meter onder Berlijn, in ee n bunker, kwam de Duitse aiqod ten val VtSS^JSSisE imrczi rh,id- -SEXZFSTJSSS^i ZATERDAG SI D>^>MBER 1949 LAATSTE UREN VAN ADOLF HITLER N STRAAL MENSELIJKHEID dringt door in de chaotische schemering in deze ondergang. Geen woord, geen blik, geen glimlach en geen tvordt zichtbaar Niets, dat het hevige lijden van menselijke wezens doet >den. Het tvordt nacht en dag en weer nachtmaar niemand weet welk t is. Alleen, dat het laatste uur geslagen heeft, weten zij allen. Het einde den is aangebroken. De Russische tanks rukken op naar de Potxdammer granaten leggen de geweldige dwing-bwrcht van de Rijkskanselarij in !>e aarde siddert. Onder het zware dreunen dooft het licht uit, flakkert weer op- oven is Berlijn, boven is "Duitsland uit duizenden wonden bloedend, ind, dat taai en moeilijk zich ten sterven neigt. Beneden, dertig meter de aarde, in de bunker van de Rijkskanselarij wachten Hitier en de op het jongste gericht. Zij eten en drinken en slapen, ze beraadslagen ken ruzie, ze razen. Ze versturen berichten, ze veroordelen tot de dood- ze laten neerschieten, ze maken testamenten, ze trouwen, ze vormen ngen, ze schrijven brieven, ze wachten.... BEAMBTE van de Burgerlijke komt .een huwelijk voltrekken, leermaker die de maat komt ne- oor een uniform, ziet zich de pas ie wereld bóven afgesneden, drie a en een S.S.-generaal worden ter gebracht, de kokkin dient wortel- p en last boterhammen klaarma- oor een vertrekkende veldmaar- door een haag van mannen met leblikken in de hand gaan de laat- ie dood in, de brandstapel» wal- wordt donker en het dreunen heviger, dan weer licht en weer r. Doch er gebeurt niets, waaruit cou kunnen besluiten: „Het zijn nensen". Het is een dag des oor voor wezens, die niet van deze zijn. Een wilde chaos van golems angedroehten in een benauwende ik van beton. Waar vindt men een dat hier harten kloppen, harts- :n uitgeblust werden, dromen aan yen breken, schuld wordt geboet? TOCH waren er mensen. In deze e uren waren er niet alléén maar brokkelende standbeelden van de en zijn hof. Er waren ook kleine, mensen, secretaressen, chauffeurs, nden, schildwachten, kortom figu- n. Men is geneigd zich af te vra- rt de gebeurtenissen, door de En- historicus Trevor Roper in op- it beschreven, misschien een wei- ian menselijkheid winnen als men ot van deze kleine bijfiguren be mensen die geen historische rol spe- naar die slechts léven willen, k ondergaande geweldigen hebben lun laatste ogenblikken gewone en nodig; mensen aan wie ze hun te wilsbeschikkirw kunnen diete- mensen, die theewoor hen zetten ie tenslotte de benzine aanslepen lun lijken te verbranden. Het En- rapport vertelt weinig van deze anten, want de samensteller had et geheel met de bedoeling het 'elijke beeld, dat hij met koude za- kheid schilderde, menselijke kleur even. Toch wordt men ze gewaar, ijl ze hun kleine bezigheden ver en, bezigheden veelal van banale i van afschuwelijke aard. Hun be- igheid is van weinig belang, zoals dat ook in betere dagen was. Terwijl Berlijn brandt SRYVIJL BOVEN de wereld door re explosies vanéén gereten wordt, len hier beneden de schrijfmachines 'inkelen de theekopjes op de scho- Onbegrjjpeljjk is het bevattingsver mogen van het hart des mensen. Wat zij, stuk voor stuk, uur na uur, gezien en beleefd hebben de razernijen van Hitier, het afstoten van Göring, de afval van Himmler, het fusilleren van Fegelein, het huwelijk met Eva Braun, de zelfmoord van Göbbels. de af- scheidsplechtigheid van hun Führer de zelfmoord van het paar en tenslotte hun doorbraak naar het verwoeste aardop pervlak dat alles heeft hun hart niet uitéén doen barsten». Velen van hen leven nog, want hun getuigenissen vormen een wezenlijk be standdeel van het Engelse rapport. Trevor Roper heeft dit rapport samen gesteld in opdracht van de berichten dienst van het Engelse leger, en wel met alle hem ten dienste staande rmd delen. Er is waarschijnlijk geen overle vende, die ook slechts van verre getuige was van deze laatste dagen, die niet v/erd verhoord. Óok de ironisch vrij postige toon, waarin de beschrjjvma is vervat behoeft geenszins tegen de koele zakelijkheid van een geschoold ge schiedkundige te spreken. Het ligt mis schien wel in de aard der Engelsen, he vige gevoelens achter zulk een toon te verbergen. De persoon, die het middel punt van dit gebeuren vormt is in allen gevalle met een, met diepe haat ge mengde, bewondering geschilderd. „De ze demonische verwoestende genius", zo r.oemt hij Hitier, alsof hij daarmede 't wachtwoord wilde geven voor een nieuwe mythevorming, iets wat hij, juist door zijn onverbiddelijke realisti sche schildering blijkt te willen ver mijden. Op de figuranten valt overigens geen sprankje van deze helle-luister. BIJ DE verjaardagsontvangst op 20 April zijn ze allen nog aanwezig en krijgen een slap handje van hun Füh- rer. Het leven onder de aardkorst gaat gewoon zijn gang, want de toegang tot de kanselarij is nog vrij en Berlijn is nog niet omsingeld, hoewel de Ameri kanen reeds de Elbe, en de Russen de Oder en de Neisse zijn overgestoken. De Engelsen staan voor Hamburg, Ge neraal Patton raast dwars door Beieren naar de Alpen, veldmaarschalk Alexan- der verovert vanuit Bologna de Po- vlakte, de Russen zijn Wenen binnen gerukt. Maar nóg steeds i» een uitwij ken naar het Zuiden, naar de Ober- salzberg, mogelijk. Niet lang meer trouwens! Göring, Himmler, Bormann, Keitel, Jodl, Rib- bentrop, zij allen zijn aanwezig om hun gelukwensen aan te bieden, en in dringende bewoordingen voor een te rugtocht naar 't Zuiden te pleiten. Het buis in de bergen is gereed hen te ont vangen. De buisbewaarder, Kannen- berg, is met het merendeel van het personeel al enige dagen ginds, om alles voor te bereiden. Maar Hitier neemt geen besluit. De enige die iets bereikt is Speer, die met veel moeite gedaas krijgt, dat het .bevel om alle bruggen rond Berlijn te vernielen weer wordt ingetrokken. Dan verlaat het grootste deel van zijn getrouwen Berlijn. Hermann in ongenade DE GROTE TREK naar het Zuiden begint. Vrachtauto's, auto's, vliegtuigen zoeken door de smalle strook, die nog van Duitsland is overgebleven, de weg raar de Alpen. Rübbentrop verdwijnt els een schaduw. Het afscheid va» Hermann Göring i» zeer koeltjes. Tè vaak heeft Hitier cte laatste tijd geschreeuwd, dat „de ge hele „Luftwaffe" opgehangen zou moe- teit Worden", dan dat bij het scheiden v<m deze oude kameraad nog een hartelijke sfeer zou kunnen heersen. Ook Speer gaat er mandoor. Hij be geeft zich naar Hamtkurg en Uiat daar in de radiostudio een rede opnemen, waarin hij zich fel keert tegen de door de Nazi's gevoerde Blinde vernieti- port vermeldt niet hoe zij hun tijd do den, terwijl de Groten wereldgeschie denis bedrijven, terwijl Hitier op een plattegrond van BerlijB de toestand be studeert (de Pichelsdorfer brug. waar duizend Hitler-jongens de gigantische hoofdstad van het Duizendjarige Rijk verdedigen, staat niet meer op de plattegrond), terwijl Bormann de fijnste aandoeningen van de Fiihrer be luistert en niemand al te dicht bij deze toelaat, zonder tenslotte reeds te we ten, dat Himmler, door zijn getrouwen gemoedelijk de „Reichsheini" genoemd, ijverig de afval voorbereidt. Nog éénmaal: De Stem IN IEDER GEVAL, de 22ste April be leven ze ieta! Juffrouw Krüger, Bor- manns secretaresse, juffrouw Junge en mevrouw Christian, Hitier» secretares sen, zitten in de bunkergang en horen door de dunne scheidingsmuur het ge roezemoes der stemmen op de stafbe spreking, die de Fiihrer daarachter met Keitel, Jodl, Bormann, Krebs en Burg- dorf voert. „Hoe is de toestand"?, dat is de vraag aie in ditzelfde uur op tientallen staf besprekingen gesteld wordt, door Kes- selring in het Westen, door Heinrici in net Oosten, door Schörner in Bohemen. door Vietipghoff in het Zuiden. „Hoe is de toestand"?, vraagt Hitier Waar i6 het legendarische leger van Wenck, Hitiers eigen schepping, waarvan hij het ontzet van Berlijn verwacht? Waar staat de legergroep van Obergruppen ^W1ti!ll!tlillltltfflll!IIIIIUIllllUlllllnillllll!llllllinil|Ullljtl|jl 1 J)IT ARTIKEL werd geschreven op grond van het officiële 1 rapport, dat de Engelse historicus Trevor Roper in op dracht van zijn regering vervaardigde, 1 WIE DE ONDERGANG van de Nibelungen in de grote hal van koning AzeÜs paleis las, zal hier weinig nieuws lezen, De personen zijn andere, de gebeurtenis is nagenoeg het zelfde en even zinloos als wat in de oude sage verhaald 1 wordt. De aanbidding van de naakte macht uit het oogpunt der oude Germanen, op leven en dood strijdend met Romeinse legioenen, elanden, oerossen en het geweld der natuur is nog te begrijpen. Dezelfde geestesgesteldheid valt bij de sagenridders nog met een noodlotsbesef samen, Maar het zal de eeuwige schande van het Duitse volk, van de twintigste eeuw blijven, dat het, teneinde een in de Ïrond der zaak: gerechtvaardigde medezeggenschap in 'uropese zaken [die echter in de eerste wereldoorlog werd verspeeld] af te dwingen, deze verouderde tragedie nog eenmaal hielp opvoeren ten koste van een geheel wereld deel, ja ten koste van de gehele wereld. [-JOE HET ECHTER ook zij, een bemoediging voor deze don kere tijd, waarin de gehele mensheid als verlamd door schrik, de gevolgen van eigen daden aanschouwt en ondergaat is hierin toch nog te vinden: Indien het mogelijk is, dat een klein groepje vastbesloten mannen een dergelijke orgie van zinloosheid, beestachtig heid en onwaarachtigheid, een dergelijke zinnenberovende chaos kan veroorzaken, hoeveel rechtvaardigheid, men senwaardigheid, geluk en liefderijke harmonie kan dan. niet veroverd worden door de vastbeslotenen van goeden wille? Of geven wij alleen het kwade een kans? Laat ons besluiten met een veel geciteerd gezegde van Willem van Oranje, voorvechter van de gewetensvrijheid. Een gezegde dat men al« levensleidraad aan elke twin- tigste-eeuwse mens zou willen meegeven: „Men behoeft niet te hopen teneinde te ondernemen, noch te slagen om vol te houden". Diep onder de Berlijnse grond bevond zich de bunker van de Rijkskanselarij: Hier nam Hitier afscheid van zijn laatste gebouwen; De slaapkamer van HitierIn deze kamer vond de bruiloft plaats; Hier stierf Hitier; 5) De slaap kamer van Eva Braun. gingspolitiek. Pas na Hitiers dood kon het Duitse volk deze redevoering beluisteren. Uit de dagen der macht en der op onrecht gegrondveste glorie: de „af god" opent een nieuwe brug te München. Achter hem staat Göbbels, fiihrer Steiner, die de Zuidelijke voor steden van Berlijn moet heroveren? Koortsachtig noteren de beide steno grafen Hergesell en Hagen het vraag- en antwoordspel. Krebs en Jodl weten zelf niet precies, wat er gebeurt. Van Wenck heeft niemand bericht ontvan- gen. De beroemde charge van Steiner ken chef van de generale staf van het heiemaal Biet piaats geVonden. IN DE BUNKER is nu nog slechts een klein gezelschap achtergebleven. Onder hen bevindt zich de nieuwbak' leger, generaal Krebs, verder de stal chef van de luchtstrijdkrachten, Chris tian, die met Gerda Daranowski, een van Hitler's secretaressen, getrouwd is, en daarom tot de intimi van de hofhou ding behoort en natuurlijk Bormann, die niet van Hitiers zijde wijkt, om el ke andere invloed dan de zijne te we ren. Ook Keitel en Jodl zijn nog geble ven, teneinde aan de op 22 April be paalde stafbeepreking te kunnen deel nemen. De rijen zijn dus aanzienlijk ge dund. Toch is het in de bunker nog benau wend vol. De eerste gang wordt als ge zamenlijke eetzaal gebruikt. Links daar van zijn de keukens, waar juffrouw Manzialy de vegetarische gerechten toebereidt. Rechts vier andere kleine ruimten, die in de loop der volgende dagen door de familie Göbbels be trokken worden. Aan het einde van de gang voert een wenteltrap naar bene den, naar de eigenlijke Führer-bunker, die nog enkele meters dieper is aange legd. Ook daar een smalle gang, die als conversatie-zaal dienst doet. Aan het eind ervan bevindt zich achter een dunne scheidsmuur de conferentie-ka mer, vanwaaruit twee deuren toegang geven tot de drie privévertrekken van Hitier, waarnevens zich dan weer de slaapkamer en het boudoir van Eva Braun bevinden. DIT ZIJN DE COULISSEN, waar voor zich bet jongste gericht voltrekt. Daarboven aan 't aardoppervlak liggen de puinbopen van de Rijkskanselarij De enorme zalen, die de vazallen en Quislings moesteD inponeren zijn uitge brand. De marmerplaten zijn gebarsten, de kostbare betimmeringen verbrand, het zware brons gesmolten en verbogen. In d« weinige vertrekken, die nog eni ge beschutting bieden, huizen schild wachten en andere figuranten. Voor degenen, die nóeh geneigd, nóch geroepen zyn een historische rol te spelen, kruipt de tijd in de Führer-bun ker langzaam voorbij. Het Engelse rap- Terwijl men ter ondersteuning van deze aanval troepen naar het Zuiden 'gediri - geerd heeft, zijn de Russen Berlijn in het Noorden binnengedrongen. Er zijn bijna geen gevechtsmeldingen, waaruit men gevolgtrekkingen kan maken, al leen het armzalige hoopje Hitlerjongens dat de hoofdstad van het eerste solda tenvolk ter wereld, van de grootste krijgsmacht der aarde, nog steeds verde digt, komt steeds weer ter sprake. Ach ter de muur horen de secretaressen hoe de stemmen luider worden... Nu horen se nog slechts één stem, die stem, die nu reeds sinds twaalf jaar de wereld van haar slaap berooft, maar deze stem stijgt nu van een hees geblaf tot een toppunt van gekrijs Scheldwoorden, aanklachten, woede- gebrul, het woord „Verraad", de schreeuw „doodschieten!" Dan zinkt de stem weg In een huilende beschuldiging tegen het Duitse volk, dat versaagt en zich zijn grote Man niet waardig ge toond heeft. BLEEK EN BEVEND luisteren de fi guranten. Nu ja, het is niet de eerste aanval van bun Führer die zij bijwo nen. Maar tegen deze wegrochelende razernij zijn hun zenuwen niet langer opgewassen. Met onderdrukt snikken proberen zij de stem te volgen, en ze krijgen te horen, dat Hitier zijn zaak opgeeft. „Het Derde Rijk was een mis lukking". Alles is afgelopen Hitier zaJ riet naar bet Zu den vluchten, hier, is deze bunker, zai bij blijven wachten tot het bittere einde «n sterven, vóórdat de eprste Russische soldaat op de boven- rte trede van de bunkertrap verschijnt. Daarmede is de conferentie ten einde Zij, die er aan deelnamen, verschijnen met bleke, ontzette gezichten in de gang. „Toen ze uit de conferentiekamer kwamen", zo zal juffrouw Krüger later vertellen, „waren allen ontdaan en zei den, dat dit het einde betekende". Ja. juffrouw Krüger dit is het einde. En wisten de mensen buiten, in de wereld, nu maar wat U weet, dan zou het klok kengebeier van Nieuw-Zeeland tot Ca nada nu meteen inzetten en niet pas op de 8ste Mei. Keitel krijgt cognac OOK DE FIGURANTEN weten thans, dat de Dag des Oordeels een aanvang genomen heeft. Ze hebben vernomen, dat hun Führer zichzelf zal doden, kort daarop zien ze adjudant Schaub pape rassen naar boven, naar de tuin, dragen, om ze daar te verbranden, ze horen en kele uren later, dat Kesselring bevel kiijgt morgen naar Berchtesgaden te vliegen, dan zien ze Göbbels met vrouw en kinderen bij Hitier binnen treden. Lang duurt het gesprek, dat dit maal in de privévertrekken wordt ge voerd. Als Göbbels weer te voorschijn komt deelt hij mede, van plan te zijn met zijn gehele familie zelfmoord te plegen. Nog éénmaal neemt Hitier het mili taire gesprek met Keitel op. Misschien kan het twaalfde leger (Wenck) naar Potsdam doorstoten. Of nog beter: Göring moet met de vijand onderhan delen! En als hem verklaard wordt, dat geen enkele Duitse soldaat nog onder Görings leiding zou willen strijden dan antwoordt bij: „Er is geen sprake meer van strijden. Er valt niets meer te strijden. Als het op onderhandelen aan komt, dan is Göring beter dan ik' Zo rijst en daalt de stemming, tussen btgrip en waanzin rond tuimelend. Ten slotte laat hij een maaltijd voor Keitel serveren en zorgt er voor, dat deza voor zijn reis een halve fles cognac en proviand meekrijgt. ALLES IS DUS VERLOREN. Meer dan Hitiers zo juist uitgewoede ra zernij brengt zijn plotseling ingetreden rust de kleine naamloze mensen in de bunker tot deze overtuiging. Hoe ern stig en stil i» hij nu, terwijl hij toeziet hoe Keitel zijn maaltijd verorbert! Zijn hoofd beeft een beetje, zijn ogen zijn als met een fijn floers overdekt, zijn linkerarm hangt er wonderlijk levenloos bij. De ordonnansen en secretaressen be zien hem schuw van terzijde. Hij wil sterven. Göbbels wil sterven maar zij willen niét sterven. Zij willen terug in de eenvoudige on bekendheid waar ze tot voor kort in verkeerden. Er zijn andere schrijfma chines waar je op tikken kunt, andere keukens, vanwaaruit je het eten op een dienblad „naar voren" of „naar boven" kan dragen, andere auto's, die je kunt besturen. De beschrijving van Roper vertelt niets van bun gedachten, doch vermeldt slechts hun latere ver twijfelde pogingen, meesttijds met suc ces bekroond, weer in het gewone le ven van alledag terug te keren. Alleen öe goden, de Helden en Koningen, wer pen zichzelven in de wereldbrand der godenschemering. De figurant mag weer aardse plannen smeden en trach ten er heelhuids van af te komen. Men zou trouwens vermoeden, dat enkelen van hen al te diep in de afgrond van deze vreemd onwerkelijke onderwereld geblikt hebben, te diep om weer geheel onbevangen te kunnen worden. HOE IS HET met het innerlijk van iuffrouw Manzialy gesteld, de vegeta rische kokkin, die voor haar afgod de aseetische maaltijden mocht toeberei den, en ze zelfs tazamen met hem mocht gebruiken, als Eva Braun er toevallig niet was wat trouwens gedurende de Ier ge jaren van haar dienst slechts zel den voorkwam? En is de dagelijkse de voortdurende omgang met de demon zonder sporen achter te laten aan zijn persoonlijke bediende Heinz Linge voor- bijgegaan, die zijn werkzaamheden keu rig in zijn agenda neerschrijft en steeds een flinke voorraad van Dr Morells kwekzalverpillen gereed heeft, waarvan hij zijn heer en miester op elk gewenst 1**^? e'ke eewenste hoeveelheid ter hand kan stellen? Vóór 't gordijn voor cewf 8Sf hem *chter Scheel andere dienstee bewiiz^n -ant weglopen kan nu nte^ Rijkskanselarij In de straat-ruines van Berlijn wordt verbitterd gestreden. Via de Saarlandstrasse en de Wilhelmstrasse banen de Russen zich stap voor stap een weg naar het geweldige bouwwerk van het Rijksluchtvaart-ministerie. In het Westen zijn ze in de wijk tussen da Bismarckstrasse en de Kantstrasse bin nengedrongen, uit Zuidelijke richting hebben zij de rand van 't Grünewald en het Rijkssportveld bereikt. Het ia ga- makkelijk te berekenen, dat ze op z"n laatst op de eerste Mei de puinhopen dar Rijkskanselarij zullen bereiken. Zulk soort berekeningen maakt Hitlar, terwijl hij op z'n plattegrond „de toe stand" met bont-gekleurde vaantje» aangeeft. Nog steeds is hij de veldheer, die zich, aandachtig over zijn plannen gebogen, door zo'n inspiratie Iaat leiden. Waar is het leger van Wenck? Niemand gelooft meer aan dit leger, geen van hen durft het hem te zeggen. Nog steeds worden er berichten nsar Keitel gestuurd want enkele commu nicatie-middelen staan nog ter beschik king. „Ik verwacht het ontzet van Ber lijnWelke vorderingen maakt het leger van Heinriei?Waar ia Wenck?Wat ia er met het negen de leger aan de hand?..,. Wanneer zal Wenck zich met het negende leger verenigen?" De fronten eehter zijn ver stomd. Er is geen strijdende eenheid meer die nog antwoord geeft Von Greims verjongingskuur DE LAMPEN TRILLEN onder da ontploffingen van de projectielen, die boven de aarde openscheuren. Soms gaat het licht geheel uit, som* wordt het alleen maar steeds zwakker om daarna weer op te flakkeren. Er le reeds lang geen verschil meer tussen dag en nacht. Reeds van het begin ef heeft Hitier, die meestal pas tussen twee en drie uur 's morgens naar bed ging en pas tegen twaalven weer te voorschijn kwam, zijn directe omge ving genoodzaakt de nacht tot dag te maken. Nu eehter, nu de ordenende zonnegang voor altijd uit dit leven l» verdwenen, nu voortdurend het kaars licht brandt, nu er geen natuurgeluid meer hoorbaar is, nu houdt elke tijd»- indeling op, en de rusturen en maal tijden, die anders de regelmaat In het mensenleven brengen, zijn volkomen willekeurig geworden. MAAR NOG STEEDS Is Hitier heer en meester over zijn hof. Zwaar rus ten zijn luimen op een ieder in dw cementen hel. Niet slechts de figuran ten, ook de groten lopen op hun te nen en fluisteren. Hitier is zelfs nog in staat vertrouwen en hoop te wek ken. Met zijn stratenkaart in de voch tige handen, heftig gebarend, schreeuwt hij bevelen uit, alsof zijn veldheren nog voor hem stonden. Op de 27»te April gelukt bet hem zowaar nog Bit ter von Greim, dien hij tot opvolger van de „verrader" Göring benoemd heeft, weer moed in te spreken. Greim, enkele ogenblikken geleden nog ver twijfeld wanhopig, wordt er geheel door opgemonterd en vermaant zelfs zyn stafchef niet te versagen. „De .aan wezigheid en het vertrouwen van de Führer*zo roept hij bezwerend door de radio-telefoon „hebben mü met nieu we moed vervuld! De bunker heeft op bron"'6 Werking van een verjonging»- Wat denken de figuranten wel van deze luchtmacht-generaal, die zoeven nog met Hanna Reitsch zelfmoordplan nen omwierp en zich nu in de ver- jongingsbron waant, om overigen» vlak daarop weer kameraadschappe lijke raadgevingen uit te delen om trent de verschillende methoder. om zichzelf van het leven te beroven? ast staat, dat al deze secretaressen, ordonnansen en andere figuranten hun eerbied voor de afgod en zijn getrou wen nog niet verloren hebben. Toch blijft ook voor hen niet verborgen, dat met alle paladijnen zo trouw meer zijn als vroeger. Generaal Fegelein. zwager van Eva Braun, die klaarblijkelijk geen plezier meer heeft in deze sar- danapollsche brandstapel, is er gewoon vandoor gegaan en wordt, op bed lig gend in zijn woning tn Charlotten- burg, gevonden door de S. r-mannen, die uitgezonden zyn om hem gevangen te nemen. Hij wordt teruggebracht naar de Rijkskanselarij, waar hij in de tuin wordt gefusilleerd en begraven.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1949 | | pagina 14