben, zoo
als algemeen bekend is, in de 13e
eeuw en volgende eeuwen in weste
lijk Europa aan stedelijke overheden
en landsregeeringen vrij wat te doen
gegeven en herhaaldelijk plaatselij
ken staatkundigen invloed, vooral
op de benoeming der stedelijke re
geering en op het beheer der stede
lijke geldmiddelen, niet alleen ge-
wenscht. maar ook uitgeoefend,
zelfs met. zij het dan gewapender
hand of door andere middelen af
gedwongen^ toestemming der over
heid. Tn de naburige Vlaamsche,
Brabantsche en Luiksche industrie
centra. in de Rijnsteden ook, heeft
die staatkundige invloed meermalen
langdurige en ernstige gevolgen ge
had.
Ook ten onzent. In steden als Utrecht en
Groningen, heeft men aan de gilden op den
duur grooten invloed op de stadsregeering
moeten toekennen; in Holland is dit in
veel minder mate het geval geweest, op
den duur eigenlijk alleen, en dan nog in
beperkten zin, te Dordrecht, al werd in
andere steden, met name in het industrieele
Leiden, herhaaldelijk door de gilden naar
iets dergelijks gestreefd. Nog in het laatst
der 16e en in de 17e eeuw geeft deze eisch
van staatkundigen invloed voor de gilden
ten onzent hier en daar tot groote moei
lijkheden aanleiding, ja in de omwente
lingsjaren 1747/'48 is er nog ernstig sprake
van. Maar de toenemende ontwikkeling on
zer stedelijke instellingen in aristocratische,
patricische, zelfs oligarchische richting (fa-
milieregeering) belette de hernieuwing hier
zoowel als de opkomst elders van den
staatkundigen invloed der gilden.
Van gilde tot familie.
Te Utrecht heeft die reeds tusschen 1267
en 1270, maar voorgoed eerst van 1304 tot
1528 bestaan, zij het dan niet altijd in de
zelfde mate en uitte zich bij de verkiezing
der stadsregeering, bij het beheer der stads-
geldmiddelen, bij economische wetgeving,
bij belangrijke staatkundige gebeurtenissen,
in welke zaken-vooral de 14 (soms 12)
„hoofdgilden" zich lieten gelden, terwijl het
zevental „cleyne" of „lage" gilden ook niet
geheel van invloed ontbloot was. In verband
hiermee lieten tal van vermogende burgers,
die geen handswerkslieden of nij veren wa
ren. edelen zelfs, zich in het gildeverband
opnemen. De regeering van Karei V heeft
(in 1538) aan deze staatkundige werkzaam
heid kort na zijn optreden als landheer
van het Sticht een einde gemaakt en ze
beperkt tot „zaicken hair gilde aengaende';
maar bij de woelingen in den Leicesterschen
tijd (15851588) lieten zij zich weer gel
den. Te Groningen hooren wij van invloed
der gilden op de stadsregeering sedert 1425,
welke invloed werd uitgeoefend door hun
later dikwijls met de Romeinsche volkstri
bunen vergeleken „bouwmeesters", zoo ge
noemd naar het hun opgedragen beheer
der stedelijke „tvmmeringhe"; zij konden
raadsbesluiten doen schorsen, totdat de
gilden daarover gehoord waren. De macht
der gilden is hier vooral groot geweest in
den woeligen tijd omstreeks 1500. toen Gro
ningen zoo diep gewikkeld was in de Frie-
sche veeten en weldra zijn onafhankelijk
heid moest prijsgeven, eerst aan den Gel-
derschen hertog Karei van Egmond'. later
aan Karei V zeiven.
Ook de laatste heeft don invloed der
Bouwmeesters niet geheel kunnen breken,
zoodat nog op het einde der 16e eeuw de
geschiedschrijver Emmius verklaart, dat er
niets belangrijks werd besloten zonder hun
tusschenkomst. Maar toen waren hun hoo-
ge sprongen ook geëindigd, want bij de re
geling van het stadsbestuur in 1601 werd
de toegang tot de raadsvergaderingen hun
ontzegd.
Fransche pers spreekt rijn ver
trouwen uit.
Naar aanleiding van het feit, dat maar
schalk Pétain gister 86 jaar werd, publiceer
den de Parijsche bladen artikelen, waarin
zij de toewijding van het Fransche volk aan
de persoonlijkheid van Pétain tot uitdruk-
Maarschalk Pétain.
(Foto P.I.B.)
king brengen. Zij spreken de hoop uit, dat
het den maarschalk gelukken zal een voor
Frankrijk nuttige herorienteering van de
Fransche politiek te voltrekken. De Petit Pa-
rijsien verklaart, dat in Montoire evenals in
Verdun geheel Frankrijk zich achter maar
schalk Pétain heeft gesteld en hem gehoor
zaamt. Gezien het snelle verloop van de ge
beurtenissen zal de maarschalk het volk den
weg moeten wijzen, dien het gaan moet.
GELIJKSTELLING VAN GETUIG-
SCHRIFTEN.
Het Verordeningenblad bevat een besluit
van de Secretarissen-Generaal van de Depar
tementen van opvoeding, wetenschap en cul
tuurbescherming, van justitie, van handel,
nijverheid en scheepvaart, van landbouw en
visscherij, van waterstaat en van sociale za
ken betreffende de gelijkstelling van getuig
schriften.
Getuigschriften, welke door binnen het
groot-Duitsche rijk dan wel binnen Neder
land gelegen Duitsche onderwijsinstellingen
worden uitgereikt zoo lezen wij in dit be
sluit worden gelijkgesteld met de overeen
komstige getuigschriften van Nederlandsche
openbare of bijzondere onderwijsinstellingen.
Enkele weken geleden werd te Hilversum
een textielfabrikant aangehouden, die hee-
rencostumes tegen zeer verhoogde prijzen
verkocht. Het onderzoek, dat in deze zaak
werd ingeseld, wees uit, dat een confectie
fabriek in Amsterdam deze cosstuums tegen
zeer verhoogde prijzen had verkocht. Een
directeur van deze fabriek werd gearresteerd
en voor den officier van justitie geleid.
Bij het verhoor, dat hem werd afgenomen,
kwam vast te staan, dat de zoo dure costu-
mes niet alleen naar Hilversum, maar ook
naar Leerdam, Gulpen, Eibergen en andere
plaatsen over het land verspreid, waren ver
kocht. Van de tachtig costuums, die zonder
textielcoupures aan handelaren waren ver
kocht, kon het grootste deel te Rotterdam
achterhaald worden.
De koopers zullen nog meer van deze ge
schiedenis hooren.
VOOR BIJZONDER ECONOMISCHE
AANGELEGENHEDEN.
Het rijkscommissariaat maakt het volgen
de bekend:
De Rijkscommissaris voor he bezette Ne
derlandsche gebied heeft den president der
Nederlandsche Bank Mr. M. M. Rost van
Tonningen tot secretaris-generaal voor bij
zondere economische aangelegenheden be
noemd.
De rijkscommissaris heeft tegelijkertijd Mr.
Rost van Tonningen tot nader order met de
waarneming der zaken van het secretariaat-
generaal in het departement van financiën
in alle aangelegenheden van de generale
thesaurie der afdeeling comptabiliteit en in
de algemeene aangelegenheden van dit de
partement belast.
Tevens heeft de rijkscommissaris voor het
bezette Nederlandsche gebied de-overeenkom
stige opdracht, die hij 27 Maart 1941 aan den
thesaurier-generaal, den heer De Leeuw in
het departement van financiën gegeven heeft,
ingetrokken, zulks onder dankzegging voor
de bewezen diensten.
Ten slotte droeg hij aan den directeur-ge
neraal der belastingen in het ministerie van
financiën den heer Postma, die den 27sten
Maart 1941 reeds met de waarneming der
zaken van het secretariaat-generaal van het
departement van financiën in alle zaken
van 't belasting- en douanebestuur, der do
meinen en in de afdeeling voor kabinet- en
secretarie belast werd, bovendien nog op, om
de zaken van deze secretaris-generaal ten
aanzien van den rijksgebouwendienst op zich
te nemen.
De omvang der werkzaamheden van het
departement van handel, nyverheid en
scheepvaart wordt door deze verordening
niet aangetast.
Op 10 Mei a.s. hoopt de heer P.
Polder te Battenoord gemeente
Nieuwe-Tonge zijn 103en verjaardag
te vieren. De heer Polder bevindt
zich nog in een goeden welstand.
Hij is de oudste inwoner van het
eiland Goeree-Overflakkee en een
van de oudsten van Nederland.
's-Gravenhage, 24 April:
Het S.S. en Polizeifeldgericht veroordeelde
den Nederlander Lambrecht Roodzant uit
Sommelsdijk wegens smaden en doen sma
den van de Duitsche bezetting tot een ge
vangenisstraf van twee jaar en zes maan
den.
De veroordeelde beleedigde, niettegenstaan
de een bijzonder dringende waarschuwing
van den hoogeren S.S. en Polizeifuehrer en
commissaris-generaal voor den veiligheids
dienst, in de verschillende dorpen van het
eiland Overflakkee door provoceerend optre
den een politiepatrouille cn'prikkelde de be
volking tot een zoodanige houding, dat de
patrouille van het schietwapen gebruik ma
ken moest.
1500 paar schoenen.
Controleurs van den Almeloéchen distri-
butiedienst hebben in samenwerking met de
marechaussee, den geheelen inventaris van
den schoenhandel H. B. aan de Bornsché-
straat te Almelo in beslag genomen en naar
elders overgebracht.
Tegen den eigenaar bestonden vermoedens,
dat hij groote partijen schoenen zonder bon
verkocht en nadat tot zijn arrestatie was
overgegaan, volgde de inbeslagneming van
den geheele winkelinventaris, bestaande uit
ongeveer 1500 paar schóenen.
De heer B. is later weer op vrije voeten ge
steld.
REVANCHEWEDSTRIJD EUWE-KRAMER.
Morgen begint te Leeuwarden de revan
chewedstrijd tusschen den Nederlandschen
schaakkampioen dr. Euwe en een Frieschen
kampioen, den heer Kramer.
Het is te verwachten, dat in dezen twee
den wedstrijd, die wederom acht partijen zal
omvatten, de Nederlandsche kampioen er al
les op zal zetten, andermaal zijn superiori
teit over zijn jeugdigen tegenstander te be
wijzen.
Van de acht partijen worden er zes te
Leeuwarden gespeeld en wel op 26, 27 en 28
April en 2, 3 en 4 Mei.
Op Dinsdag 29 April spelen de kampioenen
te Sneek en op Woensdag 30 April te Steen-
wijk. Donderdag 1 Mei is een rustdag.
Ondank» da moeilijkheden, verbonden aan het verkrijgen van grondstoffen werkt A kTT"
volle kracht Een kijkje in een der Interessante textiel-bedrijven. De ketting wordt o.£t ndJ,che ,e*««Mverheid Oo
systeem der weefsels wordt samengesteld °',chor,n- d t het l.ngtedraad-
Pex-Holland)
