Langs de Amsterdamse BoufevardsJ
Kruisers der Koninklijke Nederlandse Marine
„LA MASCOTTA"
Amerika s „first lady in conflict met de mode
Stadsnieuws
„Harmonie" brengt haar eerste operette na de bevrijding
HET GOUDEN
AMBACHT.
De speelweide in gebruik
Marine-Cantine
Inbraken en diefstallen
Distributienieuws.
De verstr'ekking van bananen
Voor de Vrouw
Havenberichten
.Wat brengt de radio?
Predikbeurten.
Een blik in de historie van onze vlooi
1'JJ
Mijn kleine puk
Texel.
De „Dr. Wagemaker"
weer in de vaart
Het wa* al* een groot waagstuk van
de zang-, reciteer- en orkestvereni
ging „Harmonie" te beschouwen, dat
zij zich verstoutte tot het opvoeren
van een operette. Toen de repetities
aanvingen, heeft men gezien, dat het
aantal beschikbare medewerkenden
1 n staat om een dergelijke opvoering
te kunnen dragen minimaal was;
voorts was het duidelijk, dat de ac-
comodatie achter het toneel de men
sen voor grote moeilijkheden zou
plaatsen, terwijl ten slotte de periode
van voorbereiding rijkelijk kort zou
blijken te zijn.
Men heeft echter Iets willen „doen",
en heeft daarbij zijn keuze laten vallen
op „La Mascotta", een heel aantrekke
lijke operette in drie bedrijven van
Duru en Chlvot. Zowel het gezellige ver
haal als de kleurige muziek, de Edmond
Audran erbij .geschreven heeft, waar
borgen mits de opvoering aan rede
lijke eisen voldoet een succesvolle
avond.
Een grote handicap
Jammer genoeg kunnen wij daarvan
nu niet spreken. Voor een deel ls dat te
wijten aan het betreurenswaardige feit,
dat mevr. T GroenKoster dermate
door een keelontsteking werd gehin
derd, dat vooral haar zang te enenmale
mislukte Hoewel zij anders zonder twij
fel de „ster" van de avond zou zijn ge-
weest, moeten wij haar ditmaal eniger
mate als een „dwaalster" betitelen, om
dat de andere medewerkenden kenne
lijk door haar falen werden geremd. Wij
geloven echter niet, dat de avond wel
•en succes geworden zou zijn, wanneer
deze rem niet aanwezig was geweest.
Daarvoor was het corps medewerken
den hoe groot ook in aantal te wei
nig capabel om nu reeds een dergelijke
opertte op te voeren.
Het was bijzonder prettig, dat het pro
gramma van een vrij uitvoerige „Korte
Inhoud" was voorzien, anders ware voor
bijna alle aanwezigen het gebodene niet
te volgen geweest. Zowel het gesproken
woord als de zang waren bijna voortdu
rend dermate zwak, dat verstaanbare
klanken niet altijd door de nevel van
orkestmuziek vermochten heen te
dringen, al deed het orkest wel eens po
gingen om „er onder" te blijven. Overi
gens heeft „Symphonia" met vrij veel
Succes getracht, eventuele kleine ont
sporingen op te vangen, zodat men toch
fneestal gelijk uitkwam.
Prachtige costumerlng.
We hebben wel veel waardering kun-
fien hebben voor de waarlijk prachtige
eostuums. Mocht het oor dan niet een
genotvolle avond hebben gehad, het oog
heeft zich tenminste kunnen verlusti
gen in de aanblik van bonte zestiende
eeuwse gewaden.
De heer Jan Willems heeft zich tot het
uiterste ingespannen, om in leder ge
val eruit te halen, wat erin zat. Het
werk van de koren was behoorlijk,
tiet wérk van den meester.
De meester. Hij was de verant
woordelijke beoefenaar van zijn
ambacht. Hij was het die de zorg
droeg voor de opleiding van zijn
leerlingen en gezellertrMaar bovenal
voor het aanzien, dat zijn ambacht
genoot. Hoe toegewijd deden de
ambachtslieden van eeuwen terug
hun schoon handwerk. Met hoeveel
liefde werkten zij aan beeldjes of
figuren die, hoog op onze oude
torens en kathedralen, vrijwel door
niemand worden gezien. Het was
de liefde tot hun ambacht, tot de
schepping hunner handen die hen
dreef.
De oude gilden bestaan niet meer.
Maar goede vaklieden nog wel. Ook
in onze moderne fabrieken. Nog
altijd zijn er producten die ver-'
edeld moeten worden. Nog altijd
artikelen waarvan de bereiding de
grootste zorg en vakmanschap ver-
eischt. Toegewijde vaklieden met
jarenlange ervaring zorgen bijvoor
beeld dat alles wat de fabrieken
van De Gruyter verlaat, en dat is
hèèl wat, inderdaad béter is. Betere
waar en bovendien tien procent
korting. Ja, het oude ambacht is bij
De Gruyter nog in eere. En... het
is meesterwerk.
(Ingezonden mededeling).
vooral van het koor der pages. Deze ge
deelten behoorden tot de beste van de
avond, en waren een bewijs van ambi
tieuze instudering.
Achter het toneel.
Gedurende de uitvoering van het laat
ste bedrijf bevonden we ons achter het
toneel, en we hebben daar kunnen zien,
hoe het leger van executanten martelen
moest met de ruimte. Voor de pauze
hadden we ons afgevraagd, hoe men het
toch klaarspeelde daarachter. Het bleek,
dat de directie van Casino een belang
rijke verbetering in de accommodatie
had aangebracht door de kleedkamers te
brengen onder het toeneel, waareen vrij
grote ruimte beschikbaar was.
De 2e avond.
Tot zover onze opmerkingen over de
eerste avond. Wat de 2e avond betreft,
kunnen wij gelukkig schrijven, dat Bet-
tlna (mevr. Groen, geb. Koster) aanmer
kelijk minder last had van haar keel,
zodat haar zang al veel beter tot zijn
recht kwam. Zij behoefde nu ook be
paalde passage^ niet meer te declameren,
wat wel van Invloed bleek op velen
der andere spelers.
De taak van het orkest werd hierdoor
vergemakkelijkt; de voornaamste spelers
waren minder weifelend, zodat het geheel
al een veel vlottere indruk maakte
Wij hopen van harte, dat de omstandig
heden vanavond zodanig zijn, dat deze
derde en laatste opvoering de beste wordt.
Daarop is een uitstekende kans.
Hoewel de weersomstandigheden
op het ogenblik nog niet zodanig
zijn, dat we erover gaan piekeren
om in hemdsmouwen langs 's He
ren wegen te gaan, of zelfs maar
om voor ons genoegen enige tijd in
de wind op een bankje te gaan zit
ten, was toch gistermiddag de
speelweide in het Timorpark tame
lijk „in trek".
Een paar moeders zaten met hun
kinderen in het gras, door het
dichte gebladerte van de boompjes
tegen de wind beschermd. Een paar
hondjes dartelden door het rijkbe-
medeliefde gras, terwijl even ver
der een zestiental jongens van de
gezagstroepen onder leiding van een
gymnastiekleraar druk bezig waren
met z.g. oefeningen op de plaats.
De leraar gaf zijn commando's
en de jongens poogden met meer
of minder succes de diverse caprio
len uit te voeren. We kregen pretti
ge herinneringen aan onze eigen
schooltijd, toen we op gezette tij
den onze aan de schoolbanken ge
wende spieren mochten „loswer
ken" in dergelijke z.g. veldoefenin-
gen. x
We geloven wel, dat deze speel
weide in een behoefte voorziet, en
dat de belangstelling ervoor zeker
bijzonder groet zal blijken, wanneer
neer het weer nog even zachter
wordt.
Waar gaan we heen?
Zaterdag 35 Mei Ca9ino „Harmonie"
Opvoering La Mascotta" 8 uur.
26—30 Mei Julianadorp, Feestweek
van Harmonie „Kunstzin", o.m. mu
ziekconcours.
28 Mei t/m 1 Juni Vakschool voor I
Meisjes Noorder Kunstkring Tentoon-
stelling 25 uur en 79 uur.
mm
In een advertentie in ons num.
mer van gisteren werd aangekon
digd, dat hedenavond in de Marine
cantine de revue „Taptoe" zou wor
den opgevoerd, met bal na.
Men verzoekt ons nu mede te de
len, dat door ziekte van één der
hoofdrolspelers de revue niet kan
doorgaap. In plaats daarvan zal van
812 uur een bal worden gegeven
m.m.v. de „Paloa's".
H.M. de Koningin heeft in verband
met de kabinetsvorming de fractievoor
zitters ter bespreking op het paleis
Soestdijk ontvangen, Prof. Mr. P. M.
De laatste dagen werden in Den I Romme, voorzitter van de fractie der
Helder verschillende diefstallen ge
pleegd.
Een poging tot inbraak werd ge
daan in een winkel aan de Spoor
straat; de solide afsluiting van ra.
men en deuren belette de inbrekers
echter de toegang, zodat zij zonder
resultaat moesten afdeinzen.
Bij een inbraak in een schuurtje
Kath. Volkspartij, arriveert
I paleis.
aan het
Dezer dagen is hét s.s. „Duala"
aan de Keizersgracht werden twee I met een lading bananen in de ha-
rijwielen gestolen, terwijl men zich I ven van Rotterdam aangekomen,
bovendien meester maakte van de Hiermede is een eerste schrede gezet
wasgoederen, die in het schuurtje te °P de weg naar het herstel van het
drogen hingen.
transitoverkeen van bananen voor
Ten nadele van den eigenaar van West-Europa over Rotterdam, waar
een driewielig motorrijtuig werd vóór de oorlog deze doorvoer hoofd
diens rijvergunning ontvreemd.
Uit een onbewoond perceel in de
zakelijk was geconcentreerd,
Het is mogelijk gebleken een klein
Klaas Duitstraat hebben onbeken- gedeelte van de lading, die be
den de electriciteitsmeter weggenó- st®md is v-por Zwitserland, ter be.
men.
Een
bewoner van
schikking te stellen van onze zie-
Huisduinen I kenhuizen en sanatoria. Tevens zul-
werd door de politie bekeurd, omdat ^en °P enkele voorinleveringsbon-
hij een frauduleuze gas-aansluiting nen V0OT sinaasappelen en citroe
had,
nen, waarop nog geen zuidvruchten
HET DEBUUT VAN
THE MASTERKEYS.
Naar wij vernemen, zal het sym-
phonisch dansorkest „The Master-
keys" op Donderdag, 6 Juni a.s.,
voor de eerste maal optreden in een
grote muzikale show, te geven in
het Tivoli-theater. De opbrengst
komt geheel ten bate van een lief
dadig doel. Nadere bijzonderheden
volgen nog.
Ter rede van Nieuwediep is de
Engelse kolenboot „Ardgryfe", groot
plm. 1500 brt. ton, aangekomen. Het
schip, dat lichte averij aan de stuur
inrichting heeft, zal daar door de
eigen bemanning worden hersteld.
De „Ardgryfe" is met een lading
aardappelen op weg naar Embden.
DIVERSE BEKEURINGEN.
De politie heeft iemand geverba
liseerd, omdat hij met de fiets over
't trottoir in de Sluisdijkstraat reed.
Een andere wielrijder werd bekeurd,
omdat hij zich door een auto liet
voorttrekken, terwijl enige amdere
fietsers tegen .de lamp liepen, om
dat zij op hun karretje geen licht
voerden
Een bewoonster van de Huygens- konden worden afgeleverd, bananen
straat heeft bij de politie aangifte I .en, verstrekt. Dit is hoofdzake-
gedaan, dat uit een schuurtje ach- geval in de Noodelijke pro
ter haar woning de volgende arti
kelen waren gestolen: een. konijnen
hok, een kachelpijp, 9 biscuitblik-
ken, een onderblad voor een gastel,
een nieuwe graanzak en 10 flessen
ammoniak.
Iemand kwam zich bij de politie
beklagen, dat van de drooglijn 20
paar kousen en sokken waren ver
dwenen.
Voorwaar een aanzienlijke reeks
vergrijpen tegen' de regels van het
mijn en dijn. De. politie heeft de
verschillende zaken in onderzoek.
vincies.
VOLGENDE WEEK EEN BON
VOOR EEN EI.
Op 29 Mei zal een bon worden
aangewezen, waarop voor personen
geboren in 1932 of later een ei per
verbruiker verkrijgbaar zal zijn.
VOOR ZONDAG 26 MEI.
HILVERSUM I. VARA: 9.00 Aan dich-
i ters hand door elSen land. 015 Neder-
Mogen zij spoedig tot opheldering landse liederen. 9445 Geestelijk leven.
worden gebracht.
VOOK ZONDAG 26 MEI 1946.
DEN HELDER. Ned. Herv. Gem., Nieu
we kerk (Weststraat) vm 10.30 uur, ds. En
klaar, nm .7.30 uur jeugddienst ds. Os
kam; Palmstraat, vm 10 uur eerw. heer
Visser (v. Gorredijk). Geref. kerk (on-
derh. Art. 31 K.O.) vm 9 en nm 5 uur, ds.
P Tollenaar. De diensten worden gehou
den In de Nieuwe Kerk, Weststraat.
Herst. Evang, Luth. Gem., Weezenstraat,
vm 10.30 uur, ds. J. B. Oskamp, Ned.
Herv. predikant te Zaltbommel, voorheen
te Den Helder. Oud-Kath. kerk, vm
8.30 uur, H.Dlenst, pastoor H. J. Verhey.
Chr. Geref. Kerk aan de Steengracht, vm
10 en nm 5 uur, ds. J. Rebel. Donderdag
30 Mei (Hemelvaartsdag), vm 10 uur, ds.
J. Rebel. Doopsgez. Gem. geen dienst.
- Evangelisatie „Vijzelstraat", vm 10 en
nm 7.30 uur, samenkomst; vm 12 en nm
2.30 uur Zondagsschool. Woensdag, nm 7.!_
uur, Bijbelkring. Donderdag vm 10 en nm
7.30 uur, Samenkomst. Zaterdag, nm 7 30
uur, Bidstond.
JULIANADORP. Ned. Herv. kerk, vm
10 uur, ds. Salm.
JULIANADORP „Star der Hope", vm 10
en nm 7.30 uur, Evangelist Koelewijn. Don
derdag, nm 7.30 uur, Evangelist Koelewijn.
HUISDUINEN geen dienst.
CALLANTSOOG geen dienst.
VPRO: 10.00 Zondagshalfuur. IKOR; 10.20
Prot. Kerkdienst. AVRO: 12.00 The Ro-
canders. 12.30 Wat vrouwen op het hart
hebben. 12.40 Pierre Palla. 13.50 De Spoor
wegen spreken. 14.05 Boekbespreking. 15.30
Filmpraatje. 1S.45 Stafmuziekcorps Am
sterdamse politie. 16.30 Sportreportage.
VPRO: Gesprekken met luisteraars. VARA:
17.30 Oome Keesje. 19.00 Wat is de taak
I van de Prov. Staten?
HILVERSUM II. NCRV: 8.30 Prot. Stu-
diodienst. KRO: Brabantse dag. 9.45 in
leiding tot de KRO streekdagen. 10.15
Schutsheiligen van Brabant. 10.30 Hoog
mis. 12.00 Vioolrecital. 12.45 Dichters van
Brabant. 13.20 Muziek bij de Brabantse
Koffietafel. 14.20 Brabants Bont. 15.35 Bra
bant lach weer. NRCV: 17.00 Paasberg-
koor. IKOR: 17.30 Prot. Kerkdienst.
NCRV: 18.45 Gewijde muziek. 19.15 Kent
gij Uw bijbel? KRO: 19.45 Volksgezond
heid en sociale toestanden bij Brabantse
boeren en arbeiders.
De aandachtige lezer, die deze rubriek
niet' zó vervelend vindt dat hij haar ln
het geheel niet leest, zal zich wellicht
nog kunnen herinneren, dat ik enige tijd
geleden schreef dat er van een werkelijke
verklezingsSTRIJD ln Amsterdam feite
lijk geen sprake was en dat alles min of
meer te kwalificeren viel met: „een lauw
bestek". Ik trek deze woorden prompt
terug, lezers. Ik heb mij vergist en wel
op formidabele wijze. Want nauwelijks
was de kopij van dat artikel ln kwestie
de deur uit, of die strijd werd in alle
hevigheid, bloedigheld en Intensiteit be
gonnen. Diverse stukken zijn er inmiddels
van afgevlogen en het ls maar goed dat er
eindelijk gestemd is, want anders hadden
zich ongetwijfeld nog tragische incidenten
voorgedaan. Ik heb massale bijeenkom
sten gezien. Eén zelfs waar een kleine
45.000 man en vrouw vereend waren. Dat
waren de communisten. Ik heb ze goed
bekeken, maar het hadden evengoed
leden van de Anti-Revolutionnaire Partij
of van de Christelijk Historische Unie
kunnen zijn. Nette heren en nette dames.
Met witte boord en een net C. A.-tje
aan. Er ls toch wel Iets ln de wereld
veranderd sedert de tijd dat men aan het
woord „communist" suggesties verbond
van Ku Klux Klan, nihilisme en barba
rendom.
Er zijn vele hatelijkheden gezegd en
nóg meer geschreven. Ik heb me ver
baasd over het nietig restant eenheids
besef dat er sedert De Bevrijding ls
overgebleven. En nu ls er eerst één Jaar
voorbij. Wat hebben de leiders van de
Partij van de Arbeid al nlêt voor onvrien
delijks gezegd over hun mede vaderlan
ders die zitting hebben in de Partij van
de Vrijheid. En hoe fulmineerden de Com
munlsten niet op hun beurt tegen de
mannen van het Vorrink-legioen. Het was
soms niet leuk meer, vooral niet als men
persoonlijk ging worden.
In mijn brievenbus lag Donderdags
avonds vóór het stemmen minstens een
kilo pamfletten, variërend van slecht pa
pier tot het beste kunstdruk. Het was
spijtig te zien hoe onrustbarend er met
papier gemorst ls, Soms waren de hoofd
stedelijke boulevards er wit van.
En dat alles om dat ene rode puntje op
dat ene stembiljet!
En dan te weten dat de conducteur van
Lijn 15 me, met een profetisch gebaar, in
het oor fluisterde toen ik hem op de toe
nemende woede-explosies der partijleiders
attendeerde „Ach meneer, allemaal flau
wekul, Je wordt belawaar Je bijzit
en Zaterdag ben Je toch weer Plet Snot"..
Ik heb Churchill gezien. Van vlakbij.
Tweemaal reed hij me voorbij. Eenmaal
ln de Van Baerlestraat, op een afstand
van: pak weg, anderhalve meter en een
maal ln de Leidse stragt op nog geringer
afstand. Ik had m'n bril extra opgepoetst
om den grand old man goed te zien en
ik moet U bekenen: lk heb hem verslon
den. Tenslotte geniet men niet iedere dag
het voorrecht van aangezicht tot aange
zicht te staan met een waarlijk groot man.
Een groot man, want dét is hij. Ik weet
wel, Churchill ls geen heilige. Ik weet
wel dat hij eigenschappen bezit die niet
tot de hoogstaangeslagene van den mens
behoren. M r hoe dan ook: hier reed een
groot inan voorbij, een figuur zoals er
slechts enkele ln een eeuw voorkomen.
Wie twijfelt er aan dat onze kindskinde
ren over 100 Jaar in hun schoolboekjes
moeten leren dat in het Jaar 1945 de we
reld gemaakt en gevormd werd door 3
grote mannen: Stalin, Roosevelt en Chur
chill?
Ik zag Churchill en omdat lk nu een
maal een sentimenteel mens ben voelde
ik Iets van ontroering ln me opwellen.
O ja, ik weet het wel: dat ls klein, en
laf en overdreven en geëxalteerd en vooral
sentimenteel. Misschien ook wel onman
nelijk. Accoord, toch i s het zo. Waarom?
Omdat een groot man voorbij ging. Het
flitste door me heen: waarom ls deze man
groot? Eigenlijk was er niets bijzonders
aan hem te zien. Een vrij ridicuul klein
strikje, een bol-blozend gezicht, een rond
hoofd, zo van een plaatje gevallen uit de
Pickwiek-Papers van Dickens, een zwarte
Jas, een rare zwarte hoed en een wan-
S Koning, Directeur: J. Bljlsma, Hoofd
redacteur; w. Kok, Opmaak en Algemene
Reportage: C. A. Dekkers, Stadsverslag
gever; J. Bremer, Sportredacteur.
Hoofdcorrespondenten. Texel. H.J. Rey.
Anna Paulowna: Ph. de Wilde. Wie-
ringen: J. Bals.
Wanneer n ook eens een reis door
Amerika zou maken, zou u zeer
zeker niet vergeten, ook een bezoek
te brengen aan Washington, BfJ uw
dwalen door de stad zou u dan ook
komen langs het huis van den Presi
dent van Amerika, die in het Inmid
dels geheel gerestaureerde Witte
Huis 'n onderkomen heeft gevonden.
En wanneer u dan uit de poort van
het huis een eenvoudige, Ja zelfs een
weinig ouderwets geklede vrouw zou
zien komen, en men zou u zeggen:
„Kijk, daar loopt nu de vrouw van
president Truman",' dan zou u onwil
lekeurig uitroepen: „Is dat nu de
vrouw van Harry Truman, zo als
hfj door de Amerikanen wordt ge
noemd, neen, haar had Ik mf) hele
maal anders voorgesteld!"
Inderdaad, mevr. Truman is 'n vrouw
die zich in niets van een andere vrouw
onderscheidt. In tegenstelling tot haar
voorgangster, mevr. Roosevelt, houdt zij
tich helemaal niet met politiek bezig
maar zoekt zij voornamelijk het geluk
;n haar huisgezin.
Voor alles wenst zij echtgenote te
blijven en geen plaats naast haar man
in het politieke leven in te nemen. Zij
weet dat ze haar man geen groter ge
noegen kan doen, dan lievelingsgerech
ten voor hem klaar te maken.
De familie Truman houdt van muziek.
„Vóór alles wil ik 's avonds vrij zijn"
zegt president Truman. En wanneer de
staatszaken het maar even toelaten, dan
kunt u er van verzekerd zijn. dat u hem
s avonds bij zijn vrouw en dochter thuis
vindt. Hun dochter Margarete, die Phi-
lologie-studente is, bezit een buitenge
woon mooie stem en begeleid door haar
vader kan men haar vaak horen zingen.
Mevr. Truman heeft echter twee grote
zorgen, die haar heel wat hoofdbrekens
bezorgen. Dat is in de eerste plaats haar
1. Pak de bal kleintje, maar pas op
dat je niet struikelt over je mollige
korte beentjes.
2. Zie je nu is het al gebeurd! Geluk
kig dat moeder in de buurt is om ie
gauw op te pakken en....
8. je gemakkelijk in je karretje te
zetten. Kijk nu maar weer tevreden met
je blauwe Hijkers in het rond. Zo heel
alleen te lopen over de hobbeljge we
reld is nog niets gedaan voor mijn
kleine peuter,
Maar eindelijk was de „Gelderland"
verbouwd en heette toen „Ariadne",
naar een Duitse kruiser uit de tijd
van Wilhelm II. Het schip heeft nog een
dag op de ree van Den Helder gelegen,
onherkenbaar.... We hopen het niet
meer terug te zien, tenzij om het mate
riaal, dat de IJmuidense hoogovens
gewicht. Zij wordt, zoals zij een verslag
gever eens toevertrouwde, hoe langer I mooi kunnen omsmelten tot nieuw ijzer.
hoe dikker en zelfs vermageringskuren
schijnen haar daa'rbij niet te helpen. Een
tweede probleem vormen haar schoenen.
Evenals zovele vrouwen kan "zij zeer
slecht lopen op schoenen met hoge hak.
Vandaar dat zij op officiële gelegen
heden, waarbij haar aanwezigheid ver
eist is, nu niet bepaald gesteld is.
Ook op modegebied is zij nu niet be
paald de toonaangevende persoon. Zij is
vrij conservatief op dit gebied, en kan
nu eenmaal niet goed wennen aan de
nieuwe mode. Een aardig voorval ver
telt hiervan het volgende:
Op een gala-diner op het Witte Huis,
zat mevr. Truman tegenover mevr. Schi-
aparelli, de vrouw van een der bekend
ste mode-ontwerpers in Amerika. Mevr.
Truman was van dit laatste niet op de
hoogte en vanzelfsprekend bracht mevr
Schiaparelli het gesprek op de mode. Na
lang praten trachtte mevr. Schiaparelli
haar over te halen zich geheel door haar
te laten kleden.
„Wel verdraaid", siste mevr. Truman
haar buurman toe, „wie is die vrouw
En daar is genoeg vraag naar,
In Mei 1940 bestond nog de romp van
de „Noord-Brabant", die wachtschip was
te Vlissingen. Bommen hebben het daar
laten zinken, en de sloper heeft het na
dien gelichte schip geheel uiteen ge
brand.
De Javanen de Sumatra.
Thans komen we tot het verhaal van
de „Java" en de „Sumatra". We halen
nog eens op, dat men in 1913 tot het be
sluit was gekomen, dat de zeemacht no
dig had: 5 slagschepen, vele torpedo-
bootjagers en torpedoboten, en een aan
tal onderzeeboten. De oorlog van 1914
had daar een streep door gehaald. Maar
men wilde toch wèt doen en daarom
stelde Minister Rambonnet in 1915 voor
om 2 kruisers in aanbouw te brengen.
Deze immers zouden in elk plan pas
sen, of men nu een slagschepenvloot zou
wensen, dan wel een klein-materleel-
15 16 vf0uw vloot. De schepen werden door de volks-
toch? Haar buurman begreep natuur- verteeenwoordieinc li l
lijk direct de situatie en legde haar uit.
wie mevr. Schiaparelli was. Het feit
dat zij tegenover de vrouw van één van
Amerika's bekendste mode-ontwerpers
zat, maakte in het geheel geen Indruk
op haar en kalm antwoordde zei: „Ach
neen, waarom zou ik, meer dan 30 jaar
betrek ik mijn kleren uit Kansas City
en ik zie niet in, waarom ik op mijn
oude dag hiervan zou afstappen I"
vertegenwoordiging aangenomen en in
1916 op stapel gezet. Maar daarna was
het met de vlotheid afgelopen, want er
heerste materialenschaarste. In 1917
werd een derde kruiser besteld, die zelfs
nooit op de helling is gekomen. De drie
schepen waren hun tijd ver vooruit. Ze
hadden hoge snelheid 30 mijl per uur
een pantserdek, een gedeeltelijke
pantsergordel, en een krachtige batterij
van 10—15 c.m. kns., die (voor die tijd)
al heel gunstig was opgesteld, en zelfs
een luchtdoelbatterij van 4-7.5 c.m. kns.
Kortom, hier was iets bijzonders ge
schied, want misschien voor 't eerst
sinds eeuwen werden voor onze zee
macht schepen besteld, die in hun klasse
aan de spits stonden. Dit is ons heel
goed te pas gekomen, toen het noodlot
het gereedkomen der kruisers aldoor
verder vertraagde.
Bij het einde van de oorlog was het
verkrijgen van materialen allengs weer
mogelijk geworden, doch de successen
der Duitse onderzeeboten had vele men
sen tot de mening gebracht, dat grote
'schepen afgedaan hadden, en vele an
deren dachten, dat er nooit meer oorlog
zou komen.
Een en ander leidde er toe, dat de
volksvertegenwoordiging de bouw der
kruisers stop zette en dat de „Celebes
zelfs geheel van de baan raakte.
Na ongeveer een jaar werd de bouw
hervat. Het tempo bleef echter traag,
wegens zekere bepalingen in de contrac
ten, waar we hier niet verder op in
zullen gaan. De „Sumatra" onderging
het eerste der reeks ongelukken, die
haar leven zouden begeleidden, doqrdat
de turbine-installatie verloren ging bij
een fabrieksbrand. De nieuwe installatie
werd echter naar meer moderne inzich
ten geconstrueerd, dus dat was weer een
geluk. Kort en goed, de schepen, in 1915
besteld, liepen in 1920 en 1921 te water
en kwamen in 1925 in dienst. Dank zij
de royale opzet van het ontwerp, waren
ze toen nog volop krachige kruisers,
waarvan „The Engineer" in '24 schreef:
„Ofschoon de plannen 9 jaar oud zijn,
kan het schip de vergelijking doorstaan
met menige kruiser van veel later da
tum". Hieruit blijkt zonneklaar, hoe in
defensiezaken de laatste millioenen aan
alle vorige pas hun volle waarde geven.
Want, houdt men „de laatste millioenen"
in de zak, dan is wat men wèl uitgaf,
weggeworpen. Let maar op onze goed
kope pantserschepen, die na een jaar
of 5 volkomen waardeloos waren, ter
wijl de „Java", 26 jaar na gereedkomen
van het ontwerp, nog met goede uit
werking meedeed in de slaj van de
Java-zee, Daar, op 27 Febr. 1942, vondt
ze haar einde met ere. De „Sumatra"
deed geen opzienbare dingen, maar was
ook nuttig in de dood. Ze deed in 1944
dienst als golfbreker voor de kunst
matige haven der geallieerde invasie
troepen voor Normandië.
Hiermee stappen we af van de enige
schepen in onze Marine, die met voor
uitziende blik en royale hand gebouwd
zijn t- op tijd.
In 1921 kwam de regering met de
Vlootwet, volgens welke o.a. 4 kruisers
in dienst zouden komen, inclusief de
„Java" en „Sumatra". De twee extra
schepen zouden kleiner en zwakker zijn,
n.1. 5500 ton groot. Deze wet werd in
1923 verworpen, hetgeen zijn voor en
tegen had. In leder geval zou de wet
ons in Indië aan drie bases voor de
vloot hebben geholpen, en nu hadden
We er maar één. Doch daar niet verder
oye r<*~
delstok. Hij stond in de auto, hij zwaalda
met z'n arm en hij lachte, stond hij daar
zoals onze Führer in een auto placht te
staan? Neen. Zoals Mussert zich een# ijet
bejubelen door zijn heerscharen? Neen.
Hij stond er omdat hij dan beter Jt0„
zien. Hij stond er omdat hij beter
zwaaien. Hij stond er, en daarom vooral
omdat hij kennelijk nieuwsgierig Wa
Naar de mensen, naar de winkels, naar a'
gevels. Hij wilde alles zien. En hij 2 9
het. Een groot man. Er flitste iets and/f
door mij heen. Hoe fabelachtig ster^
moet deze man geweêst zijn, om de v»
antwoordlng van deze oorlog te kunn.r"
en te willen dragen. En te dragen ml
een glimlach. Hoe sterk moet deze Brit
geweest zijn, van hart en lichaam, ho
oer gezond, naar lichaam en geest, om q?
last te torsen, vijf Jaren lang. Ik heb een
ergens gelezen dat deze hele tweede we'
reldoorlog alleen ontstaan is tengevols"
van een minderwaardigheidscomplex van
Hitier en wel dat deze zich nu eenmaal in
het hoofd gezet had eenmaal bier te drin
ken uit de schedel van Churchill, die niet
alleen de nagel aan zijn doodkist was
doch in feite zijn gehele doodkist gewor
cfen is. De Führer aller Germanen heeft
de schedel niet gekregen, omdat Churchill
sterker was.
Een groot man reed voorbij. Hij deed
mij ontroeren omdat ik besefte welk een
enorme energie deze man gehad moet
hebben. Hoe kon deze Brit 's nacht*
Slapen, terwijl het gehele Britse Empire
in dodelijk gevaar verkeerde en hij, hij
en hij alleen verantwoordelijk was? Hoe
kon deze man zijn gedachten rangschik
ken? Weet U, lezer, hoe moeilijk het is
op één dag drie conferenties te leiden?
Churchill leidde er soms driemaal drie
naast al zijn andere werk.
Waarom deed hij al dit werk? Waarom
trok hij zich niet terug op de „pensioen
gerechtigde" leeftijd? Was hij ijdel? Ver
diende hij er aan? Was het persoonlijke
haat tegen den Führer en diens land? Ach
nee, indien men dit meent meet men met
te kinderlijke maat deze grote der aarde.
Hij deed het omdat hij gehoor gaf aan dé
stem van zijn geslacht, dat roemruchte
geslhcht der Mariboroughs, waarvan hij
een der laatste telgen ls. Churchill is een
mens. Met %oede en met slechte eigen
schappen. Hij redde niet alleen het Britse
Empire, maar misschien de gehele be
schaafde westerse wereld van de onder
gang, Prompt daarna werd hij' afgedankt
door Labour en naar huis gestuurd.
Waarom? Omdat men ondankbaar was?
Neen, maar omdat men den oorlogsheer
Churchill niet gebruiken kon in een land
dat de vrede zoekt.
Een groot man ging voorbij in de Leldse-
straat en in de Van Baerlestraat. Hij
stond vlak bij mij en lk voelde de wind
druk van zijn auto. „Leve Winnie" riep
eeh Mokums kereltje van amper 10 en
het wist niet dat het misschien voor het
eerst ln z'n leven een mens van groot
formaat zag voorbijgaan.
Tenslotte dit: Ik had hét voorrecht in
mijn leven verscheidene groten-der-aarde
te zien. Ik zag Masaryck en Lindbergh,
Briand en Stresemann. Ik hoorde Jacques
Thibaud vioolspelen en ik zag Greta
Garbo in haar hotelkamer zitten. Ik zag
vele malen Willem Mengelberg en ik zag
den Prins van Wales, Colijn en Chamtgtr-
lain.
Zij allen tezamen hebben mij niet ver-i
mogen te ontroeren.
Toen lk Hém zag wist lk dat lk tegen
over een titaan van de geest stond, een
van die mensen die er niet tegenop zien
een wereldrijk te torsen, zoals men Atlas
de wereldbol ziet dragen op het Paleis in
Amsterdam. Wie dat kan, op de leeftijd
van Winston Churchill, die ls groot en het
ls de grootheid van die enkelingen, die
iedere eeuw voortbrengt.
De auto reed voorbij. Een oude man
met een dwaas strikje en een zwarte hoed.
Winston Churchill, Engelands grand old
man. Zulke mannen kan men niet met
geld en goederen betalen. Mannen van
dit formaat worden met dat andere edeler
en voornamer betaalmiddel gehonoreerd:
de onsterfelijkheid en een nieuwe roem
ruchte bladzijde in det Geslachtsboek.
Vader en moeder Churchill zouden trots
geweest zijn op dezen telg en.... mag ik
dan hiermee besluiten.... misschien dat
heel het thans nlet-werkend en lanter
fantend deel van dit land iets geleerd
heeft van de aanblik van dezen ouden
man, die op pensioengerechtigde leeftijd
een wereld ging torsen.
Zoals die andere onsterfelijke Brit, ge
boren in Stratford on Avon, het eens ge
zegd heeft: „Behold, a man". (Ziedaar,,:
een man!"
ANTHONY VAN KAMPEN.
In 1929 werd ingezien, dat men met
twee kruisers niet kon volstaan, ook niet
als twee dier schepen voldoende zouden
zijn om de 'kern van de zeeverdediging
van Indië te vormen. Hoe licht toch kon
zo'n schip door lopen op 'n rif, machine-
schade of door vijandelijke voltreffers
uitvallen, en dan zou er nog maar een
over zijn. Stelt u zich eens voor, dat
iemand opperde om heel Europa te ver
dedigen met 2 kruisers en bijbehorend
klein materiaal. Dat zou belachelijk zijn.
Toch vond men het hier heel gewoon
om met zo'n macht Indië te vrijwaren
dat net zo uitgestrekt is als Europai
maar Heel wat meer kusten, baaien, zee
straten, enz., bezit. Er werden zeil»
handtekeningen verzameld om te Pr<£
testeren tegen wat men noemde „mee
doen aan de internationale bewa?„T
ningswedloop". Enfin, we hebben n
gezien hoe vijf kruisers waaronder tw
zware, het in 1942 in het geheel nie
konden bolwerken. Men had weer een
„de laatste millioenen" in de zak g
houden. Maar goed, in 1930 kwam
„derde kruiser" er. Hij zou 5250
worden en 6 kns van 15 c.m. voere
Dit schip deed dus sterk denken aa
wat de Vlootwet had voorgesteld. Ai
er sinds 1921 niets veranderd was
de wereld.
(Wordt vervolgd.)
x*) Het eerste artikel werd opgenomen
In ons nummer van 8 Mei j.1.
Het s.s. „Dr. Wagemaker", dat voor
dokken bijna een riaand lang naar
Harlingen is geweest, is Donderdag
teruggekeerd en direct in de v?."rt
gekc m. Z ',:er zc:r tot genoegen
van pa.* .is.
