Duitse VOEDSELCRISIS De komende volks- en woningtelling 0 En de Isar stroomde voort let op uw saeck! Pers - O Vijf maanden hoogspanning Van groot belang voor de opbouw van ons volksbestaan Duizenden tellers gaan op pad Wij luisteren morgen naar dcWAten* nbemande vliegtuigen in de lucht 1280 km. per uur Modderwater voerde as van Nazi-leiders mee Hoe de crematie plaats vond (^Lentedag 1945: in Nederland pmies Kustvaarder had averij V President Truman meer populair (Van onzen eigen verslaggever). De komende volkstelling nadert het rasse sehreden, vandaar dat het ons niet oninteressant lijkt, ja het ons zelfs noodzakelijk voorkomt, over de opzet en het doel van dit gebeuren iets naders mee te delen. Te meer daar ditmaal aan de telling ook een woningtelling Is toegevoegd, een feit, dat nog nimmer te voren heeft plaats gehad. De laatste maal, dat er een volkstelling werd gehouden, dateert van 1980. Een volkstelling moet altijd plaats vinden in het jaar. dat op een nul eindigt. Er had dus in 1940 ook een telling moeten plaats hebben. De or ganisatie daarvoor nas inderdaad in een vergevorderd stadium, toen de oorlog uitbrak. Generaal Winkelman laste de zaak af. Bij de wet van 28 Deeember 1946 werd bepaald, dat nu een volkstelling zal plaats hebben in het voorjaar van 1947. tellingen. In 1930 werd zeer veel werk verricht door de gemeentelijke secre- trieën. Dit gebeurt nu niet. Het voornaamste werk zal gedaan worden door z.g. „tellers", dat zijn de men sen, die de straat op gaan. Vroeger had een teller ongeveer duizend per sonen te tellen, nu echter krijgt hij 25 30 woningen met naar schatting 100 k 125 bewoners. Een zeer groot aantal tellers moet worden Ingezet, in Amsterdam b.v. ongeveer 6500. j_>o verantwoording hiervoor ligt bij de gemeentebesturen. Al het gemeentepersoneel wordt ingeschakeld, eventueel aangevuld met personeel van rijk of provincie in de gemeente woonachtig. Deze moeten hun medewerking verlenen en desnoods hun eigen bureaux daar toe sluiten. De telling moet zo vlot mogelijk kunnen verlopen. De teller gaat op pad met drie soorten formulieren: één voor wonin gen, één voor gestichten en één voor woonschepen en woonwagens. Bij een woning komt hij met een omslag voor woningen, een omslag voor de huis houdens (hoeveel per woning?) en 'n viertal verschillende voor personen. Deze laatste 'bestaan uit: Model I (geel) voor man of jongen; model II voor vrouw of meisje; model III (oranje) voor man of jongen tijdelijk in de woning verblijvend en model IV (rose) voor een vrouw of meisje tij delijk verblijvend. De formulieren voor huishoudens De komende telling is de twaalfde in de reeks van tellingen, die sinds 1830 in ons land zijn gehouden. De thans over de Nederlandse bevolking te verzamelen gegevens dienen ter vervanging van de sterk verouderde van 1930. Het totaalbeeld van onze bevolking heeft sindsdien een zeer in grijpende verandering ondergaan v.n.1. ten gevolge van de oorlog. Wfl denken b.v. aan het grote aan tal mensen van Joodsen bloede, die tijdens de bezettingsjaren uit ons land zijn weggevoerd, wij denken ook aan het grote contingent Duitsers, dat vóór 1940 in ons land woonde en thans is verdwenen en ten slotte ver meldden wij het zeer sterk gestegen geboortecijfer, dat zeker mede zijn invloed zal doen gelden. Ter illustratie van dit laatste is 't misschien niet onaardig de cijfers van de gemeente Urk, die toevallig op onze tafel liggen, van een volkomen willekeurig gekozen gemeente dus, te vermelden. In 1930 werden er 87 per sonen geboren. Met verschillende schommelingen steeg dit getal tot 123 in 1945 en 157 in 1946! Ook een woningtelling. Zoals reeds gezegd, zal er ook een woningtelling worden georganiseerd. Zijn er straks voldoende materialen en gaat men een aanvang nemen met een massale bouw van woningen, dan dient men over juiste gegevens te beschikken. Het doel van de woning telling nu is om zo spoedig mogelijk te weten: wat voor soort en welke woningen er op dit moment in Neder land zijn. Hoe zijn ze ingericht en wat voor mensen wonen er in en war van nog groter belang is: hoe zijn ze bewoond Via deze gegevens zal men dan ook de vraag kunnen beantwoorden aan welk soort woningen in een zeker deel van een stad de meeste behoefte bestaat. Wonen b.v. vele arbeiders ver van hun fabriek verwijderd, dan zal het noodzakelijk zyn in de omtrek van de fabriek meer woongelegenheid voor arbeiders te scheppen. Voor de woningtelling worden de gemeenten in z.g. wijken en eventueel in woonkernen en buurtschappen ver deeld. De verstrekte gegevens betref fende woningen zullen In geen ge val gebruikt worden voor belasting, inkwartiering en dergelijke en wor den b.v. ook niet aan eventuele verhuurders van woningen ver strekt. De opzet is zuiver in het belang van de gemeenschap zelf, dus ook voor ieder lid daarvan. De meest juiste opgave wordt dan ook ge vraagd, want alleen die is waardevol. Op de z.g. woningomslag, die de teller, welke aan elke woning komt. zelf invult, komen b.v. ook vragen voor betreffende gas-, water- en elec- triciteitsaansluitingen. Blijkt dat een woning deze niet bezit en men deze wel wenst, dan is bij de instanties in elk geval bekend, wie het eerst moet worden geholpen. Dus al weer in het belang van de bevolking zelf. De eigenlijke volkstelling. Na de oorlog besloot men direct de zaak ter hand te nemen om zo spoe dig mogelijk een algehele telling te kunnen houden. Hoe is nu deze zaak in de gemeenten georganiseerd? Wel deze wijkt sterk af van vorige Hilversum I, 301 m— KRO 8, 19, 20, 23 u Nieuws 8,15 u Pluk de dag 9 u Vrouwenspiegel 11 u De Zonne bloem 13,45 „Toneel en film" 14,45 u Ensemble Fantasia 15,45 u KRO-kiosk 17 u De Wigwam 18 u Bruce Lowe zingt 19,15 Muzikale Tombola 20,08 De gewone man 20,15 Wie weet. hoe deze plaat heet? 20,30 Lichtbaken 21 u Negen heit de klok 22 u Omroeporkest 22,30 Ko perkwartet, Hilversum H, 415 m VARA 8, 13, 18. 20, 23 Nieuws 7,30 Muziek bij het ontbijt. 8,15 Gramofoonmuziek 10 u VPRO Morgenwijding 10,20 u VARA Radio-feuilleton 10,35 u Viool en piano 11 u Voor de arbeiders in de continubedrijven. llu Vragen van luisteraars 11,30 Orgelspel door Johan Jong 12 u Operette-programma 13,15 u Vaudeville-orkest 15.85 Van boek tot boek 16.35 A J C-uitzending 17,30 u Om en nabij de twintig 18,15 The Ramblers 19 u Viool en piano 19,30 VPRO Voor de rijpere jeugd 20,05 u VARA Dingen van de dag 21,20 u Klein Omroep Mannenkoor 21,30 „Doodenhuis" (hoorspel). en personen dient men zelf in te vul len. Het woningformulier wordt door den teller ingevuld. De tellers gaan rond van 28 tot en met 31 Mei. De formulieren worden opgehaald van 2 tot en met 5 Juni. Extra vergoeding voor tellers. Het tellen geschiedt in diensttijd. Ter tegemoetkoming in de voor de gemeentebesturen door de uitvoe ring te maken kosten, zal uit 's Rijks kas een nader vast te stel len bedrag aan de gemeente o.a. ten behoeve van de tellers worden uitbetaald. De statistische overzichten, die uit deze tellingen ontstaan, zijn in de huidige periode van weder opbouw van ons land ten volk onmis baar voor overheid, wetenschap en bedrijfsleven. Een ieder verlene dus, het zij hier nogmaals gezegu, zijn volle medewerking door de formulieren zo nauwkeurig moge lijk in te vullen. En de uitslag? Deze zal spoediger bekend z(jn dan voorheen. Dit door 'n zekere indeling der formulieren, waardoor het Cen traal Bureau voor de Statistiek en de gemeenten zelf tegelijk de gegevens kunnen opbouwen. Het plan bestaat om, zodra men halverwege is, de voorlopige cijfers te publiceren. Binnen elf twaalf maanden zal de absoluut juiste uit komst kunnen worden verstrekt. Wij voor ons hopen, dat de dan verkregen cijfers inderdaad de bouw van woningen en de verdeling van woonruimte zullen helpen bespoedigen en verbeteren, want tienduizenden wachten daarop. De tinbaggermolen Kalmoa. die enige weken geleden Rotterdam verliet, om naar Billiton te worden gesleept, werd dezer dagen door de zware storm op de Engelse kust geworpen. Enige uren later was het gevaarte weer los en kon, na grondig geïnspecteerd te zijn, de reis voortzetten. Winkeliers, Vele winkeliers schijnen nog onvol doende te weten, dat er onder de prijs- voorschriften ook twee bestaan, die in het bijzonder spreken over het prijzen van goederen. Artikel 1 van het nog steeds van kracht zijnde Prijsaanduidingsbesluit 1941 zegt: Ad. 1. Iedereen, die als kleinhandelaar optreedt in voedinigs- en genotmiddelen textiel of lederwaren, dient deze arti kelen ook in de winkel te prijzen onder vermelding van kwaliteitaanduiding en de verkoopeenheid (b.v. gram, kg, stuk) zoals deze in de handel gebruikelijk zijn. Artikel 2 zegt Ad. 1. Het prijzen moet duidelijk en zichtbaar geschieden a. bij waren, die liggen uitgestald ln de étalage of in de winkel door middel van prijskaartjes. b. waren, die gereed Iiggen voor de verkoop, doch in vakken, kasten enz. liggen, moeten voorkomen op een ln de winkel op te hangen prijslijst. Tenslotte zegt het Uitvoeringsvoor schrift 1944 Prijsaanduiding Uitgestalde Goederen, dat ook nog van kracht is, in Artikel 1: Ad. 1 en 2. Dat alle goederen, die voor het publiek vanaf de openbare weg zichtbaar zijn geprijsd moeten zijn. Vele winkeliers voelen deze voor schriften als een ergerlijke dwang. Niets is minder waar dan dat. De be kende econoom Kropff gaf in een van zijn boeken 23 koopbelemmeringen aan No. 1 van deze uitvoerige lijst is de prijs. De Overheid heeft momenteel dus eigenlijk niets anders gedaan, dan een reeds bestaande gewoonte bindend te verklaren. Winkeliers, let dus op Uw saeck De ambtenaren van de Prijzencontróle hebben opdracht, om nauwlettend op de naleving van het Prijsaanduidings besluit toe te zien. Brengt Uzelf niet in moeilijkheden, doch prijst vanaf he den Uw artikelen zoals hierboven wordt aangegeven. Het Engelse ministerie van burger luchtvaart heeft alle vliegtuigpiloten dringend verzocht om van l April tot 1 October het gebied van de Bishop Rots bij de Scilly-eilanden ln de zuidwest hoek van Engeland te vermijden, daar Engeland in de Atlantische Oceaan proeven zal doen met onbemande vliegtuigen, die „sneller dan het ge luid" zijn De proeven zullen alleen overdag plaats hebben Men denkt er niet meer dan drie per week te laten starten en hoopt met deze toestellen een snel heid van meer dan 1280 km per uur te bereiken Deze „Vickers Transonc" raketvliegtuigen zullen onder leiding van deskundigen van Mosqulto's uit, die door piloten van de RAF zullen worden bestuurd, starten Na een speurtocht van enige weken is het eindeiyk'aan een paar United Press-correspondenten gelukt de sluier op te lichten, welke sinds de execu ties der elf nazi's te Neurenberg als een geheimzinnig waas over de gebeur tenissen na de opzienbarende terechtstellingen lag. Het is het oude München, de stad die binnen haar muren de eerste nazi's herbergde, die eens het bolwerk van het nationaal-soclalisme was, waar voor de laatste maal de lichamen der eens machtige nazileiders b(j elkaar stonden. Ergens aan de Oostkant van de stad staat op een oud kerkhof een som ber grgs stenen gebouw. Het is ongeveer zo hoog als een drie étagewoning en omgeven door een zes voet hoge muur. In het gebouw is een kerk, in de kelders bevindt zich een gasoven, welke voor crematies gebruikt wordt. Het is vijf uur in de morgen van de dag van de executie der nazileiders, (twee uur geleden hebben de artsen brj allen de dood geconstateerd), ais een Amerikaans officier op het kerk hof aankomt. Aan de aanwezige Duit sers deelt hij mede, dat er enige vrachtauto's onderweg zijn, welke de Ijjken van 11 Amerikaanse soldaten zouden bevatten. Deze soldaten zou den, aldus de Amerikaanse officier, tijdens de oorlog gesneuveld zijn en begraven op de plaatsen waar zij vie len; thans waren er echter van de familie der gesneuvelden verzoeken binnengekomen de as van deze man nen naar de Staten terug te zenden. Doordat de oven maar zeer klein is en zodoende slechts één kist te gelijk kan bevatten en ook omdat het hout, wat voor de kisten ge bruikt werd, dikker is dan een nor male Duitse kist, neemt de crema tie bijna de gehele dag ln beslag. Het duurde telkens meer dan een uur voordat een lichaam tot as was overgegaan. Het is elf uur in de avond als een Amerikaans officier met elf zware urnen de begraafplaats verlaat. Plaats en tijd noch de datum van de volgende scène in deze gebeurtenis konden met zekerheid door de cor respondenten worden vastgesteld, zeker is echter wel, dat hierbij een Amerikaans officier van de veilig heidsdienst, een officier van gezond heid en een burgerdokter aanwezig waren. Het is te Solln, een klein voor stadje van München, waar deze drie mannen bij elkaar zijn. Juister ge zegd, het is in de voormalige woning van den Duitsen koopman Oberhu- mer, in de Heilmannstrasse no. 25. Het is een klein wit huis, omgeven door een grote tuin, schitterend ge legen op 'n 60 voet hoge rots boven het riviertje de Isar. Er gaat een trap van het huis naar beneden naar de oever van de rivier. Ongeveer 25 meter van de plaats waar de trap de oever bereikt, ia een kleine kreek, Wenz-kreek genaamd. Circa 70 meter voorbij Wenz-kreek stromen er twee zijriviertjes in de Isar uit. Waarschijnlijk was het hier ook is het mogelijk, dat het iets verder was dat op een dag kort na de crematie elf zware aluminium cylinders in het zand stonden opge steld. De as wordt verstrooid. Zwijgend openen de mannen mei behulp van een bijl, de stevig verze gelde bussen, soms gaat het niet zo gemakkelijk en dan moet er de hak van een soldatenlaars aan te pas ko men om de opening zo breed mogelijk te maken, dat de inhoud, wat grijze stof, er snel uit kan vallen. De bussen worden geleegd in het vuile modderige water van de Isar. Als er even een klein windstootje komt, dwarrelt het grijze stof over de groene oevers van de rivier. Het duurt slechts even voordat alle bussen leeg zijn, dan keren de mannen terug. De uitspraak der geallieerde rechters is uitgevoerd. Dat de Duitsers goed waren, voor zichzelf wel te verstaan moge blijken uit een „Speiseplan für die Zeit vom 21 bis 31-3-1945", dat de zer dagen te Wassenaar werd gevonden. Dit „document humain", opge steld in een tijd, toen Westelijk Nederland een ongekende hongersnood meemaakte, is een officieel document voor een Duits legeronderdeel, ondertekend door een verplegingsofficier en als .gezien door een „Ober- leutenant und Einheitsführer". Het papier kwam uit stapels rommel, door de Duitsers in een villa te Wassenaar achtergelaten, voor de dag. Twee jaar geleden kregen tijdens deze elf dagen onze beschermers drie maal „Eintopf" van groenten of erw ten voor middageten, doch de andere dagen bestond het menu uit vlees, aardappelen en groenten. Aan groen ten werden rode kool, erwten, witte kool, bieten en worteltjes verstrekt. Rundvlees in gebraden of gekookten toestand was aan de orde van de dag. De bekende Amerikaanse chan- sonnière Greta Keiler, die een kort bezoek aan Parijs heeft ge bracht arriveerde per vliegtuig op Schiphol. Greta Keiler zal in Am sterdam met een geheel nieuw Amerikaans repertoire optreden. Bij het overzien van het vele materiaal over de gebeurtenissen bij de Nederlandse militaire missie te Berlijn, vraagt „Trouw" zich af waarom van hogerhand niet eerder is ingegrepen „Het gaat hier niet om leden van het personeel, die eens een paar kousen of ten radiotoestel meebrachten uit Duits land, het gaat in de eerste plaats om be langrijke functionarissen, die hun positie misbruikten door zich bezig te houden met smokkelzaken Hoe was het mogelijki dat een gewich tig lid der militaire missie op zijn post werd gehandhaafd, nadat douane-ambte naren hem aan de grens bij Beek hadden betrapt bij een poging om pakjes met levensmiddelen van Nederland naar Duitsland te brengen? Koffie, thee, ca cao, erwten, enz vond men in de auto en uit correspondentie, die men in pakket ten vond, bleek dat mensen voor wie hij de levensmiddelen naar Duitsland bracht, zich met minder oirbare praktijken op deviezengebied bezighielden Zo werd in de correspondentie gesproken over het van Duitsland naar Nederland vervoeren van juwelen De levensmiddelen werden in beslag genomen, evenals de corres pondentie en verder werd deze zaak bij transactie afgedaan Terwijl de corres- pendentie aan de Kon Marechaussee werd overgedragen voor onderzoek, troont de overtreder der deviezenbepalingen nog steeds op een der voornaamste posten bij de militaire misise Zo men belangrijke autoriteiten van de militaire missie vrijuit laat gaan, wan neer zij zich met onbehoorlijke praktij ken bezighouden, is het dan wel juist, dat men vergrijpen van het lagere perso neel aanpakt? Chauffeurs, die smokkel- zaakjes met militaire auto's bedreven, of die Rode Kruis-pakketten, bestemd voor behoeftige Nederlanders in Duitsland sta len, zijn ontslagen en achter slot en grendel gezet Welk voorbeeld kregen deze mensen van hun chefs? Van hoge func tionarissen, die betrokken waren bij het smokkelen van militaire auto's van medi sche Instrumenten, van verfwaren, om van ergere dingen maar te zwijgen? Ook de goulasch ontbrak niet. De heren genoten voor het avond eten 700 gram brood (moesten wij, als het er was, daarmee niet bijna 14 dagen doen?), voorts 35 gram mar garine en 95 gram worst. 100 gram jam of 90 gram kaas. Indien pap in de vorm van „Milchsuppe" werd ver strekt, kregen die arme soldaten lou gram brood minder. Trouwens, uit het „Speiseplan" blijkt duidelijk, dat toch werkelijk van enige schaarschte spra ke was, Over deze periode immers werd slechts één ons suiker verstrekt en maar één rolletje zuurtjes. Rook- materiaal bleek ook niet al te over vloedig voorhanden. Per dag werden slechts acht sigaretten of vijf tot zes slgarilloa verstrekt. Dat was toen eigenlijk niet voldoende voor heren. Het is dan ook zeer goed te begrij pen, dat de „Kiichen-unteroffizier" met dikke letters „veranderingen voorbehouden" (in het Duits) op dit document plaatste. De Hollanders sleepten immers met eten en iedere inbeslagname kon toch verbetering van deze voedselcrisis betekenen of dreigde het capitulatie-spook bij die „Vorbehalten Aenderungen" reeds Een van de zes Nederlandse kust vaarders, die onlangs naar Indië zijn vertrokken, om daar dienst te doen voor het vervoer van copra, heeft ln de Golf van Biskaje ernstige averij opgelopen en is, begeleid door een van de andere scheepjes, naar St. Nazaire opgestoomd. Een inspecteur van het Directoraal-generaal voor de scheep vaart heeft zich derwaarts (begeven, om zich op de hoogte te stellen. Volgens het laatste opinie-onder zoek in de Ver. Staten is de popu lariteit van president Truman ge stegen. Hij kreeg 51 procent der stemmen tegen 32 procent juist voor de verkiezingen in November van, het vorig jaar en 87 procent in 1945. door TJEEBD N. ADEMA 29 „Eén, twee, drie!" Bij twee werd de schipper van zijn stoel geheschen en vlak na de drie lag htf in de Korte Utrechtsche Dwarsstraat op de pet met het ankertje te wachten, die een oogen- blik later naar buiten geschopt werd. Baas Go vers deed de knip op de deur. „Zie aoo", zei hij, terwijl hij met voldoening naar het geld in de toonbanklade keek. „We hebbe ze vanavond weer verdiend, jong. Vind je m(Jn viseies werkelijk aardig?" „Maar natuurlijk", zei Hans. „D'r was hier van de week een kerel", zei de baas, ,.en die vond d'r niks an. Die zei: „Geef maan liever een gerookte paling." Dat was je voorganger. Je begrijpt 't zeker wel." Hans van Linschoten begreep, dat door eigen onbedachtzaamheid die voorganger vanavond zeven en een halven gulden gemist had en hg besloot een deel van zijn fooitjes aan ouwen Dirk af te dragen. „Heb je een kosthuis?" vroeg de baas. „Op het oogenblik niet", legde Hans uit. „Ik zou juist Baas Govers gaf hem glimlachend een por in de ribben. „Achter in de keuken staat een kippenladder- tje", zei hij. „Klim d'r maar op, dan kom je op de vliering en daar staat een bedje gespreid." Drie kwartier later lag Hans van Linschoten onder een gescheurd dekentje op een stroo- matras. Zijn hoofd zat vol geuren, kleuren en klanken en het duurde lang eer Morpheus zich over hem ontfermde en hem ln zijn armen nam om hem van het vette der aarde te laten droo- men. HOOFDSTUK V. Een invitatie. Toen hij een week in het Horecafbedrflf werk zaam was geweest hij was nu „intern" en had daardoor nog geen gelegenheid z(Jn ouden vriend op te zoeken kreeg hij een vrjjen middag en hij besloot dezen te besteden door naar zijn vroegere kosthuis te gaan en zijn koffertje in te lossen. Juffrouw Kaptein trok vanaf een portaaltje aan een lang touw de voordeur open en infor meerde, toen zij zijn stem hoorde, of hij in staat en bereid was, afstand te doen van de kapitale som van zeven gulden en vijftig centen. Zoo ja, dan kon hij boven komen en ontvangen worden als de verloren zoon, zoo neen, dan kon hij zich de moeite van het trappenklimmen wel besparen, aangezien het koffertje niet beneden dien prijs aan zijn rechtmatigen eigenaar zou worden uit geleverd. Dank zij de royaliteit van de gasten van „De Groote Slok", verliepen de onderhandelingen in een vlot tempo en kon het gegtjselde valiesje binnen vijf minuten te voorschijn worden gehaald, waarna de weduwe haar vroegeren kostganger vriendelijk aanbood weer gezamenlijk onder één dak te gaan wonen, met dit verschil, dat hg veel dichter bg het dak zou zitten dan zij, welk aanbod evenwel werd afgeslagen, aangezien de heer Hans van Linschoten zooals hii het uit drukte bij de directie van zijn nieuwe onder neming „en pension" was gegaan. De weduwe vergezelde hem, met veel spijt betuigingen over zjjn vertrek, de trap af en toen hij op de stoep stond, herinnerde zij zich plotseling, dat er den vorigen dag nog een brief voor hem bezorgd was, waarna zij zich naar boven spoedde om het epistel te halen. Het was een lange, lichtblauwe enveloppe en juffrouw Kaptein, die den brief een dag lang bekeken, beroken en tegen het licht gehouden had, zonder iets van den inhoud te weten te kunnen komen, stelde voor, gezamenlijk op de trap te gaan zitten om even te kijken wat er in zat. Hans van Linschoten dankte beleefd voor de hernieuwde belangstelling in zijn persoonlijke aangelegenheden, maar verklaarde nadrukkelijk, dat hij geen tijd meer had en direct weg moest, aangezien er in zijn bedrijf bijzondere gasten verwacht werden, die hij als chef de réception persoonlijk zou moeten begroeten. (Wordt vervolgd-)

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1947 | | pagina 3