Millionnair steunt het communisme p Met de spade dwars door Holland op zijn smalst Kanaal de levensader voor Amsterdam r Geen betrekking te verliezen" Doorzettingsvermogen van enkelen brak de tegenstand van velen Het werk vorderi, de zee is bijna bereikt Het imposante s/uizen-mozaïek Enorme bergen zand en moeilijkheden verzet Het begon in Breesaap Amsterdams bloei aan het graven van het Noord zeekanaal heeft Amsterdam zijn grote bloei en ontwikkeling te danken. Hoeveel rederijen telt Amsterdam niet, de Mij Nederland, de Kon. Ned, Stoom bootmij., de Hollandse Lloyd, de Mij. Oceaan, de Mij. Amsterdam, de rede rijen Oostzee, Hillegersberg, Hollandse Stoombootmij., de Noordzee enz. En de Kon. Paketvaartmij., de Java-China- Japan-lijn en de Holland-Afrika-lijn, ze zijn alle i.w Amsterdam opgericht. Groei van Kennemerland Verdere ontwikkeling Industriële vooruitgang Frederik Vanderbilt Field in verzet ff Toch in luxueuze villa DE dochters uit dit huwelijk wisten zich aan dc huiselijke sfeer te ont trekken door een vroeg huwelijk: de oudste zoon YVilliam werd ontdekkings reiziger, om maar zo ver mogelijk te kunnen vluchten van de ondraaglijke dwang. De vader, die in 1935 weduw naar geworden was, trouwde in een ropiantische opwelling met eep danse res, die hij in Duitsland had leren kepnen en werd door t'e verontwaar digde familieleden uit het „Social Re gister". de gcid-aimnnak van Amerika, geschrapt; drie jaar later werd hij on der schandalige omstandigheden ge iJS»* 75 jaar Noordzeekanaal, 75 jaar IJrnuiden bcataan van het No'orda!ckanii.U„*'"n"" blr*ilit' d' k«J«»ting van lat 50-jatig schuld want dat zijn ia j- VPr e Daaraan hebben de zware oorlogsjaren zeer zeker schaduw over het fecst^dat" IJmuicT dcze jareu leS8en 00Éetwij,eld ook eei» d<,nkere meegemaakt, zullen zich nQg heZeren if? de week van 28 October tot en met N 'T""* d,e vlenuS V™"' Het leest had plaat, in weer meegemaakt. Op de avond van 2 NovembT'M "T" 7 ,W N°Ve0,ber l"lk PwWg bet ro stil en «ebt i m vlootrevue en de geïllumineerde schepen, was Ïl iai a 7 *°r,d'e- - d» avond aanwaaig. Ach, dagen lang duurde de .««vreugde, „aatbij een ongekend. menwerking g.n. de burgerij verenigde De regering, het provinciaal beatnur, he, Amsterdam,, genreen,ebe.tuur, de du.c.ie, der Lte rederijen, au eu en au tuuen waren vertegenwoordigd en iedereen was enthousiast over wat het ieestcomité in IJ muiden ervan gemaakt had. WIE' ZOALS WIJ' dc reis ,anss het Noordhollands Kanaal met de Nieuwe- dicpcr boot van Amsterdam naar Den Helder heeft gemaakt, zal het met ons eens zijn, dat het vreemd is, dat men vóór 1816 niet gedacht beeft aan de door graving van „Holland op zijn smalst"; maar nog vreemder, dat men toen de ge dachte van deze doorgraving, geopperd door koning Willem 1, niet heeft ver wezenlijkt, maar dat enorm lange kanaal heeft gegraven dwars door Noord- Holland. Eerst in 1848 hoorde men weer van het kanaal door Holland op z'n smalst en wel in het artikel „Een uitstapje naar IJ-muiden" in „De Gids" van December van mr. S. Vissering, aan welke aardige schets IJrnuiden zijn naam te danken heeft. De bekende historicus dr. M. G. de Boer vermeldt, dat het denk beeld van het graven van een kanaal van Amsterdam door de duinen naar de Noordzee geopperd werd in een in 1848 verschenen broohure, waarin de schrijvers niet vermeld werden, doch die later bleken de heren Faddegon en Kloppenburg te zijn- Zjj gaven daarin echter alleen het denkbeeld; van een plan of kosten berekening spraken zij niet. W/EL MET EEN plan kwam de oud- officier en architect W. A. Froger, die daarvoor met een advocaat, mr. v. d. Meer de Wijs, concessie vroeg. Het plan was echter lang niet volle dig en ook overleed de deelgenoot van de heer Froger. In Amsterdam was men echter zelf ontwaakt, want zeer terecht vreesde men de concurrentie van Den Helder. En o.i. had Amster dam te vrezen voor nog meer concur rentie, want in tal van andere plaat sen waren rederijen ontstaan, zoals in Alkmaar, Krommenie, Purmerend, Edam, tot zelfs in Oosthuizen en Dur- gerdam. In Purmerend waren om streeks 1860—1880 tien rederijen en daarbij waren er, die hun schepen naar Indie en Australië zonden. Ook in Krommenie waren twee rederijen, waarvan die van de firma Van Leyden de grootste was en ook deze zond haar schepen naar Indie. De „Willem Eg- gert" van de rederij Brantjgs en Co. te Purmerend was in 1890 de grootste ijzeren viermaster van Nederland en bleef tot 1905 varen. Het was dus wel nodig, dat Amsterdam een commissie benoemde. Deze bracht in 1853 rapport uit, waarin voorgesteld werd een ka naal ten Zuiden van het IJ te graven en het IJ dus onaangetast te laten. Dit plan vond echter geen instemming. Een employé van het kantoor van mr. v. d. Meer de Wijs, de heer Jager, had de plannen van de heer Froger gelezen en Eèstudeerd en later met anderen uit gewerkt. Hij bleef strijden voor het kapaal, maar Amsterdam verzette zich tegen de afsluiting van het IJ aan de Oostzijde, tot het eindelijk in 1861 toe gaf, In December van dat jaar ver kreeg de hee" Jager toen concessie van de regering en hy kreeg de medewei - king van de heer Froger, die de ver anderde plannen weer omwerkte. In 1868 was echter het benodigde kapi taal nog niet bijeen, waarom de heer Jager in Engeland hulp zocht en vond. f)P 8 MAART 1865 begon men toen in de Breesaap met de aanleg van het nieuwe kanaal. De heer Froger werd daar leidend ingenieur, doch later door anderen verdrongen. Het is niet doen lijk de vele moeilijkheden van de Amsterdan.se Kanaalmaatschappij te schetsen. Er zijn verschillende brochu res over verschenen, zelfs één van een predikant. Er kwamen tegenslagen met het aanleggen van havenhoofden en de toen leidende ingenieur, de heer Dirks, vroeg ontslag. De tweede voor zitter van de Kanaalmaatschappij heeft eohter met onblusbare energie het graven van het kanaal voortgezet. Dat was de heer S. W. Josephus Jitta, die in de Amsterdamse raad Josephus Jitta uit de raad te werken en toen in 1874 het ministerie-Heems kerk aan het bewind kwam, heeft deze minister-president het mogelijk ge maakt, dat het grote werk werd vol tooid. Op 13 Juni 1876 konden drie log gers van Amsterdam door het nieuwe kanaal en de sluis te IJrnuiden naar zee vertrekken en op 3 October volgde een schip van «le Marine. Op 1 Novem ber 1876 opende koning Willem III de haven van IJrnuiden. De feestrede werd uitgesproken door de heer Jo sephus Jitta. Verschillende rederijen, waarin Am sterdam deel heeft, als de Verenigde de tunnel over zes jaar gereed zou zijn, kan de Velser spoorbrug ver dwijnen en zal het verkeer tussen Noord en Zuid enorm verbeteren. Een nieuwe lpshaven voor de papierfabriek kan dan ook gemaakt worden. VOOR KENNEMERLAND IS de aan- leg van het Noordzeekanaal en het ontstaan van IJrnuiden van groot be lang geweest. Weinig streken in ons land zijn zo snel tot ontwikkeling ge komen. Het is wel merkwaardig, dat de bekende Haarlemse predikant H. J. Craandijk in zijn „Wandelingen door ÉÖslil Een belangrijk moment in de aan leg van het Noordzeekanaal waren de werkzaamheden op de le No vember in 1872, toen de laatste duinrug werd doorgestoken. Het is interessant te vergelijken met wel ke werktuigen de arbeiders in Uie dagen aan de lag waren, tegenover de machtige graafmachines, die tegenwoordig bij zo'n groots project zouden worden ingeschakeld. Bij deze vergelijking krijgt men nog meer eerbied voor de mannen, die dit kanaalwerk hebben afgeleverd. jaren lang heeft moeten vechten en die vaak zeer grievend werd bejegend. De reactie in Amsterdam was zodanig, dat men de regering miilioencn bood, als de concessie aan de Kanaalmaatschap pij zou worden ingetrokken. Vergeefs heeft men echter gepoogd t|e heer Dit olaatie is natuurlijk slechts een fantasie; want in 1876. ïï,Pv« het Noordzeekanaa. hjj IJmp.den toep de uitmon- werd voltooid, waren er nog om van fotografische opnamen vanuit do bvv.. smeken Dit neemt «liet «eg, dat dc man die dez» 17'1ff'nlaakte e"n interesïani slokje werk hoeft grieve,d. Het zou mdcr- tekening maakte,^een vogelvlucM kuIine„ zijn. geen vliegmachines in de lucht. Nederlandse Scheepvaartmaatschap - pijen, zijn nu officieel in Den Haag ge vestigd, ofschoon in de residentie nooit een groot schip kan komen. Naast de rederijen moeten we noemen de scheepswerven en dokken, de grote cultuurmaatschappijen, als Ned. Han- delmij., HVA, Delimij, en tal Van an dere, waardoor onze hoofdstad het prachtige Indische Instituut heeft ver kregen. r\E TWEEDE SCHUTSLUIS, de thans genaamde Middensluis, kwam in 1896 gereed en daardoor was het mo gelijk dat schepen als de ..Gelria" en „Tubantia" en later de „Br&bantia" en „Limburgia", die 20.000 ton groot wa ren, in Amsterdam konden komen. Het grootse werk van de bouw van de der de sluis, de Noordersluis, hebben wij geheel meegemaakt. Aan de bouw hier van, begonnen door jhr. ir. Van Pan- huys, is onverbrekelijk de naam van dr. ir- J. A. -'ingers verbonden, onder wiens leiding het grootste deel van dit machtige werk. de grootste sluis ter wereld, is geschied. De grootste sche pen. dtis pok de „Queen Mar.v" en de ,.Queen Elisaheth", kunnen in deze eltiis geschut worden Op Dinsdag 29 April 1930 werd de sluis door konin gin Wilhelmina geopend en niet licht zullen wij deze dag vergeten. Was toen de grvue depresAe in de wereld al begonnen, men bleef doorgaan do toegang tot Amsterdam te verbeteren. Het kanpal bij de spoorbrug werd be- langriik verbreed en in 1941 was men a] druk bezig met de aanleg van de tunnels te Velspn. De inval der Duit sers en de schrikbarende vjjf jpren van oorlog en elliinde hebben vpcl teniet gedaan, zodat het werK aan de tun nels nog niet is hervat, maar de ver breding van 't kanaal tupsgn de spoor brug rn de ponten te Vclsen is nu bij kans voltooid en men hoopt dat dc bouw van de tunn^jfs volgend jaar weer kan \vopdtp a|lngcpgj$t Rel be stuur van de provincie, het gemeente bestuur van Vflffn alsmede handel en industrie oefenen daartoe drang uit op de regering u| Den Ilapg. Wanneer Nederland" na een bezoek aan IJrnui den in 1888 schreef: „Veel zaaks zal het wel nooit worden". Een profetische blik heeft hij zeker niet gehad, want hoe verbaasd zou hU staan, wanneer hij thans IJrnuiden zag. Het is nog wel gewond door de oor log, maar hoe snel geschiedt de weder opbouw en wanneer straks de Lange Nieuwstraat geheel is bebouwd en het nieuwe stadhuis, dat minstens vijf mil- lioen gulden moet kosten, zal zijn vol tooid, zal menigeen, die het IJrnuiden van 1900 heeft gekend, verbaasd staan. Want dan zal bewaarheid zijn, wat vele jaren geleden de toenmalige wethouder Uitendaal zeide, n.1. dat het jonge Vel- seroord het centrale punt van de ge meente Velsen zou worden. Deze ge boren Velsenaar had blijkbaar wél een profetische blik. JjOE VERWONDERD zouden Craan dijk en tal van anderen zijn, wan neer zij zagen de ontwikkeling van Velsen ten Noorden van het Noord zeekanaal: de Hoogovens met de gro te aangesloten bedrijven, tezamen nu met ruim 7000 arbeiders, waarbij er straks nog weer 2000 komen voor de N.V. Breedband, waarvoor de gebou wen uit de grond verrijzen. De P.E.N.- centrale, waarvoor weer vijf millioen besteed wordt voor uitbreiding, de papierfabriek van de N.V. Van Gel der Zonen en De Plaatwellerij. En Beverwijk is in nauwelijks twintig jaar ook een stad geworden van bijna 30.000 inwoners en er zijn zóveel hui zen nog tekort, dat de Ned. Spoor wegen 's avonds en 's morgens de arbeiders met treinen voor 500 wer kers wegbrengen en halen naar Haar lem en Amsterdam. Ook vervoeren heel wat bussen de arbeiders tot Leiden en tot Alkmaar. Natuurlijk is er met de industriali satie ook veel goeds en veel schoons Verdwenen. De tuinen en landerijen verdwijnen meer en meer en inplaats van wooncentra met een rustige plat telandsbevolking* worden IJrnuiden en Beverwijk steden met al de voor- en nadelen, daaraan verbonden. De ge meente Velsen, die in 1870 nog slechts 3000 inwoners telde, heeft nu bijkans de 50.000 bereikt, die er echter in 1940 Zo'n prachtig uitzicht op het slui- zcncomplex te IJrnuiden is slechts de vlieger vergund. Als een grillig part uit een kolossale legpuzzle lig gen de smalle landtongen, waarin resp. de oude sluis, de middensluis en de Noordersluis zijn uitgespaard, in het water van de jubilerende verbinding tussen IJrnuiden en Am sterdam. Rechts is te onderschei den een gedeelte van het Hoog- ovenbedrijf met de aangesloten bedrijven en links ligt IJrnuiden. (Luchtopname KLM-Anefo) ook al bijna waren. En over 20 jaren zal het 70.000 of 80.000 zijn en Be verwijk zal dan wel 40.000 of 50.000 inwoners tellen. Maar van de 63 prach tige buitenplaatsen, die Velsen in 1700 bezat zijn er nog maar enkele over. Gelukkig is het een wijze daad van Velsens raad geweest om de buiten plaatsen „Velserbeek" en een deel van „Spaarnberg" in Santpoort te kopen en daar een stuk natuur voor de bur gerij van te maken. Ook ..Bosbeek'' te Santpoort werd pas gekocht en ook hiervan zal wel wat bewaard kunnen blijven. Te hopen is, dat het mooie stuk natuur, dat „Waterland" en „Beeckenstein" nog vormen, behouden mag blijven. Bij al de mooie buiten plaatsen in 1730 had Velsen toen ook nog vele heerlijke kersenboomgaar den, waarvan dichters hebben gezon gen. De geest van de tijd kunnen wij echter niet tegenhouden. Waar een zó prachtige zeehaven ligt met een breed kanaal naar Nederlands hoofd stad, kan men de industrie niet te genhouden. De staal- en papierindus trie zijn gekomen en sjaan hun vleu gels breed uit. Staal en papier, daar van hebben wij reeds te weinig. Met de industrie moet ook de ontwikke ling van de mens voortschrijden (Van onze correspondent in New York) HE GEESTRIJKE Franse aristocraten uit de 18c eeuw, die in hun oververzadi- ging zo lang met het idee van een revolutionnaire omwenteling speelden tot de storm losbrak en niet geheel volgens hun eigen plannen hun gepoederde hoofden onder de guillotine legde, hebben in de tegenwoordige tijd opvolgers gevonden: de Amerikaanse geldaristocraten, die van mening schijnen te zijn, dat een maatschappelijke omwenteling zeer zeker gewenst zou zijn. Een van de meest bekende vertegenwoordigers van deze groep, die in de laatste tijd weer veel van zich doet spreken, is Frederik Vanderbilt Field, zoon, kleinzoon en neef van millionnairs. Deze in 1905 geboren erfgenaam en nakomeling van spoorweg koningen en postministers is tegenwoordig de belangrijkste financier van de communistische partij in de Verenigde Staten. Bradhurst Osgood Field, een schatrijke nietsnut, zijn moeder Lila Vanderbilt Sloane, vurig aanngngster van de Epis copale kerk, in wier huishouden een vreemde mengeling heerste van over dreven luxe en onverdraaglijke puri teinsheid. Op haar bruiloft waren 1000 mensen uitgenodigd en vier detectives moesten de cadeaux bewaken, die op een millioen dojlar geschat waren. yANDERBILT FIELD heeft ondanks zijn communistische opvattingen zijn levensstijl niet veranderd; hij woont nog steeds met zijn millioenen in zijn luxueuze villa, waar hij voor zijn poli tieke vrienden, waartoe ook de partij leiders behoren, uitgezochte diners geeft van honderd dollar per couvert. Toch geniet hij niet zoveel vertrouwen als hij wel zou wiljen; hij is wel pre sident van verschillend? antifascisti sche of „vredes'-prganisaties, maar in het heilige der heiligen van de partij leiding laat men hem niet toe. Daar hij ook door zün eigen stand uitge stoten is, zit hij eigenlijk tussen twee stoelen en hij voelt zelf wel hoe dub belzinnig zijp positie is. Een man, die in alle luxe van de sprookjesachtige rijke Amerikaanse „upper tep" opgegroeid is. wordt na tuurlijk niet zonder bijzondere aan leiding revolutionnair In dit geval schijnt het een verzet tegen de familie geweest te zijn. Zijn vader was „Billy" Vlucht uit milieu scheiden, zodat Vanderbilt zijn ex- stiefmoeder een maandelijks bedrag beloofde om haar zwijgen te kopen en de eer van zijn vader te redden. Sociaal revolutionnair te worden was voor deze tweede zoon de vlucht uit het milieu, waarin hij geboren was. Tijdens een reis naar Engeland was hij socialist geworden, op zijn. 23ste jaar werd hij lid van de partij, door de „Daily Worker", het communistische blad, zwaar bespot als de „socialisti sche milliardair". Later maakte hij een reis naar Rusland, waar hij, volgens zijn eigen woorden, „niets te zien kreeg", maar toch had hij zich inmid dels al zo ver naar links ontwikkeld, dgt hij ondanks zijn eigen bezwaren („Ik ben toch niet gek; die zijn toch alleen maar op mijn geld uit") naar de communisten overging, waarschijnlijk onder invloed van het voorbeeld van een ander afvallige uit zijn kringen, de zoon van John Pierpont Morgan, die eveneens zijn geërfde millioenen met hamer en sikkel wist te combi neren. Dat hij als gloeiend pacifist tegen de oorlogsverklaring der Ver. Staten was. is even begrijpelijk als zijn omzwaai, toen Rusland aangevallen werd; hij wilde toen zelfs in de Amerikaanse geheime dienst werken, hetgeen hem echter geweigerd werd. „Zichzelf te kennen, is het moeilijk ste wat er bestaat", heeft hij eens ge zegd. „Ik ben geen fanatieke voorstan der van selflanalyse, maar ik weet, dat ik idealen heb en dat ik daarvoor wit levpn" en met Amerikaans realisme veegde hjj eraan toe: „Misschien zou ik het niet gedaan hebben, als ik een heirekking te verliezen had".

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1951 | | pagina 5