De S.D. in „eigen" kring
Df ZW/vBTÊ SCHADUW
I
I
am ee om
3
D
i ph/uShave ii
Achter de schermen
van de Oorlog
im
AN NELLE
Geld volop, maar wie praat
wordt vermoord
Van der Waals heeft een
vreemde verdediging
r
tot bijna de enkels
Het toppunt van
WuHILVERSUM, I
ooori
p VEN MIN als men het Nederlandse
verzet met een enkel woord kan
omschrijven, evenmin is het mogelijk
om het apparaat, dat de vijand er te
genover stelde, met een enkel woord
te kenschetsen. Na een langdurige
strijd om de macht tussen allerlei tra
wanten van Hitier, werd omstreeks dé
herfst Van 1940 het R.S.H.A. (Reichs
Sicherheits Haupt Amt) onderverdeeld
in zes afdelingen, I en II omvatten de
Verwaltung, III was de S.D., die eigen
lijk partijorgaan bleef, IV was de Sta-
po (Staatspolizei), V de Kripo (Kri-
minalpolizei) en VI de Auslandsnach-
'richtendienst. Himmler, Heydrich en
Kaltenbrunner stonden aan de top.
ui
Omdat alle beambten hetzelfde uni
form met de letters S.D. droegen, werd
in het Nederlandse spraakgebruik
(daar wij uiteraard minder interesse
voor de interne samenstelling dan voor
de zich openbarende gruweldaden had
den) het gehele apparaat kortweg als
S.D. aangeduid. Daarnaast werkte de
contra-spionnage, de dusgenaamde Ab-
wehr. Van laatstgenoemde dienst was
Giskes de leider. Bij de S.D. waren de
hoofdpersonen dr. Barster (die waar
schijnlijk binnenkort ons land zal ver
laten, om in Italië, waar hij ook werk
te, als oorlogsmisdadiger te worden ge-
Vonnist), Schreieder, die het „Enge-
land-Spiel" met de radiozenders speel
de en Ernst May, die in Maart 1941 als
Kriminal-Obersekretar naar Nederland
kwam.
'pWEE DINGEN WAREN (buiten de
wreedheid jegens slachtoffers) ken
merkend voor de arbeid van de S.D.
In de eerste plaats een vrijwel ongel?-'
miteerd gebruik van geld, dat Rost van
Tonningen grootmoedig ter beschik
king had te stellen, en in de tweede
plaats een strenge discipline in eigen
kring.
Voor wat het laatste betreft moge
hier een enkel voorbeeld volgen. De
Nederlandse S.D.-er H. Blauw, zoon
van een schoolhoofd, zou iets te veel
hebben verteld aan de eigenaar van 'n
bekend Haags restaurant, waar voor
aanstaande Duitsers -hun nachtfeesten
hielden. Toen dit uitkwam werd de
man direct op transport gesteld naar
Duitsland; een maand later kwam zijn
as in een urn op het bureau van de
S.D. aan. Zijn vader werd er telefo
nisch van in kennis gesteld, dat hij het
pakket kon afhalen,
Een ander voorbeeld. Hauptsturm-
führer Sprey had de leiding van een
op Zorgvliet gevestigde school voor
Duitse spionnen, die voor het werk in
Engeland waren bestemd. De man
schijnt een fout te hebben gemaakt en
werd in het voorjaar van 1944 te Ha
ren opgesloten op de formele beschul
diging homo-sexueel te zijn. Daarop
stond voor S.S.-lieden de doodstraf.
Rauter kwam persoonlijk naar Haren,
om het vonnis mee te delen. De
Hauptsturmführer mocht echter „de
eer aan zichzelf houden". Hij kreeg 'n
revolver in zijn cel en schoot zich
's nachts dood. Zijn verloofde juffrouw
Glatsel, bleef na het gebeurde rustig
aan het werk als secretaresse van de
S.D.-chef Deppner.
£JE S.D. .HIELD ZICH bovendien aan
het principe, dat verraders, die niet
meer van nut konden zijn, gevaarlijk
waren. Zij beschuldigen er thans hun
roegere medewerker Van der Waals
van, dat hij twee moorden op zijn ge
weten heeft, die met zijn „werk" niet
te maken hadden. Als/slachtoffers zou
den gevallen zijn een zekere Van der
Meer en de Duitser Mossinkoff. Van
der Waals schijnt daartegenover aan
te voeren, dat hij uit zelfverdediging
heeft gehandeld, omdat Schreieder de
ze mensen zou hebben opgedragen Van
der Waals, toen hij niet meer van be
lang was, uit de weg te ruimen. Spion
nen onder elkaar! Het zal moeilijk uit
te maken zijn. wie van deze meesters
in het camoufleren en toneelspelen ge
lijk heeft en wie liegt.
Van der Waals schijnt het zelfs aan
te durven thans te beweren, dat hij bij
de S.D. heeft gewerkt in opdracht van
een Engelse chef. aan wie hij volko
men was overgeleverd. Ook in dit op
zicht heeft hij de schijn nogal tegen.
Immers: hi.i is in Seotember 1943 met
het schip „Excelsior" (onder comman
do van de beruchte verrader Aben)
naar Zweden geweest om daar een op
dracht als agent-provocateur uit te
voeren in de kringen van de Neder
landse consul. Heeft hij ooit mooier ge
legenheid gehad, om aan het „mede
werken tegen zijn zin" een einde te
maken? Hij kwam echter via Duits
land snel naar Den Haag terug, omdat
het Nederlandse Inlichtingenbureau
onder-leiding van majoor Somer hem
op het spoor was en ieder "ogenblik
kon toeslaan.
De bureaux van de belangrijkste af
delingen van de S.D. waren tot eind
1941 gevestigd op Binnenhof 7, daarna
op nummer 4 en midden 1943 op num
mer 20. Op 1 Juli 1944 vertrok men
naar Zeist, twee maanden later naai;
Zwolle, op 4 April 1945 naar Haren
bij Groningen, op 16 April kwam weel
een deel van de leiding terug naar Den
Haag en op 6 Mei was het bloedige
spel, dat op 2 April 1941 begonnen was,
ten einde.
Maar eer het zover was
In ons nummer van morgen-
V. D. WAALS LEVERT
EEN SLACHTOFFER
VOOR 5000 GULDEN
door Jan Dirk van Exter
Coovnmt K D.P.
De kastelein van het grens-café ver
sterkt de Lange nog in zijn mening.
„Dat heb je goed gezien jongen", zegt
hij vertrouwelijk. „Het is hier niet
meer, wat het geweest is. Ik heb niets
met die moderne smokkelarij op. Ge
wetenloze kerels zijn het. En het
mooiste is nog, dat ze de boel beder
ven voor smokelaars van de oude
stempel. Wij zijn zelf ook bang voor
die nieuwe smokkelaars. Ik zal je
vertellen dat de mensen van hier te
genwoordig hun luiken extra goed
dichtmaken. We weten, dat die lui
voor niets staan. Als ik jou een goede
raad mag geven, smeer 'm dan, voor
het te laat is".
Als de Lange weer buiten komt,
deelt hij zijrl ondervindingen aan de
Chef mede, die aandachtig luistert.
„Het is jammer, dat je zo weinig
"bent opgeschoten, Lange", zegt hij.
„Maar ja, dit bevestigt nog mijn over
tuiging. dat we hier met gevaarlijke
tegenstanders te doen krijgen. Het
eerste wat we nu zullen doen is een
hotelletje opzoeken om daar wat te
slapen. Morgen zullen we dan wel
verder zien. Misschien komt het toeval
ons wel te hulp".
Maar bijna tegelijkertijd, dat de
Chef en de Lange op weg zijn naar
een onderdak voor de nacht, raast een
smokkel-pantserauto over de grens,
dood en verderf zaaiend onder al wie
het zou wagen haar tégen te houden.
Tragisch ongeval te
Aalsmeer
Woensdagochtend tegen negen uur
is het negenjarig zoontje Andries van
de familie Beitel te Aalsmeer bij het
vasthouden aan een auto over de brug
hij de Centrale Aalsmeerse veiling zo
danig komen te vallen, dat het kind
bijna direct daarop aan de bekomen
verwondingen is bezweken. Dit is
reeds het derde zoontje, dat de familie
op tragische wijze verliest. Het eerste
overleed aan de gevolgen van ver
wondingen door een hooivork tijdens
de bezetting, het tweede aan een plot
selinge ziekte.
Twee modehuizen te Amsterdam
hielden in hotel „Des Pays Bas" een
show van hun voorjaarscollecties ja
ponnen en hoeden. Het nieuws van
deze show was in de eerste plaats
de rok. die weer langer geworden is
en thans bijna tot de enkels reikt.
Vele rokken zijn voorzien van
volants, of ook wel kanten strookjes,
die aan de zoom zijn genaaid. Het
zelfde effect wordt bereikt met iets
langere kanten onderjurken, die dus
iets met een randje onder de zoom
uitsteken. Bij de japonnen overheerst
Graf van de onbekende
soldaat in de V S
Een in de tweede wereldoorlog ge
dode onbekende Amerikaanse soldaat
zal posthuum de eremedaille van het
Congres ontvangen en op het kerkhof
te Arlington begraven worden. De
daartoe benodigde wet is door presi
dent Truman getekend.
Na de eerste wereldoorlog werd
eveneens een onbekend Amerikaans
soldaat op deze wijze geëerd. Zijn
graf wordt dag en nacht door gewa
pende schildwachten bewaakt.
door J. D. v. Exter
167. Pim, Pam en Pom rennen door
de poort, die toegang tot het kasteel
geeft en ja hoor, de woedende menigte
achter hen volgt hen zonder aarzeling.
Als de drie honden vlak bij het hol
zijn gekomen, trekt Pim, om de maat
vol te maken, een lange neus tegen
zijn achtervolgers en dan duiken ze 't
gat in. Voor de tweede maal worden
de glimwormpjes in hun slaap ge
stoord.
„We vertellen je straks alles wel",
zegt Pim hijgend tegen David, die
v akker schrikt. „We hebben nu geen
tijd". En ze rennen de gang in, naar
de deur toe.
168. Nu wordt het tijd, want daar
komen reeds de eerste dieren de gang
binnenrennen. Voorop.de razende big-
genheer. Vlak achter hem de beer. Zij
zien de bescheiden glimwormpjes, die
beleefd een kaarsje hebben aangesto
ken, niet eens. Zo'n haast hebben ze.
De glimwormpjes begrijpen er nu he
lemaal niets meer van. „Eerst zagen
we nooit iemand", moppert een van
ben. „Maar nu vind ik, dat we teveel
van het goede krijgen. En beleefd kan
ik zeook niet vinden". „Geduld, gé-
duld"y*zegt David goedig. „Straks zul
len ?e ons alles vertellen".
de wijde rok in tegenstelling tot de
tailleurs, waar ze zó nauw is, dat
een split nodig is om het lopen mo
gelijk te maken. Bij de mantel-
costuums worden de jasjes nauw
aangesloten aan de taille gedragen
om met een wijde klok op de nauwe
rok te vallen.
Wijde rokken overheersen ook bij
de avondjaponnen. Het bovenstuk van
deze toiletten heeft gefronste lijfjes,
want de rug wordt bloot gedragen.
De middagjaponnen bestaan veelal
uit drie delen rok, blouse en
bolero. De bolero wordt dan gevoerd
met dezelfde stof als die, waaruit de
blouse is vervaardigd. Pasteltinten
voeren de boventoon, in tegenstelling
tot het vorige seizoen, toen de felle
kleuren meer en vogue waren. Zwart
blijft echter een geliefde dracht.
De meeste variatie vertonen de
hoeden, die bijna alleen uit stroo zijn
vervaardigd. Er waren kleine dopjes,
die aan opgerolde pannekoeken de
den denken, naast extra vagante
grote hoofddeksels, die alleen door
grote vrouwen kunnen worden ge
dragen. Als decoratie van de hoeden
werden bloemen gedragen. Vele had
den voiles, die onder de kin worden
dichtgeknoopt.
Bij vergissing
onderscheiden
Dezer dagen deed zich een niet
onvermakelijk geval voor. De Goe-
senaar P. Schuite, jarenlang ar
beider in de Wilhelminapolder en
thans werkzaam bij de gemeente
reiniging, een echte landrot dus,
kreeg een schrijven dat hem de
medaille voor 24 jaren trouwe
dienst bij de.Kon. Ned. Marine
was toegekend.
Van zijn verbazing bekomen, heeft
de man prompt zijn onderschei
ding via de Soc. Dienst van het
Ministerie van Oorlog geretour
neerd.
Bij de landbouwer
Veneman aan de
Maardijk 83 bracht
een koe drie kal
veren ter wereld.
xDe huwe
lijkszwendelaar Anneveld, die o.a. een
meisje in Velp oplichtte, vijpr een be
drag van f 24.000 werd door de Arn
hemse rechtbank, conform de eis ver
oordeeld tot 2i/2 jaar gevangenisstraf,
—x— In de ouderdom van bijna 102
jaar is de heer A. de Haan, de oudste
inwoner van Gennep, overleden. In
1946 werd op feestelijke wijze zijn
honderdste verjaardag gevierd. x
In de handweverij „de Knipscheer" te
^Laren wordt een gobelin vervaardigd
van 2y2 bij 3 meter, dat bestemd is
voor een der zalen van het gebouw dei-
Tweede Kamer. Het ontwerp is van de
kunstenaar Jaap Bouwman en het is
een voorstelling, ontleend aan de
Griekse mythologie. xPrins Bern-
herd heeft het beschermheerschap aan
vaard van de Nationale bond van oud-
gemobiliseerden en oud-strijders „Het
Mobilisatiekruis". xTe Boxel is op
34-jarige leeftijd overleden mej. Elise
Soer, een der eerste vrouwelijke leden
van de Mij. der Ned. Letterkunde.x
Kening George en koningin Elizabeth
zullen in het begin van het volgend
jaar via het Panama-kanaal naar
Nieuw-Zeeïand en Australië reizen. Ten
paleize werden berichten, volgens welke
wellicht een bezoek zou worden ge
bracht aan Malakka, Ceylon, India en
Pakistan, tegengesproken.
De K.L.M. feliciteert jarige
passagiers
Sinds enige weken gaat hét feit; dat
passagiers hun verjaardag aan boord
van een KLM-vliegtuig vieren, niet
meer onopgemerkt voorbij. Op de pas
poorten kan de passage-afdeling zien
of een passagier zijn verjaardag tijdens
de reis zal vieren.
Is'dat het geval, dan biedt de gezag
voerder, namens de KLM zijn geluk
wensen aan de jarige aan en overhan
digt een cadeautje.
gemak
Ga óók genieten van het voordeel en
gemak der moderne scheermethode
met de „PHILISHAVE", het Philips
electrischdroogscheerapparaat.Vraag
Uw handelaar een demonstratie.
PHILIPS
Programma voor Zaterdag
3oi mi Nieuws-
LUISTEREN berichten om 7, 8,
7, 8 en li uur.
NAAR.K.R.O. 7.30 Mor-
.in,,, i gengebed; 7.45
STAALBAARD
Ook UW baard vliegt eraf!
N.V. PHILIPS' VERKOOP* MAATSCHAPPU
VOOR NEDERLAND-EINDHOVEN
„Maria ter ere"; 8.15 „Pluk de dag";
9 Voor de vrouw; 9.05 Ochtendcon
cert; 10 „Klein, klein kleutertje";
10.15 Gr.pl.; 11 „De zonnebloem";
11.45 Gr.pl.; 12 Angelus; 12.03 Or
gel; 12.30 Weeroverzicht; 12.33 Or
kest Klaas van Beeck; 12.55 Zonne
wijzer; 1 Ned. strijdkrachten; 1.30
Vervolg Klaas v. Beeck-orkest; 1.50
Film en Toneel; 2.10 Gr.pl.; 2.20 En
gelse les; 2.40 Ned. kamerkoor;
3.15 Concert der jongeren; 3.45
K.R.O. kiosk; 4 Gr.pl.; 4.20 „De vlie
gende Hollander"; 4.30 De schoonheid
van het Gregoriaans; ,5... „De Wig
wam; 6. Piano-duo; 6.15 Journ.
weekoverzicht; 6.30 Ned. strijdkrach
ten; 7.15 Uitzending voor de Neder
landers in Duitsland; 7.30 Muzikale
aardrijkskunde; 7.30 „Banden die bin
den"; 8.05 De gewone man; 8.12
„Wie weet. hoe deze plaat heet; 9.30
„Pluvier knapt het op"; 10 Om het
wereldkampioenschap schaken; 10.07
Weekend-serenade; 10.37 Actualitei
ten; 10.45 Avondgebed; 11.25 Con
certgebouworkest.
HILVERSUM II, 415 m. - Nieuws
berichten om: 7, 8, 1, 6, 8 en 11 u.
V.A.R.A. 7.15 Gr.pl.; 8.18 Lichte mor
genklanken; 9.30 Waterstanden; 9.35
Koorzang (grpl.); V.P.R.O. 10 Mor
genwijding; V.A.R.A. 10.20 Radio-
feuilleton; 10.35 Gr.pl.; 11 Uitzen
ding voor de arbeiders in de continu
bedrijven; 12 Malando en zijn tango
rumba orkest; 12.30 Weerpraatje;
12.33 Johan Jong (orgel); 1.20 The
Ramblers; 1.50 Hawaiïan-orkest (gr.-
pl.)2 Als een bonte vogelvlucht;
2.15 Harmonie-orkesten; 3 Geloven
wij nog in het socialisme?; 3.15 Veel
gevraagde platen; 4. Wij roepen U;
4.15 binnen zonder kloppen; 4.45 Ar
tistieke staalkaart; 5.05 Het N.V.V.
spreekt een woordje mee; 5.15 Om-
roepkamer; 6.15 Sportpraatje; 6.30
Om en nabij de twintig; 7. Campoli
(viool); V.P.R.O. 7.30 Cyclus; 7.45
„Wat vrijz. prot. schreven"; V.A.
R.A. 8.15 Weekend-orkest; 8.45 Laat
de mensen zingen; 9.15 Socialistisch
commentaar; 9.30 En nuoké;
10.30 De vrouw in de mist; 11.15
Hobby-hoek; 11.30 Kwartet Jan Cor-
duwener.
TJEERD ADEMA JsSl
Meneer De Vries, een jonge landarts, die een hoofd boven de anderen uitstak,
was gratis in consult geroepen door mevrouw Bassing, die hem het gebit van
haar dochtertje beschreef en zich al geruime tijd had afgevraagd of het kind
niet nodig een beugeltje moest hebben.
Mevr. Visser, de echtgenote van een bekend strafpleiter, had zich met haar
vriendin, de vrouw van apotheker Van den Brink, in een hoek op een sofa
genesteld, zó veilig ver van de anderen, dat ze de karaktereigenschappen, mits
gaders de japonnen van alle aanwezige dames ongestoord aan een scherpe critiek
kon onderwerpen.
Bij de grote grijsmarmeren schoorsteenmantel stond een jonge man in smoking,
de enige zoon van de kaashandelaar Beekman, met een knap meisje te praten.
Zijn vader exporteerde jaarlijks honderdduizenden kilo s Edammers naar
Spanje en Zuid-Amerika. Het was algemeen bekend, dat hij er rijk door
geworden was, maar de zoon voelde er niets voor in zijn voetsporen te treden.
Die had van jongs af een voorliefde voor detectiveromans, welke hg dan
stilletjes mee naar bed nam en welke hem zo boeiden, dat het schemerlicht
van de aanbrekende morgen door de ramen van zijn kamertje arong eer
hij er toe kon besluiten het boek onder zijn kussen te stoppen.
Hoe nieuwsgierig hij ook naar de afloop van elke raadselachtige geschie
denis was, hij keek nooit te vroeg naar de laatste bladzijde, maar trachtte
zelf uit de loop van het verhaal op te maken wie van de daarin voor
komende personen de moordenaar of de eervergeten schurk was geweest.
Toen zijn vader hem een volontairsplaats op het kantoor had willen geven
had hij nadrukkelijk geweigerd en, tot grote ontstemming van zijn ouders
bekend gemaakt, dat hij bjj de politie wilde.
Er waren harde woorden gevallen, maar de jongen had ten slotte zijn zin
gekregen.
Hg liep nu in een keurige inspecteursunform rond en had misschien
ook daardoor de bjjzonder aandacht van Marietje van Beveren, de enige
dochter van een rechtzinnige predikant der Nederl. Hervormde gemeente, die
met vrouw en dochter mede tot de gasten behoorde.
Marietje had gewild, dat de jonge man zich ook deze avond in uniform
zou vertonen, maar hjj was niet voor haar aandrang bezweken.
Het meisje en hij hadden enige jaren geleden tegelijk hun eindexamen ge
daan en keken tijdens hun vrolijk gesprek tersluiks naar de directeur van
hun H.B.S., die zij op school altijd „de Ouwe" hadden genoemd, maar die zij
thans beleefd als meneer Bassing begroet hadden.
„Zie je wel hoe hij naar ons staat te gluren?" vroeg Marietje. „Ik kan er
niks aan doen,_ Henk, maar ik heb altgd nog het gevoel, dat hg zo dadeigk
naar ons toe zal komen om te zeggen, dat we onze tgd niet'mogen ver
luieren!"
Inspecteur Beekman glimlachte.
„Dat gaat wel over," zei hg. „Ik heb me er alleen over geërgerd, dat hg
bg de begroeting mgn naam totaal vergeten bleek te zgn."
„Hg heeft minder hart voor zgn leerlingen dan een boer voor zgn kippen,"
zei het meisje, maar ze wendde haar gezicht dadeigk weer af, toen ze zag,
dat „de Ouwe" in haar richting stond te gluren.
„Zouden we vanavond nog dansen, Henk?"
„Ik vrees van niet," zei hg, de kring rondziende. „Er zgn weinig jongelui.
Ik veronderstel, dat de meesten wel aan het bridgen zullen slaan, maar
misschien
Hij brak de zin af, toen hg de predikant naar zich toe zag komen.
„Henk, jongen, waarom zien we je zo weinig?"
„Hg heeft het verschrikkelijk druk, vader," zei Marietje glimlachend.
„Elke dag paradeert hg met zgn sabel door de straten om de jonge meisjes
de ogen uit te steken."
„Toch niet met die sabel?" vroeg de predikant glimlachend.
„Stel U gerust, dominéé," zei de inspecteur. „Het ding zit zo vastgeroest,
dat ik het nog nooit uit de schede heb kunnen krijgen. Maar ik heb het wer-
keigk druk. Morgenavond kom ik weer in de nachtdienst. Het ergste is, dat
ik dan overdag moet slapen en aangezien mijn kamer in buurmans tuin uit
kijkt en de goede man twaalf kinderen heeft
„Slachtoffer van je beroep, beste jongen," zei de predikant. „Als je mis
schien verwacht, dat ik medelijden met je zal krggen heb je 't mis. Je had
rustig kaas kunnen verkopen in plaats van je druk te maken met inbraken
en burengerucht. Dan had je net zo lang kunnen slapen als Marietje, die we
's mórgens om half tien nog niet uit haar bed kunnen krijgen."
„Vader!" riep Marietje verwijtend.
De predikant bleef een ogenblik lachend naar zgn dochter kgken en liep
daarna met uitgestoken hand dokter Van Bremen tegemoet, die juist een
welgelukte poging had gedaan, zich van 't gezelschap van de oude mevrouw
Jaarsma te bevrgden, die hem zeer uitvoerig de symptomen van haar lever
kwaal had beschreven.
„We moesten een spelletje doen," opperde mevrouw Visser zo luid, dat de
gesprekken in haar omgeving een ogenblik stokten.
„Hè ja," viel tante Marianne bg, „wie weet
„Pandverbeuren," adviseerde de apotheker met een snelle taxerende blik
naar het bejaarde deel van het gezelschap.
Mevrouw Visser liet een gichelend geluidje horen. Dertig jaar geleden had
zg voor het laatst aan pandverbeuren gedaan en in haar herinnering zag zij
plotseling weer het gezicht van de knappe jonge man, die haar destgds had
mogen zoenen, omdat zg anders haar broche niet terug had gekregen.
Tante Marianne keek een ogenblik nadenkend de kring rond.
Was dit heterogene gezelschap wel op pandverbeuren ingesteld? Er waren
dames van een zodanige omvang of een zo ver gevorderde ieeftgd, dat zij
zeker niet meer geschikt waren om uit de put te worden gehaald.
„Is er geen ander spelletje?" vroeg zg een beetje onzeker.
(Wordt vervolgd.)
