IN EEN-SPROOKJESPALEIS OP JAVA De straat der oude kunstschatten NATIONALE LEVENSVERZEKERING-BANK N.V. Buit van overval was f27000.- Hoofd-uitvoerder, taxi-ondernemer en smid pleegden knoeierijen Vier zwaargewonden bij autobotsing Onberoerd door de storm ln de Vorstenlanden regeert de Susuhunan Niet te onderschatten machtsfactor De Badojo'sdansen Tivee grote stappen vooruit Uw polis bij ons geeft recht op: ROTTERDAM De malversaties te Garderen Oplichting ten bedrage van duizenden guldens lets te beleefd Alarmoefening voor de strijdkrachten In de Nieuwe Spiegelstraat leeft het verleden Handel in romantiek Voorwaardelijke straffen opgelegd Leugen-ontdekker Nu- daar gaan we, leugenaartjes. DINSDAG 23 JANUARI 1951 lende licht de „badojo's" hun betove rende dansen. het zien van zo'n dans betekten Java zien in al zijn zegevierende schoonheid, zjjn strijd, kortom zijn cultuur en zijn wezen. Elke beweging die zo een Badojo maakt is bezield en maandenlang ingestudeerd. De zus ter van de huidige Susuhunan, Paku- buwono de twaalfde heeft op het hu welijksfeest van Koningin Juliana zo'n dans uitgevoerd. Grotere eer had onze koningin haar niet kunnen bewijzen. Nog dikwijls spreekt prinses Siti No- roel over die dagen aan het Hof van de koningin der Nederlanden. De dalang vertelt op DE „Hoge Grond" worden ook dik wijls wajang-voorstellingen gege ven. De dalang vertelt daarbij van lang vervlogen dagen, van Modjopait, van de Pandowo's en de Korowo's. Ook nu nog worden deze voorstellingen ge geven, want het Oosten is in de Kra ton echt Oosters gebleven. In de gro te steden op Java loopt de eerste de beste Javaan met een fantastisch roomkleurig costuum. In de kraton ziet men slechts de gewaden zoals ze ACHTER EEN BREDE, zonovergoten oprijlaan in Midden Java,'s schoonste stad. Surakarta, ligt het paleis van de Indonesische vorst, die zich mag noemen: Susuhunan, Pakubuwono, Senopati, Ingalogo, Abdurrachman, Saji- din Panotogomo XII. Dit betekent: Hij, die men knielend nadert, de spijker der aarde, de aanvoerder in de oorlog, de dienaar van de Barmhartige, de heer en de regelaar van de Godsdienst. Hjj is de man, die men algemeen beter kent nis „De Susuhunan". Binnen de eeuwenoude paleismuren ligt zijn „kraton" als een kostbaar relikwie in rood en goud. Binnen die muren ligt een cultuur gevangen, in een gewijde rust en In de verering van duizenden uit de Vorsten landen. Oorlogen zijn in de vele eeuwen, dat de kraton van Surakarta be staat, aan de oude muren voorbijgegaan. Nimmer beroerden ze echter het leven' van de Susuhunan en zijn honderden dienaren, die in de „dalam", het vorstenverblijf wonen. Wanneer de toestand kritiek was in de Vorstenlanden, •prak de vorst het volk toe, en het gehoorzaamde hem, want volgens de heer sende opvattingen in de Vorstenlanden is de Susuhunan,, vr\j van lichaams- en zielsgebreken" en door tal van boetedoeningen zeer heilig. Voor de Javaan betekent hij Paus en koning beiden. De Javaan van gewone afkomst mag zijn vorst niet in de ogen blikken en hjj moet hem de „sembah" brengen, die ne derige buiging, die van de grootste eerbied en onderdanigheid getuigt. Dat alles is, over het algemeen genomen, onveranderd gebleven. r\E KRATON is gebouwd op zeer hei- Li jj-g grond en voor een niet-Islamiet 4« het practisch onmogelijk er binnen 1 dringen. Wordt er een enkele maal toestemming gegeven deze bodem te betreden, zoals geschiedde tijdens de tweede politionele actie, toen een tleine groep van Nederlanders tot de Saton toegang kregen, dan leidt een aantal gidsen de bezoekers vond. Het gevaar van verdwalen in de honderden gangen, zalen, pleinen en paviljoens is niet denkbeeldig. Het kraton-gebied, dat door ieder oe- jpri mag worden (althans als hij de warte topi" der Islamieten draagt) ^rdt gevormd door verschillende reusachtige pleinen vóór de eigenlijke gebouwen. Op die pleinen staan de eeuwenoude en eveneens heilige, Wa- ringins. Hun namen luiden: Goddelijk hnut" en Zegevierend hout Aan de voet van deze Waringins hebben zich vroeger vele drama's afgespeeld. Wanneer een Javaan door de één of «ndere oorzaak bij het hoogste ressort »cen recht had kunnen vinden in een bepaalde kwestie, dan kleedde hu zich in een geheel wit costuum en nam plaats onder een van de waringins. Door zun witte kleding gaf hij uitdrukking aan de overtuiging „met dit leven te heb- hen afgerekend". Onder een der heilige bomen wacht te dan „kromo" tot de vorst hem daar vond en zijn klachten onderzocht. De smekeling wist, dat er dan recht zou geschieden, want de Susuhunan is „Dienaar van de Barmhartige Daar óm was het in de ogen van iedere Ja vaan óók rechtvaardig, als Kromo ter plaatse gekrist werd, hetgeen Sleurde als zijn klachten ongegrond gebleken waren. Sprookjeshuis TA. DE HEILIGE BOMEN zagen zeer j veel. Iedere Zaterdagmiddag drijven een uur lang de tonen van de heilige ga melan door hun bladeren en onder mm weelderige lommer trekken jaarlijks tientallen kleurige stoeten van proces- siegangers naar de ..Pagelaran een rijk versierde open hal, waar de vors bezoekers ontvangt en de plechtigh - den in verband met de Islam bij woont. D? vloeren van deze hal glanzen van het schitterendste marmer en bladgo11c druipt er in weelderige guirlandes van de koepels af. Tussen de sierlijke pua ren van de „Pagelaran is honderden plaats. De kratonkleure rood en goud, domineren overal B« grote feesten, zoals bij het begin Islamitische nieuwe jaar. lijkt W tig verlichte hal op een sprookjeshuis uit Duizend en één nacht. Kruipend tot de vorst ACHTER de Pagelaran ligt de zgn. „Hoge Grond", waaromheen als or namenten acht oude kononnen ge plaatst zjjn. Ook deze plaats is door een rijkversierd dak tegen de felle zonnestralen beschermd, maar ze is mooier en kostbaarder versierd dan de Pagelaran. Hierbinnen mag men niet lopen, doch moet er kruipend de vorst naderen. Bü de hoogfeesten zit deze op zijn troon, die geflankeerd wordt door twee reusachtige houten leeuwen en waarboven een met juwelen bezaaide hemel is aangebracht. Bij de bouw van een „Kraton" begint men eerst met het plaatsen van die troon. Daaromheen worden de gebouwen opgetrokken. Een Javaan, die weet hoe het hoort, zal bij het bezoeken van zjjn vorst minstens vijf minuten nodig hebben om van de trappen voor de „Hoge Grond" tot de troon te komen. Krui pend als een slang door het stof, na dert hjj zjjn Susuhunan, die omring11 door zjjn pronkerig geklede lijfwacht, de „Pradjoerits" op zijn troon zetelt. Zó heilig is de zetel van de Susuhu nan, dat men daar reukwerken brandt als hij niet aanwezig is. PEEN DROOM kan schoner zijn dan het tafereel, dat zich in de Kraton °P de grote feestdagen aan het oog vertoont. Overal, waar men ook kijkt, glanst het sneeuwwitte marmer. Er is goud, waar men ook kijkt. Goud in Waanzinnige overdaad op de kunstige Pilaren, goud op de kroonlijsten aan de Plafonds. Uit kristallen kronen stroomt en klatert een fonkelend licht op net marmer, zodat de schijn weerkaatst Wordt tot ver buiten de troonzaal. Adellijke personen, rijk met juwelen behangen schrijden in hun kleurige adatcostuums in die waterval van tin- ten en licht. Maar het centrum van dit alles is de Susuhunan, die zetelt op de r°odzijden divan of op zijn schitteren de troon, de fiere gestalte als die van een Godheid boven de menigte verhe den. Dan dansen onder het spranke eeuwen geleden ook werden gedragen. Het Oosten is er nog Oosters In het licht van de honderden lam pen dansen en springen de potsenma kers, de dalang vertelt zijn heldensa gen: het ls alles uit een tijd, toen de macht van de legendarische koning, Modjopait. gold van Bantam tot Ma- dura en nog verder. De legende wordt werkelijkheid in deze Kraton. In een eenvoudig huisje, in het hart van het paleis, staat een oud kanon, dat eeuwen geleden door de Portuge zen in hun kolonisatie-oorlog is ge bruikt. Het heet „Njai Setomi" en hc< behoort bij een kanon van hetzelfde makelij, dat aan de stadspoort van Djakarta ligt. De legende wil, dat de Nederlanders Java zullen verlaten als deze twee ka nonnen naast elkaar zullen liggen Allah is Allah" In het centrum van de Kraton is bij na alles heilig. Er worden vele „pusa- ka's" bewaard. Dat zijn dikwijls zeer eenvoudige voorwerpen, die van ge slacht op geslacht in de familie van de vorst zijn gebleven. Deze pusaka's kent men een wonderbare macht toe. Zo is er de „Kjai Selamat". de oude piek, die epidemieën kan bedwingen en bij de dreiging van b.v. pest of cholera in een zijden omhulsel door de stad' wordt gedragen. "JO LIGT daar de kraton van Surakar ta, onberoerd door alle politieke stormen, die in dit land hebben ge woed. Het volk beschermde steeds zjjn vofst tegen elke aanval tegen hem ge richt. In naam regeert de Republik Indonesia, ook over de rjjke Vorsten landen, maar in werkelijkheid is het de Susuhunan, die beveelt. Het vergulde dak vgn de kraton moskee koepelt boven de muren van het paleis, zodat ieder die het ziet moet zeggen: Groot is waarlijk deze Susuhunan, want ook voor hem is Allah de almachtige. Ja, Allah is waarlijk Allah TOM K. CEN badojo danst aan het hof van de Susuhunan de zgn. „Golok-dans". Volmaakte beheersing spreekt uit zelfs de geringste beweging. Voor de aanvang van een dans worden de badojo's dikwijls in extase gebracht door het inademen van de geur van bepaalde reukwerken of door hypnose. n Geneeskundig onderzoek voor onze rekening. Om de drie jaar, U door een geneesheer naar Uw keuze (geldig voor verzekeringen met overlijdens- risico waarvoor een jaarpremie van 150,of meer wordt betaald). Dit geldt ook voor reeds bestaande verzekeringen. KV Renteloos voorschot. Niet alleen voor operatiekosten, maar nu ook voor de kosten van opneming in een ziekenhuis of sanatorium, noodzakelijk ter observatie of behandeling van interne ziekten. Een unicum in het Nederlandse levensverzekeringswezen! Vraagt onze brochure waarin onze stappen uitvoerig worden belicht. minimin PHTrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr rnTrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrf rrrrrrrrrrr rrrrrrrr rr r J£2222BSÏS22_ De grootste in Nederland Vrouw lokte antiquair in de gang De buit van de overval op de 43- jarige Rotterdamse antiquair J. Velt- huys bedraagt f 27.000. De toestand van het slachtoffer is goed. Uit het onderzoek van de politie is gebleken, dat de dader met Kerstmis voor de eerste maal in de zaak is ge weest om over een kroon, die in de etalage hing, te praten. Daarna kwam de man weer eens aanlopen en toen volgde een derde bezoek. In de loop van het gesprek liet de bezoeker zich ontvallen, dat hij plan nen had om te emigreren en daarbij kostbare stukken als geldbelegging wilde meenemen. Hij legde toen be langstelling aan de dag voor juwelen en goud. zodat de winkelier hem ver telde, dat hij daar waarschijnlijk wel voor kon zorgen. De klant zou Vrijdag j.1. weer in Rotterdam zijn en dan zouden ook de goederen er zijn. De antiquair stond de juist gearriveerde sieraden te bekijken, toen de man en de jongedame binnenkwamen. De man voerde het woord, doch plotseling maakte de vrouw een opmerking in een vreemde taal, waaruit de anti quair begreep, dat zij het achterge deelte van de winkel eens wilde zien. De dame liep de gang in naar dit ge deelte waar op de schoorsteen het goud lag en de winkelier nodigde de man uit te volgen. In de gang werd de an tiquair toen neergeschoten. De geroof de goederen had V .in consignatie. De politie houdt rekening met de moge lijkheid dat de daders internationale misdadigers zijn. De Rijkspolitie te Garderen heeft een onderzoek ingesteld naar malver saties, die zouden zijn gebleken bij de bouw van een militiar kamp te Garde- ren aan de Rijksweg Amersfoort Apeldoorn, door het Ingenieursbureau voor Bouwnijverheid N.V. te Oegst- geest. In dit verband is een aantal per- Vorige week bracht een Indiase torpedoboot jager, een bezoek aan Darwin in Noord-Australië. Tijdens de cocktailpartij, aan geboden aan de officieren van de „Rajput" speelde op een gegeven moment de band een langzaam en plechtig klinkend stuk. Een Australisch officier, die meende dat het het nationale volkslied van India was, ging in de hou ding staan en zijn voorbeeld werd spoedig gevolgd door de andere Australische officieren. De In diase officieren, die meenden dat het het Australische volkslied moest zijn, gingen eveneens in de houding staan. Het gehele gezel schap stond derhalve stokstijf In de houding totdat de band een ander wijsje inzette. Ernstig ongeval te Willemsoord Een ernstig auto-ongeluk bij de Moerdijkbrug onder Willemsoord heeft vier zwaar gewonden en een licht ge wonde geëist. Een Belgische en een Nederlandse personenwagen kwamen met elkaar in botsing, toen beide chauffeurs tegelijkertijd een voor hem rijdende auto wilden passeren. De inzittenden van de Belgische wagen, die uit de richting Moerdijk kwam, werden zwaar gewond naar het R.K. Ziekenhuis te Dordrecht overgebracht. De toestand van een hunner is levens gevaarlijk. De bestuurder van de Nederlandse wagen, de heer H. Boonzaayer uit Am sterdam, is eveneens ernstig gewond naar het R.K. Ziekenhuis te Dordrecht vervoerd. De heer H. Klein uit Am sterdam, die ernstig, doch niet levens gevaarlijk gewond werd, is evenals zijn echtgenote, die licht gewond werd, naar het Gemeente-ziekenhuis te Dor drecht overgebracht. Hun dochtertje bleef ongedeerd. De beide auto's werden zwaar be schadigd. Het ongeval had bijna nog een tweede ten gevolge gehad, daar de bestuurder van de wagen, die door de Nederlanse auto werd „ge sneden", de macht over zijn stuur even kwijt raakte. Hij raakte hierdoor een uit tegenovergestelde richting komen de vrachtwagen, doch de gevolgen hier van bleven beperkt tot zeer lichte ma teriële schade aan de personenauto. In het algemeen kader van de ver hoging van de paraatheid van de Ne derlandse strijdkrachten, zal binnen kort een grote alarmoefening worden gehouden. Deze oefening heeft ten doel proefondervindelijk na te gaan noe snel door de verschillende diensten er onderdelen onder bevel van de com mandant strijdkrachten te velde, zal worden gereageerd op een onverwach te plotselinge alarmering. De oefening zal tot gevolg hebben, dat over het ge hele land onderdelen plotseling snel worden verplaatst om in een bepaald gedeelte van het land te worden gele gerd, dan wel ingekwartierd. Sprong naar de Gouden Eeuw (Van onze speciale verslaggever) 20EKT ge naar een antiek snuisterijtje, iets waaraan de sfeer kleeft van lang vervlogen tüd, om aan iemand, die u dierbaar is ten geschenke te geven" Of zoekt ge naar een meubelstuk, gemaakt door een lid van het edelachtbare meu belmakersgilde in de 17de eeuw ter verhoging van de goede huiselijke sfeer in uw woning? Of z<jt ge verzamelaar en gaat uw hart uit naar de kunstschatten, die de knappe en o zo geduldige handwerkslieden van vroeger eeuwen ons nagelaten hebben? Indien ge Amerikaan of Europeaan zijt, dan kunt ge uw schreden richten naar de drie der schoonste paarlen aan Europa s kroon Lon den, Parijs en Amsterdam. En wanneer ge de voorkeur geeft aan de kunstschat ten der Lage Landen, ga dan naar Amsterdam en vraag aan de eerste de beste gemoedelijke diender de weg naar de Nieuwe Spiegelstraat, in het verlengde van de Spiegelgracht, Amsterdams straat der oude kunstschatten. PE ZOUDT het op het eerste gezicht die naam niet geven als ge om de hoek van Keizers- of Prinsengracht komt. Het lijkt een smal groezelig straatje, zoals er zo vele zijn in onze hoofdstad. Maar ge ziet al gauw links en rechts de ruiten van de winkels in antiek. Achter die ruiten kunt ge vele voorbeelden bewonderen van alle kunstschatten en minder kunstige schatten, die de mensheid in vroeger tijden wrochtte. Prachtige Chinese vazen naast stoere oud-Nederlandse kasten, Sèvres-porcelein naast Delfts blauw, maar ook de zilveren en gou den prulletjes, die uit de wufte sfeer van de Franse hoven in de 18e eeuw stammen, naast oude sieraden van an dere landen. Kopen? Dat kunt ge zo veel als ge maar wilt, maar ge moet een ruime beurs hebben, een heel ruime. En tenzij ge Amerikaan zijt en dus veel baat hebt bij het verschil tus sen de keiharde dollar en het slappe guldentje, zult ge niet veel kunnen kopen, misschien slechts bewonderen en verlangen. Gouden eeuw is voorbij JJE ANTIQUAIRS beleven dan ook geen gouden tüd, al gaat het, dank zü de toeristen, beter dan tijdens de crisis vóór de oorlog. Vele van hen hebben hun zaak al jaren in de Nieuwe Spiegelstraat of op de Spiegelgracht. De gebroeders Van Messei, wier zaak in 1876 in Leeuwarden door hun vader werd opgericht en die dit jaar dus vüf en zeventig jaar bestaat, wonen al ruim veertig jaar In de Nieuwe Spiegelstraat. Zij waren de eersten, die er zich ves tigden. In die tüd was het nog een straatje, waar de stallen waren voor Je paarden en koetsen van de rüke pa triciërsfamilies, die toen nog de palei zen op de grachten konden bewonen. Er waren ook enkele kruierijen ge vestigd, oeroude typisch Amsterdamse bedrüven, die in hun huidige vorm verdwenen zün, maar in de laatste ja ren als de z.g. dienstverrichtingsonder nemingen teruggekeerd zün. Dat was een goede tüd voor de antiquair. De rüke kooplieden hielden er van ver zamelingen antiek aan te leggen en de koetsiers van hun deftige equipages hielpen hen een handje. Zü reden langzaam door de Nieuwe Spiegel straat, dan konden hun meesters en meesteressen zien, wat voor de ruiten van de antiquariaten lag uitgestald. Kwam het tot een koop, dan streken de koetsiers hun provisiecentjes op. - Uitstekende naam HE VERZAMELAARS komen nog steeds bij de autiquairs. Zij maken 'i praatje, liefkozen een Sèvres vaasje of een zware eiken tafel, maar kopen doen zij niet meer. Da doen bijna al leen de buitenlandse handelaren. Zij kopen voornamelijk massa-artikelen, want werkelijk kostbare kunstschatten mogen zo maar het land niet uit. Bui tenlanders kopen graag in ons land, want de Nederlandse antiquairs heb ben een uitstekende naam. Zij zün zeer vakbekwaam en rom mel verkopen zij niet. De vereniging van handelaren in oude kunst, waar de meeste antiquairs lid van zijn, zorgt er voor, dat de goede naam gewaar borgd blijft. 's Morgens tegen 9 uur en 's avonds na vijven, als het handelscentrum van de moderne Metropool leegstroomt, dan davert het grote stadsverkeer door de straat. Achter de spiegelruiten van de antiekwinkels rinkelt en trilt het tere glaswerk, het ranke serviesgoed, de sieraden en de meubelstukken van onze voorouders. De haastige stroom gaat er onacht zaam aan voorbü- sonen gearresteerd, o.m. de hoofd uitvoerder P. J. van der I. uit Oegst- geest, de taxi-ondernemer M. G. uit Putten en de smid A. L. uit Stroe. Door Van der I. werd de taxi-onder nemer G. met het transportvervoer bij de bouw belast. Zij zouden tezamen zijn overeengekomen om enige auto's „op papier te laten lopen", terwijl zij tevens het aantal rij-uren ver boven de werkelüke zouden hebben geno teerd. Van der I. zou voorts voorschot ten aan derden in rekening hebben ge bracht, die nimmer uitbetaald werden. De smid A. L. zou rekeningen heb ben ingediend die gefingeerde leve ranties bevatten. De verdachten M G. en A. L. zün reeds voor de officier van justitie te Zutphen geleid. P. J. van der I. kon nog niet worden verhoord, daar hij voor het onderzoek een aanvang nam reeds in het Elisabeth Gasthuis te Amersfoort werd opgenomen. Naar wij vernemen zou vastgesteld zijn, dat het Ingenieursbureau voor Bouwnij verheid N.V. geheel buiten deze affai re staat, zodat de werkzaamheden nor maal kunnen doorgaan. De malversa ties belopen, naar wordt gezegd, dui zenden guldens. De zaak Kitty v. d Have De krijgsraad te velde west deed gistermorgen uitspraak in de zaak der vier Rotterdamse ex-illegalen, die er van werden verdacht de koerierster Kitty van der Have kort na de bevrij ding te hebben geliquideerd. Verdachte C. S. werd veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van 1 jaar; verdachte A. V. T. tot 4 maanden en A. v. d. H. tot 4 maanden en J. de G. tot drie maanden voor waardelijk, allen met een proeftijd van een jaar. De veroordeelden kunnen in hoger beroep gaan bij het Hoog Militair Ge rechtshof. De auditeur-militair kon op dit ogenblik nog niet meedelen of hij in hoger beroep zal gaan. [In de televisie-uitzending van 25 Januari zal Philips demonstreren met een zelf- geconstrueerde leugenont dekker. Persbericht] U en ik, wij allemaal! Uit is 't met de maskerade, Afgelopen, radicaal! Weg de leugentjes om bestwil. Foetsie de verlakkerij, Nu de volle, naakte waarheid In heel onze maatschappij. Nu geen smoesjes meer, meneertje. Dat de club of sociëteit weer zo laat was afgelopen. Dat is nu verléden tijd! En gü, die wel eens te laat komt Op fabriek, kantoor of school, Hou maar op met die verzinsels, Dat is toch maar apenkooi. Ook geen slinkse linkigheidjes Als het aangiftebiljet Voor de Fiscus ingevuld moet. 't Is gedaan, hoor met die pret. Doch het allergrootste voordeel Dat ik in dat toestel zie, Is, dat het ook toegepast wordt Op onze politici. Ha! dan komen eens de heren Voor de dag zoals zij zün, Zonder franje en vernisje, Zonder uiterlijke schün. Denkt u dat eens in, mijn lezer, Moskou, UNO, Republiek, Raad en Kamers zónder leugen. Wat een hemelse muziek! Heus, dan kunnen alle legers Wel meteen naar huis toe gaan, Want dan is de lol er tóch af, Zoeken zü een and're baan. En zo lijkt nuj deze vinding Véél meer waard dan het atoom, Maar toch vrees ik, dat dit aljes Nog niet meer is dan een droom! JABSON

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1951 | | pagina 3