woonoorden groot
Belangwekkende experimenten op
landgoed in Brabant
Vrees voor de winter is in meeste
De turf wordt goed betaald
Materiele verzorging is uitstekend
Melkmachines wordenop proefgesteld
u
'n Suggestieve film
over Scheveningse
haringvangst
WIE 'n 1 n ©ncyclopaedie het trefwoord „Ambonezen" opzoekt, zal daar
kunnen lezen: „Zeer gemengd volkstype, donkerkleurig, luidruchtig en
vrolijk, met een groot aanpassingsvermogen". We hebben met Generaa.
gehalten een tweedaagse tocht gemaakt langs verschillende woonoorden en
indérdaad kunnen constateren, dat de Ambonezen een gemengd en donker
kleurig volkstype zjjn, maar van luidruchtigheid en vrolijkheid hebben we
niet veel bespeurd en dat grote aanpassingsvermogen valt ook nogal tegen.
Hoe zou het anders kunnen? Hoe zouden deze mensen, die in de maalstroom
van de geschiedenis zijn meegesleurd en losgerukt van alles wat hen dier
baar was, nog luidruchtig en vrolijk kunnen zijn en hoe zou men moge* ver
wachten, dat zij zich zouden kunnen aanpassen bij een Hollandse winter?
Goede prestaties bij
het vakonderwijs
SHIRLEY WINTER
ijsdanseresje
Stijgende prijzen door ongekend grote vraag
In Overijssel bijna geen turf
meer te krijgen
Machinaal melken de
natuurlijke methode
ER ZIJN twee redenen, waarom het
melkexperiment in Goirle zeer ac
tueel is. Er is op het ogenblik een on
derzoek gaande naar het overgaan van
vele landarbeiders van de veehouderij
naar de akkerbouw. De algemene in
druk is, dat er een sterk verloop be
staat, veroorzaakt door het feit, dat de
veehouderij nagenoeg een continube
drijf is, dat ook op Zondag arbeids
krachten opeist, hetgeen met de ak
kerbouw niet het geval is. Het machi
nale melken kan dit verloop waar
schijnlijk wel opvangen.
,'t Schot is te boord
Een sober relaas in
artistieke beelden
DE. Scheveningse haringvissers leven
in een wereldje op zichzelf. De
Nederlandse cineast Herman van der
Horst heeft ons erin geleid door zijn
opmerkelijk goed geslaagde film ,,'t
Schot is te boord", vervaardigd in op
dracht van de Economie Cooperation
Administration. In het Seinpost-theater
in Scheveningen is zij voor het eerst
in ons land voor een groot aantal ge
nodigden gedraaid. Haar roep was deze
creatie van Van der Horst al vooruit
gesneld, want op het Festival in Edin-
burg, waar eveneens ,,'t Schot is te
boord" vertoond is, is de film met een
groot enthousiasme ontvangen.
Het drama der Ambonezen I
(Van onze speciale verslaggever).
7E ZULLEN wel moeten, maar de
komende winter zal hen voor onge
kende problemen stellen en zij zullen
er zwaar onder te lijden hebben. Voor
een doorgewinterde Nederlander zou
een winter in een barakkenkamp op
een wijde Friese vlakte een temptatie
zijn, voor deze mensen is het weinig
minder dan een ramp. Zij zelf, zowel
als de instanties aan wier zorgen zij
zijn toevertrouwd, zien de komende
winter met grote bezorgdheid tege
moet
Het merendeel der 49 Ambonese
woonoorden zijn voormalige DUVu-
kampen en dat zijn geen ideale verblij
ven. De meeste kampen liggen in on
ontgonnen streken in verlaten vlakten
en die dorheid en troosteloze kaalheid
moet op deze mensen wel een fatale
invloed hebben.
Stemming is slecht
r\P ONZE tocht hebben we ervaren
dat in de kleinere kampen de stem
ming over het algemeen veel beter is
dan in de grote. De Ambonees is een
individualist. Het is een soldatenvolk
en nu de discipline weggevallen is,
vertoont het niet veel gemeenschaps
zin. Wat in de kleinere kampen niet
voorkwam, constateerden we in Schat
tenberg bij Westerbork: het kamp was
vuil. Rondom de barakken ging het
wel, maar de paden en grasvelden la
gen bezaaid met allerlei ongerechtig
heden. Er bestaat in het kamp alleen
maar een vuilnis-ophaaldienst en de
gemeenschapszin blijkt niet groot ge
noeg te zijn om het mogelijk te ma
ken corvée-ploegen op te richten. De
bewoners willen het kamp wel schoon
maken, doch dan willen ze daar (be
hoorlijk) voor betaald worden.
Behalve de koude is de ledigheid een
grote vijand van de Ambonezen. Er is
in de kampen weinig vertier. Het Ro
de Kruis is onlangs begonnen met het
verstrekken van ontspanningsmateri
aal, doch zoals gemeld is dit door
sommige kampen om (vrij duistere)
politieke redenen niet geaccepteerd.
Vakonderwijs
EEN prachtig en nuttig middel om de
verveling te verdrijven, is het ge
ven van vakonderwijs. In Schatten
berg brachten wij een bezoek aan de
bankwerkerij en de timmerwinkel,
waar een paar honderd jongelui bezig
zijn een vak te leren. Wij waren ge
troffen door de grote ernst en toewij
ding, waarmee gewerkt werd. Een
feit is, dat er (volgens het systeem van
de rijkswerkplaatsen) prestaties wor
den geleverd, waar Nederlandse leer
lingen niet aan kunnen tippen. Een
prestatie-cijfer van 1000 is voor een
Nederlandse leerling zeer goed; de
Ambonezen halen gemakkelijk het
dubbele. Met de theoretische vakken
daarentegen hebben zij over het al
gemeen veel moeite. In Schattenberg
wordt ook een landbouwcursus gege
ven, terwijl de vrouwen er nuttige
handwerken leren. In totaal hebben
zich (over het hele land gerekend)
1500 mannen voor herscholing opge
geven; daarvan zijn er c.a. 800 ge
plaatst.
Voor het onderwijs aan de kinderen
hebben de grotere kampen eigen scho
len, de kinderen uit de kleine kampen
bezoeken de scholen in naburige dor
pen. Zij slaan daar over het algemeen
een goed figuur. Het komt hen nu
van pas, dat ze in Indonesië op school
al leerden: 100 jaar voor Christus: de
Batavieren komen in ons land! En de
meester in Sint Johannesga zal wel
een beetje verbaasd gestaan hebben
toen bleek, dat een klein Amboneesje
vlot de Friese meren kon opnoemen.
Goede verzorging
Y^AT de materiële verzorging betreft,
we hebben ons er van kunnen
overtuigen, dat er in de woonoorden
prima eten wordt verstrekt (rekening
houdend met de Ambonese smaak).
Daar is nog nooit een klacht over bin
nengekomen.
Voorts hebben de mensen vrij wo
nen, vrij water, licht en brandstof, vrij
kleding en krijgen nog zakgeld op de
koop toe: iedere volwassene 3, be
neden 18 jaar 2 per week. Dit jaar
zal het gehele Ambonese avontuur Ne
derland op ongeveer 30 millioen gul
den komen te staan. In ieder kamp
werkt de Nederlandse sociale leider of
beheerder samen met de kampraad, die
uit de bewoners is gekozen. De kamp
raden ontvangen voor de aanschaffing
van schrijfbehoeften voor de adminis
tratie een kleine vergoeding (f 10 tot
30), dat wil zeggen, die is hun aan
geboden, doch verschillende hebben
(op last van de CRAMS) geweigerd
deze te accepteren.
Tot voor kort deden zich nog wel eens
moeilijkheden voor in de speciale vrij-
gezellenkampen. Men is nu bezig deze
op te heffen. De vrijgezellen worden
nu over de gezinskampen verdeeld.
De Keiezen (ook daar zijn al eens
moeilijkheden mee geweest"), die voor
twee derde katholiek zijn en één derde
protestant, zijn Woensdag op eigen
verzoek in een apart kamp bij el
kaar gebracht.
Al bemerkten we weinig luidruch
tigheid en vrolijkheid, we kregen toch
wel de indruk dat in de meeste kam
pen de mensen (voor zover het hun
dagelijkse verzorging betreft) tevre
den zijn. De ontevredenheid, die er
niettemin heerst en de minder gemoe
delijke sfeer die daar het gevolg van
is, vindt haar oorzaak in andere om
standigheden, die deels van psycholo
gische, deels van politieke aard zijn.
Daarover vertellen wij nog het een en
ander in een volgend artikel.
Een kijkje in één der kampen
(Van één onzer verslaggevers)
QE VRAAG naar turf overtreft het aanbod in de Overijsselse venen. Dit is na
de oorlog nog niet gebeurd. In snel tempo is de turf uit de veengebieden
gehaald en thans is minstens 75 pet. van de productie van dit jaar, welke
ongeveer 30 k 40 millioen turven bedroeg, afgevoerd. Verwacht wordt, dat
over één ft twee maanden vrijwel geen turf meer te krijgen zal zjjn in de veen'
derijen. Ook in Drente, waar de productie aanmerkelijk hoger is dan in Over
ijssel, is er buitengewone animo voor dit product. Volkomen onverwacht legde
Duitsland, dat nog nooit turf in een hoeveelheid van betekenis uit ons land
heeft betrokken, interesse aan de dag. Ruim 37 millioen stuks turf ging de
grens over. Ook de Ned. industrie en handelaren hebben dit jaar ongekende
belangstelling voor de Drentse turf. Een en ander heeft er toe geleid, dat de
prijzen in vergelijking met andere na-oorlogse jaren belangrijk zijn gestegen
en dat het aanbod van turf steeds kleiner wordt.
7IJN er in Overijssel thans reeds ver-
schillende verveners, die geen turf
meer te verkopen hebben, in Drente
zal indien de huidige grote vraag aan
houdt over een paar maanden vrijwel
ook geen turf meer op het veld staan.
Een ongekend verschijnsel. Het vorig
jaar immers bleek er circa 100 millioen
turf onverkoopbaar.
De oorzaak van de grote interesse
voor de turf is gelegen in de stijgende
kolenprijzen alsmede in de moeilijkhe
den met de kolenvoorziening.
De grote vraag een verrassing.
De verveners hebben niet op de grote
vraag gerekend. Eerst tegen het einde
van de campagne bleek dit. De meeste
verveners, voornamelijk in Drente,
hebben de campagne toen verlengd on
danks het risico, dat de turf niet tijdig
zou kunnen worden gedroogd. Het weer
speelde hun evenwel in de kaart met
als resultaat, dat er aanmerkelijk meer
turf beschikbaar kwam dan aanvanke
lijk het plan was, t.w. rond 450 millioen.
Moest in andere jaren de turf noodge
dwongen dikwijls tegen lage prijzen van
de hand worden gedaan (er gingen par
tijen weg tegen f 12 of f 11 per 1000
stuks en de gemiddelde prijs schom
melde om de f 14) thans kan in de
Overijsselse venen een gemiddelde prijs
van f 16 gehaald worden en momenteel
(Van onze speciale verslaggever).
^CHTER haar textielfabrieken in Goirle bij Tilburg, ligt het grote landgoed
der familie Van Puyenbroek welk landgoed zich uitstrekt tot aan de Bel
gische grens. In de oorlogsjaren, toen er een productieslag geleverd moest
worden en er vele arbeiders moesten worden gevrijwaard voor uitzending
naar Duitsland, is een deel van het landgoed, een paar honderd hectaren, in
cultuur gebracht. De heren Van Puyenbroek pakten de zaken meteen groot
aan en stichtten een modern landbouwbedrijf, dat voor een groot deel ge
mechaniseerd was. Menige nieuwe landbouwmachine werd op dit bedrijf uit
geprobeerd. De Nederlandse landbouwwereld heeft al op velerlei gebied ge
profiteerd van de experimenten, die de heren Van Puyenbroek ondernomen
hebben, waartoe een normaal landbouwbedrijf, dat allereerst op een batige
exploitatie gericht is, niet zo gemakkelijk kan overgaan.
Shirley Winter uit Winnipeg stu
deert een nummer ijsdansen in,
waarmede zij in de Empress Hall
te Londen zal optreden.
gINDS enige tijd is er een nieuw ex
periment aan de gang en wel op het
gebied van het machinaal melken. Of
de uitgestrekte weilanden grazen 73
(onthoornde) melkkoeien. Twee maal
per dag kan men het beleven, dat de
ze koeien worden bijeengebracht bij
een soort loods, die midden in de wei
landen gebouwd is. In deze loods be
vindt zich de (enige) allermodernste
machinale melkinrichting van Neder
land, rechtstreeks geïmporteerd uit
Amerika. Hier worden de koeien als
het ware, aan de lopende band gemol
ken. Een paar knechten zijn met de 72
koeien niet langer dan anderhalf uur
bezig.
In de loods staat, op een gemetselde
verhoging, een rij van zes stalen boxen
opgesteld. Met eenvoudige handgrepen
kunnen de boxen aan twee kanten
worden geopend en gesloten, zó, dat de
koe die de verhoging op komt, alleen
maar terecht kan komen in de voor
haar bestemde box en na gemolken
te zijn altijd bij de uitgang van de
loods belandt. Is de koe in de box, dan
wordt een melkmachine van het han
gende type onder de uier aangebracht
en in enkele minuten tijds is de koe
gemolken. Het apparaat hangt aan een
verstelbare arm van de box. Toen wij
het bedrijf bezochten, waren drie
knechts bij het werk betrokken. Twee
daarvan hielden zich met het eigen
lijke melken bezig, de derde gaf de
koeien een voor-massage en bediende
het deurtje dat de koebeesten toegang
geeft tot de boxen. Met z'n drieën
melken zij 72 koeien in 1% uur, per
knecht kwam dat op 16 koeien per uur
Als men weet dat een goede handmel
ker per uur 6 koeien melken kan en
dat normaal met een machine een ge
middelde gehaald wordt van 12 a 14
koeien per uur, dan is het duidelijk
dat het bij van Puyenbroek gevolgde
boxen-systeem prima resultaten ople
vert. Er zal dan ook mee door gegaan
worden. Met de koeien verhuizen de
boxen naar de stal.
Actueel probleem
Voorts is er een bepaling in voor
De koelen in de melkbox
bereiding om de melk naar kwaliteit
te gaan betalen, waarbij de reinheid
(het aantal bacteriën per kubieke
centimeter) het voornaamste punt zal
zijn. Dat het machinaal melken mits
goed toegepast een grote mate van
hygiëne verzekert, spreekt vanzelf.
Minder vanzelfsprekend, maar toch
een waarheid als een koe, Is de om
standigheid dat het machinaal melken
natuurlijker is dan het melken met de
hand. Bij het handmelken wordt de
melk uit de speen geknepen, de ma
chine zuigt het er uit. Sommige ma
chines bootsen in alle opzichten de
verrichtingen van het zuigende kalf
nauwkeurig na.
Toenemende interesse
Er zijn op het ogenblik in geheel
Nederland ongeveer 4000 melkmachi
nes in gebruik, waarvan 1900 van het
hangende, de rest van het staande
type. De Centrale Melkmachine Com
missie, die de boeren van advies dient,
doet dit zo objectief mogelijk en laat
zich over de voor- en nadelen van de
verschillende merken die op de markt
zijn (ongeveer vijftien) officieel nooit
uit. Een voordeel van het hangende
apparaat is, dat het zeer korte rubber
slangen heeft en dus gemakkelijk kan
worden schoongemaakt, nadelen zijn,
dat men moet weten hoe het moet
worden aangebracht (want dat is voor
iedere koe verschillend) en dat het
geen reserve-emmer kent. Het appa
raat kan 18 liter bevatten en moet dus
telkens geleegd word. Trouwens: in
het algemeen kan gezegd worden, dat
een melkmachine zo goed of slecht is
als de man die er mee omgaat, want
ook bij het machinaal melken speelt
de deskundigheid van de melker een
voorname rol.
Vóór 1940 waren in ons land onge
veer 400 melkmachines in gebruik. In
1940 waren er nog 25 van over. De
rest stond ongebruikt op zolder. Door
gebrek aan personeel zijn er toen
weer meer in gebruik gekomen, maar
er werd niet bijster efficiënt mee ge
werkt en de service van de importeurs
liet veel te wensen over.
Wijlen prof. ir. P. A. v. d. Ban, was
de eerste die de koe bij de horens pak
te en zich met deskundige voorlichting
bezig hield. Deze taak is nu overgeno
men door de Centrale Melkmachine
Commissie, die het als een van haar
voornaamste taken ziet, er voor te zor
gen dat de service van de importeurs
wordt verbeterd. Momenteel worden
de gestelde voorwaarden door 10 van
de 18 importeurs nagekomen.
De hoge kolenprijzen hebben de
vraag naar turf sterk doen stijgen
en in de Drentse veentreken wer
ken vele vrouwen mede om de
turf zo spoedig mogelijk te be
stemder plaatse te krijgen.
gaan er in Drente partijen van de hand
voor zelfs f 20 tot f 25.
Dit zijn uiteraard de handelaarsprij-
zen. Vóór de turf wordt afgeleverd aan
de verbruiker komt er nogal wat bij de
prijs op, zoals voor de vervoerskosten
e.d. De huismoeders zullen tenminste
voor goede persturf circa f 3 per 100
stuks moeten betalen en verwacht
wordt dat deze prijs de komende tijd
nog wel wat hoger zal worden.
(Van onze Haagse redacteur)
,,'t gCHOT is te boord!" roept de
schipper van de Sch. 236, de
„Noordster", als zijn logger bij Dog-
gersbank is aangekomen en goede
visgronden zjjn gelood. Enkele leden
der bemanning lichten even eerbiedig
hun pet en dan laten rappe handen de
vleet in zee glijden, waar een lange rij
drijvers aangeeft waar het haringnet
zich precies bevindt. In de nacht, wan
neer de stoere zeebonken na een korte
poos in hun nauwe kooien geslapen
te hebben, gewekt zijn, wordt het net
weer ingehaald, een zwaar en een koud
werk, dat echter tot dankbaarheid
stemt, als er duizenden zilverblinken-
de haringen uitgeschud kunnen wor
den in de grote bakken, waar de vis
zich opstapelt tot een dikke laag.
Als bewoner van Scheveningen ken
nen we de haringvissers en de reders:
wij hebben meermalen hun verhalen
aangehoord en we begrijpen iets van
de moeilijkheden om in een film, die
niet langer dan twintig minuten duurt,
zo bondig en zo raak een duidelijk
beeld van dit grote Nederlandse be
drijf te geven. Het is Van der Horst
op een bewonderenswaardige wijze ge
lukt de verschillende stadia van de
haringvangst in een reeks van sugges
tieve en filmisch perfect geziene beel
den schilderijtjes op zichzelf sa
men te vatten: de voorbereidingen, zo
als het opkalefateren en het verven
van de schepen, het boeten en gereed
maken van de netten, het in orde ma
ken van de vaten; voorts het afscheid
van familie, het navigeren op een ruwe
zee, het binnenhalen van de buit, het
kaken van de haring enz.
De grote verdienste van deze film is,
dat de maker ervan het overbodige
heeft vermeden, zich sober heeft be
paald tot het bedrijf zelf en dat zijn
opnamen ook technisch met de groot
ste zorgvuldigheid zijn vervaardigd,
waardoor het zien van deze film ook
tot een aesthetisch genot wordt.
