gestorven
Levende stad aan
binnenzee
f Achter de schermen J
Vergald Zomergenot
Enkhuizen zoals het is en zoals
het worden zal
In September 1942 wankelde Stalin
Prettig gegriezel
te Utrecht
De bonloze sigaar
De taal der eeuwen in
geboi
mwen en
monumenten
Bijna een afzonderlijke
vrede
HGT
PÊPERHJ/S,
door
H. G. CANNEGIETER
STAVERSE PoofXTOe
c?
Winkeliers volkomen vrij
Een kordate vrouw
VOOR DE VROUW f
Wat Amerikaanse vrouwen dragen
Het gerinkel van de emmers der
schrobbende meisjes en het heldere
getingel van de Drommedarisklokken
vertellen U te Enk
huizen welke dag
het is en welk uur.
Op Zaterdag
middag is er be
drijvigheid voor de
huizen, want dan
worden stoep en
straatje geschrobd
met een vernieti
gende kracht, die
elk grassprietje 't
leven ontneemt en
iedere straatsteen
doet glimmen als
DEK05TUAATV00R^onee-een ^h<£
DE 0><^_T UIT. nen welke zoeven
de Zaterdagse beurt ondergingen.
Wanneer nu Claas Bruyn met ons
mee trok door de straten van Enk
huizen op weg naar het Peperhuis, dan
zou hij niet klagen als weleer in zijn
Noord-Hollandse Arkadia:
„Wat zagen wij all' onbewoonde
[straten
Met deernis aan, elk was met gras
[begroeit;
Een klaar bewijs, dat hier geen
[handel bloeit
Geen menigte van^ stedelingen
[draven".
Ziet de verstoorde blikken van de
meisjes wanneer visser en viskoopman
hun weg kiezen over de schone stoep
Maar de mannen trekken zich er niets
van aan en lopen gehaast, want de
afslag-sirene heeft reeds tot het be
drijven van handel uitgenodigd. Tien
duizenden guldens per dag brengt de
visserij alleen al in Enkhuizen op. Men
spreekt van een gestorven binnenzee,
maar aan de overledene komt de eer
toe, dat zij haar kinderen niet onver
zorgd heeft achtergelaten.
Men moet trouwens, in Enkhuizen
zijnde, nogal over veel fantasie be
schikken om zich te realiseren, dat de
Zuiderzee is verdwenen. De stad is
levendiger dan ooit tevoren en wie, op
de Wierdijk staande, uitkijkt op het
water ziet, zoals Norel het beschreef,
een zee zó wijd dat geen oog haar kan
overzien.
De mensen van Urk, Medemblik en
straks Volendam en Marken zien iede
re dag de winst van het land, dat zij
als verlies beschouwden, maar hier is
het meer nog volop.... de zee!
Daar varen - in Oost- en Noordelijke
richting bij tientallen de botters en
daar kruisen elkaar de witte boten.
(Van onzen specialen verslaggever)
Wij weten niet of u zich wel eens,
als leek, tussen ongeveer honderd lie
den heeft bevonden, die zich met grote
overgave wijden aan de aloude tover
kunst. Het is om, alhoewel dit mis
schien wat te plat is uitgedrukt, de
kriebel van te krijgen. Men houdt met
zorg zijn hand op de laatste sigaretten,
bang dat de vingervlugge heren u de
restanten van dit schaarse artikel zullen
ontfutselen. Men stopt u een kleine
spons in het knuistje en het volgende
moment, wanneer men de hand open
doet, komen er twee sponsjes uit. De
goochelaar Trizer uit Amsterdam, die
zich bescheiden „de man met de tien
vingers" noemt, haalde uit de zeer ge
wone neus van uw verschrikte verslag
gever een spel volkomen nieuwe kaar
ten en later verrichtte Jan Hagoort
een stunt waarbij het lachen gemakke
lijk verging. Hij leende een hoed van
een willekeurig iemand uit de zaal,
plaatste die op de tafel en toverde er
24 (lees: vier en twintig) wekkers uit
te voorschijn, die alle, bij het er uit
nemen, afliepen. Niet alleen, dat horen
en zien verging, maar het probleem
van de door-alles-heen-slapers leek
hiermede op simpele wijze opgelost.
Dit alles vond plaats gedurende het
dezer dagen te Utrecht gehouden con
gres van de Nederlandse Bond van
Goochelaars. Het is een bond van ama
teurs- en beroepsgoochelaars; er zitten
doktoren, arbeiders en onderwijzers in.
De voorzitter is Jan Hagoort, een Ne
derlander, die jarenlang in Amerika
gekleed als Volendammer de tover
stok hanteerde.
In zijn openingsrede gaf hy een over
zicht van de geschiedenis der goochel
kunst. Wij leerden hierbij o.a. dat in
1902 te New York in de achterkamer
van de goochelaar Martinka de eerste
goochelaarsclub ter wereld tot stand
kwam. Reeds in 3766 vóór Christus
werd een magische séance gehouden
aan het Hof van de Egyptische Koning.
Na al het officiële gingen de gooche
laars elkaar onderling bezig houden.
Er werd een soort tournooi gehouden,
waaruit de Amsterdamse amateur Tri
zer als overwinnaar te voorschijn trad.
De professionals Mvstica uit Utrecht
en Niberco uit Den Haag kregen resp.
de tweede en derde prijs.
Het was, alles bij elkaar genomen,
prettig griezelig, zij het dan uitsluitend
voor leken.
wier boeggolf het enige is, dat op deze
zomerdag het water beroert
Door het Staverse poortje kijken
we nog even naar het rimpel spel
op het water en zien op een ge
geven ogenblik dat spel zich af
spelen op de plek, waar eens de
dam getrokken zal worden, waar
binnen het buiten-Zuiderzeemu
seum zal verrijzen.
Hier by dit poortje, waar eer
tijds de sloepen der Oost-Indië-
vaarders aanlegden, kan men het
geheel van wat eens worden zal,
overzien.
Het vissersdorp met zijn huizen
en bedryven, haventjes en bruggen
vóór ons en als we omzien het
stoere Peperhuis met de daarom
heen gegroepeerde percelen. De
heer Kerkmeyer uit Hoorn, ver
grijsd in zijn arbeid voor 't be
houd van wat mooi was. doch jong
van hart gebleven in zijn liefde er
voor. schudt bezorgd het hoofd.
„Wat zal dat een geld kosten!"
De prachtige gevelsteen in het
Peperhuis zorgt er voor, dat we
niet te v^l door deze opmerking
afschrikken. Ziet de vissers de net
ten in onbekende diepten uitzetten,
hun kapitaal over boord smijten,
maar geen vreesdeze weten
schap is de eeuwenoude zeker-
•heid: „De cost gaet voor de baet
uit"!
Met dit woord trokken onze In-
dië-vaarders welgemoed uit om ryk-
belaan terug te keren. Inderdaad, met
rijke buit. Steek de hand achter de
verweerde balken, die het dak van het
Peperhuis stutten en men doet de ont
dekking een peperkorrel te vinden!
Tot in de nok van het dak lagen
schatten opgetast!
En wanneer dergelijke rijkdom tot
verval is gekomen, dan kwam dat niet
omdat de kosten geen baat oplever-
In enkele Belgische bladen worden
onthullingen gedaan over geschillen
die er tijdens de oorlog waren Missen
de geallieerden. In de tijd van de gio-
te Duitse overwinningen waren er cri
ses en in Sept. 1942 zag het er volgens
De Nieuwe Tijd zelfs hachelijk uit,
daar Stalin zich toen zwak betoond
zou hebben. Toen redde maarschalk je<iereen duidelijk dat het Reich plan-
beste verdediging nog altijd de aanval
is en dat het beter was Hitier onmid
dellijk aan te vallen in plaats van
hem de tyd te gunnen rustig de Bal
kan te bezetten. Maar Stalin ging
daarop niet in en Moskou achtte het
voldoende de Bulgaarse regering te
berispen voor de gewilligheid waar
mede zij zich by de bezetting van haar
land had neergelegd.
DUITSE AANVALSPLANNEN
Drie maanden later werd het voor
den, maar veèleer door gebrek aan
ondernemingszin.
De Enkhuizer van de twintigste eeuw
geeft bewijs deze zin wèl te bezitten
Al zyn ook de havens verzand, om
maar eens het woord van Eric van
der Steen te gebruiken, het bleek geen
hinderpaal voor hem om zyn produc
ten als zaden en tulpen af te leveren
in alle hoeken van de wereld.
Kyk naar de jonge, bloeiende in
dustrie van betonvlechterij en hout
bewerking,' van papier- en koekfabriek
Dit alles maakt van Enkhuizen een
levende stad aan een zee, die dood
heet te zyn. Een plaats, waarin mensen
wonen, die hun krachten zullen in
spannen tot het uiterste, om er te
scheppen een museum, dat een natio
naal 'bezit zal zijn, doch tevens een
getuigenis van Enkhuizen's herwonnen
glorie.
GERHARD STAVENUITER
Timosjenko de situatie.
Timosjenko werd opperbevelhebber
van het Rode Leger na de eerste Rus
sische nederlagen gedurende de oor
log tegen Finland in 1939'40. Als
opvolger van Worosjilov was zyn eer
ste taak, door het meesterlijk offen
sief tegen Wiborg, een einde te ma
ken aan deze voor het prestige dei-
Sovjets schadelijke oorlog. Van de
volgende maanden maakte Timosjen
ko gebruik om het Rode Leger gron
dig te reorganiseren.
Toen kwam de Lente van 1940. In
het Westen triomfeerde de Wehr-
macht. Stalin was steeds meer en
meer toegevend tegenover Berlijn. Op
nen smeedde voor een plotselinge
aanval tegen de Sovjet-Unie. Stalin
helde meer en meer naar het defai
tisme over. Het kwam er op aan tyd
te winnen, meende hy. Timosjenko
daarentegen, bevestigde zyn gren
zeloos vertrouwen in het zegevierend
offensief van „zijn" leger. Veel meer
dan de opperbevelhebber van het le
ger dan van de dictator van het Krem-
lin komt de boodschap: weerstand tot
het uiterste, die door Molotov, enke
le uren na de aanval van 22 Juni 1941
werd voorgelezen.
Enkele maanden later bracht Timo
sjenko de Duitse troepen tot staan
vóór Moskou. Het regende eretekens
voor de schitterende strateeg. Maar
de vergadering van de Opperste Sov-, T jis„he rots is niet ver van
jet werd er slechts éen stem gehoord,jtooJ Ren jaar later was er
die voor een politiek van niet toege- veranderd-
ven pleitte. De volslagen mislukking
van het bezoek van Molotov aan Ber
lijn, in November 1940, zette Timo
sjenko er toe te beklemtonen dat de
In het centrum der sigarenindustrie.
Gisternacht hebben tWee als militair
geklede personen een gewapende over
val willen plegen in het huis van de
55-jarige boekhouder J. H. van Lin-
schoten aan de Schieweg te Rotterdam,
Einunoven, heeft de bonvrye sigaar maar de opzet mislukte dank zy het
ernstige beroering verwekt onder de kordate optreden van de vrouw des
winkeliers en hun klanten. De vraag huizes. Omstreeks half één werd er ge-
naar sigaren kan door de bestaande beid. Mevrouw van Linschoten drukte
voorraad niet worden gedekt Menig- boven op het electrische knopje, waar
een tracht partyen sigaren te hamste- door de deur openging. Toen zij van
ren, omdat men algemeen van me- beneden hoorde roepen „telegram',
ning is, dat de industrie over te wei- liep zij de trap af en zag twee als mi-
nis tabak beschikt om aan de norma- litair geklede gemaskerde mannen in
le behoefte te kunnen blijven vol- de deuropening staan. Een van de man-
doen. Tal van werknemers in de si- een dreigde haar met een stengun en
garenindustrie zijn van mening, dat wdlde haar passeren om naar boven te
hoewel maatregelen zyn genomen om gaan. De vrouw pakte met een forse
smokkelhandel tegen te gaan, door greep de loop van de stengun, duwde
een uitvoerverbod, deze toch zal toe- deze een andere richting uit en gilde
nemen, met name naar België en naar boven om haar man. Deze kwam
Duitsland. toegesneld en gezamenlijk drongen zy
In 's Gravenhage is in de vroege indringer weer de trap af. In het
ochtend eveneens een run ontstaan op portiek ontstond daarna nog een wor
de sigarenwinkels. Algemeen is de steling tussen den boekhouder en den
klacht van de winkeliers, dat hun indringer die ten slotte op de vlucht
voorraden te klein zyn om aan de sloeg, zijn makker achterna. Van de
grote vraag te kunnen voldoen. Zy i daders ontbreekt echter elk spoor,
zyn van mening, dat door een verho
ging van het rantsoen de moeilykhe-
den effectief zouden zyn opgelost.
ele winkeliers stellen zich op het
standpunt, dat zy een belangrijk deel
van hun voorraad dienen te reser
veren voor hun vaste klanten, ter
wijl zij daarnaast slechts sigaren,
veelal in een beperkte hoeveelheid
van ongeveer tien stuks, verkopen
aan die personen, die de tabaksbon
nen in hun winkels besteden. Zy heb
ben zich niet afgevraagd of dit toe
laatbaar is.
Van de zyde van de economische
politie te 's Gravenhage vernemen
wij, dat deze dienst de winkelier vol
komen vrijlaat in de wyze van ver-|
koop zijner sigaren. "Er bestaat geen
wettelijke regeling op grond waarvan
wy den winkelier zouden kunnen ver
bieden sigaren tegeiyk met de siga
retten of sigaren in een beperkt quan-
tum te verkopen", aldus wordt van
deze zijde betoogd.
(Nadruk verboden).
Er bestond vroeger een liedje, door
drankbestrijders gezongen, dat de ge
noegens van het natuurleven in de
zomer beschreef, ên waarvan het re
frein luidde: „Met die vreugde is 't
gedaan, komt er een dronken zwetser
aan". Maar nu de dronken lieden langs
de weg'gelukkig tot de zeldzaamheden
zyn gaan behoren, blijft er helaas nog
veel over, dat het zomergenot bederft.
En zy, die het voor anderen bederven,
zijn zich hiervan evenmin bewust als
vroeger de dronken man dit was Daar
om kan het geen kwaad, hun aandacht
eens te richten op de onwelvoeglijk
heden, die menigeen bedrijft zonder
zich schuldig te voelen.
Een van de technische uitvindingen,
welke wy bijna zouden vervloeken om
het misbruik, dat men ervan maakt, is
de radio. Want wie zich verlustigt in
de muziek of de toespraken, die door
dit instrument tot hem komen, neemt
zelden de voorzorg, zyn buren hiermee
geen last te bezorgen. Vooral in de zo
mer kan dit ongewenste lawaai een
foltering worden voor mensen, die in
hun tuintje van het mooie weer genie
ten. Het kan dan zo vredig zyn, wan
neer men niets om zich heen hoort dan
het gekweel of gescharrel van de vo
gels en het gezoem der insecten. Maar
in een belendend tuintje zit eveneens
een familie, en deze verkiest het ge
kreun van een negers nabootsende heer
of juffrouw boven de vredige geluiden
der natuur. De luidspreker schalt luid
keels uit de openstaande ramen en de
op zomerstilte beluste buren zijn ge
noodzaakt de sentimentele grollen van
kreuners en saxofoons mede te aanho-
Voor de meeste mensen is de Zondag
de enige dag om zich in zomergenot te
vermeien. Maar elke Zondag steevast
raast de stem van een opgewonden
mijnheer, die zich bij een voetbalwed
strijd druk staat te maken, hun door de
orep. Daar is geen ontkomen aan; zij
kunnen radeloos van de ene naar de
andere plek lopen, hun toevlucht zoe
ken in een landelijk café of bij een
verre vriend ergens buiten. overal
schreeuwt de voetbal-maniak zijn
klanken door het zomers heelal. En dan
des avonds, als na een drukkende dag
de mensen in de stad voor het open
venster of op hun balcon wat koelte
opvangen! Dan omringt hen een ge
jammer en geredeneer van alle kan
ten: twee hoog en drie hoog links en
rechts, ieder heeft zijn toestel op het
luidst aangezet, en ieder werpt' zijn
eigen program door de stille straten.
De zomeravond is een heksensabbat
geworden in plaats van een verpozing.
Hebben wij niet gelezen, dat zelfs de
Friese meren door dergelijk kabaal van
luidsprekers worden verontrust? Met
een variant op het oude drankbestrij
derslied kan men verzuchten: „Met de
vreugde is 't gedaan, heeft iemand zijn
radio aan!"
Toch zou dit euvel gemakkelijk te
verhelpen zijn, zodra ieder niet uit
sluitend om zichzelf, maar ook aan an
deren dacht. A*- men de radio alleen
maar gebruikte, wanneer men er se
rieus naar luisterde en dus haar dienst
beperkte tot enkele ogenblikken. Maar
voor velen is dit kostelijke instrument
slechts een lawaai-machine, die heel de
dag door de stilte verdrijven moet. Ve
len weten niet eens, wat er gespeeld cf
gesproken wordt; zij bemerken de
radio eerst, wanneer het geluid zwijgt,
zoals iemand die aan het gedreun van
een motor of het geruis van een wa
terval gewend is geraakt. Doch ook bij
bescheiden gebruik dient men het ge
luid zodanig te dempen, dat men zelf
ervan kan genieten zonder zijn buren
te hinderen.
De radio is niet de enige kwelling,
die het zomergenot kan vergallen. Wij
kunnen ook als kampeerder, als weg
gebruiker, als reiziger in bus, trein of
tram, als logé of pensiongast nog ont
zettend veel leren, alvorens wij de al
oude spreuk in practijk hebben ge
bracht, welker toepassing alleen een
harmonische samenleving waarborgt:
„Wat gij niet wilt, dat U geschiedt, doe
dat ook aan een ander niet".
CHURCHILL NAAR MOSKOU
Weinig, zeer weinig mensen zyn er
zich bewust van, dat Hiiier in Sept-
tember 1942 dienter bij de overwin-
ning stond dan na de ineenstorting
van Frankrijk. Het dubbel offensief
van von Bock tegen Staimgrad en de
Kaukasus had, op het nipper.je af, de
Russische kolos bijna verstikt.
Churchill achtte de toestand z~> ern
stig dat hij naar Moskou reisde. In te
genstelling met de persberichten wa»
zyn onderhoud met Stalin allesbehal
ve hartelijk. De rode dictator ver
klaarde zonder omwegen dat alleen
net onmiddellijk vormen van een twee
de front op de westkust van Europa
de Sovjet-Unie van een dreigende ne
derlaag kon redden. Churchill wijs ge
worden door de les van Dieppe, en
kele weken voordien, antwoordde dat
het vormen van een tweede front on-
mogelijK was.
Stalin liet daarop verstaan dat het
voortzetten van de oorlog door de
Sovjet-Uniè problematisch werd,
waarop Churchill verwees naar de
todstand van Groot-Brittannië na Juni
1940; de Engelsen hadden toen alleen
gevochten en zij zouden het desnoods
nog doen.
AFZONDERLIJKE VREDE?
Het lijkt wel dat, kort daarop Stalin
op een vergadering van de Opperst»
Sovjet, de kwestie opgeworpen heelt
van een afzonderlijke vrede met het
Derde Rijk.
Als naar gewoonte waren Molotov en
Worosjilov het eens met Stalin, ande
re leden aarzelden. Timosjenko ech
ter verklaarde dat hij „het feodale
Britse leger" missen kon en dat de
Russen in staat waren tegen iedereen
de oorlog te winnen.
Kort nadien werd het VTe Duitse
leger bij Stalingrad vernietigd. Door
een geniale tangbeweging was Timo
sjenko er in geslaagd de grote Wolga-
stad te bevrijden. De oorlog nam een
andere wending. c
Maar de palm van de overwinnaar
werd hem onthouden. De lauweren
waren voor de jonge maarschalk Ro-
kossovski.
Twee Noorse onderzeeboten, de „Ula" en de „Ulstein", zijn voor een bezoek
aan ons land in de Rotterdamse haven aangekomen.
J_|oewel op het gebied van mode de Parijse „haute couture" nog steeds
de boventoon voert en deze ook wel zal blijven voeren, worden de
nieuwste modesnufjes uit het land van Uncle Sam toch door vrouwen
uit alle delen der wereld gaarne met een critisch oog bekeken en
dikwijls.... ook nagevolgd! Sprekende getuigen hiervan zijn wel de
plastic regencapes en -mantels en de plastic tassen. De regenkleding
heeft in ons vochtrijke landje een geweldige ontvangst genoten, ondanks
het feit, dat ze de naam heeft van niet al te duurzaam te zijn. Maar een
met-duurzame regenmantel is altijd nog beter dan helemaal geen regen
mantel, dachten veel Hollandse vrouwen, met het gevolg dat het humeur
van menig kleurgevoelig mens, in tegenstelling met
vroeger, dadelijk enige graden stijgt, wanneer een Schouderloze
regenbui vele blauwe, rose en gele capes en mantels japonnen
tevoorschijn doet halen.
flfn de tassen is, naar ik meen te kunnen con
cluderen, een minder gunstig onthaal te beurt
gevallen. Ze zijn wel mooi, maar over het algemeen
hoort men toch, dat zo'n plastic tas zo glimmend
en protserig is. En het handtasje neemt nu eenmaal
een speciale plaats in tussen de eigendommetjes van
een vrouw; daarom dient het iets fijns te zijn, iets
dat je, hoe meer je er (in 't geheim!) naar kijkt,
steeds mooier vindt.
Qf echter het nieuwste modesnufje, dat ons van
over de grote plas bereikte, een dergelijke
navolging zal vinden, is volgens mij zeer de vraag,
4 zou ket 4116611 al ziJn om het verschil in
klimaat En zelfs wanneer de door De Bilt voor
spelde „warme zomer" inderdaad komt, dan nóg
zal waarschijnlijk het Hollandse gevoel van
degelijkheid het niet „comme il faut" vinden,
zich op straat te vertonen met „schouderloze"
japonnetjes, zoals die in Amerika deze zomer
in de mode zijn. Wel wordt ook daar dit model
in hoofdzaak gedragen bij buitenpartijtjes en
picnics, en gebiedt zelfs het Amerikaanse fat-
soensgevoel, dat men, wanneer men een visite
wil afleggen, de naakte schouders met een
bolero bedekt, doch niemand zal het hoofd
in" dp"«tirfwanileer 6en meisje, gekleed in een dergelijk japonnetje, zich
rénM oonl' waarom ook? Het is maar een „1'histoire se
wVnLï!n ?ngtn. 00k niet de dames in de middeleeuwen zo gekleed?
h ib- aarbij nog vernemen, dat de nieuwste modekleuren van
°n °Ufen deze z°mer zwart, donkerblauw en heel donker taupe
en zyn, dan wordt daarmede de juistheid van dit gezegde, althans
voor zover het de mode betreft, geheel aangetoond. ELS
en zwarte kousen
