Aan het einde van Europa Van de Noordkaap naar de eeuwige ijsvelden Hammerfest de Noordelijkste stad van de wereld p*- DANS DER KLEUREN Lappennederzetting aan den voet van de Noordkaap. Deze sluwe Poolbewoner weet boe hij het zaakje aan moet pakken. HET was voor mij werkelijk een ge weldige belevenis voor het eerst op de uiterste voorpost van den Noord pool te staan en de Noordelijkste stad van de wereld te leeren kennen. In Tromsö ben ik aan boord gegaan. Eerst voeren we nog tusschen de bescher mende scheren door. Scheren zijn kleine eilanden of rotsen, die vroeger waarschijn lijk een geheel hebben gevormd, maar nu door breede en min of meer diepe vaar geulen worden gescheiden, zoodat het va ren in een dergelijken archipel heel wat stuurmanskunst vereischt. Want hier loe ren de blinde klippen en de toerist, die door deze oorden vaart, en er alleen de schoone zijde van ziet, heeft geen flauw vermoeden van de stille gevaren, die hem hier drei gen. Langzaam maar zeker gaat de tocht naar het Noorden. Rechts ligt het land met de steile rotsen, hier en daar met scherpe in hammen; bergwanden, die een blauwe baai, het fjord, omlijsten. Slechts af en toe ontwaart men op de kale, gespleten rots wanden een plekje groen; de flora wil hier niet best gedijen. Verreweg het grootste gedeelte is kaal. Er groeit amper nog een struik, van een boom behoeft men heele- maal niet te spreken, die groeien hier een voudig niet. Menschen ziet men er ook nauwelijks of nief. Slechts onder aan het strand, waar überhaupt nog eenige ruimte is tusschen het bruisende water en de steil oprijzende rotswanden, liggen omzoomd door fluweelachtig groene weidetapijten, de roodbruine huisjes van de Noren met de vriendelijke witte venstertjes en deuren. Met hoeveel moeite hebben deze men schen niet hun stukje aarde op de natuur veroverd; hebben zij ten koste van alles zich in dit stiefmoederlijke land zich een bestaan weten te scheppen, dat dan al niet luxe mag worden genoemd, maar toch ze ker voor een aanzienlijker gedeelte echt, natuurlijker en oorspronkelijker is dan het leven van den gemiddelden stadsmensch. De Noren zijn vergroeid met de natuur, men ziet het aan hun gezicht, aan hun hou ding, aan hun wijze van optreden. Hoe moeilijk deze menschen het overigens heb ben om er het leven bij te houden, mag blijken uit het feit, dat de bodem zelfs npg te schraal is om er aardappels te verbou wen. Dit land is ongelooflijk, ja grenzeloos arm. Het gaat onze begrippen eenvoudig te boven. De zee en het hooggebergte schijnen als tandraderen in elkaar te grijpen. Hoe zeer ook van elkaar verschillend, maken zij steeds den indruk een onverbrekelijk ge heel te vormen. Zooals reeds gezegd, lig gen voor de kust de tallooze eilanden, die men in de Scandinavische landen meestal pleegt aan te duiden met den naam sche ren, elders ook wel holmen genoemd. T; fppf?"«JV* s - Steil verrijzen de rotsen uit de Poolzee in het Noorden, die zoo vele geheimen voor ons verborgen hondt, een zee, die ons voor onop losbaar schijnende raadsels stelt, een zee, die ons daarom juist steeds meer boeit. Hier vindt men den laatsten nitlooper van Europa. En verder naar het Noorden is er het eindelooze water, zijn er de onaf zienbare ijsvelden, die ten slotte culmineeren ln den Noordpool. Deze steil uit zee oprijzende rots is de Noordkaap. Enkele maanden achter een staat de zon van het Noorden zelfs omstreeks middernacht nog stralend in gouden tinten hoog boven den horizon. En het is juist deze heerlijke schemering vol van mysterie, die ons er toe verleidt een boottocht te maken, om te kunnen genieten van dit licht- en kleurenspel. En wie eenmaal een helderen nacht aan de Noordpool beleefd heeft, begint iets te vermoeden van de oorzaken, die het drieste ras der Noormannen de wijde wereld indreef, onbekende en gevaarvolle avonturen tegemoet Hier in deze raadselachtige gebie den hebben zij gezworven, hebben zij hun triomfen gevierd, waarvan niemand iets weet, hebben zij geleden en zijn ondergegaan zonder dat ooit een mensch daarvan geweten heeft Op deze voorposten breekt de zee haar kracht en het is er eeuwigdurend een ko kende branding van uiteenspattende gol ven. Wanneer de wind meewerkt en de zee rumoerig is, spoelen vele van deze eilan den onder en dan is het voor den zeeman een ware puzzle den goeden weg te vinden. Het behoeft niet gezegd te worden dat ve len hier het leven lieten. Dergelijke gebie den zijn trouwens in het Noorden altijd ware zeemanskerkhoven, men denke in dit verband slechts even aan de Alandsar chipel in de Oostzee. Soms zijn deze sche ren zoo verraderlijk klein en zoo door de eeuwige erosie van het water rond afge slepen, dat men geneigd zou kunnen zijn te meenen dat hier en daar walvisschen in het water zwommen. Naar Hammerfest, de Noorde lijkste stad. WIJ stoomen verder, steeds verder naar het Noorden. En midden in den nacht, die in het Noorden im rrers geen .nacht" in den Westerschen zin is, komen wij plotseling aan in Hammer fest. Ieder kind heeft het op zijn aardrijks kundeles geleerd dat het de Noordelijkste stad van Europa is. Het behoort zelfs tot de dingen die een kind even gemakkelijk onthoudt als het jaartal, waarin de slag bij Het Meridiaanmonument in Hammerfest, herinnerend aan den arbeid van Russen en Noren, gemeenschappelijk verricht tus schen 1816 en 1852. L. v. -- §111 - Links: De stad Hammerfest ziet er bepaald troos teloos uit door de vele krotten van huizen, die meer doen denken aan schuren, dan aan men. schenwoningen. Langs de straten ziet men ijsbeer en ren. dieren. Zij het niet levend, dan toch opgezet. Nieuwpoort werd geleverd. Maar weinigen weten dat het tevens de Noordelijkste stad is van de geheele wereld. Men zou zich werkelijk, wanneer men vasten voet aan wal zet in Ijammerfest, wat gaan verbeel den een zoo lange reis achter den rug te hebben, maar de Pool is nog op een be hoorlijken afstand. Dan moet men nog tweeduizend kilometer afleggen en welk een tweeduizend kilometer. „Hammerfest" bij het noemen van den naam kan men zich toch iets voorstellen van de werkelijkheid. Heel eenvoudig de veste van de hamer". Misschien heeft het ook wel iets te maken met den Germaan- schen god van den Donder: Donar, ook wel Thor genoemd. Want deze god wordt in de voorstelling der oude Germanen immers altijd afge beeld, een hamer zwaaiende! Maar dat al les zijn beschouwingen, die het wezen van Hammerfest niet raken. Wie Hammerfest wil kennen, moet het gezien hebben. Het blijft voor ons de haven tusschen de steile rotsen, want dat is wel het voornaamste kenmerk van deze stad, die eigenlijk in weinig opzichten verschilt van de vis- schersdorpen, die men in zoo groote ge tale aantreft langs de Westkust van Noor wegen. Een gedeelte van de opslagplaat sen en huizen is op palen in het water ge bouwd. Bijna alle woningen zijn van hout gemaakt; ze zien er meestal onooglijk uit en hebben in slechts enkele gevallen ken nis gemaakt met de verfkwast. Alsof ze voortdurend in gebukte houding staan, zoo ziet men ze, aan den voet van de hooge ber. gen en aan de boorden van de eindelooze zee, vanwaar soms ijzige stormen op de huizen beuken. Vroeger was de onuitputtelijke rijkdom van den Noordelijken Atlantischen Oceaan en de vangst van pelsdieren uit het Pool gebied de voornaamste bron van inkomen voor de bewoners van het stadje Hammer fest. Maar tegenwoordig hebben zij het heel wat lichter. Het zijn namelijk de nieuwsgierige toeristen, die op hun reizen naar het hooge Noorden een voor deze menschen althans aanzienlijken goud stroom veroorzaken, zoodat ook hier de vreemdelingenindustrie die eenigszins doet denken aan Marken en Volendam in Nederland tot bloei kwam. Bij duizen den en nog eens duizenden verlaten zij de Oceaanstoomers, die hun naar het hooge Noorden hebben gebracht. Dikwijls zijn er dagen in het hoogseizoen dat hier twee of drie groote stoomers aanleggen. Gestadig komen zij aan, dag na dag uit alle mo gelijke landen der wereld. Hammerfest is in weinige jaren een waar toeristencen trum geworden. Niemand gaat weer aan boord alvorens hij hier een of meer an sichtkaarten geschreven heeft en zich sou venirs heeft aangeschaft, want Hammer fest behoort uit den aard der zaak tot de gebieden, die men slechts eenmaal in zijn leven bezoekt. Ja men kan dan altijd bewijzen dat men op het Noordelijkste bewoonde puntje van de wereld is ge weest en dat is toch waarlijk al sensatie genoeg, zelfs in dezen tijd, nu men niet meer geneigd is iets sensationeel of abnor maal te vinden Hammerfest, de stad, waar de ijsberen en de rendieren zoo maar in de straten staan. Dat de Hammer festers, die uitstekende toeristenlokkers bleken, enkele dieren voor het goede doel opgezet langs den kant van den weg zoo hier en daar hebben opgesteld, vermag aan het sensationeele niets af te doen. Hammerfest is wellicht nog ietwat troos teloozer dan de andere visschersdorpen van Noorwegen. Er rondom is zelfs geen groen plekje te bekennen. Alles is grauw en ernstig als de harde rots zelf. Het is alsof de stad ononderbroken staat onder den druk van deze dreigend overhangende rot sen. Maar daar is de zon, de Noordelijke zon, die in den zomer een dag van vier- en-twintig uur ononderbroken schijnt en niet alleen; weken achtereen staat zij aan den hemel. En zonder die periode zou het leven in de streken ook eigenlijk volko men ondenkbaar zijn. De Hammerfester houdt sinds eeuwen van de natuur. Gene raties op generaties hebben zich veel moei te getroost om een klein berkenboschje te. planten en op te kweeken, een zeldzaam heid in deze streken, waar vegetatie een ongewoon verschijnsel is. Vol trots vertoo nen zij den gasten de paar vierkante me ters bosch, die zij bezitten. Volgens onze oegrippen is het een kreupelboschje. Maar het blijft met dat al de Noordelijkste voor post van de uitgestrekte wouden meer in het Zuiden van Noorwegen. Het maakt wer kelijk een vreemden indruk op ons, deze kleine groene vlek, temidden van de kale troostelooze omgeving, die ons voorkomt als den menschen vijandig. Er is hier ooi nog een monument te zien, zelfs een zeei bijzonder, namelijk het meridiaanmonu ment. Men heeft i et opgericht ter gedach tenis aan den arbeid, welke eens door Scan- dinaviërs en Russen eendrachtig is verricht ten behoeve van de lengtegraadmeting. Hierbij had men de door Hammerfest loo pende graad als basis van de indeeling aan genomen. Heel laag aan den hemel staat nog steeds de gloeiend roode zonnebal. Haar stralen werpen lange schaduwen, wanneer wij on zen tocht voortzetten. Nog gaat het enkele uren verder tusschen de gordels van sche ren naar het Noorden. Spoedig hebben wij dan het Noordelijkste puntje van het Con tinent van Europa bereikt en keeren dan terug naar de warmere streken in het Zui den. Voor ons, menschen uit de gematigde zone met z'n mild klimaat mag een reis naar Hammerfest dan tot de bijzondere tochten gerekend worden; het blijft min of meer een kijkspel, men zou er zich moeilijk thuis kunnen gevoelen. EEN NOVITEIT OP FILMBEBIED. Nadat Oscar Fischinger (de vervaardi ger der bekende „absolute" kleuren-ge- luidsfilm „Kreise" en „Symfonie in Blau") naar Amerika was vertrokken teneinde V-ij V/alt Disney te gaan werken, zette zijn broer, Hans Fischinger Alzenau, deze stu dies voort. De bedoeling dezer films is kort samen gevat als volgt: Walter Ruttmann vond door middel van zijn absolute" films den zuiveren grond vorm van 't beeld-rhythme. Hij (en eeni ge andere prominenten uit het tijdperk der „stomme" film) wisten hun werk op te voeren tot een eigen, kunstzinnigen vorm. Met de „geluidsfilm" kwam een nieuw Steil verrijst de Noordkaap, het Noorde. lijkste puntje van het Europeesche vaste land op uit de IJszee. probleem.... en vóórdat dit opgelost was verscheen de .kleur" in de film. Reeds ongeveer tweehonderd jaren gele den werd gezocht naar een „zichtbaar ma ken" der muziek door kleuren. Deze eerste serieuze proeven werden bekend in den tijd, toen de groote J. S. Bach juist zijn „Wohltemperiertes Klavier" voleindigd had: een voorbeeld van muzikale abstrac tie. In 1735 bouwde de Fransche pater Cas- tel zijn „kleurenorgel". Aan elke toets, die werd aangeslagen, was een gekleurd blaad je verbonden, dat bij het aanslaan van de betreffende noot den bespeler van het or gel voor de oogen verscheen. De bedoeling was, langs den weg van twee zintuigen: 't gezicht en het gehoor, den indruk te ver sterken van de muziek. Sedertdien is deze grond-idee niet meer verdwenen. In 1852 onderzoekt F. W. Unger de wet der kleurenharmonie. In 1870 Preyer: over de verwantschap tusschen kleuren en klanken. 1812: Rimington: de kunst der bewegen de kleuren. Ongeveer gelijkertijd brengt Serjabine zijn werk „Prometheus" een „poème du feu" voor groot orkest, piano en orgel ko ren en lichtorgel. Na den wereldoorlog: meerdere nieuwe experimenten en uitvindingen. Muziek „Dans der kleuren" werd, even als van Oscar Fischinger, gecomponeerd naar bestaande muziek,, namelijk naar Pon. chielli's „Dans der Uren" uit de „Giocon- da". Reeds thans voelt Hans Fischinger de beperkingen, die hem door bestaande com posities worden opgelegd. Zijn volgende studiën wil hij maken naar origineele com posities. Dans. De beweging der abstracte vormen wordt door velen als de essentie van de be wegingen van den dans beschouwd: dus ook hier een „zuivere grondvorm." Voor den argeloozen toeschouwer zal de ze nieuwe studie van Hans Fischinger niet méér behoeven te zijn dan een behoorlijk vuurwerk, waarvan hij zich het blijde en thousiasme, de eigenaardige tooverkracht, welke hij er bij gevoelt, niet zal kunnen en niet zal behoeven te verklaren. (Walter Ruttmann zeide-reeds „man soll sich nichts dabei denken"). Voor hen, die van „de film" een nieu wen kunstvorm verwachten is deze studie meer dan een bekoorlijke „Spielerij" en zal „Tanz der Farben" door zijn rijkdom van uitdrukking, verscheidenheid van nu ance, vloeiende speelschheid, een schrede vooruit beteekenen in dit probleem, dat een zeer bijzondere aandacht verdient. Aan den Noordkaap zal men natuurlijk waar de souvenirs verkocht worden. Geen "rerhttoergjeiS zoeken naar het tentje, rechtgeaard toerist zal hier voorbij gaan.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1947 | | pagina 4