s njrȣ
KERSTKLANKEN IN DE AETHER
gm' der emigratie naar Zuid-Afrika
Jan van Riebeeck heefter drie eeuwen
geleden wat groots verricht
Hoe hei begon
^r=en™sv».rw„ri
S"v»
Puzzle-rubriek
DRIE EEUWEN GELEDEN
Kruiswoordpuzzle
voordeKerstdagen
"DE ZEEREIS naar Ind'e Sin? vroeger om de Kaap". Dit bekende regeltje leren
elke Nederlandse jongen en ieder Nederlands meisje al vroeg. Hieruit blijkt
hoezeer de zuidpunt van Afrika voor onze vroegere overzese handel van belang
moet zjjn geweest. Het mag daarom wel enigszins verbazingwekkend worden
genoemd dat de Oostindische Compagnie, die reeds vanaf het begin der zestiende
eeuw het monopolie bezat voor de vaart op Indie, pas in het midden der zeven
tiende eeuw besloot een nederzetting aan Kaap de Goede Hoop te stichten. Lang
voordat Jan van Riebeeck met zijn kleine bezettingsvloot op 24 December 1651
de rede van Texel verliet, werd Zuid-Afrika dus regelmatig door Indie-vaarders
bezocht, waaronder vele Engelsen.
£jE ENGELSEN waren de eersten, die
in Zuid-Afrika een nederzetting
trachtten te vestigen. Zij deden dit op
vreemde wijze, die in vroeger dagen
heel normaal en zelfs menslievend
werd gevonden. Men verleende in En
geland in 1614 gratie aan een zevental
moordenaars, die tot de doodstraf wa
ren veroordeeld. Hun straf werd ver
anderd in verbanning naar een onbe
woond gebied, waarvoor Zuid-Afrika
werd gekozen.
De zeven mannen werden zonder
vorm van proces in de Tafelbaai aan
land gezet, met enig voedsel en een
zeilboot en moesten zich verder maar
zien te redden. Huisvesting was er nier,
het landschap was wild en woest en ae
vrijwel ongewapende mannen werden
voortdurend overvallen door leeuwen,
slangen en inboorlingen. Hun leven w
zo ondraaglijk, dat drie van hen bij
aankomst van het eerstvolgend sch p
op weg naar het vaderland de kapitein
smeekten om mee terug te moge
lieten zich in het vaderland nog lieve
ophangen dan langer in dit verse
kelijke oord te moeten blUven
rige vier waren toen reeds omgekome
bij een poging om per vlo zuid-
komende schip te bereiken. De ZuM-
kust van Afrika was een zeer onher
bergzaam oord in die dagen.
Jan van Riebeecks eerste hennisrr
king met het land waaraan zijn naam
voor altijd zou worden veroonaen,
vond plaats in 1649 toen ij veelüe_
terugkeerde. Hij had reeda e7.. vader
wogen leven achter JjWjWj g*
was een zeevaarder, die
leeftijd omkwam. Als i.on^" aie
jaar verloor Jan ook zyn v'ader
van goede huize was. Zij
gaf hem een opleiding voor dokter.
Reeds op 2Harige leeftijd compagnie
dienst der Oostindisic petnp
naar Indie. Onderweg ging vee|
waarmee hij reisde ver sjerra ae
moeite wist hij de kust moetl)jke
Leone te bereiken. N (n In(jie
reis van 18 maanden kw.een
aan. waar hij zich P kende be-
goed koopman en een uitstekeno
stuurder.
Op het matje.
DEN GROOT AANtaL d°°P'dagen
maakte zich echter door ae
schuldig aan privéhandiverp0den. Ook
compagnie streng w verleiding
Jan van Riebeeck weni de t
te sterk en toen dit de hPgewerd nfj
Nederland ter ore Rjebeeck, die
teruggeroepen, va" nam zien
graag in India..wats gdoen om terug v
voor alle moeite te ls naar net
keren en reeds op d d.Afrika daar-
vaderland zag hij in
voor een gelegenheid. jag een
Aan Kaap de Goede Hoop worden
schip, dat alsJ.erl0p "ogingen om
beschouwd. Bij d yan Riebeeck
lading te redden maakte va
WILDERNIS. - Een van de fraai
ste badplaatsen in de Kaapprovin- -
de, niet ver van de plaats waar
Jan van Riebeeck driehonderd jaar
geleden voet aan wal zette.
heim. De buitenwereld wist niet beter
of Van Riebeeck ging naar Indie en er
werd dan ook voor 18 maanden pro
viand aan boord genomen.
Op 24 December 1651 verliet Jaii van
Riebeeck bij gunstige wind de reae van
Texel. Hij had een voorspoedige reis,
want de Engelsen lieten hem met rust
KAAPSTAD. - Het parlementsgebouw, waar de vertegenwoordigers van de
Unie vergaderen.
kennis met het land en zijn bewoners
en zag hij eveneens dat de grond neel
geschikt zou zijn voor de verbouw van
groente en fruit. Verse groente en
vruchten waren onontbeerlijk ter be
strijding van het vitaminen-gebrek,
waardoor het sterftecijfer op oe sche
pen van en naar Indie zo hoog was.
In het vaderland teruggekeerd; maas-
te Van Riebeeck rapport op van zijn
bevindingen. De bestuurdersvande
compagnie zochten al sinds 1629 naar
een gelegenheid om aan de Kaap vaste
voet te krijgen. Met moeite lieten zij
dch overhalen Jan van Riebeeck een
te geven tot het bouwen van
°Pn fort aan de Zuidpunt van Afrika,
omdat hij nu eenmaal hun vertrouwen
of meer had verloren. Zijn kennis
min of meer na z}jn bestuur
derscapaciteiten gaven ten siotte ae
doorslag. Hij kreeg het commando over
twee zouden nakomen.
Op weg.
rvP DE NEGENTIENDE December 1651
0 Van Riebeeck aan boord van
cohiD De Drommedaris". In zijn ge-
Z ïorhaD bevonden zich zijn vrouw
gezelschap een predikants-
Maria de lai «wW» in 1649 was ge-
dochter met Lambertus en zijn
huwd - "J" Z°dieJ waarschijnlijk mee
twee n'cbt^ w te assisteren. Ook
gingen om 7'£" m zijn vrouw mee,
de tuinman Boom na direcl
zodat me" lijke krachten kon rese-
°P VnV wee andere schepen ondv.
nen. De ™ee hevel heetten de
Van "'en^de Goede Hoop". Later
en hij ontmoette onderweg slechts éên
zeerover, die wel in zijn buurt Kwam,
doch hem niet durfde aan te vallen.
Ook uit zijn logbok bleek dat zijn
moeilijkheden niet al te groot zijn ge
weest. Het vermeldde geen enkele
harde storm en er werden slechts twee
doden in geregistreerd. Voor die dagen
was dit getal ongehoord laag, in aan
merking genomen het gebrek aan
drinkwater en gezond voedsel, waar
mee men op zo'n reis moest rekenen.
De twee nagezonden schepen naar de
Kaap registreerden onderweg samen
liefst 130 doden en dit was geen bij
zonder slechte uitzondering voor die
tijd.
QP Zondag 7 April 1652 bereikten de
eerste Nederlandse emigranten Zuid-
Afrika. In naam der Compagnie nam
Jan van Riebeeck bezit van de kust
strook. Er wachtte hem een tijd van
strijd en ongekend werken.
Na lange wrijving kreeg hij het ver
trouwen der inboorlingen. Door zijn
grote plichtsbetrachting en werkkracht
werd Van Riebeeck ongeveer tien jaar
later opnieuw in de gelegenheid gesteld
naar zijn geliefd India te gaan. Bij zijn
vertrek had hij de Nederlandse naam
voorgoed gehecht aan Zuid-Afrika. Zijn
goede kwaliteiten ais één der pioniers
onder de emigranten kunnen een voor
beeld zijn voor hen. die in onze tijd op
weg gaan naar een nieuw vaderland.
Zijn zin3P. :uk houdt het geheim en de
garantie in voor het slagen van elke
emigratie: ,.Die avancement soeckt sal
geen naersticheyt sparen".
DINSDAG 25 DECEMBER
(Eerste Kerstdag)
HILVERSUM I, 402 m.: 7.30 NCRV. 8.30
IKOR, 9.30 KRO, 17.00 NCRV, 19.45
24.00 KRO. 7.30 Kerstzangdienst. 8.30
Morgengebed. 9.30 Nieuws en Waterstan
den. 9.45 Kinderkoor. 9.55 Hoogmis. 11.30
Kinderkoor. 11.45 Kamermuziek. 12.15
Amusementsorkest. 12.40 Gram.platen
12.45 Kersttoespraak Z. H. de Paus. 13.00
Nieuws, weerberichten en katholiek nieuws.
13.10 Residentie-orkest en Oratoriumver
eniging. 14.00 Kerstvertelling. 14.15 Bari
ton, declamatie en piano. 15.20 Voor de
kinderen. 16.00 Voor de zieken. 16.30 Ves
pers. 17.00 Vrije Evangelische Kerkdienst.
18.30 Kerstconcert. 19.30 Nieuws en weer
berichten. 19.45 De gewone man zegt er
t zijne van. 19.50 Gram.muziek. 20,10
Radio Philharmonisch Orkest en solist.
21.25 ,,Het nieuwe lied". Kerstfantasie.
22.05 Strijkkwartet. 22.25 Gram.muziek.
22.45 Avondgebed en Liturgische kalender.
23.00 Nieuws. 23.15—24.00 Gram.muziek.
HILVERSUM II, 298 m.: 8.00 AVRO.
10.00 VPRO, 12.00—24.00 AVRO. 8.00
Nieuws. 8.15 Gram.muziek. 8.40 Kinder
koor. 9.00 Morgenwijding. 9.15 Orgelcon
cert. 9.30 Alt en gitaar. 10.00 Vrouwen
koor en solisten. 10.30 Kerkdienst. 12.00
Kerstklokken. 12.10 Koorconcert. 12.35
Kerstgroet. 12.45 Groeten van emigran
ten. 13.00 Nieuws en weerberichten 13.05
Mededelingen of gram.muziek. 13.10 Ex
quise muziek. 13.40 Voordracht. 14.00
„L'Enfance du Christ", trilogie sacré. 15.40
Zangdeclamatie. 16.00 Onze Amerikaanse
buren. 16.30 Verzoekprogramma. 17.15
Kerstliederen. 18.00 Nieuws. 18.15 Gram.
muziek. 18.55 Voor de kinderen. 19.00
Orgel en viool. 19.15 Paris vous parle.
19.20 Pianorecital. 19.45 Groeten van emi
granten. 20.00 Nieuws. 20.05 Strijkorkest,
20.45 „De tuin van het Paradijs", hoor
spel. 21.25 Kamerorkest. 21.45 Kerstliede
en. 22.30 Kamerokest en solisten. 23.00
Nieuws. 23.15—24.00 Gram.muziek.
Experimenteel Televisie-programma van
de KRO. 20.15—21.45; „Kermisvolk op
Kerstmis", spel.
WOENSDAG 26 DECEMBER
(Tweede Kerstdag)
HILVERSUM I, 402 m.: 8.00 KRO, 9.30
—24.00 NCRV. 8.00 Nieuws en weer
berichten. 8.15 Gram.muziek. 8.25 Hoog
mis. 9.30 Nieuws en weerberichten. 9.45
Gewijde muziek. 10.00 Gereformeerde
kerkdienst. 11.30 Gewijde muziek. 12.00
Instrumentaal Sextet. 12.30 Meisjeskoor
en harp. 12.59 Klokgelui. 13.00 Nieuws en
weerberichten. 13.05 Protestants Interker
kelijk Thuisfront. 13.20 Marinierskapel en
solist. 14.00 Voor de jeugd. 15.00 „Weih-
PUZZLE 221.
WELKE PLAATSNAMEN KUNT
GIJ VORMEN?
Onze puzzle-liefhebers vinden hier
onder 92 lettergrepen. Van deze letter
grepen kunnen de namen worden ge
vormd van 25 plaatsen, waarvan er vijf
in het buitenland gezocht moeten wor
den.
Lettergrepen:
a am ap as bas bel ber bo chem cl
dam de de de de de den den den dum
ga ge ge ge gen gen gra har hll hoe
hui ka kan ke ke ken ker ker kes la
len Ier 11 ling ma me men mer mo mul
mus naai nal ne ner nin nis pa pan
pin pol ra ren ro roos rijp sa se se se
sel sum te tel ter to tra va ve ve ven
ver wa war wis wol won ze zen zo zoe
zul.
Oplossingen (per briefkaart) tot en
met Vrijdag eerste post aan de
Redactie van dit blad. Onder de inzen
ders van twee goede oplossingen (van
deze puzzle en die van Zaterdag) wordt
weer een prijs van f 5 verloot).
nachtsoratorium", Bach. 16.30 Kerstfeest
der Bejaarcien. 17.30 R.V.U.: Dr. J. C. A.
Fetter: „Het risico van Kerstmis". 18.00
Nieuws. 18.15 Amusementsensemble. 18.45
Koorzang en orgel. 19.15 Boekbespreking.
19.30 Gram.muziek. 19.40 Radiokrant. 20.00
Nieuws en weerberichten. 20.10 Kamer
orkest en solist. 21.05 „Wereldregering",
causerie. 21.35 Kerkkoren en orgel. 22.15
„Dit wonderbaarlijk kind", Kerstdeclama-
torium. 23.00 Nieuws. 23.1524.00 Gram.
muziek.
HILVERSUM II, 298 m.: 8.00 VARA,
JO.OO VPRO, 12.00—24.00 VARA. 8.00
Kerstklokken. 8.01 Nieuws en weerberich
ten. 8.18 Oud-Nederlandse Kerstliederen.
8.35 Orgel, harp en cello. 9.00 Voordracht.
9.25 Strijkorkest en carillon. 10.00 Kerst
vieringen in het buitenland. 10.30 Kerk
dienst. 12.00 Negro-spirituals. 12.30 Land
en Tuinbouwmededelingen. 12.33 Groeten
van emigranten. 13.00 Nieuws. 13.05 Kerst
krant. 13.50 Regeringsuitzending: Heila
Haasse: „Kinderjaren in Indonesië. 14.00
Studentenkoor. 14.25 „Schaduwen over
Atlantis", hoorspel. 15.05 Gram.muziek.
15.35 Concertgebouworkest en solist. 16.20
Voor de zieken (NederlandZwitserland).
17.00 Voordracht. 17.20 Kerstmis in Ko
penhagen en Hilversum. 18.00 Nieuws.
18.15 Groeten van emigranten. 18.45 Amu
sementsmuziek. 19.10 „Een vechter voor
de vrede", klankbeeld. 19.30 Strijkkwar
tet. 20.00 Nieuws. 20.05 Vocaal ensemble.
20.30 Cabaret. 21.30 Omroeporkest. 22.00
„Bruidstranen", hoorspel. 22.40 Dans
muziek. 23.00 Nieuws. 23.15—24.00 Dans
muziek.
DONDERDAG 27 DECEMBER
HILVERSUM I, 402 m.: 7.00 KRO,
10.00 NCRV, 11.00 KRO, 14.00—24.00
NCRV. 7.00 Nieuws. 7.15 Morgengebed
en Liturgische kalender. 7.30 Zenderslui
ting. 9.00 Nieuws. 9.10 Voor de huisvrouw.
9.30 Waterstanden. 9.35 Gram.muziek
10.00 Gewijde muziek. 10.30 Morgendienst.
11.00 Voor de zieken. 11.45 Gram.muziek.
12.00 Angelus. 12.03 Gram.muziek. (12.30
12.33 Land- en Tuinbouwmededelingen.)
12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en katho
liek nieuws. 13.20 Kamerokest. 14.00
Gram.muziek. 14.45 Voor de vrouw. 15.15
Pianokwintet. 15.50 Gram.muziek. 16.00
Eijbellezing. 16.30 Zendersluiting. 18.00
Nieuws. 18.15 Voor de jeugd. 18.40 „Op
de stelling". 18.50 Gram.muziek. 19.05
Levensvragen van allerlei aard en een
pastoraal antwoord.' 19.20 Verzoekpro
gramma. 19.40 Radiokrant. 20.00 Nieuws
en weerberichten. 20.10 Gevarieerd pro
gramma. 22.15 Buitenlands overzicht. 22.35
Gram.muziek. 22.45 Avondoverdenking.
23.00 Nieuws. 23.1524.00 Gram.muziek.
HILVERSUM II, 298 m.: 7.00—24.00
AVRO. 7.00 Nieuws. 7.15 Ochtendgym
nastiek. 7.30 Zendersluiting. 9.00 Nieuws.
9.10 Morgenwijding. 9.25 Gram.muziek.
3.30 „De Groenteman". 9.35 Gram.muziek,
10.50 Voor de kleuters. 11.00 Radioscoop.
11.45 „Die volke van Suid-Afrika", cau
serie. 12.00 Lichte muziek. 12.25 In 't
spionnetje. 12.30 Land- en Tuinbouwmede
delingen. 12.33 Gram.muziek. 12.45 Finan
cieel jaaroverzicht. 13.00 Nieuws. 13.15
Mededelingen of gram.muziek. 13.20 Pro
menade-orkest. 13.55 U kunt het geloven
c.f niet. 14.00 „Huis en wereld". 14.45
Orgelspel. 15.00 Voor de zieken. 16.05
Hersengymnastiek. 16.30 Zendersluiting.
18.00 Nieuws. 18.15 Voor de jeugd. 18.40
Dansmuziek. 18.55 Voor de kinderen. 19.00
Gesproken brief uit Londen. 19.05 Nieuws
van de Koninklijke Marine en Jaarover
zicht. 19.15 Orkestconcert. 19.40 Ronde
lafel Parlement. 20.00 Nieuws. 20.05 Ra
dio Philharmonisch Orkest en solist. 20.50
„Gösta Berling", hovrspel. 22.20 Gram.
muziek. 22.45 „Caraibische contouren",
causerie. 23.00 Nieuws. 23.15 Sportactu-
aliteiten. 23.30 Zang en orgel. 23.4524.00
Gram.muziek.
PRETORIA. - Het standbeeld van Paul Kruger, de man die streed voor de
vrijheid der Zuidajrikaanse boeren.
-
Horizontaal: 1 ingebeeld, 6 plaats, 11
kledingstuk, 12 meisjesnaam, 13 den
lezer heil, 15 grasland, 17 droesem, 18
Spaans veldheer, 20 maat, 21 rivier in
Nederland, 22 wat gesproken wordt, 24
voertuig, 25 kloosterling, 27 vervoers
maatschappij, 28 lidwoord, 29 plaats op
Sardinië, 30 hetzelfde, 31 edelsteen, 34
vaartuig, 36 riviertje, 37 wat nog niet
bekend was, 40 bijbels fig., 42 roemrijke
gedachtenis, 43 Frans lidwoord, 44 Ver.
Staten, 45 Portugese munt, 47 onbep.-
vrn.wrd., 49 jongensnaam, 50 gerecht,
54 voorzetsel, 56 niet even, 57 sprookjes-
fig., 58 eilandbewoner, 61 jong dier, 63
heilige, 64 Myth.fig., 66 bijwoord, 67
verschijning, 69 Myth.fig., 71 klein ver
trek, 73 paard, 74 bevel, 75 maat, 76
voorzetsel, 78 dierenverblijf, 80 insect,
81 stad in Albanië, 83 en andere, 84
pers-bureau, 85 Turkse munt, 87 dier,
88 vis, 92 polder, 93 plaats in Gelder
land, 94 de oudste.
Verticaal: 1 onbep. voornw.wrd, 2
betaald antwoord, 4 muziekterm, 5
klokjes in de Haarlemse Grote Kerk, 7
vreemde munt, 8 voor de vuist, 9 niet
begroeid, 10 hoort in de Kerstboom, 14
voertuig, 16 riviertje, 19 heden, 23 spil,
26 bruto, 30 dierengeluid, 32 muziek
stuk, 33 trommelslager, 34 belooft een
witte Kerst, 35 muzieknoot, 38 zie 47 gever, 60 Myth.fig., 62 wroeter, 65 dier, lekkernij, 91 nummer. Bij juiste invul-
hor., 39 soort stof, 41 Frans lidwoord, 68 ambtshalve, 70 dwaas, 72 bijbels fig., ling vormen de nummers 3 en 6 vert.
46 laatstleden, 48 Chin. munt, 51 sein, 76 familielid, 77 meisjesnaam, 79 Euro- een wens.
52 wording, 53 bezoeker van heilige peaan, 82 Germaans teken, 85 rivier in (Voor de oplossing zie men ons blad
plaatsen, 55 pleisterplaats, 59 goede Italië, 86 Myth.fig., 89 jongensnaam, 90 van Donderdag).