Prinses Juliana in
Canada
Ambassadrice voor
Nederland
Geef mij geen medelijden, maar uw liefde
Het eerste contact
n
99
JJE ZWAARSTE en somberste jaren
van de geschiedenis van de
vaderland, de bange oorlogsjaren van
1940 tot 1945, heeft het Vorsteiyk
Gezin niet op vaderlandse bodem
doorgebracht,
W« herinneren ons nog levendig, hoe ons de hopeloze situatie van ons
land in haar voUe schrille betekenis duideiyk werd, toen de mare de
ronde deed, dat Koningin Wilhelmlna en het Prlnseiyk Paar met zyn
kinderen naar Engeland was overgestoken. Teleurstelling maakte zich
van velen meester, ook by de trouwste aanhangers van de Oranje* die
graag gezien hadden, dat onze Vorstin en haar kinderen in de ure des
gevaars temidden van hun volk gebleven waren. Maar spoedig bleek, dat
het van wijs beleid getuigde, dat de vorsteiyke personen ons land, waar
*4) het slachtoffer van de barbaarse Duitse onderdrukkingsmethoden
geworden zouden zyn, ontvluchtten én in den vreemde al hun krachten
gingen geven aan een vruchtdragende geallieerde oorlogvoering en aan
de daadwerkelijke en morele steun aan het zwaar geteisterde en diep
vernederde vaderland.
In Londen heeft H.M. de Koningin arbeid van onschatbare waarde ver
richt. ïh Canada waren de Prinses en haar kinderen een hechte stut
onder het geschokte vertrouwen van de Nederlanders op betere tyden
en een nieuwe vryheld.
Wy hebben in de oorlogsjaren voor
zover de schaarse berichten dit toe
lieten met Juliana, met Beatrix en
met Irene meegeleefd en ons verheugd
over de geboorte van prinses Mar
griet op het plekje grond ver van
huis. Wij zouden het nog intenser
gedaan hebben, als wy precies gewe
ten hadden, hoe Juliana, onze aan
staande Koningin, er gewerkt en ge
zorgd heeft.
Achteraf kan daarover nu iets meer
worden medegedeeld. Het sterkt ons
in onze aanhankelijkheid jegens de
nieuwe Vorstin, die getoond heeft
evenals Haar Moeder, een sterk ver
antwoordelijkheidsbesef te bezitten en
die we met groot vertrouwen het be
wind van Koningin Wilhelmlna zien
overnemen.
„IK VRAAG GASTVRIJHEID".
JJAAR vertrek op 12 Mei 1940 uit
Den Haag naar IJmuiden, haar reis
naar Engeland in gezelschap van Zr.
Freule Feith, die de zorg voor de kin
deren op zich had genomen, de
Schout by Nacht Baron de Vos van
Steenwyk en zyn vrouw en een vrien
din van de Prinses met haar dochter
tje, Haar overtocht op de „Sumatra"
naar Canada, gaan we voorby. Het
waren harde dagen voor de Prinses,
die met grote-vastberadenheid en een
bewonderenswaardig aanpassingsver
mogen de onbekende toekomst tege
moet ging.
Zy nam aanvankeiyk Haar intrek in
The Seignorylclub in Ottawa. Van de
eerste dag van Haar refugé-bestaan
was Haar houding bepaald: ook hier
geen persooniyke voorrechten voor
Haar en de kinderen en geen uitzon-
derlgke plaats in de nieuwe gemeen
schap. Er werd met de andere gasten
in de eetkamer gegeten, een aparte
zitkamer werd niet geaccepteerd. Zy
sprak haar gastvolk toe en stelde zich
daaraan voor. Zy vertelde, altyd het
plan gehad te hebben West-Indië te
bezoeken en by die reis ook Canada
aan te doen. „Maar nu kom Ik tot U
en vraag Uw gastvryheid, zodat myn
twee dochtertjes veilig zyn en vry van
gevaar voor achtervolging door de
vyand. Ik ben hun moeder en vind hen
vanzelfsprekend allerliefst. Maar er is
één ding, dat ik U zou willen vragen:
geef my niet uw medeiyden, maar
geef ons, wat wij meer dan iets an
ders behoeven, volk van Canada en
van de Verenigde Staten van Ameri
ka, geef ons uw sterkende liefde!"
In de kleine stad Ottawa werd een
huis voor de Prinses in gereedheid
gebracht. Het gezin telde veertien
mensen, >de twee dienstboden en drie
rechercheurs van onze Rykspolitie
daarbij inbegrepen. De Prinses en
haar vriendinnen, mevrouw Roëll en
freule Feith bestierden deze neder
zetting op de eenvoudige wijze van
haar omgeving. Zo werden de inko
pen përsooniyk op de markt gedaan.
Nog vóór het jaar 1940 ten einde
was, bracht de Prinses een bezoek
aan New-York en logeerde op het
Witte Huis als gast van President
Roosevelt. Er ontstond een warme
vriendschap tussen beiden, gevoed
door de bewondering, die Juliana had
voor de werkkracht van het invalide
staatshoofd en door het respect by
de president voor de houding, waar
mede de Prinses haar lot droeg. White
House en Hyde Park zouden een. te
huis worden voor het Prinselijk Gezin
in de tyd van Nederlandse bezetting.
Juliana wilde aanvankelijk in Ottawa
niet op de voorgrond treden: de wens
om in deze nog vreemde omgeving
eerst gekend en geaccepteerd te wor
den vóór zy de eigen capaciteiten ont
plooide, getuigde van een fyngevoeld
begrip van de toestand. Een gedeelte
van haar dag maakte zy vry om vry-
wilijg haar diensten aan te bieden.
Menig soldaat en zeeman heeft onge
weten een trui gedragen door Prinses
Juliana gebreid en menig koper is in
stjn keuze door haar geholpen in de
onder de voet gelopen was. De jour
nalisten, byeen op een persconferentie,
werden door de heer mr. Van Tets,
secretaris van de Prinses, Ingelicht
over de staatkundige verhoudingen in
ons land. Daarna werd H.K. Hoogheid
binnengeleid en het gesprek zou een
aanvang nemen. De eerste vraag ging
af als een kanonskogel: „Well Prin-
cess, denkt U nog wel ooit eens terug
te gaan naar Uw vaderland?"
Er was even stilte. En daarfia ant
woordde Prinses Juliana rustig, met
haar zachte stem: „Twyfelt U er aan,
dat wy de oorlog zullen winnen?"
Met één slag was de stemming voor
de Prinses.
In deze gracieus welwillende vrouw
herkenden de journalisten de goede
eigenschappen van de Nederlanders,
die zich als boer gevestigd hadden in
de landstreken om de stad: een sterke
wil om het allerbeste te bereiken en
een diepe religiositeit.
HAAR EERSTE VLIEGTOCHT.
r) ANK zij de schrijfster, me
vrouw R. Marsman en de uit
geefster D. A. Daamen's
Uitgeversmaatschappij N.V. te
's-Oravenhage van het boek
„Haar werk ging door", die ons
daartoe welwillend haar toe
stemming verleenden, konden
wij een aantal gegevens over
het verblijf van Prinses Juliana
in Canada aan mevrouw Mars-
mah's werk ontlenen. Zij heeft
toigang gehad tot het in de
oorlogsjaren door Prinses Ju
liana gevormde archief en per
soonlijk enkelekeren met de
Prinses over deze tijd gespro
ken.
winkel van het Rode Kruis in Otta
wa. En in de Kerstzakken voor de
marine zaten zakdoeken met de door
haar geborduurde driekleur.
Terdege was zy op de hoogte van wat
in het vaderland gebeurde. Zij hield
contact met de „Irene-brigade",
waarvan een deel in het Canadese
leger werd opgeleid en ontving meer
malen Nederlanders, die door Frank
rijk, Spanje en Portugal naar Cura-
gao waren gekomen om naar de
Prinses Irene- Brigade" door te gaan.
Hun verhalen en reacties verduidelijk
ten de toestand vaak meer dan de
uitgebreidste rapporten.
HET CONTACTPUNT.
JN die tyd waren de Nederlanders
over de gehele wereld verspreid,
maar Londen en Ottawa vormden
de brandpunten, van waaruit en
waarhen de contacten liepen. Het ls
typerend voor de democratische be
ginselen van beiden, de Koningin en
de Prinses, dat rang, stand, politiek,
noch godsdienst enig gewicht in de
schaal legden by een bezoek; de
Prinses was even vriendeiyk tegen
de eenvoudigste matroos als tegen
de leden der Canadese regering,
wier gast zy was. En zy accepteer
de deze gastvrijheid als een 'eer en
vriendeiykheid, mede het vaderland
bewezen. Het waren haar natuur-
ïyke hartelijkheid en intelligentie,
die zelfs de bui ten-de-poli tlek wel
haast onbereikbare Mackenzle King
tot haar vriend hebben gemaakt.
Ook tot een vriend van Nederland.
Zy was een ambassadrice voor het
Vaderland met de volle inzet van
haar wezen en daardoor verkreeg
zü een goodwill voor Nederland, zo
wel by de hoogste als de laagste van
elk land, dat zy bezocht.
Ter gelegenheid van het 70-jarig ju
bileum van de universiteit van de stad
Holland bood deze haar het ere-docto-
raat aan. De Prinses arriveerde in
Holland met de Prins, die juist de
vorige dag uit Engeland was over
gekomen. Het Prinseiyk Paar maakte
samen de ceremonie van het ere-doc-
toraat der Prinses mee. Dat was een
byzondere gebeurtenis voor alle ver
gaderden. Toen de president van het
Hope-College de doctoranda in het
Nederlands toesprak en de aanwezi
gen haar het bekende „Dat s Heren
zege op U daal" toezongen, waanden
allen zich thuis aan de overkant van
de Oceaan. Ook aan drie andere uni
versiteiten aanvaardde Juliana het
ere-doctoraat, n.l. van Princeton te-
gelijk met Mackenzie King; van het
Holycke College te Mount Holycke
(Mass.) niet ver van Boston en van
het Central College in Pella.
Wanneer men de Prinses leerde ken
nen, ontstond dadeiyk een grote
waardering. Dat bleek, toen zy Chl-
cago bezocht. Getuige een enkele uit
lating in een der kranten, was men
niet zó gesteld op een bezoek van een
Nederlandse Prinses en stond men
sceptisch tegenover een naar Ame
rikaanse mening verouderde instel
ling uit het vefre kleine land, dat
JN 1942 bezocht de Koningin Ottawa.
Op 62-jarige leeftyd maakte zy
haar eerste vliegtocht. Het werd een
gelukkig weerzien tussen Moeder en
Dochter en de vacantie doorgebracht
op „Fencefield" in Lee, werd tot een
prettige tijd voor beiden. Hier bezocht
president Roosevelt onze Vórstin en
ontstond een hechte vriendschap tus
sen de beide staatshoofden. Ook Prin
ses Martha van Noorwegen bezocht
hier het Prinseiyk Gezin:
Toen met het oog op de geboorte van
Prinses Margriet het huis in Ottawa
te klein werd, verhuisde men naar het-
heuvelachtige Rockcliffe, waar in de
Acacia Avenue alleen het bordje:
„Please drive siowly, chlldrea play
here" de aanwezigheid van de Prin-
seiyke nederzetting aangaf. Beatrix en
Irene gingen er naar de openbare
school.
Een verheugende gebeurtenis, niet
alleen voor het Prinseiyk Gezin, maar
ook voor de Nederlanders en de mede
levende Canadezen was de geboorte
van Prinses Margriet op 19 Januari
1943 in de verloskamer van het zie
kenhuis te Ottawa, die bij speciale
wet tot een stukje Nederlands grond
gebied verklaard was. De Nederlandse
vlag verscheen aan het parlements-
Het Koninklijk gezin in Juni 1929, toen Koningin Emma het vyftig-jarig
staatsburgerschap herdacht
gebouw. Voor de doopplechtigheid
kwam de Koningin opnieuw naar
Ottawa. N
Prachtige herinneringen bewaart de
bevolking van Suriname aan het acht
daagse bezoek, dat Juliana; aan dit
vrye Nederlandse gebiedsdeel bracht.
Toen het vliegtuig de Meeuw op zyn
weg er heen laag over St. Eustatius
vloog, begroette de bevolking haar
van de grond af allerhartelijkst. Zy
vormde 'twee letters O- ey V van
Oranje-Victorie. Het vliegtuig strooi
de pamfletten uit: „Sinds vele jaren
heb ik gehoopt u te komen bezoeken
en nu ik zo dicht by U ben, verhin
deren de omstandigheden, da,t deze
wens vervuld wordt en dat ik niet in
uw midden kan zijn Op deze Wijze breng
ik: u myn hartelijke groet. Mijn beste
wensen vergezellen u allen voor uw
aandeel in onze gezamenlijke stryd
en voor uw welzyn. Juliana."
s: "-'.Él
EEN TRIOMFTOCHT,
JN Suriname werd het een grandioze
ontvangst, een waré triomftocht en
een demonstratie van harmonieuze.
Stirinaamse- Aamenwërking. -
Dit bezoek raakte door zyn eenvoud
en zijn oprechtheid direct de kern
van het leven. Dat is trouwens mis
schien het geheim van de charme van
Prinses Juliana: zij is steeds een le
vende persoonlijkheid. In het open
bare leven en thuis... Wanneer zij met
de kinderen speelt of een Sinter
klaasfeest voorbereidt. Dat werd elk
jaar weer met het gehele gezin ge
vierd. Een der mannen van de ge
heime politie speelde voor Sinterklaas,
vyf malen, zonder dat de kinderen hem
herkend hebben. Het zou geen Hol
landse St. Nicolaas geweest zijn, wan
neer niet de groten 's avonds hun
pakjes met plagerige ry'men vergezeld
lieten gaan. Prinses Juliana is sterk
in 5-December-verzen; een goed ge
heugen en een zin voor humor zijn
borg, dat verschillende komische si
tuaties werden „opgehaald".
Juliana zat zeker niet stil. Talryk
waren haarrelaties met het Rode
Kruis en andere instellingen en
meermalen bracht zy bezoeken aan
zeemanstehuizen, waar zy zich onge
dwongen met de bewoners onder
hield.
In Maart 1944 bracht zy een bezoek
aan Curagao, waar zij met verschei
dene personen van gedachten wissel
de, het standbeeld van Pieter Stuyve-
sant onthulde en haar een verrassing
werd bereid. Toen zy namelijk op een
tocht van een zeemanstehuis naar
een school en vandaar naar een te
huis voor ouden van dagen onvoor
bereid stilhield bij het huis van de
heer B. Seykens, die haar een schil
derij aanbood. Dit schilderij had een
geschiedenis, die het voor de Prinses
dubbel waardevol maakte. Het was in
opdracht van Prins Hendrik door de
kunstschilder C. Smith in 1934 ge-
- A 5
f 'M
Moeder en Dochter na het overlijden van Prins Hendrik in 1934.
Het was de wens van de Prins, dat de rouwkleur wit zou zyn.
maakt en stelt de Prinses voor,
schaatsenrydend op de Vliet te Maas
sluis Door de plotsélihgè dood van
Prins Hendrik kon geen gevolg wor
den gegeven aan het voornemen van
de Prins het zyn dochter óp haar ver
jaardag te geven. Het schilderij werd
toen afgestaan aan de zwager van de
kunstenaar, die het mee naar Cura
gao nam.
De eilanden Aruba en Bonaire geno
ten eveneens het bezoek van. Juliana
en in Venezuela ontmoette zy de pre
sident Parra Perez.
De vacantie in Cape Cod in de zomer
van 1944 was de gelukkigste tyd, van
de vyf Jaren. Zy werd gedragen door
het weten van een zeer spoedige be-
vrgding. Al direct na de terugkeer
in Ottawa in begin September maak
te de Prinses plannen om naar Enge
land te gaan. Zy vloog in alle stilte
naar Londen, alleen vergezeld van
haar secretaris mr. Van Tets. De toe
stand was hoopvol en werd van dag
tot dag beter. Tot de slag om Arnhem
mislukte.
De Prinses gebruikte het verbiyf in
Engeland om përsooniyk kennis te
maken met de Nederlanders en de
Nederlandse instellingen en met aller
lei Engels sociaal werk in vredestyd.
Toen er in Januari nog geen uitzicht
was op een spoedige verandering,
vloog zy naar Canada terug, zy ver
bleef er enkele maanden--en besloot
toch weer naar Engeland te gaan.
TERUG IN HET VADERLAWD.
J7IND APRIL landde de Prinses met
de Koningin op het vliegveld te
Gilze-Rijen. Op 5 Mei was ons land
van de Duitse tyrannie verlost. De
vorstelijke personen waren weer op
eigen bodem. Maar nog één keer be
gaf de Prinses zich naar Canada en
wel om afscheid te nemen van de tal-
ryke vrienden, die zy in de loop van
vijf jaar gedwongen buitenlands ver
biyf had gemaakt. Op 10 Juli 1945
gaf zy een groot afscheidsdiner; zy
sprak voor dev radio woorden van
grote dankbaarheid en erkenteiykheid
tot de Canadezen en keerde daarna
voorgoed naar Nederland terug. De
prinsesjes bleven nog tot Augustus in
Engeland. Op 4 Augustus 1945 arri
veerden de Prinses en haar dochters
ten slotte op het vliegveld Teuge by
Apeldoorn.
vorstelijke gezin weer in zyn midden
vorstlijke gezin weer in zyn midden
en vooral een Prinses, ryker in erva
ring en in mensenkennis, gestaald
door de omstandigheden en dus mede
door haar exil uitstekend toegerust
voor de grootse taak, die nu op haar
schouders wordt gelegd.
Nu Nederland weer aan de vooravond
staat van een zeer belangryk gebeu
ren, dat nogmaals de band tussen 't
Huis van Oranje en het Nederlandse
volk zal onderstrepen, heeft het zin
terug te gaan tot de dagen der eer
ste kennismaking van Nederland met
Oranje. Dat was in 1544, toen de jon
ge Prins Willem van Oranje een be
zoek bracht aan het Noord-Westeiyk
deel van de huidige provincie West-
Brabant, het gebied tussen Breda, 't
Noord-Hollandsdiep en dat behoord
had tot de bezittingen van Rene van
Chalons, wiens erfgenaam Willem van
Oranje op 11-jarige leeftyd was ge
weest. Het plaatsje Gluyder, thans
Klundert geheten, werd op 28 Augus
tus 1544 voor korte tyd de prinseiyke
residentie. Uiteraard waren de om
standigheden in 1944 niet van dien
aard, dat een viering van de 400ste
verjaardig van dit bezoek, mogeiyk
was.
Maar nu ons land weer in het teken
van de twee eenheid Oranje volk
van Nederland staat is het goed dit
eerste contact in het plaatsje Klun
dert te herdenken.
