Millionnair steunt het communisme
p
Met de spade dwars door Holland op zijn smalst
Kanaal de levensader voor Amsterdam
r
Geen betrekking te verliezen"
Doorzettingsvermogen van enkelen
brak de tegenstand van velen
Het werk vorderi, de zee is bijna bereikt
Het imposante
s/uizen-mozaïek
Enorme bergen zand en
moeilijkheden verzet
Het begon in Breesaap
Amsterdams bloei
aan het graven van het Noord
zeekanaal heeft Amsterdam zijn
grote bloei en ontwikkeling te danken.
Hoeveel rederijen telt Amsterdam niet,
de Mij Nederland, de Kon. Ned, Stoom
bootmij., de Hollandse Lloyd, de Mij.
Oceaan, de Mij. Amsterdam, de rede
rijen Oostzee, Hillegersberg, Hollandse
Stoombootmij., de Noordzee enz. En de
Kon. Paketvaartmij., de Java-China-
Japan-lijn en de Holland-Afrika-lijn,
ze zijn alle i.w Amsterdam opgericht.
Groei van Kennemerland
Verdere ontwikkeling
Industriële vooruitgang
Frederik Vanderbilt Field in verzet
ff
Toch in luxueuze villa
DE dochters uit dit huwelijk wisten
zich aan dc huiselijke sfeer te ont
trekken door een vroeg huwelijk: de
oudste zoon YVilliam werd ontdekkings
reiziger, om maar zo ver mogelijk te
kunnen vluchten van de ondraaglijke
dwang. De vader, die in 1935 weduw
naar geworden was, trouwde in een
ropiantische opwelling met eep danse
res, die hij in Duitsland had leren
kepnen en werd door t'e verontwaar
digde familieleden uit het „Social Re
gister". de gcid-aimnnak van Amerika,
geschrapt; drie jaar later werd hij on
der schandalige omstandigheden ge
iJS»*
75 jaar Noordzeekanaal, 75 jaar IJrnuiden
bcataan van het No'orda!ckanii.U„*'"n"" blr*ilit' d' k«J«»ting van lat 50-jatig
schuld want dat zijn ia j- VPr e Daaraan hebben de zware oorlogsjaren zeer zeker
schaduw over het fecst^dat" IJmuicT dcze jareu leS8en 00Éetwij,eld ook eei» d<,nkere
meegemaakt, zullen zich nQg heZeren if?
de week van 28 October tot en met N 'T""* d,e vlenuS V™"' Het leest had plaat, in
weer meegemaakt. Op de avond van 2 NovembT'M "T" 7 ,W N°Ve0,ber l"lk PwWg
bet ro stil en «ebt i m vlootrevue en de geïllumineerde schepen, was
Ïl iai a 7 *°r,d'e- - d» avond aanwaaig. Ach,
dagen lang duurde de .««vreugde, „aatbij een ongekend. menwerking g.n. de burgerij verenigde
De regering, het provinciaal beatnur, he, Amsterdam,, genreen,ebe.tuur, de du.c.ie, der Lte rederijen,
au eu en au tuuen waren vertegenwoordigd en iedereen was enthousiast over wat het ieestcomité
in IJ muiden ervan gemaakt had.
WIE' ZOALS WIJ' dc reis ,anss het Noordhollands Kanaal met de Nieuwe-
dicpcr boot van Amsterdam naar Den Helder heeft gemaakt, zal het met ons
eens zijn, dat het vreemd is, dat men vóór 1816 niet gedacht beeft aan de door
graving van „Holland op zijn smalst"; maar nog vreemder, dat men toen de ge
dachte van deze doorgraving, geopperd door koning Willem 1, niet heeft ver
wezenlijkt, maar dat enorm lange kanaal heeft gegraven dwars door Noord-
Holland. Eerst in 1848 hoorde men weer van het kanaal door Holland op z'n
smalst en wel in het artikel „Een uitstapje naar IJ-muiden" in „De Gids" van
December van mr. S. Vissering, aan welke aardige schets IJrnuiden zijn naam
te danken heeft. De bekende historicus dr. M. G. de Boer vermeldt, dat het denk
beeld van het graven van een kanaal van Amsterdam door de duinen naar de
Noordzee geopperd werd in een in 1848 verschenen broohure, waarin de schrijvers
niet vermeld werden, doch die later bleken de heren Faddegon en Kloppenburg
te zijn- Zjj gaven daarin echter alleen het denkbeeld; van een plan of kosten
berekening spraken zij niet.
W/EL MET EEN plan kwam de oud-
officier en architect W. A. Froger,
die daarvoor met een advocaat, mr.
v. d. Meer de Wijs, concessie vroeg.
Het plan was echter lang niet volle
dig en ook overleed de deelgenoot van
de heer Froger. In Amsterdam was
men echter zelf ontwaakt, want zeer
terecht vreesde men de concurrentie
van Den Helder. En o.i. had Amster
dam te vrezen voor nog meer concur
rentie, want in tal van andere plaat
sen waren rederijen ontstaan, zoals in
Alkmaar, Krommenie, Purmerend,
Edam, tot zelfs in Oosthuizen en Dur-
gerdam. In Purmerend waren om
streeks 1860—1880 tien rederijen en
daarbij waren er, die hun schepen naar
Indie en Australië zonden. Ook in
Krommenie waren twee rederijen,
waarvan die van de firma Van Leyden
de grootste was en ook deze zond haar
schepen naar Indie. De „Willem Eg-
gert" van de rederij Brantjgs en Co. te
Purmerend was in 1890 de grootste
ijzeren viermaster van Nederland en
bleef tot 1905 varen. Het was dus wel
nodig, dat Amsterdam een commissie
benoemde. Deze bracht in 1853 rapport
uit, waarin voorgesteld werd een ka
naal ten Zuiden van het IJ te graven
en het IJ dus onaangetast te laten. Dit
plan vond echter geen instemming.
Een employé van het kantoor van mr.
v. d. Meer de Wijs, de heer Jager, had
de plannen van de heer Froger gelezen
en Eèstudeerd en later met anderen uit
gewerkt. Hij bleef strijden voor het
kapaal, maar Amsterdam verzette zich
tegen de afsluiting van het IJ aan de
Oostzijde, tot het eindelijk in 1861 toe
gaf, In December van dat jaar ver
kreeg de hee" Jager toen concessie van
de regering en hy kreeg de medewei -
king van de heer Froger, die de ver
anderde plannen weer omwerkte. In
1868 was echter het benodigde kapi
taal nog niet bijeen, waarom de heer
Jager in Engeland hulp zocht en vond.
f)P 8 MAART 1865 begon men toen in
de Breesaap met de aanleg van het
nieuwe kanaal. De heer Froger werd
daar leidend ingenieur, doch later door
anderen verdrongen. Het is niet doen
lijk de vele moeilijkheden van de
Amsterdan.se Kanaalmaatschappij te
schetsen. Er zijn verschillende brochu
res over verschenen, zelfs één van een
predikant. Er kwamen tegenslagen met
het aanleggen van havenhoofden en
de toen leidende ingenieur, de heer
Dirks, vroeg ontslag. De tweede voor
zitter van de Kanaalmaatschappij heeft
eohter met onblusbare energie het
graven van het kanaal voortgezet.
Dat was de heer S. W. Josephus
Jitta, die in de Amsterdamse raad
Josephus Jitta uit de raad te werken
en toen in 1874 het ministerie-Heems
kerk aan het bewind kwam, heeft deze
minister-president het mogelijk ge
maakt, dat het grote werk werd vol
tooid. Op 13 Juni 1876 konden drie log
gers van Amsterdam door het nieuwe
kanaal en de sluis te IJrnuiden naar
zee vertrekken en op 3 October volgde
een schip van «le Marine. Op 1 Novem
ber 1876 opende koning Willem III de
haven van IJrnuiden. De feestrede
werd uitgesproken door de heer Jo
sephus Jitta.
Verschillende rederijen, waarin Am
sterdam deel heeft, als de Verenigde
de tunnel over zes jaar gereed zou
zijn, kan de Velser spoorbrug ver
dwijnen en zal het verkeer tussen
Noord en Zuid enorm verbeteren. Een
nieuwe lpshaven voor de papierfabriek
kan dan ook gemaakt worden.
VOOR KENNEMERLAND IS de aan-
leg van het Noordzeekanaal en het
ontstaan van IJrnuiden van groot be
lang geweest. Weinig streken in ons
land zijn zo snel tot ontwikkeling ge
komen. Het is wel merkwaardig, dat
de bekende Haarlemse predikant H. J.
Craandijk in zijn „Wandelingen door
ÉÖslil
Een belangrijk moment in de aan
leg van het Noordzeekanaal waren
de werkzaamheden op de le No
vember in 1872, toen de laatste
duinrug werd doorgestoken. Het is
interessant te vergelijken met wel
ke werktuigen de arbeiders in Uie
dagen aan de lag waren, tegenover
de machtige graafmachines, die
tegenwoordig bij zo'n groots project
zouden worden ingeschakeld. Bij
deze vergelijking krijgt men nog
meer eerbied voor de mannen, die
dit kanaalwerk hebben afgeleverd.
jaren lang heeft moeten vechten en die
vaak zeer grievend werd bejegend. De
reactie in Amsterdam was zodanig, dat
men de regering miilioencn bood, als
de concessie aan de Kanaalmaatschap
pij zou worden ingetrokken. Vergeefs
heeft men echter gepoogd t|e heer
Dit olaatie is natuurlijk slechts een fantasie; want in 1876.
ïï,Pv« het Noordzeekanaa. hjj IJmp.den
toep de uitmon-
werd voltooid, waren er nog
om van fotografische opnamen vanuit do
bvv.. smeken Dit neemt «liet «eg, dat dc man die dez»
17'1ff'nlaakte e"n interesïani slokje werk hoeft grieve,d. Het zou mdcr-
tekening maakte,^een vogelvlucM kuIine„ zijn.
geen
vliegmachines in de lucht.
Nederlandse Scheepvaartmaatschap -
pijen, zijn nu officieel in Den Haag ge
vestigd, ofschoon in de residentie
nooit een groot schip kan komen. Naast
de rederijen moeten we noemen de
scheepswerven en dokken, de grote
cultuurmaatschappijen, als Ned. Han-
delmij., HVA, Delimij, en tal Van an
dere, waardoor onze hoofdstad het
prachtige Indische Instituut heeft ver
kregen.
r\E TWEEDE SCHUTSLUIS, de thans
genaamde Middensluis, kwam in
1896 gereed en daardoor was het mo
gelijk dat schepen als de ..Gelria" en
„Tubantia" en later de „Br&bantia" en
„Limburgia", die 20.000 ton groot wa
ren, in Amsterdam konden komen. Het
grootse werk van de bouw van de der
de sluis, de Noordersluis, hebben wij
geheel meegemaakt. Aan de bouw hier
van, begonnen door jhr. ir. Van Pan-
huys, is onverbrekelijk de naam van
dr. ir- J. A. -'ingers verbonden, onder
wiens leiding het grootste deel van dit
machtige werk. de grootste sluis ter
wereld, is geschied. De grootste sche
pen. dtis pok de „Queen Mar.v" en de
,.Queen Elisaheth", kunnen in deze
eltiis geschut worden Op Dinsdag 29
April 1930 werd de sluis door konin
gin Wilhelmina geopend en niet licht
zullen wij deze dag vergeten. Was
toen de grvue depresAe in de wereld
al begonnen, men bleef doorgaan do
toegang tot Amsterdam te verbeteren.
Het kanpal bij de spoorbrug werd be-
langriik verbreed en in 1941 was men
a] druk bezig met de aanleg van de
tunnels te Velspn. De inval der Duit
sers en de schrikbarende vjjf jpren van
oorlog en elliinde hebben vpcl teniet
gedaan, zodat het werK aan de tun
nels nog niet is hervat, maar de ver
breding van 't kanaal tupsgn de spoor
brug rn de ponten te Vclsen is nu bij
kans voltooid en men hoopt dat dc
bouw van de tunn^jfs volgend jaar
weer kan \vopdtp a|lngcpgj$t Rel be
stuur van de provincie, het gemeente
bestuur van Vflffn alsmede handel
en industrie oefenen daartoe drang uit
op de regering u| Den Ilapg. Wanneer
Nederland" na een bezoek aan IJrnui
den in 1888 schreef: „Veel zaaks zal het
wel nooit worden". Een profetische
blik heeft hij zeker niet gehad, want
hoe verbaasd zou hU staan, wanneer hij
thans IJrnuiden zag.
Het is nog wel gewond door de oor
log, maar hoe snel geschiedt de weder
opbouw en wanneer straks de Lange
Nieuwstraat geheel is bebouwd en het
nieuwe stadhuis, dat minstens vijf mil-
lioen gulden moet kosten, zal zijn vol
tooid, zal menigeen, die het IJrnuiden
van 1900 heeft gekend, verbaasd staan.
Want dan zal bewaarheid zijn, wat vele
jaren geleden de toenmalige wethouder
Uitendaal zeide, n.1. dat het jonge Vel-
seroord het centrale punt van de ge
meente Velsen zou worden. Deze ge
boren Velsenaar had blijkbaar wél een
profetische blik.
JjOE VERWONDERD zouden Craan
dijk en tal van anderen zijn, wan
neer zij zagen de ontwikkeling van
Velsen ten Noorden van het Noord
zeekanaal: de Hoogovens met de gro
te aangesloten bedrijven, tezamen nu
met ruim 7000 arbeiders, waarbij er
straks nog weer 2000 komen voor de
N.V. Breedband, waarvoor de gebou
wen uit de grond verrijzen. De P.E.N.-
centrale, waarvoor weer vijf millioen
besteed wordt voor uitbreiding, de
papierfabriek van de N.V. Van Gel
der Zonen en De Plaatwellerij. En
Beverwijk is in nauwelijks twintig
jaar ook een stad geworden van bijna
30.000 inwoners en er zijn zóveel hui
zen nog tekort, dat de Ned. Spoor
wegen 's avonds en 's morgens de
arbeiders met treinen voor 500 wer
kers wegbrengen en halen naar Haar
lem en Amsterdam. Ook vervoeren
heel wat bussen de arbeiders tot
Leiden en tot Alkmaar.
Natuurlijk is er met de industriali
satie ook veel goeds en veel schoons
Verdwenen. De tuinen en landerijen
verdwijnen meer en meer en inplaats
van wooncentra met een rustige plat
telandsbevolking* worden IJrnuiden en
Beverwijk steden met al de voor- en
nadelen, daaraan verbonden. De ge
meente Velsen, die in 1870 nog slechts
3000 inwoners telde, heeft nu bijkans de
50.000 bereikt, die er echter in 1940
Zo'n prachtig uitzicht op het slui-
zcncomplex te IJrnuiden is slechts
de vlieger vergund. Als een grillig
part uit een kolossale legpuzzle lig
gen de smalle landtongen, waarin
resp. de oude sluis, de middensluis
en de Noordersluis zijn uitgespaard,
in het water van de jubilerende
verbinding tussen IJrnuiden en Am
sterdam. Rechts is te onderschei
den een gedeelte van het Hoog-
ovenbedrijf met de aangesloten
bedrijven en links ligt IJrnuiden.
(Luchtopname KLM-Anefo)
ook al bijna waren. En over 20 jaren
zal het 70.000 of 80.000 zijn en Be
verwijk zal dan wel 40.000 of 50.000
inwoners tellen. Maar van de 63 prach
tige buitenplaatsen, die Velsen in 1700
bezat zijn er nog maar enkele over.
Gelukkig is het een wijze daad van
Velsens raad geweest om de buiten
plaatsen „Velserbeek" en een deel van
„Spaarnberg" in Santpoort te kopen
en daar een stuk natuur voor de bur
gerij van te maken. Ook ..Bosbeek''
te Santpoort werd pas gekocht en ook
hiervan zal wel wat bewaard kunnen
blijven. Te hopen is, dat het mooie
stuk natuur, dat „Waterland" en
„Beeckenstein" nog vormen, behouden
mag blijven. Bij al de mooie buiten
plaatsen in 1730 had Velsen toen ook
nog vele heerlijke kersenboomgaar
den, waarvan dichters hebben gezon
gen. De geest van de tijd kunnen wij
echter niet tegenhouden. Waar een
zó prachtige zeehaven ligt met een
breed kanaal naar Nederlands hoofd
stad, kan men de industrie niet te
genhouden. De staal- en papierindus
trie zijn gekomen en sjaan hun vleu
gels breed uit. Staal en papier, daar
van hebben wij reeds te weinig. Met
de industrie moet ook de ontwikke
ling van de mens voortschrijden
(Van onze correspondent in New York)
HE GEESTRIJKE Franse aristocraten uit de 18c eeuw, die in hun oververzadi-
ging zo lang met het idee van een revolutionnaire omwenteling speelden tot
de storm losbrak en niet geheel volgens hun eigen plannen hun gepoederde
hoofden onder de guillotine legde, hebben in de tegenwoordige tijd opvolgers
gevonden: de Amerikaanse geldaristocraten, die van mening schijnen te zijn, dat
een maatschappelijke omwenteling zeer zeker gewenst zou zijn. Een van de meest
bekende vertegenwoordigers van deze groep, die in de laatste tijd weer veel van
zich doet spreken, is Frederik Vanderbilt Field, zoon, kleinzoon en neef van
millionnairs. Deze in 1905 geboren erfgenaam en nakomeling van spoorweg
koningen en postministers is tegenwoordig de belangrijkste financier van de
communistische partij in de Verenigde Staten.
Bradhurst Osgood Field, een schatrijke
nietsnut, zijn moeder Lila Vanderbilt
Sloane, vurig aanngngster van de Epis
copale kerk, in wier huishouden een
vreemde mengeling heerste van over
dreven luxe en onverdraaglijke puri
teinsheid. Op haar bruiloft waren 1000
mensen uitgenodigd en vier detectives
moesten de cadeaux bewaken, die op
een millioen dojlar geschat waren.
yANDERBILT FIELD heeft ondanks
zijn communistische opvattingen zijn
levensstijl niet veranderd; hij woont
nog steeds met zijn millioenen in zijn
luxueuze villa, waar hij voor zijn poli
tieke vrienden, waartoe ook de partij
leiders behoren, uitgezochte diners
geeft van honderd dollar per couvert.
Toch geniet hij niet zoveel vertrouwen
als hij wel zou wiljen; hij is wel pre
sident van verschillend? antifascisti
sche of „vredes'-prganisaties, maar in
het heilige der heiligen van de partij
leiding laat men hem niet toe. Daar
hij ook door zün eigen stand uitge
stoten is, zit hij eigenlijk tussen twee
stoelen en hij voelt zelf wel hoe dub
belzinnig zijp positie is.
Een man, die in alle luxe van de
sprookjesachtige rijke Amerikaanse
„upper tep" opgegroeid is. wordt na
tuurlijk niet zonder bijzondere aan
leiding revolutionnair In dit geval
schijnt het een verzet tegen de familie
geweest te zijn. Zijn vader was „Billy"
Vlucht uit milieu
scheiden, zodat Vanderbilt zijn ex-
stiefmoeder een maandelijks bedrag
beloofde om haar zwijgen te kopen en
de eer van zijn vader te redden.
Sociaal revolutionnair te worden was
voor deze tweede zoon de vlucht uit
het milieu, waarin hij geboren was.
Tijdens een reis naar Engeland was hij
socialist geworden, op zijn. 23ste jaar
werd hij lid van de partij, door de
„Daily Worker", het communistische
blad, zwaar bespot als de „socialisti
sche milliardair". Later maakte hij een
reis naar Rusland, waar hij, volgens
zijn eigen woorden, „niets te zien
kreeg", maar toch had hij zich inmid
dels al zo ver naar links ontwikkeld,
dgt hij ondanks zijn eigen bezwaren
(„Ik ben toch niet gek; die zijn toch
alleen maar op mijn geld uit") naar de
communisten overging, waarschijnlijk
onder invloed van het voorbeeld van
een ander afvallige uit zijn kringen,
de zoon van John Pierpont Morgan,
die eveneens zijn geërfde millioenen
met hamer en sikkel wist te combi
neren.
Dat hij als gloeiend pacifist tegen de
oorlogsverklaring der Ver. Staten was.
is even begrijpelijk als zijn omzwaai,
toen Rusland aangevallen werd; hij
wilde toen zelfs in de Amerikaanse
geheime dienst werken, hetgeen hem
echter geweigerd werd.
„Zichzelf te kennen, is het moeilijk
ste wat er bestaat", heeft hij eens ge
zegd. „Ik ben geen fanatieke voorstan
der van selflanalyse, maar ik weet, dat
ik idealen heb en dat ik daarvoor wit
levpn" en met Amerikaans realisme
veegde hjj eraan toe: „Misschien zou
ik het niet gedaan hebben, als ik een
heirekking te verliezen had".