CULTUREEL NIEUWS
In Nederland gaat elke
monument verloren
dag
een
Sint-Nicolaas daalde midden in Antwerpen
per hefschroefvliegtuig
Pieckuur-Ghepiecker
Vele Belgen nemen hei er nog van...
Waterballet
Hoge defensie/asten maken de de
fensie van onze culiuur onmogelijk
De komende vrede
ZWERVEND DOOR VLAANDEREN (J)
w?.w.uik.
Diepzee-paradijs in
Brugge
OP HET MATJE
Het gaat om hoge
waarden
AL„S men verneemt wat er in ons land
door verwaarlozing, doorbraak, af
NAAR VASTE GROND
4
(Van één onzer redacteuren).
I ®E,^|E^lLUGE Clneac de Keyserlei (Antwerpen* trot») zagen w«
hetzelfde filmverslag over paardenrennen op de banen van Loneehamos
Astridpleln kwamen wij in het bezit van een be-
St oo d8Trsetl«^Vï,rdde^Ifdt 5ÜÜ? men *n Noord-Holland
xoala ze ook riid#»n Ji* w Frankrfoklel reed een knalgele coca-cola-wagen
nlïn in de P'aC,e de ,a ReP°blique in Par«s en het Stations-
pMnin Anwioort In een winkeltje in Gent, met een etalageraam van nau-
had voorXn pe4"»8 beg°" de VrOUW' nadat Ie ons van bet gewenste
worden^ oDrêrofwn A? °VeP de Ve'e Jongen8' voor de dienst
Een verrnrhth^r oorl°^ komt meneer, zuchtte ze.
f P betzelfde o&enMlk wellicht door duizend andere
Westeuropese moeders werd geslaakt. Waarmede w|f maar willen aantonen
^>"Vr" °P zwerftocht door Belgisch Vlaanderen zeer veel aantreft, dat
t^h verschut van hetgeen in HoUand te ontdekken valt. En
yéél, heel véél is er zo anders dan bij
1 ons. Een beproefde manier om
iets van een ander volk te weten te ko
men, is het bekijken van de etalages
in de winkelstraten der grote steden.
Die in Antwerpen en Brussel b.v. zijn
het bekijken meer dan waard.
In Antwerpen maakten we de „tra
ditionele" wandeling van het Centraal
Station via De Keyserlei, de Meir met
het imposante achtentachtig meter hoge
torengebouw en Schoenmarkt naar de
Groenplaats met haar rondfladderende
duiven, het groenuitgeslagen standbeeld
van Rubens, de drukbezette bankjes en
het pronkjuweel van de Brabantse go
tiek: de Onze Lieve Vrouwe Kerk.
Na met levensgevaar de Schoenmarkt
7E hadden Arie's verjaardag met z'n
drieën als gehelde vrijgezellen ge
vierd, buiten de sfeer van geheelont
houders en andere soberheidsaposte
len. Ze waren de tel, de tijd en de zor
gen kwijt; er waren geen twisterige
vrouwen, die op hen wachtten der
halve: hef de riemen hoog en leve de
vrijheid!
Enfin toen de kastelein, na veel
geUtaf, op een vergevorderd uur be
gon te dreigen met marechaussee en
pantsertroepen, waren ze gehoorzaam
in de frisse herfst gestapt, zwevend als
balletmeisjes maar niet zo mooi. De
maan scheen helder, de weg was breed
en omdat Willem zo gauw geen
zekere gelegenheid ontdekte, had ie
de brievenbus van de dames Pleizier
in een klein soort waterval herscha
pen. Overigens „tezamen en in ver
eniging" met Teun, die, bij wijze van
technische assistentie, het klepje (van
de brievenbus) had opengehouden, en
van Arie, die op de ruiten had getrom
meld bij wijze van voorzichtig aflei
dingsoffensief.
De verschrikte dames Pleizier wa
ren in lange, witte gewaden aan de
bovenramen komen kijken, maar Arie
had geroepen, dat ze direct terug in
d'r bed moesten. Direct en subiet
en zo niet, dan zou hij zelf 's eventjes
aan het waterballet gaan deelnemen
en dan verzopen al de katten met al
d'r jongen. „We zetten de boel een
meter onder water"....
Op dat ogenblik waren twee agenten
van hun fietsen gestapt en hadden ge
vraagd naar namen en adressen. Arie
had met 'n bos paling gezwaaid als
tractatie vanwege z'n verjaardag en
de dames Pleizier waren, gehuld in
haastig omgeslagen Wijde mantels, op
de tenen aan de voordeur verschenen.
Beschouwde u dat aanbieden van
paling als poging tot omkopen?, vroeg
de rechter streng. De agenten schud
den glimlachend hun gezonde hoofden.
Nee, de feestgangers waren erg mee
gaand geweest. Van omkoperij was
geen sprake. „Het was meer utt goeiig
heid, want ze waren nogal erg lollig
zei de jongste agent.
Daar denken de dames Pleizier
Anders over, zei de rechter strak en de
dames Pleizier, die met wollen hoofd
windsels in de getuigenba.nk zaten,
knikten lang en nadrukkelijk.
Hebt" u nog schade gehad?, vroeg
de rechter, maar de dames betoogden,
dat het kleedje en de loper netjes wa
ren opgedroogd. „Er is niets oorge
lopen, maar we hebben de hele W^\
geen oog meer dicht gedaan, t Was
^De'officler sprak van een nachtelijk
schandaal en de rechter strafte ieder
der Cloche-Merlers met vijftig
boete. Ze stapten met gebogen hoofd
de zaal uit, met vieze blikken nage
staard door de dames Pleizier, die
eerst van hun bankje opstonden toen
de veroordeelden de deur achter zich
hadden dichtgetrokken.
KAREL
te zijn overgestoken, schaarden wij ons
tussen de mensen, die zich verdrongen
voor de etalageruit van een modehuis.
Rondom een tafeltje zaten in de etala
ge vier dames, die met elkaar een ge-
De Meir met het 88 meter hoge
torengebouw in het centrum van
Antwerpen.
sprek voerden. Wat ze elkaar te ver
tellen hadden, kon het publiek buiten
via een aan de gevel aangebrachte
je, op en liep wat rond teneinde haar
(en het publiek) de boeiende kleur en
de fraaie coupe van het jasje te tonen
en ten slotte op de vraag: Gunst mada
me, waar hebt ge die schone pelsman
tel toch gekocht? te antwoorden met
de nadrukkelijk uitgesproken naam van
het modemagazijn, waarvoor wij ston
den.... Nadat de „bontjas" weer was
gaan zitten, werd het decor veranderd
en ging het gesprek over op nagel
lak.
DE SINT
QP DE MEIR was een der grootste ma
gazijnen juist bezig met het in orde
brengen der Sint Nicolaasetalages. Veel
was er nog niet te zien, want de ra>
men waren tot twee meter hoogte be
plakt met pakpapier, maar de wijze
waarop de Goedheiligman zou worden
binnengehaald stond reeds met grote
letters aangekondigd en wij moesten
toegeven, dat die Belgische Sint wel
een heel modern man is! Immers hij
zou in deze goede stad niet arriveren
per stoomboot of per auto, maar met
een hefschroefvliegtuig en de piloot zou
de Sint met zijn knecht afzetten op een
plein midden in de stad. Daarna zou
Sint een zegetocht maken, met 'n stoet,
die zou worden samengesteld uit spe
ciaal daartoe uit Nice in Zuid-Frank
rijk „meegebrachte" Carnavalswagens..
Dat het de Belgen ondanks het on
prettige werkloosheidscijfer over het
algemeen voor de wind gaat, blijkt niet
alleen uit het feit, dat zij per maand
acht millioen kg roomboter consumeren
en het indien enigszins mogelijk doen
zonder margarine of uit het grote aan
tal auto's, dat men hier langs de weg
ziet (en dit zijn bijna alle z.g. grote
wagens), maar ook uit de in de win
kels aangeboden artikelen. Een zekere
weelde is overal aanwezig.
De speelgoedzaak in de Steenstraat te
Brugge heeft een grote etalage geheel
ingericht als een soort diepzee-paradijs.
Er „zwommen" vreemde vissen door
kleurige grotten. Op de bodem van de
zee opende een matroos het deksel van
een grote zeemanskist vol met het
fraaiste speelgoed en de duikbootcom
mandant, die met zijn vaartuig door
deze sprookjeswereld zweefde, en de
klep van de toren opende, was een en
al verbazing over hetgeen hij te aan
schouwen kreeg. Stel u ook eens voor:
geweldige teddy-beren, grote verfdozen
en de mooiste sprekende poppen, ge-
Den Knypcat veur den dagh ghehaeld, ontsteeckt het olypitje!
Nu gheen musieck uyt Hilversum, gheen aerdigh scheemersitje.
Voorwaer, wat Pieck is, dat is naer. Wy pieckeren nu stille.
De vrucht van 't menschelyck vernuft is kwaelyck ons ter wille.
Thansch siet men ons met langhen baerd (we pleeghen dröógh te scheeren)
de huysvrouw wascht nu met den hant haer ghrooten stapel kleeren.
Het stof Ieyt duymendick in 't ront, de stofsuygher mot swyghen,
oock kan ick 's morgens by 't ontbyt gheen knaprich toast meer kryghen.
Het „dryvertjen" vervanght den lamp, want wy syn goede soonen
van 't Pieckuur-pieckrent Vaderlant der duyst're regionen.
Ons ooverhemt hangt slap en raer, het wordt niet meer ghestreecken,
de Yskast heeft een mild klimaet met vroegher vergeleecken.
Maer och, wy draeghen 't al met lust: leest wat de Cranten schryven:
„De Vaderlantsche Industrie en mot togh draeyend blyven!
Sy helpt het lant weer booven Jan en uyt het diepe duyster,
De Iampjens gaen toch ééns weer aen, en dan in meerd're luyster".
Soo bouwt nu Philips radio's en Storck maeckt Hyschwercktuyghen.
De NSF maeckt 'n apparaet, waermee men stof can suyghen.
By Werckspoor can men desghewenscht een Dieseltreyn gaen koopen.
Maer wie maeckt eygentlyck de stroom om 't spul te laten Ioopen?
THOMASSIUS
HE MINISTER .van Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen heeft een
luxe uitgave van Multatuli's „Volledi
ge Werken" aangekocht voor de prijs
van f 500. Het Multatuli Genootschap
heeft n.1. aan de regering, aan de re
publiek Indonesia, een aantal grote
steden, organisaties en particulieren
gevraagd een luxe uitgave van deze
werken te kopen, teneinde een „gewo
ne" uitgave mogelijk te maken.
De 23-jarige Haarlemse letterkundi
ge Harry Mulisch heeft de Reina Prin
sen Geerligsprijs, die dit jaar voor de
vijfde maal werd uitgeloofd, verwor
ven als beloning voor zijn roman „Ar-
chibald Strohalm". Acht jaar geleden
werd Reina Prinsen Geerligs, op 24 No
vember, in het concentratiekamp Ora-
niënburg gefusileerd. Haar ouders
stelden ter herdenking de Reina Prin
sen Geerligsprijs in. Er waren ditmaal
dertig inzendingen. De prijs is als ge
woonlijk in de aula van de Gemeente
universiteit te Amsterdam uitgereikt.
De staatssecretaris van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen heeft op
drachten voor letterkundig werk ver
leend aan K. van der Geest, Bert
Schierbeek, Koos Schuur, Nico Ver
hoeven, Hendrik de Vries en J. de
Haan.
Als blijk van waardering voor het
gehele oeuvre van de auteur heeft het
echte baby maar zelden te dragen
krijgt. Enkele oudere Engelse dames,
die met ons naar dit speelgoedluilek-
kerland stonden te kijken, drukten hun
bewondering voor al dat moois uit met
de uitroep: It is a crime.... Is het niet
„zonde"? Ja, ook in het goede Enge-
luidspreker vernemen. Op uitnodiging I land zijn de vette jaren van Charles
van de gastvrouwe stond een der da- Dickens geworden tot een niet weer-
mes, gehuld in een driekwart bontjas- kerend sprookje.
bestuur van de Jan Campert Stichting
eLk„! '_!?J1!!Stbfar ïiff? de Constantijn Huygensprijs 1951 (groot
f 2000) toegekend aan de Vlaamse
schrijver Willem Elsschot (pseudo
niem voor Alfons de Ridder) wonen
de te Antwerpen. De te Parijs wonen
de schrijfster Josepha Mendels ontving
de Vijverbergprijs 1950 (f 1500) voor
haar roman „Als de wind en rook". De
bekende dichter Hendrik de Vries ont
ving van de Stichting een essayprijs
(f 500).
(Van onze speciale verslaggever)
QE OUDE KERK in Amsterdam staat op instorten en is voor het publiek ver
boden. De Nieuwe Kerk (nationaal monument by uitstek, waar onze Koningen
en Koninginnen worden ingehuldigd) eist dringend herstel. De Hervormde ker
ken in Beverwük en Coevorden zgn in verval. Het typische houten kerkje in
Volendam idem. De St. Jacobstoren in Den Haag moet gedeeltelik worden ge
sloopt. Er moet onmiddeliyk iets gedaan worden voor het behoud van de be
roemde St. Lievenstoren in Zierikzee, de Geertekerk in Utrecht, de Agnieten-
kapel in Gouda, het Hofje van Heythuyzen in Haarlem, het oude stadhuis in
Almelo, de Grote Kerk in Dordrecht, de Balans en de gasthuiskapel in Middel
burg. Tienduizenden mooie oude huizen verkeren in verwaarloosde toestand!
nig aandacht voor heeft en redeneert
pjET
IS me't het Nederlandse monu-
„dat die oude geveltjes (sommigen
spreken ook wel van „ouwe rommel"!)
toch niet zo belangrijk zijn", daar is
men in deze vermaterialiseerde tijd
helaas aan gewend geraakt. Dat echter
mentenbezit op het ogenblik treu- o0ij overheid veel te weinig doet
rig gesteld. In kringen, die zich bezig om on2e cultuur te behouden, acht
houden met de bescherming van onze men een 2eer bedenkelijk verschijnsel,
cultuur, begint zich een ernstige be
zorgdheid af te tekenen.
Men ontveinst zich niet, dat we
moeilijke tijden doormaken en dat de
De opsomming waarmee dit artikel
aanvangt, is slechts een zeer summier
uittreksel uit een ïyst van 148 monu-
defensie een allesoverheersende plaats menten, waarvan de minister van On-
moet innemen. Maar men laat zich niet
afschepen met de dooddoener „dat men
niets heeft aan cultuur als men die
niet verdedigen kan". Eerder draaien
zU dit om en zeggen „dat er geen de
fensie behoeft te zijn als men de cul
tuur verloren laat gaan, want dan
heeft men niets meer te verdedigen"
De defensie van onze cultuurmonu
menten acht men zeker zo belangrijk.
Men maakt zich vooral zo bezorgd,
omdat van overheidswege veel te wei
nig voor het behoud van onze monu
menten wordt gedaan. Dat het publiek
daar over het algemeen te wei-
derwys, Kunsten en Wetenschappen, in
zyn Memorie van Toelichting by de
begroting zelf erkent, dat zy „noodza-
keiyk en dringend" gerestaureerd moe
ten worden, willen zy niet aan verval braak en verbouwing, opzettelijk aan
monumentenschoon wordt vernield en
worden prys gegeven. Daarvoor zou
onmiddeliyk een bedrag nodig zyn van
f 18.770.220,—. Voor bet gehele land is
echter slechts f 2.200.000.beschik
baar. Alleen voor het herstel van de
Oude Kerk in Amsterdam zou in feite
drie maai zoveel nodig zyn!
prijs gegeven, dan slaat een welden
kend mens de schrik om het hart. Er
gaat bijna geen dag voorbij of Neder
land verliest een monument en van
De detective-roman van de Frans
man Maurice Dekobra „Operation Ma-
gali" is bekroond met de prijs „Quai
des Orfèvres". De Italiaanse schrijver
Ignazio Silone heeft medegedeeld, dat
hij van plan is „zijn plicht als socialist
en democraat" voortaan uitsluitend als
schrijver te vervullen. Eertijds stond
hij aan het hoofd van de links ge
oriënteerde sociaal-democratische par
tij. Hoewel hij hiermede niet defini
tief brak, stond hij later in nauw con
tact met enige communistisch gezinde
politici.
J-JET BESTUUR van de Nederlandse
filmclub heeft aan de door Redato
Castellani vervaardigde Italiaanse film
„Onder de zon van Rome" het praedi
caat „Film van de maand" toegekend.
De Hoofdstad-operette bracht Dins
dag j.1. de honderste opvoering van
Robert Stolz „Ich küsse ihre Hand,
Madame". En daarbij zal het wel niet
blijven. Wij geloven gezien het succes,
dat een tournee achter dat cijfer nog
wel een nulletje zal plaatsen.
En wij blijven maar prijzen uitrei
ken. De „lichte muziekprijs" 1950 is
toegekend aan de componist Klaas van
Beeck. De tekst van deze „song" was
gemaakt door wijlen Dico van der
Meer, die posthuum in de prijs deelde.
De bekende zangvereniging „Maas
trichter Staar" zal in Januari een
driedaagse concertreis maken naar
Parijs.
Ook de Amsterdamse Nieuwe
Kerk, met het Paleis op de Dam
een der sieraden van ons nationale
plein, moet noodzakelijk gerestau
reerd worden. Als men daar het
geld dat „Damstadt" gekost heeft
(tijdens dit Festival werd boven
staande foto gemaakt) eens aan
had besteed
ren, wat er de laatste jaren reeds ver
loren is gegaan door brand en oorlogs
geweld (het kasteel Doorwerth, de to
ren van de Walburgskerk te Zutphen,
de Koepelkerk van Willemstad (de
eerste Protestantse kerk van ons land),
de St. Laurenskerk in Rotterdam,
prachtige pakhuizen in Amsterdam,
onze molens valt er gemiddeld iedere het Poortershuisje in Groningen enz.),
week één ten offer aan
en modernisering.
Men behoeft zich slechts te herinne-
rationalisatie om oprecht verontwaardigd te kunnen
worden. als men ziet hoe door schul
dige nalatigheid of verwaarlozing en
CERST de zwerver weet wat vrede be
tekent. Want vrede is het huis waar
je veilig bent, waar de angst zwijgt,
waar de voorzorg onnut geworden is.
Juist daarom is vrede zo onbereikbaar
gebleken, omdat de mens steeds zwerft
en zwerven moet. Adam, het proto
type van de mens, werd verdreven uit
het Paradijs om met moeite en in het
dagelijks zweet te zorgen voor zich en
de zijnen. Kain, zijn opstandige zoon,
werd om zijn doodslag verbannen naar
het land Nod. En Nod betekent: om
zwerving. Odysseus, een ander oer
mens, zwierf- een ganse aarde door
voordat hy zijn thuis en daarmee de
vrede bereiken kon. De wandelende
Jood, die naar het oude verhaal wei
gerde het kruis van Christus op zijn
schouders te nemen, zwerft volgens
deze diepzinnige legende nog steeds
langs iedere weg. Adam, Kain, Odys
seus, de wandelende Jood: het zijn al
len figuren die iets diep menselijks
verbeelden, namelijk het zwerven en
het zwerven moeten. Ongetelde dui
zenden hebben hun sporen getreden, de
ontheemden na deze oorlog, de vluch
telingen in Korea, de Italianen in het
overstroomde Noord-Italië. Al deze
mensen „verlangen in hun zwerftocht
naar huis, naar de plaats waar zij vei
lig zijn, waar de voorzorg onnut is en
de angst zwijgt.
Nu zou het onrechtvaardig zijn te
beweren, dat in onze huidige wereld
niemand ooit oprecht de vrede gezocht
heeft. Want gezocht is deze vrede wel,
verwerkelijkt echter nooit. De enige
vraag die daarom zin heeft is deze: Hoe
komt het dat de vrede zo vaak gezocht
en zo zelden verwerkelijkt is? Stellig
omdat deze vrede op een verkeerde
wijze is gezocht. De vrede zoeken be
tekent steeds: de wereld tot het thuis
van ieder maken. Vrede houdt in dat
ieder genoeg te eten heeft, dat ieder
behoorlijk wonen kan, dat er levens
perspectieven zijn voor ieder mens, oud
of jong, rijk of arm, van dit volk of
van dat volk. Vrede betekent, dat
ieder het recht en de mogelijkheid
heeft om volledig mens te zijn. Én wel
zo dat niemand zelfs maar de kans
heeft aan een ander dit recht en deze
mogelijkheid te ontnemen. Vrede in
deze zin opgevat houdt dus in, dat we
de wereld als zodanig maken tot een
heel groot huisgezin. In het gezin im
mers is het kind veilig, onbevreesd.
Daar leeft het in echte, diepe vrede.
Maar de wereldvrede is zo vaak ver
troebeld door de „vader", die als hoofd
van dit grote gezin werd gesteld. Hit-
Ier heeft zich in dit opzicht opgewor
pen als „vader" van heel Europa. Sta-
lin is dit momenteel voor een geheel
werelddeel. En laten wij eerlijk zijn:
elke politicus eist min of meer uitge
sproken deze vaderrol voor zich op. De
wereld zal vrede hebben onder: Na
poleon, Hitier, Stalin, Truman?
Het is wrang om deze gedachte te
vervolgen. Want ieder ziet dagelijks
opnieuw in z'n krant hoe absurd dit
alles is. Geen enkel mens bouwt een
gezin door uiterlijke maatrer|:len, door
een dictatuur, door een al of niet ka
pitalistisch systeem. Het vaderschap
als zodanig is immers in geen enkel
opzicht te vergelijken met iets poli
tieks, met een getroffen maatregel, me»
dwang of recht of rede. De relatie van
het kind tot zijn vader is een zo van
zelfsprekende, dat elke verklaring
daarbij nutteloos is. In een goed gezin
behoeft de relatie tussen de kinderen
al evenmin geregeld te worden. Deze
relatie is er en is als zodanig goed.
Het is deze vanzelfsprekende vrede,
die Christus heeft willen brengen. De
laatste maand die nu nog voor ons ligt,
is de maand van de verstilling, van de
innigheid, van de warmte, van de hui
selijkheid, van de vele feesten. Het is
die maand van het jaar, waarin ieder
het dichtst leeft bij de vrede, of al
thans het meest verlangt naar de vre
de, naar het thuis. Men moet al hope
loos verdwaald en zwervend zijn, om
op de Kerstavond niet thuis te zijn.
maar rond te zwerven in een dancing,
in een kroeg, bij vreemden.
God heeft door de armoede van
Christus die Hij in de wereld zond, een
centrum van liefde willen geven, waar
rondom ieder welkom is. Kwamen in
Bethlehem niet koningen en herders
bidden, kapitalisten en proletariërs.
Oosterlingen en Westerlingen? Is er
toen over de vrede gesproken, gede
batteerd? Zijn er demarcatielijnen
vastgesteld?
Het is opnieuw wrang dit alles te
overdenken. De vrede wordt niet be
vochten, de vrede is niet het eind van
een oorlog, de vrede wordt niet ge
maakt of ondertekend. De vrede wordt
geaccepteerd in het ontvangen van de
liefde, in het knielen voor de Almacht,
in de tocht naar het kruis. Christus'
komst op aarde is de verbeelding van
de waarachtige vrede voor alle zwer
vers.
zelfs door opzettelijke sloping, onsmo-
numentenbezit wordt aangetast.
Het publiek, maar vooral de over
heid moet inzien, dat er een andere
mentaliteit moet groeien en dat er in-
grypende maatregelen zullen moeten
worden genomen, wil Nederlands cul
tuur geen verliezen gaan ïyden die on
herstelbaar zouden zyn.
