\v
dames en jongere meisjes
HENK, ELS EN JAPIE
SANDERSE
2 8 67
Joh.Tiessen&Zn
C.B
Abonneert U op dit blad
KOUSENATELIERS
DEN HELDER
EEN LEZBNG
^Letterkundige verschijningen: Romantisch Den Haag
J. H. v. d. VEEN
W. REILINGH
INTERNIST
Maandag 1 7 en Dinsdag
18 October
Drie waardevolle boeken
BRUILOFT?
FEESTGEBOUW
M0UT0N
Een Hulp-Assistente
Onze TAXl's zijn NIET DUUR!
TEL.
CETOL
PIET SCHMIDT
HsLni} i
taxi L OUWE
Schriftelijk Onderwijs
HET PAROLA INSTITUUT
DE BESTEW
RECLAME
GARAGE NIEIIWLAND
Zo gaat heil
F. Bordewijk: Het Eiberschild. Uit
gave Nijgh Van Ditmar N.V., Rot
terdam's-Graven hage.
F. Borderwijk. Een inleiding tot en
keuze uit zijn werk door Victor E. van
Vriesland. Serie Schrijvers van Heden.
D. A. Daamen's Uitgeversmaatschap-
pi) JV.V, 's-Gravenhage.
enigeen zal zo op het eerste ge
zicht of zelfs bij nader inzien, niet
zeer geneigd zijn om Den Haag een
romantische stad te vinden. Amster
dam zeer zeker: Rotterdam
vooral indien men gevoel heeft voor
de heftige vitaliteit waarmee de bur
gers dezer stad haar hebben groot
gemaakt en deden worden tot één
grote verzamelplaats van strak ge
spannen energie. En dan zoveel klei
ne steden, Delft, waar de stenen nog
immer spreken van de grote worste
ling waaruit ons gemenebest voort
kwam, Den Bosch, waar de grote Je
roen leed aan zijn daemoniën, die men
nóg, versteend, kan beschouwen op de
luchtbogen onzer schoonste kathe
draal.
Maar Den Haag ,,het schoonste
dorp van Europa", doch dan vooral
van oudsher dorp met een vlakke,
kleinburgerlijke geest waarvan alle
kringen der maatschappij wel door
drenkt schijnen, en met de gewichtig
heid zijner bureaucratie, waaronder
gans Nederland zucht sedert een re
gering meer dood mechanime dan le
vend gezag werd; Den Haag is dan
toch niet bij uitstek romantisch.
Neen, dat is het niet, maar voor
wie de dingen romantisch wil zien,
kan toch ook onze residentie stof op
leveren, en het merkwaardigste is
misschien, dat het een Haags advo
caat is, mr. F. Bordewijk, die er deze
stof uit putte. Den Haag heeft niet
zo heel veel romanciers opgeleverd,
maar dan toch enkele wèl zeer grote.
Couperus, Emants, Bordewijk. Of de
roem van de laatste tegen de jaren
bestand zal zijn, moet men natuurlijk
nog afwachten en reeds thans is er
aanleiding om zich af te vragen, of
die niet wat overgewaardeerd wordt
Het komt ons althans voor, dat zijn
lijvigste roman, Apollyon, wel wat
overschat wordt en, behalve goede
kwaliteiten, toch ook vele zwakheden
toont; het demonische overtuigt bij
de hoofdpersoon, Starnmeer minder
door een gebrek aan pathos, dat Vic
tor van Vriesland in zijn beschouwing
over Bordewijk constateert, dan door
een te merkbare gewildheid en in het
algemeen schijnt de litteraire adem van
Bordewijk voor een zo lijvig boek toch
te kort te zijn. Zijn andere romans zijn
dan ook aanzienlek korter, en vooral
munt hij uit in de novelle en het korte
verhaal. En zijn laatste werk, Het
Eiberschild, is dan ook een verzame
ling van een vijftal Haagse novellen.
{-JET is zeer wel te verdedigen, in deze
novellen een uitwerking te zien
van één enkele korte schets, de quasl-
grafrede „Op Oud-Den Haag" in het
bundeltje „De Laatste Eer" in 1935
verschenen: „De stadwaar mijn
kindsheid achteloos ging langs de ver
trouwde wegen, en mijn jonkheid aan
ving, rond te zwerven, grootogig
aangetrokken tot het beangstigende.
De gruweibuurtjes, verschrikkelijk nog
als herinneringsbeeldenHet rood
gepinkoog der heilloze Bocht van Gul
nee, de gore jeugd, die zich baadde
aan de zelfkantEn dan weer vele
pleinen met bloemen en vogels en be
koorlijke vrouwen, met kinderen rond
scharrelend in de vers gestrooide
schelpen met nog een vleug van
zeeOud-Den Haag, dat er niet
meer isWant Den Haag, eertijds
als een mens in de volheid van goed
en kwaad, verwerd onder harteloze
leiding tot een blaaskaak en een
ploert
Bordewijk heeft zijn herinnerings
beelden dan weer tot nieuw leven ge
bracht in Het Eiberschild en ze in het
clair-obscur van zijn romantisch ver
langen gezet H<j is zover gegaan, dat
hij in zijn taal een menigte ouderwet
se volksuitdrukkingen, soms specifiek
Haagse, soms ook meer algemeen in
zwang geweest zijnde, vervlocht. Ach
terin het boek vindt men een woorden
lijstje met de vertalingen. Hij heeft
dit, naar hij in een kort voorwoord be
toogt, gedaan om de aandacht te ves
tigen op woorden, die naar zijn oor
deel: „beter lot dan dat van de ver
getelheid verdienen, die zoal niet voor
de spreektaal, dan voor de schrijftaal
zeer wel bruikbaar zijn en die, indien
zij opnieuw tot leven kunnen komen,
de taalschat wezenlijk vergroten."
Nu moet men geenszins denken, dat
Bordewijk een romanticus in de oude
zin van het woord is, die het ver
beelde leven als compensatie voor de
nuchterder werkelijkheid stelt. Deze
schrijver is wel degelijk een modern
mens; hij ontvlucht de werkelijkheid
dan ook niet, maar hij verhevigt haar
met alle middelen, welke de heden
daagse psychologie en ook de para
psychologie tot zijn beschikking
Op 31 Oct. a.s. hopen
onze geliefde Oudërs,
Groot- en Overgroot
ouders
DIRK BOT
en
JANTJE BOT—BIJL
hun 60-jarig huwelijk
te herdenken.
Hun dankbare kinde
ren, klein- en achter
kleinkinderen,
i Gelegenheid tot felici-
1 teren op Dinsdag 25
i Oct. van 3 tot 7 uui
i Den Helder, 17 Oct.
Sperwerstraat 29.
Heden overleed, zacht
en kalm, onze lieve Man,
Broer, Zwager en Oom,
de Heer
HENK DORTMUNDT,
op de leeftijd van 65
jaar.
Uit aller naam,
J. DORTMUNDT—
OOSTERHOF.
Den Helder, 15 Oct '49.
Bothastraat 26.
De crematie heeft
plaats te Driehuis-
Westerveld op Woens
dag 19 October te 13.07
uur.
Algemene kennisgeving.
Heden overleed onze
geliefde Moeder, Be
huwd-, Groot- en Over
grootmoeder
HENDRIKA CORELL,
Weduwe van
A. GIJSBERTS,
op de leeftijd van bijna
93 jaar.
Namens de familie:
G. GIJSBERTS.
Den Helder, 15 Oct. '49.
Middenweg 101.
De begrafenis zal plaats
hebben op Dinsdag 18
October a.s. op de Al-
»em. Begraafplaats te
Den Helder des namid
dags 14.15 uur. Vertrek
vanuit het sterfhuis
Middenweg 101 te 14 u.
Langs deze weg betuigen
wij onze hartelijke dank
aan familie, vrienden, bu
ren en bekenden voor de
grote belangstelling bij ons
huwelijk ondervonden.
R. ADEMA
C. A. ADEMA—
SELDERBEEK.
Huisduinen,
Mesdagstraat 22.
CHIRURG,
DINSDAG A.S. GEEN
SPREEKUUR.
GEEN SPREEKUUR
Bij vonnis van de Arron-
dissements-Rechtbank te
Alkmaar van 13 October
1949 is in staat van fail
lissement verklaard de N.
V. Drukkerij en Uitgevers
maatschappij voorheen De
Westfrische Kerkbode (ook
handelend onder de naam
N.V. Sprekend Papier), ge
vestigd en kantoorhouden-
de te Schagen, Landbouw-
straat 8, met benoeming
van de E. A. Heer Mr.
R. W. J. C. van den Wall
Bake tot Rechter-Commis-
saris en van ondergeteken
de tot curator.
De op 29 September 1949
door genoemde Rechtbank
onder de naam N. V. Spre
kend Papier failliet ver
klaarde handelszaak is in
wezen identiek met de ge
failleerde N. V. Drukkerij
en Uitgeversmaatschappij
voorheen de Westfriesche
Kerkbode.
De Curator:
Mr. A. W. L. BONDAM.
Kantoor: Nassauplein 41.
Telefoon K 2200—3832.
Alkmaar, 14 October 1949.
FAILLISSEMENT
van PETRUS NICOLAAS
KRUL, Aannemer, Hoog
straat 26 te Den Helder.
De Curator maakt be
kend, dat de schuldvorde
ringen in dit faillissement
bij hem moeten worden in
gediend vóór 1 November
1949 en dat de Verificatie
vergadering zal worden
gehouden op Woensdag 23
November 1949 te 10 uur
v.m. in het Gerechtsge
bouw aan de Geestersingel
te Alkmaar.
De Curator:
Mr. J. MULDER,
Advocaat en procureur,
Singel 143, Den Helder.
Onmisbaar in elk huisgezin!
Voor slechts 1.75 per maand.
Dr. J. E. Alberts:
Ontstaan, Ontwikkeling en Ge
boorte van de Mens.
Met 270 illustraties, 180 blz. druks,
geb4.95
Dr. J. Rutgers:
Het Mysterie der Voortplanting,
256 blz. druks, geb3.25
Dr. H. Braun:
Een Boek voox Moeders,
128 blz. druks, ingt 1.50
Wij bieden hierbij als attractie aan: een serie van 12 fraaie
Franse gravures, in een keurig mapje, voor slechts 1.50
De drie boeken met het mapje platen kosten in totaal slechts
f 11.20, betaalbaar in maandelijkse termijnen van 1.75 of
meer. Toezending direct na ontvangst van onderstaand
bestelbiljet door: Gebr. Graauw's Uitgeverij (afd. Boekhan
del), Singel 80, te Amsterdam.
'stelbiljet. Ondergetekende verzoekt Gebr. Graauw's Uit
geverij, Singel 80, Amsterdam, te zenden: de serie
boeken en platen als aangeboden voor 11.20, te be
talen in maand, termijnen van
Naam
volledig adxeai
SPOORGRACHT
stelt. Bordewijk balanceert langs de
diepten der ziel en hij projecteert het
waargenome vaak in dingen, in oude
huizen, stadswijken, buurten, welke hij
zodoende een eigen leven schenkt.
Vier van de vgf novellen overspan
nen de tijdsruimte, waarin „Oud-Den
Haag" overging in de stad, zoals we
die voor de laatste oorlog kenden. En in
de vijfde ontwikkelt hij enige „proeven
van herbouw" van de door de oorlog
zo ontluisterde stad. Het is in al deze
verhalen voor alles de stad, die leeft
en minder dan dat haar bewoners hun
stempel op die stad zetten is deze
laatste het, die gezindheid en lot der
ingezetenen bepaalt.
{-Jet is tegenwoordig gebruik het „fin
de siècle" van de negentiende eeuw
in 1914 te stellen. Toen brak „de goede
oude t(jd" af en begon een nieuwe pe
riode vol verwarring en gisting, en van
die periode uit bezien kan men de te
kenen van ondergang van een bescha
vingstijdperk in de voorafgaande jaren
wel constateren. Bordewijk doet dat in
zijn verhalen welke intussen toch wel
dit bezwaar hebben dat ze teveel ach
teraf zijn ontworpen. Want in werke
lijkheid was de periode, die in 1914 zo
ruw werd afgebroken, er in vele op
zichten een van opgang, en was zij
zich slechts van die opgang bewust.
Techniek, handel, wetenschap bloeiden,
sloegen de vleugels steeds wijder uit en
schiepen een idealisme dat zich ook in
sociaal opzicht manifesteerde, en wel
als een geloof in de mens. De leuzen
van het socialisme waren wel degelijk
daarop gebaseerd en haar aanhangers
vertrouwden rotsvast in de heilstaat
die hun werd voorgespiegeld.. De mens
had zich nog veel te weinig verdiept in
de afgronden van zijn psyche, dan dat
hij het geloof in zijn vermogen tot be
heersing van het wereldbestel, volgens
betrekkelijk eenvoudige regels, zou voe
len wankelen. Eerst de pogingen om
die regels algemeen in practijk te bren'
gen, zouden de wanhoop aan zichzelve
doen ontstaan waardoor de moderne
•mensheid als door een katarsis, die nog
wel lang zal duren, heen moet De stem
ming van doem, welke bij Bordewijk
over het Den Haag van de dertig jaren
voor de qprste wereldoorlog hangt en
die doet denken aan Luc. Willinks schil
derijen (het is geen toeval dat een der
beste verhalen destijds op instignatie
van een weekblad om een van Willinks
schilderijen geschreven, van de hand
van Bordewijk is) doet enigszins gefor
ceerd aan. Maar knap geschreven is ze
zeker.
Het beste, gaafste, van de verhalen in
deze bundel is „Veuve Vesuvius", het
verhaal van een caféhoudster die feite
lijk mèt haar buurt ten onder gaat, al
is de directe aanleiding van die onder
gang dan anders. „Drie Regenbogen
heeft ongetwijfeld meesterlijke kwali
teiten, maar de inerte Oblomofachtige
figuur van de hoofdpersoon doet wat
aan als een zwakke, niet geheel uitge
werkte nabootsing van Gontsjarov's
origineel. Het type moet Bordewijk
overigens lief geweest zijn: men treft
het herhaaldelijk in zijn werk aan. V. v.
Vriesland signaleert het in „Rood Pa
leis", trouwens het meest uitgesproken
fin de siècle boek van Bordewijk, „Ziel
en Correspondent" is heel mooi waar 't
de neergang van het Prinsengracht-
kwartier betreft, en een tikje pathetisch
in de behandeling van het para-psycho
logische thema van het op elkaar in
werken van twee personen, die elkaar
niet kennen, nooit bewust ontmoet heb
ben, doch hun tijdstip van geboorte ge
meen hebben. Een bijzondere en echt
Bordewijkse schepping is „Het Midden
standshuis", dat een fantastische visie
bevat op een soort huurkazerne in het
centrum van de stad, een huis dat zijn
invloed op alle bewoners doet gelden,
doch dan eigenlijk toch ook door mid
del van de eigenaar, een aannemer in
ruste.
In „Paarlen Avond" ervaren we Bor-
dewijks reactie als de slag gevallen is
en de oorlog Den Haag geheel ontluis
terd heeft. Stil en zacht vloeit dit ver
haal, via enige fantastische herbouw
plannen voor de stad, uit op de erken
ning van: „de simpele waarheid, dat
ook de berooide mens in zijn ouderdom
gelukkig is. Hij is als een pareloester;
zijn schelp ligt altijd vol kleine herin,
neringsparels, en uit zijn eigen bouw.
stoffen welft hij aan de avond van zjjQ
leven een paarlen trans over zich heen".
Dit lezende vraagt men zich af, of
Bordewijks laatste boek als een epiloog
bedoeld is, tenminste althans als het
laatste werk van de grote, romantisch,
en vooral bizarre fantast In wiens stijl
altijd een zekere vaart zat welke de 1®.
zer meevoerde naar ongekende diepten
en verten? Bordewijk wordt 10 Octobw
a.s. 65 jaar. zijn levensavond begint
dus aan te breken en wanneer men d.
portretten uit 1949 en 1938 met elkaar
vergelijkt, die in Victor van Vriesland,
boek zijn opgenomen, dan schijnen da
laatste jaren wel zwaar te hebben go-
wogen. Kan het anders bij een zó sen
sitief mens als een kunstenaar in het
algemeen, en Bordewijk op zijn gebied
in het bijzonder is?
Dat de auteur op zou houden met
schrijven, is nauwelijks aan te nemen.
Dat hij zijn stijl en werkmethode zal
veranderen, misschien wel. In minder
uitgesproken mate heeft hij het al meer
gedaan.
Doch laat ons liever afwachten.
JJet initiatief van D. A. Daamen's Uit-
geversmij. om onder auspiciën van
de Maatschappij der Nederlandse Let-
terkunde een serie „Schrijvers van He
den'!' uit te geven, verdient lof. Mit»
goed uitgevoerd en door deskundig,
hand geschreven, kunnen dergelijk»
boeken er veel toe bijdragen, het llt«.
raire inzicht van het Nederlandse pu.
bliek te verdiepen. In het onderhavig,
geval, waar Victor van Vriesland over
Bordewijk schrijft, is de inleiding kort
en de bloemlezing uit werk van d.
auteur uitvoerig. Er staat bij, dat i.
ook is uitgegeven voor het gebruik op
inrichtingen van Middelbaar-, Voor.
bereidend- en Hoger onderwijs. Voor
dat laatste doel is natuurlijk wel een
uitvoerige bloemlezing vereist, hoewel
we de gebruikers ervan wel menig lat-
tig ogenblikje kunnen voorspellen; Bor.
dewijks thema's, hoe decent en zake
lijk uitgewerkt, vormen niet altijd
jongemeisjes lectuur. Maar dit nu daar
gelaten we hadden gaarne wat meer
en diepergaands van Van Vriesland
over Bordewijk, en wat minder bloem
lezing gehad. W. E.
,.IS DE GEMEENTE VAN JEZUS CHRISTUS DE
GEESTELIJKE VOORTZETTING VAN ISRAëL?"
Over bovengenoemd onderwerp hoopt de Heer
BROEKSMA van Zaandam
D.V. DINSDAG 18 OCTOBER a.s.
te houden in lokaal MOLENSTRAAT 93.
Toegang vr\j.
Allen welkom,
OPENBARE LEESZAAL BIBLIOTHEEK
te DEN HELDER.
Gevraagd:
Beginsalaris 800.Sollicitaties met volledige in
lichtingen aan het Bestuur, Soembastraat 38, uiter
lijk 22 October a.s.
STADSRITTEN I.minimum 20 ct. per k.m.
Kachelpasta:
zó zwart is er geen, geen één
Grote tube 20 CT.
Cetol is een Ceta-Bever
product, evenals Velpon.
Marine-, Rijks-, en
Particuliere
verhuizingen worden met
uiterste zorgvuldigheid uit
gevoerd door
Weezenstr. 51.
Fil. Bilthoven,
87. Tel. 2767.
Tel. 2933.
Palzerweg
^lllocleme kleei makerij
Ruyghweg 74 - Tel. 3176
o rmen
ANJEUERSTR.1 TE13167 OEN HELDER
Ook 's nachts
SPECIALE TARIEVEN
voor ritten buiten de stad.
VAN GALENSTRAAT 117.
OtiliiAiwxj.; Erkend door Inspectie
M.U.L.O. H.B.S. (A en B)
BOEKHOUDEN M.B.A.
Nieuwe opleiding 8.P.D. (A en B)
MIDDENSTANDSDIPLOMA
TALEN (HANDELSCORR. en BEGINNERS)
ALGEMENE ONTWIKKELING
Uitsluitend Leraren M-O.
Prima correctie en alle hulp door
MAURITSWEG 29 ROTTERDAM
GIEN VAN WOERDEN,
reizend secretaresse Zak-
bijbelbond, spreekt a.s.
Dinsdag n.m. 8 uur
in gebouw Weststraat 66a.
Onderwerp:
„WAPENT U."
Komt allen!!
Toegang vrij!!
Alsnog uit inboedel ter
overname aangeboden:
1 O. H. ameublement, be
staande uit tafel en 4
stoelen 50.1 kamer
Chinamat 17.50, 1 noten
theewagen 25.1 pa-
rapluiebak 5.Te be
vragen Dinsdag en Woens
dag 18 en 19 Oct. na 2 u.
Adres: Spoorstraat 49.
De meeste grote bedrijven hebben hun op
komst te danken aan de juiste wijze waarop
zij hun reclame gevoerd hebben. In bijna alle
gevallen is dit DAGBLAD-RECLAME ge
weest. Schakelt voor Uw bedrijf of artikel dit
dagblad in en U bereikt koopkrachtige lezers!
AANGEBODEN:
CHEVROLET, 7 pers.
Sedan 1937
CHEVROLET Truck
van 1939
met 3 zijd. Hydr. Netam
kipper.
4 tons AANHANGWAGEN
D.K.W. BESTELWAGEN-
TJE 1939.
Bergen, Breelaan 52.
Telef. 2200 K 2208.
Wy kunnen nog enige
(vanaf 14 jaar) plaatsen in onze moderne ateliers.
L!^t.iXi*d0Or 0DZe Pers°neelafdeling Janzenstraat 1
waarden °Vei" de aantrekkeltJke aanvangsvoor-
werkdag van 8.00 tot 12.00 uur en van
13.30 tot 17.30 uur.
Het medekomen van een der ouders van Jongere
meisjes wordt zeer op prijs gesteld.
Dg trein van vijf uur,
morgenochttmdi
Ik moet beitst op
«AK EU.
Ga je jezelf vanavond
ai scheren?
B Box 6 Ciyenh
Eo, m kan ik wt« eaet niet verslapen.