,,Rood als Scharlaken"
P.T.T. onthult haar geheimen voor de jeugd
Overheidssteun voor orkesten en
toneelgroepen wordt verminderd
Tentoonstelling waarop veel te leren is
Levend boek in pointillistisch proza
Plattelandskinderen leer
gieriger dan die uit
de stad
Poten en verplanten
Plaatsvervangers werden
het niet eens
Keukenhof geopend
Felle brand in Amsterdam
Neefje wilde autorijden
Defensie haalt schatkist leeg
Bepaalde gezelschappen
worden uitgeschakeld
De VN weer naar Parijs
LETTERKUNDIGE
VERSCHIJNINGEN
WOENSDAG »1 MAART 1951
(Van onae speciale verslaggever).
ER 18 ER ,)E WAARDE van on« lager onderwijs al veel geredetwist.
Ata de kinderen op twaalf-, dertien- of veertienjarige leeftijd de school
verlaten. Kunnen zij aangenomen, dat zij met een redelijk verstand en een
redelijke intelligentie begaafd zijn aan een rode stip op de blinde kaart van
Drente een naam geven; zij weten, wie Jaooba van Beieren was; zg zijn in
staat uit te rekenen, hoeveel rente een kapitaal van ƒ4500.—, dat negen
maanden tegen 5% uitstaat, opbrengt; zij schrijven netjes ik word met een d
en hij wordt met dt; misschien weten ztj, dat door wrijving warmte ontstaat
en zingen zij ais lijstersMaar durven zjj aan het loket op het station
een retourtje derde klasse naar Amsterdam te kopen? Kunnen zij met een
spoorboekje omgaan? Zitten zjj niet met de handen in het haar, als ze een
postwissel of een girobiljet moeten invullen en schrikt een telefoon hen niet
af?
r\I LEERLINGEN nemen enige para
te kennis mee het leven in, doch
vael, waarmede zij dagelijks in aanra
king zullen komen, moeten zij nog le
ren. Wellicht dat hier en daar een
pientere onderwijzer dat begrijpt. De
P.T.T. beseft het terdege en haalt
daarom ontelbare schoolklassen naar
de tentoonstellingen exposities met
een zeer instructief karakter die zij
in verschillende plaatsen in ons land,
voor de jeugd van de lagere school,
organiseert.
Den Ha3g had de primeur. In drie
en een halve maand kwamen daar 279
klassen met 8678 leerlingen een kijkje
nemen.
In Rotterdam bezochten m zes
maanden 489 klassen met 18.387 kin
deren de tentoonstelling; in 'Arnhem
in twee maanden 156 klassen met 5880
kinderen; in Amsterdam in zeven
maanden 546 klassen met 20.055 leer
lingen en in Utrecht in drie maanden
300 klassen met 8900 leerlingen, In to
taal zijn nu 1770 klassen met 61.900
jongens en meisjes naar de tentoonstel
ling wezen kijken en hebben er heel
wat practische kennis opgedaan.
Thans is Enschede aan de beurt,
waar ook leerlingen uit Hengelo, 01-
denzaal, Losser en Haaksbergen de ex
positie zullen bezoeken. Daarna vol
gen nog enkele andere plaatsen. Nu de
P.T.T. met dit werk ervaring heeft op
gedaan en de tentoonstelling geheel is
aangepast aan het bevattingsvermogen
van de kinderen de ervaring leerde,
dat sommige dingen anders ingericht
moesten worden zijn we in Ensche
de een kijkje gaan nemen en hebben
met de kinderen een rondgang ge
maakt.
De onderwijzers gaan niet mee. Er
varen personeel van de P.T.T., dat
goed met kinderen kan omgaan, wijdt
de jongens en meisjes in de geheimen
van de gang van een brief van afzen
der tot geadresseerde in; het maakt
hen wegwens bij de bediening van de
telefoon en geeft met behulp van ver
nuftige en duidelijke apparaten aan,
hoe de verbindingen, niet alleen plaat
selijk, maar ook interlocaal tot stand
komen; het vertelt iets van de tele
graaf, van de telex, van de pakket
postverzending en van Scheveningen
Radio; het laat de kinderen voor de
loketten komen en onthult iets van het
postwissel en giroverkeer. Foto's, pak-
J~)E TIJD breekt nu aan, dat er gepoot
en verplant kan worden. Vrijwel alle
vaste of overblijvende planten kan men
nu poten of verplanten. Speciaal de
laatbloeiende soorten worden bij voor
keur in deze tijd van het jaar gepoot.
Wie dus in de border nog veranderin
gen wenst aan te brengen kan dat nu
nog doen, maar dan moet men niet te
lang wachten.
Mocht uw budget niet toelaten een
aantal nieuwe planten aan te schaffen
dan wil dat nog niet zeggen, dat er dan
helemaal niet gepoot behoeft te worden.
Verschillende vaste planten zullen eens
verzet moeten worden; als ze jaren lang
op de zelfde plaats staan, verlangen ze
wel eens een ander plekje. U kunt zulke
planten dan vrijwel steeds in verschil
lende delen splitsen, doch daarbij make
men zo min mogelijk gebruik van een
mes. Dat werkje noemt de bloemist
scheuren en als zodanig moet u hut ook
voor elkaar zien te brengen.
Nu maakt de leek hierbij grote fouten:
het middenstuk wordt meestal weer ge
plant, terwijl de zijstukken, indien men
die over heeft, verwijderd worden. Dat
is verkeerd, juist dat middenstuk is het
oude gedeelte van de plant en daarom
kunnen beter de buitenste delen op
nieuw geplant worden; daarmee zult u
veel meer succes bereiken. Planten heb
ben er een hekel aan indien ze weer
op het zelfde plekje gepoot worden.
Zoek liever een ander hoekje, hetgeen
niet bezwaarlijk is. indien toch meer
soorten verzet moeten worden. Dan kunt
u ook nog eens veranderingen aanbren
gen en dan is de tuin deze zomer onge
twijfeld weer aantrekkelijker.
Verschillende heesters (en dan denk
nk nu voornamelijk aan groenblijvende
soorten) kunnen nog met succes gepoot
worden. Tracht die zware grondkluiten
ik nu voornamelijk aan groenblijvende
heesters heel te houden. Als ze uit el
kaar rollen zullen ze niet zo snel aan
groeien en kan men doden verwachten.
Daarvoor zijn zulke struiken veel te
duur .In deze tijd van het jaar kan de
grond al droog zijn; daarom verdient
het aanbeveling, zulke struiken na het
Poten een emmer water te geven.
Ook bladverliezende soorten kunnen
n°g gepoot worden, doch dat stelle men
Biet te lang meer uit. Deze zijn over het
algemeen niet voorzien van een grond-
kluit; de wortels moeten ongeschonden
in de grond komen. Tracht ze niet in
de grond te dwingen, zodat alle wortels
kris-kras doorelkaar en over elkaar heen
liggen; dat is verkeerd.
kende verklaringen, grappige voorstel
lingen, platen, echte telefoon-, tele
graaf- en telextoestellen en zelfs een
kleine telefooncentarle. die aanvanke
lijk sterk op de jeugdige verbeelding
werken, beginnen betekenis te krijgen.
De jongens en meisjes mogen zelf tele
foon en telegraaf bedienen; zij mogen
telexen en vele andere dingen doen,
waardoor zij met alles wat tentoonge
steld is vertrouwd geraken om er later
in het practische leven niet meer on
wennig tegenover te staan.
De praktijk.
ATEN WIJ het bekennen; wij heb
ben zelf een kinderlijk plezier ge
had in alles, wat men daar in Ensche
de aan de jeugd leerde en zelfs heb
ben ook wij nog het een en ander op
gestoken. Als Jan in Den Haag een
brief stuurt naar zij neefje Wiebe in
Leeuwarden, dan reikt zijn kennis tot
de rode brievenbus en waarschijnlijk
tot het vlugge bestelautootje met de
man, die de bus komt leegmaken. Wat
er verder met de brief gebeurt, ligt
achter de strakke muur yan zijn on
wetendheid en misschien van zijn inte
resse. Nu Jan op de tentoonstelling is
geweest, snapt hij, waarom de Poste
rijen er altijd op hameren de postzegel
in de rechter bovenhoek van de enve
loppe te plakken, de brieven volledig
te adresseren en de afzender etop te
vermelden. Want hij heeft gezien, dat
alle brieven en kaarten van ongeveer
hetzelfde formaat op het postkantoor
bij elkaar worden gepakt en in een
snel tempo door de stempelmachine
gaan. Het is hem nu bekend, dat de
brieven met de postzegel op de ver
keerde plaats en grote poststukken
met de hand gestempeld moeten wor
den, hetgeen oponthoud geeft. Met be
langstelling heeft hij staan kijken, hoe
de brieven worden gesorteerd op
plaatselijke post, grote steden, kleine
plaatsen en dorpen en buitenlandse
post. Foto's met bijschriften hebben
hem duidelijk gemaakt, dat het sorte
ren op de heel grote postkantoren
automatisch geschiedt met behulp van
de ingewikkelde transport-sorteerma-
chine, Transorma geheten. Hij begrijpt
nu, wat de mannen in de postrijtuigen
van de Spoorwegen doen, hoe de post
zakken plaats voor plaats worden uit
geladen, de stukken op het postkantoor
nog eens worden uitgezocht in wijken
en door de bestellers ten slotte op stra
ten. Geamuseerd heeft hij staan kijken
naar de bundelmachine, die touwtjes
slaat om de stapels brieven die met
de posttreinen verzonden worden.
Bij een bundelmachine zei een jon
getje: ,Dat glat bij mijn vadersdors-
machine bijna precies zo". Het zijn in
de kleinere plaatsen, waar de tentoon
stelling reeds geweest is en waar ook
plattelandskinderen haar bezocht heb
ben, weetgierige jongens en meisjes.
Zij vragen honderd uit en willen een
toelichting hebben op alles, wat er te
zien is. Heel anders is dat in de grote
steden en vooral in Den Haag, waar
de jeugd.... te trots lijkt om te vra
gen, waarzij een air aanneemt, dat zij
dat alles al lang weet en daarom ook
minder belangstelling toont. Maar
daarom is Den Haag ook Den Haag.
Zelf doen!
Op de tentoonstelling moeten de kin
deren zelf uitvissen voor welk loket zij
moeten staan, als zij iets met de P T.T
te behandelen hebben. Zij krijgen for
mulieren, die zij zelf moeten invullen
Zij zien een oud telefoontoestel met
een slinger en een modern toestel, dat
aangesloten is op het geautomatiseer
de net. Zij kunnen een oud telegraaf
toestel, waarop het Morse-alphabet
nog gebruikt wordt, in ogenschouw
nemen, doch ontdekken, dat telegram
men tegenwoordig meestal per teletype
verzonden worden, waarbij de woor
den op een bandje verschijnen, welke
bandje dan weer op het telegramfor
mulier geplakt wordt.
Ook verscheidene onderwijzers heb
ben de tentoonstelling bezocht. Onder
hen is een enquête gehouden, waarin
gevraagd werd, of deze vorm van
voorlichting geschikt is om de kinde
ren enig begrip bij te brengen van het
werk van de P.T.T. in het algemeen;
of de gebruikte teksten duidelijk en in
de goede trant gesteld zijn; of de af-
en uitbeeldingen duidelijk zijn, enz.
Dat van de expositie een zeer instruc
tieve werking uitgaat, dat P.TT. door
een juiste keuze van het materiaal en
een goede vorm van de voorlichting
een nuttig werk verricht, mag wel
blijken uit het feit, dat de 525 onder
vraagden vrijwel unaniem hun grote
lof voor deze arbeid vdn de P.T.T.
hebben uitgesproken.
De plaatsvervangers der ministers
van buitenlandse zaken zijn Dinsdag
vier en een half uur bijeen geweest
zonder enig resultaat te boeken.
Gromyko diende een nieuwe redac
tie in voor het derde punt van de ont-
werp-agenda (bespreking van de oor
zaken der internationale spanningen)
die volgens de Westelijke gedelegeer
den geen enkele oplossing gaf voor de
voornaamste moeilijkheid. Men weet
n.1 nog steeds niet, of de ontwapening
van Duitsland en van de wereld moe
ten worden beschouwd als afzonderlij
ke agendapunten dan wel als onderde
len van het punt „oorzaken der huidi
ge internationale spanning".
REGERINGSCRISIS DREIGT
IN FINLAND
Het Finse parlement heeft met 138
tegen 36 stemmen een regeringsmotie
verworpen, waarin uitstel van huurver
hoging van 43 pet. tot 1 Augustus werd
voorgesteld. De huiseigenaars willen,
dat de verhoging 1 April ingaat.
Na de stemming verklaarde de so
ciaaldemocratische partij officieel, dat
zij haar leden uit de coalitieregering
zal terugtrekken, doch gaf officieus te
kennen, dat zij bereid is een compro
misvoorstel te aanvaarden. Men ver
wachtte heden een nieuwe regerings
voorstel met de volgende compromis
oplossing: 1 April een huurverhoging
van 20 pet. en 1 Augustus een nieuwe
verhoging van 23 pet.
KERK IN AUSTRALIË BEROEPT
NEDERLANDSE PREDIKANT
De Presbyteriaanse Kerk in Austra
lië heeft ds. M. W. J. Geursen te Lei
den beroepen tot predikant bij de ge
meente te Melbourne. Dit is slechts
een kleine gemeente, doch ds. Geur
sen zal voornamelijk worden belast
met de geestelijke zorg voor de Ne
derlandse emigranten in de staat Vic
toria. Deze zullen op den duur in de
Presbyteriaanse kerk worden opge
nomen.
Dinsdagmiddag heeft de Commis
saris der Koningin in de provin
cie Zuid-Holland, mr. L. A. Kes-
per, de bloemententobnstelling
Keukenhof geopend. Mr. Kesper
en Mr. Chapin, de ambassadeur
van de U.S.A., bekijken samen
temidden van de hofdames van
Jacoba van Beijeren, de tulpen.
Drie gezinnen dakloos
In de Jodenbreestraat in Amsterdam
heeft Dinsdagavond een felle brand
drie verdiepingen van een huis ln ie
as gelegd. Drie gezinnen met tezamen
twaalf kinderen zijn daardoor dakloos
geworden. De brand werd ontdekt door
de 24-jarige zoon van een der bewo
ners, die een pakje sigaretten was gaan
kopen. Toen hij terugkwam sloegen de
vlammen uit het huis. Hij holde naar
binnen en waarschuwde de andere be
woners. Deze konden echter nog slechts
via een platje aan de achterzijde eet
huis verlaten. Vier hunner kregen
lichte verwondingen. De brandweer
bedwong het vuur binnen drie kwar
tier, maar toen was er van de inboe-
.dels niets meer over.
De brand ontstond, doordat een der
vrouwen vlak bij een brandende
kachel kleren in benzine waste en op
zeker moment de bak met de lichtont
vlambare vloeistof om vertrok. Dat
leidde tot een explosie met het beken
de gevolg.
Een Hagenaar nam dezer dagen vier
neefjes van 9, 7, 6 en 4 jaar mee op
een autotochtje door de stad. Op ze
ker moment wilde de wagen niet star
ten, zodat de automobilist besloot, hem
met de slinger te starten. Nauwelijks
had hij aan dit voornemen gevolg ge
geven, of de auto reed pardoes het
water in. Voorbijgangers openden het
schuifdak en slaagden er in, de kinde
ren te redden. Vermoedelijk heeft een
van de kinderen de handrem losge
maakt en de wagen in de eerste 'ver
snelling gezet, terwijl oom de wagen
aansloeg.
(Van onze Haagse redacteur)
DE„. besprekingen over het moeilijke vraagstuk van de financiering van de
Nederlandse Opera hebben geleid tot de conclusie, dat het in de huidige
omstandigheden niet mogelijk is tot een oplossing te komen zonder het vraagstuk
van de subsidiëring in deze sector van het culturele leven in Nederland in zijn
geheel te bezien. Aangezien op een verhoging van het bedrag der gezamenlijke
subsidies niet gerekend kan worden, zal de stijging der uitgaven zowel bij de
opera als bij de orkesten en de toneelgezelschappen tot een andere verdeling
der jaarlijks beschikbare bedragen moeten leiden. Alleen op deze wijze kan het
behoud verzekerd worden van de instellingen, die voor het culturele leven in
ons land van groot belang moeten worden geacht
HET was reeds sinds weken duidelijk,
dat bij de bezuiniging ten behoeve van
de defensie-uitgaven een besnoeiing
van de overheidssteun aan culturele in
stellingen niet kon uitblijven. De vraag
was slechts op welke wijze men de
rijkssubsidies zal verkleinen. In mu
ziek en toneelkringen was men be
vreesd voor een algemene percentsge
wijze verlaging. Dit nu blijkt niet in
het voornemen van de regering te lig
gen. Immers men spreekt van een an
dere verdeling van de jaarlijks be
schikbare bedragen. Aangenomen mag
dus worden, dat n. u van overheidswe
ge zal nagaai. welke instellingen in aan
merking komen voor voortzetting Ier
subsidies en welke niet. Wij conclude
ren hieruit, dat sommige orkesten en
toneelgezelschappen spoedig niet meer
zullen kunnen optreden, tenzij zij an
dere middelen vinden om zichzelf te
bedruipen. Het Ministerie van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen dat de
nodige besluiten zal moeten nemen,
staat voor een moeilijke taak. Het zal
moeten uitmaken, welke orkesten of
toneelgezelschappen het minste waar
de voor het culturele leven van ons
volk hebben. De veronderstelling, dat
hierbij zal worden uitgegaan van de
waarde in het verleden en de huidige
greep van die instellingen op het pu
bliek, lijkt gerechtvaardigd.
OP goede gronden kunnen wjj voorts
aannemen, dat bij de herverdeling er
nauwlettend op zal worden toegezien,
dat de belangen van het platteland, dat
immers door langdurig economisch on
vermogen eerst de laatste jaren ln het
bezit is van symphonieorkesten, niet
in het gedrang komen. De herverde
ling van de subsidies geschiedt lande
lijk. Daarbij zal het wellicht noodza
kelijk zijn, dat orkesten, zoals te Leeu
warden en Twente bestaan, hun groot
se toekomstplannen voorlopig zullen
moeten laten varen en zich beperken
tot begeleiding van oratoria etc.
Overigens geloven wij, dat de nieu
we regeling op den duur tot gevolg
moet hebben, dat de werkloosheid in
toneel- en muziekkringen zal toene
men. Hoe men echter ook draait en
keert, er valt niet te ontkomen aan be
zuiniging. Men zal voort moeten roei
en, met de riemen die men heeft.
De Algemene Vergadering der V. N.
heeft besloten haar volgende zitting,
beginnende 6 November, te Parijs te
houden.
Het besluit werd genomen met 24
tegen 17 stemmen bij 13 onthoudingen.
Engeland stemde voor, de Verenigde
Staten tegen, de Sowjetunie en haar
bondgenoten voor.
Men was het er over eens, dat de
gehele zitting in Parijs moet worden
gehouden, zelfs indien men met Kerst
mis zou moeten blijven.
Har Scheepens: Rood als Schar
laken. Roman, uitg. Njjgh en
Van Ditmar N.V., Rotterdam-
's Gravenhage.
Dij gebrek aan ten goede definitie van
het begrip „streekroman" ziet men
alle mogelijke oer-vervelende boeken
die per ongeluk tussen plattelanders en
dorpelingen spelen, aldus betitelen.
Maar het was. menen we. Du Perron die
eens constateerde, dat Madame Bovary
per slot ook een streekroman is. Met die
uitspraak zou men het genre dan met
een tot de hoogste hoogten kunnen
verheffen, wat natuurlijk ook gevaarlijk
is. De bevrijding ligt echter hierin, dat
een roman die op het platteland speelt,
niet per sé een „streekroman" (in de
slechte zin) behoeft te zijn. En voor het
overige geeft al dat rubriceren iets on
bevredigends. omdat, zoals Goethe al
zei, elke consequentie naar de duivel
leidt.
Dit alles overwegende voelen we ons
ontslagen van de plicht, de jongste ro
man van, Har Scheepens in een vakje
te stoppen, hoewel zijn antecedenten
deze schrijver schijnen voor te bestem
men om door de vak-critiek tot de ver
achte streekromanciers gerekend te
worden. Hendrik Johannes Scheepens
(roepnaam „Har") werd 1 Augustus
1911 te Gilze in Noord-Brabant gebo
ren, werd voor het onderwijs opgeleid,
haalde de hoofdacte. ging taal- en let
terkunde studeren en werd in 1941 le
raar aan de RHBS te Alkmaar. Voelt
zich veel meer leraar dan auteur. Als
hij maar één van deze twee dingen zijn
mocht, koos hij het eerste! Zo schrijft
hij ons in de biografische gegevens wel
ke wij hem vroegen. Men kan er een
provinciaalse en zelfs dilettantistische
mentaliteit uit afleiden. Een naarstig
onderwijs-man, die in zijn vrije tijd
clan wet boeken schrijft. Tot dusver zijn
het er vier. „Grillig Geld", „Het gevecht
met de Duivel" „Godin" en „Rood als
Scharlaken". Maar zeker met dit laat
ste boek plaatst Scheepens zich in de
rij van auteurs die wat te vertellen
hebben en bepaaldelijk boven het pro
vincialistische genre, al speelt het ver
haal dan honderd keer op het Brabantse
platteland.
£)e „flap" om het boek sticht, voor de
zoveelste maal, verwarring in het
gemoed van de lezer. Er wordt daar
o.a. in gezegd: „Dit is dan ook geen
boek over een goed, maar over een
sterk huwelijk. Het is bovendien
méér: het is tevens de met gevoel, zo
wel voor boeiende romantiek als voor
scherpe waarneming van de werkelijk
heid, geschreven levensgang van Bra
bants familie- en dorpsleven". Op dit
laatste komt het in dit boek nu juist
precies niet aan. Er is een vage ach
tergrond van dit dorpsleven, zonder dat
men dit nu specifiek Brabants kan
noemen, en ook het familieleven is
maar héél mati' „uit de verf' geko
men. Die achtergrond is nu eenmaal
nodig, om er de figuren tegen te laten
uitkomen; de sprekende kwaliteit van
het verhaal is echter uitsluitend het
huwelijksleven van de hoofdpersonen,
en dan speciaal van de dominerende
figuur, de vrouw.
Anna Kuipers stamt, in vrouwelijke
lijn. af van een Brabantse edelman, die
„de gekke jonker" genoemd werd en
eenzaam leefde op een vervallend bui
tengoed met een illegitiem dochtertje
dat hij achteraf „geëcht" had. Na de
dood van haar vader stond dat dochter
tje zonder een cent op straat en huwde
tweemaal achtereen, in de naburige
dorpsgemeenschap. Haar eerste man
verongelukte en haar tweede man was
een bakker met weinig fut in het lijf.
Uit dit huwelijk bleef een zoon in le
ven, andermaal een waimg energieke
bakker. Zodat de oude Majorie Kuipers,
geboren Van Baerle, er met al haar
energie aan gaat werken om van haar
kleindochtertje Anna dan een wat ge
slaagder lid van de maatschappij te
maken. En deze Anna blijkt inderdaad
over alle capaciteiten te beschikken om,
wat men in een stuiversroman zou noe
men: de vloek van de Van Baerle's te
niet te doen.
De ondertoon van de geschiedenis
vindt men n.1. in het Jesaja 118 ont
leende vers „Al zijn uw zonden rood als
scharlaken, ze zullen witter worden
dan sneeuw". De zonden van het gede
genereerde geslacht Van Baerle worden
door Anna Kuipers, door het leed dat
zij te lijden krijgt en de goede werken
welke zo doet, geleidelijk geboet. Na
tuurlijk, dit is r.k. moraal welke geen
calvinist zal aanvaarden, omdat deze
op het standpunt staat dat niet de goe
de werken, maar alleen de genade onze
zonden „witter dan sneeuw" kan ma
ken. Scheepens bedoeling, om die ge
nade te personifiëren in de figuur van
Anna Kuipers is voor ons gevoel niet
geslaagd en ook weinig ter theologische
zake dienende. Doch dit punt laten we
verder rusten, omdat we de literaire
waarde van het boek slechts willen be
oordelen.
\J^elnu. die literaire waarde wordt
hoofdzakelijk bepaald door de wij
ze waarop Anna Kuipers levensgang
beschreven wordt. Als klein kind moet
zij reeds de „toer" met de bakkerskar
maken .omdat haar vader het gebeurde
geld maar verdrinkt. Die harde jeugd
schept bij haar de begeerte, hogerop te
komen, maar ze is vrouw, en ook de
liefde stelt haar eisen. Eisen die tegen
haar „machtsbegeerte" schijnen in te
gaan. want zij forceert een huwelijk
roet de plaatselijke nietsnut, Hein Bas-
tiaense. in wien haar intuïtie de aan
gewezen levenspartner beseft. Wart
deze Hein is aanzienlijk beter dan de
plaatselijke roddel-reputatie hem wil
hebben en hg beschikt over een mets
van fijngevoeligheid welke Anna mist.
Het spel van aantrekken en afstoten
tussen deze beide naturen beheerst de
roman en is zeer knap getekend. Zo
knap, dat het ons de zwakheden in het
verhaal wel vergeven doet. De grootste
zwakheid is de onwaarschijnlijk snel
le opbloei van Anna Bastiaense's zaken.
Van een klein dorpsnerinkje groeien die
in betrekkelijk luttele jaren tot een zó
winstgevende textiel-groothandel, dat
geld in het geheel geen rol meer speelt
en het oude Van Baerle-bezit wser op
gekocht en in ongekende luister her
steld kan worden. Dit alles ondanks de
aanvankelijke tegenwerking van Hein,
die vojkomen tevreden was met een
dagloners-bestaantje en die een gruwe
lijke hekel had aan het dan ook bijna
maniakaal-zakelijke van zijn vrouw.
Hein is in dit huwelijk de verliezen
de partij. Zijn aanvankelijke fijngevoe
ligheid raakt begraven onder zijn haat,
die opgewekt wordt door alles waar
mee zijn gemoed zich niet verenigen
kan. Het keerpunt ligt in de dagen, dat
het gezin drie kinderen verliest aan de
griep van '18. Dit is het aangrijpend
ste deel van het boek. De dorpslaster
beweert, dat de kinderen wel vergiftigd
zullen zjjn: het komt zover dat er sec
tie op de lijkjes wordt verricht en Hein
timmert daarna haastig de kistjes dicht
om zijn diepbedroefde vrouw de blik
op de geschonden lichaampjes te be
sparen .En wanneer dan het zoveel
kleiner geworden gezin tot de bedoel
de fabelachtige welstand komt, en man
en vrouw steeds verder van elkaar af
drijven, dan zullen nog ééns die hamer
slagen in Heins hoofd klinken. Het is
op het moment dat t Duitse executie
peloton op hem vuurt nadat hij op het
verbergen van piloten en een geheime
zender in zijn huis betrapt is. „Duizend
herinneringen sprongen op, maar slechts
één haalde zijn bewustzijn. Hij rtond
voor een kleine kist en hamerde als
een gek op het deksel, opdat zij die
bloedvlek niet zou zien. Klap, klap.
klap. Hij was zo moe, hij voelde zich
wankelen, voor zijn hoofd neersloeg cp
de rand van de kist
Het pleit, volstrekt niet tegen een boek.
waarderingen gaat verbinden die in
druisen tegen wat de schrijver vermoe
delijk bedoelde.
We nemen aan, dat Scheepens voor
liefde uitging naar Anna Kuipers. Hij
.stelt haar onvermoeid voor als de per
sonificatie der liefde, van het „ewig
weibliche". Zij lijdt aan die liefde, door
de dood van drie harer kinderen, door
het lot van een ander dat wegens een
sexuele afwijking tot eenzaamheid is
gedoemd en daaronder bezwijkt, door
he tlot van haar enig overgebleven
zoon, die door de Duitsers gefusilleerd
wordt. Zij lijdt vooral aan de ver
wijdering van haar man, die haar niet
begrijpt en die5 ergernis aan haar
neemt ,doch die zij steeds weer tege
moet komt. Tegen haar liefde de
groeiende haat van Hein Bastiaense. En
tochen toch hebben we een warm
gevoel voor die Hein, die simpele aan-
vaarder van het leven, die gelukkig
wilde zijn met vrouw en kinderen in
een klein huisje en die de zakenvrouw
haat welke er uit zijn Anna groeit.
DV in het voorafgaande geciteerde
weergave van Heins dood. die zo
suggestief is. dat men de kwalificatie
„knap bedacht" ervoor vergeet, is te
vens kenmerkend voor de stijl van de
schrijver. Het is moeilijk, daarvan een
definitie te geven. Ware Scheepens een
schilder geweest, dan zou hij misschien
het pointillisme hebben toegepast, die
vorm van impressionisme welke de uit
drukking zoekt in het naast elkaar
zetten, in kleine puntjes, van tegen el
kaar contrasterende maar complemen
taire kleuren, zó dat daardoor op een
afstand een harmonisch geheel verkre
gen wordt.
Scheepens werkt dikwijls met korte
stacato-zinnetjes die schijnbaar tegen
elkaar ingaande of althans van elkaar
los staande, beelden geven. Maar het
effect blijkt zorgvuldig berekend en
zeer suggestief te zijn. Aanvankelijk
leest dit proza niet zo he") gemakkelijk,
maar gaandeweg raakt men in de ban
ervan en dan wordt dat een van de re
denen. waarom men Scheepens als een
knap en boeiend schrijver gaat bewon
deren.
■LIAS
