WederomLezing over Economie
Nieuwe Bonnen
Pietje Pluis en Jantje Joppe be even
nieuwe avonturen
Stadsnieuws
DE GROTE BEDRIJVEN
Nu eerst kan ik een
rechte lijn trekken
„Emigratie" vraagt opnieuw
onze aandacht
't Wordt lente
Petroleum spoedig
goedkoper?
Dinsdag gaf de heer Potjewijd voor de
Helderse Volksuniversiteit zijn vierde
cursusavond over Economie, waarhij
voornamelijk de ontwikkeling der grote
bedrijven ter sprake kwam.
Een ontwikkeling in een betrekkelijk
kort tijdsverloop van ongeveer een halve
eeuw, waarin ontzaglijke complexen pro
ductie-apparaten tot groei en bloei kwa
men, die langzamerhand het harteloze,
egoïstische winstbejag ten dode doemden
en waarbij alles in de juiste banen werd
geleid, ter schepping van als het ware
een „sociale sfeer".
Een tweetal bedrijfsvormen gingen hier
aan vooraf, n.1. de Vennootschap onder
firma, gebaseerd op harmonie van geest
en volledige wederzijds vertrouwen der
firmanten, waarbij zij persoonlijk met
hun gehele vermogen aansprakelijk zijn,
en de Commanditaire Vennootschap,
waarbij de „stille vennoot" slechts risi
co draagt voor zijn aandeel in het be
drijfskapitaal, zonder ook maar een en
kele invloed op de bedrijfsleiding te heb
ben, om tenslotte te komen tot de Naam
loze Vennootschap, waarbij de eigenaars
als het ware „stille" vennoten zijn met
als leiding voor het bedrijf, meestal een
vakkundige Directie, losstaande van de
eigenaars, en in loondienst.
Juist deze bedrijfsvorm is bijzonder ge
schikt omdat men hierbij meerdere per
sonen met hun kapitaal kan interesseren
en waarbij de basis gelegd wordt voor
een groot bedrijfs-kapitaal, geblokkeerd
voor het bedrijf en dat er dus niet zo
maar aan onttrokken kan worden, en
waarbij het risico ook verdeeld wordt
onder de aandeelhouders, met een be
perkte aansprakelijkheid.
't Kon derhalve niet uitblijven dat
daaror^ deze bedrijfsvorm de ontwikke
ling der ondernemingen stimuleerde met
als gevolg een soms sprookjesachtige op
komst, als b.v. bij Philips, met een
enorm fabriekscomplex, een 25.000 em
ployé's, een kapitaal van 68 millioen. De
Kon. Olie met een kapitaal van 600 mil
lioen, Amerikaanse ondernemingen met
een kapitaal van 4 milliard.
Aandelen e.d.
De eigenaars hebben dan als bewijs van
deelname hun aandelen, welke verhan
delbaar zijn op de beurs en ook een aan
deel in de winst der onderneming, in te
genstelling met een reeds bestaande vorm
van kapitaalverstrekkingen, de obligaties,
welke een vaste rente opleveren. Uitvoe
rig weidde spreker uit over de verschil
lende soorten van aandelen, als prefe
rente, cumulatief-preferente, winstdelen-
de-cumulatief-preferente aandelen, eer
tificaten, enz.
Bij deze bedrijfsvorm staat dus het be
drijf, wat betreft de werkzaamheden, los
van de aandeelhouders, wat grote voor
delen schiep als b.v.: ontwikkeling der
arbeidsvoorwaarden, reclame-voering enz.,
anderzijds ook nadelen, zoals men ten
tijde van de crisis kon waarnemen. Al
spoedig bleek dat ook deze bedrijfsvorm
de basis legde voor een uitroeiing der
verderfelijke concurrentie-strijd en de
productieregeling bewerkstelligde met als
het ware een rayon-afzet. Een poging dus
tot geleide economie, tot ordening in de
grote chaos, waarbij geen sprake is van
vrije prijsvorming, van vrije loonvorming;
met interventie der vakverenigingen, met
collectieve arbeidsovereenkomsten. Het
vrije spel der maatschappelijke krachten
liep dus ten einde om plaats te maken
voor een ordening, eerst tussen kleine
bedrijfsgroepen, later landelijk, uiteinde
lijk internationaal. De beide oorlogen
hebben het besef bijgebracht dat er or
dening moet komen; het besef, wat we
willen, wat we kunnen, wat mogelijk is.
De coöperatie.
Een andere ontwikkelingsvorm is de
coöperatie, aanvankelijk eerst een ver
bruikscoöperatie; later een producenten
coöperatie; om een vruchtbare bodem te
vinden in de landbouw, omdat juist de
daarin liggende bedrijfstakken zich bij
uitstek lenen voor een coöperatieve op
vatting met als resultaat de boerenleen
banken, de inkoop- en verkoop- en ver-
zekerings-verenlgingen en niet te verge
ten de zuivel-coöperaties welke dusdanige
proporties hebben aangenomen, dat ra
tionalisatie noodzakelijk blijkt.
Een derde ontwikelingsvorm is de over
gang van particuliere- naar overheids
bedrijven, door sommige partijen tegen-
Hoktucd, 70 Jaar
woordig gepropageerd als De oplossing,
een vraagstuk zo oud als de wereld. Zo
ver het oog der historie reikt, treft men
in het bedrijfsleven reeds staats-inter-
venties aan; ten tijde der Pharao's had
men reeds Staatsbemoeiing, Columbus
trof een communale staat aan, een be
stiering van overheidswege. Uitvoerig
ging spreker hier nader op in en hij be
sprak achtereenvolgens de „priesterbe
schaving" in het oude Egypte, de „solda
ten beschaving" in het Romeinse Rijk,
de „kooplieden-beschaving", onze cultuur
op individualistische grondslag gebaseerd.
S taatsb emoeiïng.
Het productie-middel in handen van de
individu, waarbij noodzakelijkerwijze
soms staatsbemoeiing nodig blijkt als b.v.
beheer van ziekenhuizen, reiniging, enz.
De ontwikkeling der zaken leidde soms
echter ook tot geforceerde staatsbemoei
ing, als bijv. in Nederland plaats had bij
de Spoorwegen, tot nut van het algemeen,
waarbij het ingrijpen nog incidenteel ge
schiedt, in tegenstelling met het commu
nistische beginsel, waarbij een totale
Staatbeheersing optreedt.
Ook kan Staatbemoeiïng plaats vinden
als b.v. bij de kolenmijnen en de Staat
dus overgaat tot winstmaken en als on
dernemer fungeert, een vorm die in het
begin ten zeerste gelaakt werd, doch aan
de andere kant ook goede hoedanigheden
bezit. Een navolging hiervan zijn de Ge
meentelijke Gas- en Electriciteitsbedrij-
ven, waarin soms gfote winsten worden
gemaakt.
De oorlogen stimuleren deze „socialisa
tie", het onder beheer van de Staat bren
gen dus, hetgeen wij heden ten dage zeer
sterk kunnen waarnemen, daar practisch
het gehele bedrijfsleven aan Staatsbemoei
ing onderhevig is.
Een interessant vraaggesprek besloot
deze vierde leerzame avond.
Het werkwoord emigreren mag
zich sinds de bezettingsjaren in een
groeiende interesse bij velen ver
heugen, Onder het landbouwend
deel der bevolking zijn er verschei-
denen, die hun blikken geslagen
hebben op de rijke graan gebieden
in Noord-Amerika, waar een boer
met zo'n honderd bunder land tot de
keuterboertjes wordt gerekend. An
deren zien uit naar Australië, welks
bevolkingsdichtheid zodanig is, dat
er voor heel. wat emigranten een
goed stuk brood te verdienen moet
zijn. Of Brazilië
Om verschillende vraagstukken,
die met de emigratie nauw verband
houden, aan een bespreking te on
derwerpen, werd Dinsdag in hotel
Igesz te Schagen een vergadering
gehouden van toekomstige emigran-
De lente zit weer in de lucht;
Je moet haar.kunnen ruiken.
Geen hagel slaat haar op de vlucht;
Het groent al aan de struiken.
De crocus bloeit reeds in de tuin,
Doch regen valt bij stromen.
En sneeuw ligt op der bomen kruin;
Toch zal de lente komen.
De kachel brandt al lang niet meer;
Dra zal het lente wezen.
U bibbert van de kou meneer?
Half van de griep genezen?
Doe dassen om, trek jassen aan,
Straks ben je wéér verkouden.
Je ka* zo niet naar buiten gaan,
Déêr moet je je aan houden.
De lente „z>veeft" reeds in de stad,
Zij loeit over de daken
De ler.te komt, maar draalt nog wat.
Wil zich met sneeuw vermaken.
't Sneeuwklokje houdt moedig stand,
Al is het half bevroren.
De lente kómt 't staat in de krant,
Ik voel het aan m'n oren.
Moraal! al is de lente nog zo snel,
De winter achterhaalt haar wel....!
ten van prot.-chr. huize, waar het
woord werd gevoerd door den heer
F. de Kok, uit Voorburg, en wel
speciaal over de emigratie in groeps
verband. Een kleine honderd adspi-
rant-emigranten woonden deze bij
eenkomst bij, waaronder een groepje
uit Den Helder.
Spreker gaf een korte historische
beschouwing over het emigreren in
vroeger jaren, waarbij wel was ge
bleken, dat aan emigratie in groeps
verband niet te onderschatten voor
delen verbonden waren Er zal ech
ter een scherpe selectie toegepast
moeten worden, wie wel en wie niet
zullen mogen emigreren. De organi
satie van een der gelijke emigratie
op grote schaal moet Ion lelijk wor
den geregeld. Reeds is hiervoor een
comité opgericht, van welk comité
de heer de Kok voorzitter is. Aan
zijn adres, Koningin Wilhelminalaan
162a, Voorburg, zijn ook nadere in
lichtingen over dit onderwerp te
verkrijgen.
Wanneer men in de vreemde is
Er zal in de vreemde niet door
allen „op eigen houtje" worden ge
werkt, maar ook daar zal een grote
mate van onderling overleg moeten
bestaan. Het zal dus een soort Hol
landse nederzetting worden. Op het
oper.blik is een studie-commissie
bezig, vast te stellen, waarheen
straks het beste ge-emigreerd kan
worden. Deze commissie pleegt hier-
Elk der volgende bonnen geeft recht
op het kopen van:
Bonkaarten KA. KB, KC 604:
119 t/m 125 Algemeen 800 gr. brood
126 Algemeen
127 Algemeen
128 Algemeen
129 Algemeen
130 Algemeen
131 Algemeen
A 31 Reserve
B 31 Reserve
B 32 Reserve
200 gr. bloem
400 gr. suiker
125 gr. boter
250 gr. margarine
125 gr. margarine
100 gr. kaas
1 ei
800 gr. brood
2 kg aardappelen
Bonkaarten LA, LB, LC 604:
091, 092, 093 vlees 100 gr. vlees
087 Aardappelen 2 kg aardappelen
A 19 Melk l'/t liter melk
B 19, C 19 Melk 3 liter melk
B. nkaarten KD, KE 604:
619, 620 Algemeen 808 gr. brood
621 Algemeen
622 Algemeen
623 Algemeen
624 Algemeen
625 Algemeen
D 31, D 32 Reserve
E 31 Reserve
door G. Th. ROTMAN.
(Nadruk verboden).
200 gr. bloem
500 gr. suiker
250 gr. boter
125 gr. margarine
100 gr. kaas
400 gr. brood
500 gr. rijst of
kindermeel
Bonkaarten LD, LE 604:
591, 592, 593 Vlees 100 gr. vlees
587 Aardappelen 1 kg aardappelen
D 19 E 19 Melk 6 liter melk
Tabakskaarten enz. (Nieuwe kaartenj:
T19 2 rantsoenen ta
baksartikelen (geen
importsigaretten)
F19 100 gr. chocolade
of suikerwerken
X19 2 rantsoenen ta
baksartikelen (geen
importsigaretten)
De bonnen voor melk en aardappelen
zijn geldig tot en met Zaterdag 23
Maart a.s. bon B 32 is geldig t'm Zater
dag 30 Maart a.s. In de week van 24
hm 30 Maart zal geen bon voor deze
groep afzonderlijk worden aangewezen.
Voor de week van 24 tot en met 30
Maart zullen nog bonnen worden aan
gewezen voor melk, aardappelen, jam,
thee, tabak, versnaperingen en lucifers.
Op de bonnen voor kaas zal voor de
helft magere of 20+ kaas en voor de
helft volvette of 40+ kaas (waaronder
begrepen buitenlandse kaas) wórden ge
leverd.
bij. overlep met de regering, met
de stichting Landverhuizing Neder,
land, en met particuliere personen
hier en in het buitenland.
„Wij zijn allen reeds emigranten",
aldus spreker, „en wij willen lie
ver vandaag weg dan morgen. Met
volle ernst en de grootste nauwge
zetheid zoeken wij toch een vlugee,
practische wég, en wij zijn grote
tegenstanders van een lange ambte
lijke smartengang. Wij hebben niets
te?en ambtenaren, maar wel tesen
een vreselijk lange afwikkeling.
Onze toekomst zoeken wij in de
vreemde, langs wettelijke weg, en
wij vertrekken liefst zo spoedig mo
gelijk!"
Ten slotte vroeg de heer de Kok'
de medewerking van allen, die ook
emigratieplannen hebben, om zich
zo spoedig mogelijk aan te sluiten.
Hoe sneller de organisatie gereed is,
des te sneller gaan wij, aldus spr.
43. Zoals te verwachten was. het on
geluk gebeurde. Daar bij het opladen
niet op deze golfslag gerekend was,
stond de ton wel een beetje erg onvast,
daar boven op die kisten. Hij wankel
de, tuimelde omlaag enklets, daar
lag hij in de rivier! Pietje hoorde de
plons heel goed en begreep er alles
van. Wat de arme jongen daarbinnen
dus meemaakte, kun je je vooratellen!
44. Aan alle kanten gekneusd, wreef
Pietje jammerend de pijnlijke plekken,
terwijl de ton met snelle vaart met de
stroom afdreef. Och, wat zat hij in
angst! Als de ton nu eens lek was! En
waar zou hij terecht komenen dan
als hij t zo lang maar uithield
want verse lucht kon niet naar bin
nen en dus werd het hoe langer hoe
benauwder....
Petroleum kost nog altijd 18 cent per
liter, thuisbezorgd door venters of afge
haald bij winkeliers, zo deelt het dir.-
gen. van de prijzen mede. Niet alleen \s
degene die meer berekent volgens de wet
strafbaar, maar ook is er niet de minste
aanleiding de prijs voor petroleum te
verhogen, nu er integendeel onderhande
lingen worden gevoerd om spoedig tot
een aanmerkelijke verlaging te komen.
Daarom wordt hier een ernstige waar
schuwing op haar plaats geacht aan het
adres van hen, die in sommige gevallen
blijkbaar eigenmachtig tot een prijsver-
hooging zijn overgegaan.
S. Koning, Directeur; J. Bijlsma, Hoofd
redacteur; W. Kok, Opmaak en Alg. Re
portage; C. A. Dekkers, Stadsverslag
gever. Hoofdcorrespondenten, Texel.
H. j. Rey; Breezand en Anna Paulowna»
Ph. "de Wilde.; Wieringen: His Wilms.
