Eens een siede met 36 vroedschappen
Op bezoek bij de heer G. Nobel
Winkel verstond de tijdgeest!
Uii^vk
Lutjewinkel exporteert naar Japan
Hoe gemoedelijk
het vroeger ging
Witte bonen
zwarte bonen..»
H
rvj.
■Z&ï-'W.
Voortvarendheid bracht
het dorp welvaart
Kees Stet vertelt:
.Wees altijd iets voor anderen
Twee belangrijke
bedrijven
ZATERDAG 17 MET 1953
Mooi Winkel Parel van het Polderland
flrf iti #1®Ti m«,
•Vv,
c
D" lan rand van het w ijde Westfriese land lift als een parel tussen de
polders het dorp Winkel, dat teiamen met de Groetpolder en de oude buurt
schap Lutjewinkel een kleine, doch welvarende femeente vormt. Het heeft een
oppervlakte van 1950 ha, waarvan 9# voor agrarische doeleinden wordt
ffbruikt, en het Is, verfeleken bij talrijke andere dorpen in de kop van Noord-
Holland, een mooi en aantrekkelijk dorp. Kulm en harmonisch van bouw lift
W inkel daar onder de sw are Hollandse lucht temidden van de weelderlfe
groene landerijen en de velden, waar bloembollen en bloemen om de bloem
in bonte schakering worden gecultiveerd.
LIET dorp zelf Is rijk aan vaarten en
sloten en talloze pittoreske brugge
tjes overkoepelen hier het water. In het
centrum van Winkel staat het bekoor
lijke, oude, vierkante raadhuis met zijn
houten torentje en de mooie glas in
lood-vensters. De huizen en bouwwer
ken in de omgeving zijn evenzeer stijl
vol en vormen teza;ne.i een harmonisch
verantwoord geheel. Men is hier lang-
KEES STET wie kent hem niet?
heeft een goed deel van zijn jeugd
jaren ln Winkel doorgebracht en hO
bewaart hiera-n de prettigste herinne-
ringen. Hier was het, dat hij zijjj
toneelloopbaan begon en dat hU zich
in kleine kring voor het eerst op de
planken waagde. Winkel had trouwens
toch een artistieke inslag, waarbij we
bijvoorbeeld denken aan notaris Van
Leersum, die met volkomen behoud van
zijn ambtswaardigheid tevens gooche
laar van reputatie was en aan diens
zoon Bob. die bij het Nederlandse be
roepstoneel reeds jaren mee in de
voorste rijen staat. En zo is ook de bil
alle Noordhollandse jazz-fans bekende
saxofonist Siem Dekker uit Winkel af-
Maar8 we zitten nu bij Kees Stet. die
enkele ouwe Winkelse koeien uit de
sloot haalt.
Het ging er daar ln Winkel vroe
ger toch wel heel gemoedelijk toe.
heel anders dan in deze prozaïsche tijd
Getuige het historische verhaal van de
veldwachter en de gemeente-ontvan
ger. welke laatste in Nieuwe Niedorp
zetelde met wekelijks één zitdag ln
het dorp Winkel, 't Verhaal speelt in
de tijd. dat de belasting nog in twee
termijnen diende te worden betaald.
Nu kwam het de boeren uit de
Groetpolder niet altijd gelegen heel
naar Winkel te komen, maar Gert. de
veldwachter, die er graag een paar
centen bij verdiende, wist raad. Hij
haalde bij de boeren tegeneen kleine
vergoeding de biljetten en het geld op
en dan zou hij wel zorgen, dat de
zaak in orde kwam.
Er was echter één administratieve
moeilijkheid, maar die loste de veld
wachter op zijn manier op. Sommige
boeren betaalden half en andere heel
t Geld ging in één grote zak en het
moest toch uit elkaar worden gehou
den.
Nou. zegt Gert. dan zet ik op de
biljetten, die half betaald worden, een
H. Tja. maar nou de boeren, die heel
betaalden
De veldwachter van Winkel was
vindingrijk. Voor iemand, die heel be
taalde, paste maar één letter en dat
waseen H. Hij feliciteerde zich
zelf met deze vondst Triomfantelijk
stortte hij het geld voor de ontvanee.
op tafel uit en toen kwamen de bil
jetten.
«Weer Ik een H op zet heb", ex
pliceert Gert .die benne half betaald
en op die aare staat een
J_ op die andere biljetten stond
ook een H.
Hier komt de veldwachter tot de
conclusie, dat hij bet toch niet zo heel
handig heeft ingepikt dat er het een
of ander hapert aan zijn systeem.
Gert kon weer naar de Groet
polder terug om huis aan buis na te
gaan. voor wie nu de ene en voor wie
de andere H gold en eer de zaak ge
heel in kannen en kruiken was. had
hij er een paar grijze haren bij. Het
leek toch zo goed bekeken, maar 7
rooide gewoon nergens op
Dit was een staaltje van de oude
plattelandsgemoedelij kheid.
Winkel moge nog een gemoedelijk
dorp zijn. zulke dingen gebeuren er
toch niet meer.
zamerhand van de oorspronkelijke lint
bebouwing afgev.ckcn, zodat er thans
een begin van ccnirumvorming valt te
constateren.
Het dorp kreeg in het Jaar 1413 te
zamen met Niedorp zijn stadsrecht dat
het weer ontleende .an he'. reeds inge
voerde recht van een andere «stad"
(filiatie van recht). Winkel kreeg
dit geval het *.g.n. Schellinkhouter
recht. Toen de Westfriezen in de strijd
tussen Jacoba van Beieren cn Philips
van Bourgonlië in hst algemeen dc
zijde van hun tandsvrjjwe kozen, truk
Philips in 1426 de stedelijke priveieg'ën
van het dorp in. doen in 1432 kreeg net
deze rechten ww terug.
Dit Winkel is In zijn lange hlstcrle
immer een vooriüUtrevcn 1, een v.el- en
voortvaren 1 dorp geweest. Dit blijkt
niet zozze.' -ut het feit. dat de Holland
se graaf Arnoud anno 933 'n de on
middellijke nabijheid ervan in de s"i)d
tegen de Wes'friczsn sneuvelde, c.f wel
uit de omstandigheid, dat het kleine
Winkel (in 1947 telde het 2232 inwa-
ners), reeds van 1890 at een Mulo-
school bezit, welke eigenlijk reeds bijna
dertig jaar daarvoor min of meer in
de vorm van een privé-onderwijsinetel-
ling (met medewerking van bet ge
meentebestuur) bestond, dat de ge
meente voorts een tehuis voor ouden
van dagen en een natuurbad met een
fiaai bosplan rijk is. en dat hier steeds
eerder en meer dan in en'g ander dorp
in de omgeving progressvve politieke
stromingen aan de oppervlakte traden.
Een net van 50 a 60 clubs, verenigin
gen, afdelingen e.d. van allerlei scha
kering heeft zich als het ware over de
gemeente uitgespreid.
Toen nog'nergens in de kop van
Noord-Holland van gasvoorziening
sprake was, heeft het gemeentebestuur
van Winkel tezamen met Nieuwe Nie
dorp een gasfabriek doen bouwen, wel
ke overigens inmiddels tengevolge van
de gewijzigde omstandigheden weer is
afgebroken.
En dan bezit Winkel natuurlijk twee
belangrijke bedrijven: de Coöperatieve
Zuivelfabriek West-Friesland, de twee
de zuivelfabriek van Nederland en de
Coöperatieve Verbruiksvereniging en
Broodbakkerij „De Tijdgeest".
Natuurlijk zijn we te Lutjewinkel van de landbouw behartigen in de
ook even „Het Witte Huis" binnenge- meest uitgebreide zin, een vooraan-
stapt, waar de heer G. Nobel resideert, staande plaats. Nog altijd heeft hij zich
Als wij dit zo zeggen, klinkt het voor- met een bewonderenswaardige vitali-
namer dan bet in werkelijkheid is, teit ingesteld op een werkweek van
want „Het Witte Huls" lo een vrlen- circa zeventig uur en ook verricht hij
driyke en zeer artistiek ingerichte boe- zijn omvangrijke taak nog steeds zon-
renwoning een wur museum en der al te veel persoonlijk financieel ge-
de heer Nobel is maar een eenvoudig win. omdat het door de jaren heen de
man. ondanks het feit, dat hij vooral belangrijkste leefregel van de heer No-
°p het gebied van landbouw en zuivel bel is geweest, iets voor anderen te
ongetwijfeld als de belangrijkste figuur jjjn
LnJ^,rd,-H0"\nd„ TJ """"i V"" Reeds eerder hebben wij gelegenheid
«oord tot ver tuiten deze provincie en "V,
h. n.„ 1Z..T ,..1 K..ft 8chad het werk van deze grote Noord -
Hollader te belichten in breder ver
vooral in Den Haag veel gezag heeft.
Welke functies de heer Nobel dan
alzo heeft vervuld? Dit zijn er ontel
band, thans in het kader van deze
tot
mm§m
„i .„■„■sm.
Komt men met de heer Nobel over
Winkel te spreken, dan blijkt al dade
lijk de grote liefde voor zijn geboorte
grond en onwillekeurig rijst bij ons de
vraag, waarom iemand van zulke on
betwistbare kwaliteiten, die Winkel
door en door kent, nooit burgemeester
van deze plaats geworden is.
Als wij de heer Nobel deze vraag
stellen, vernemen wij. dat destijds in
derdaad dit ambt voor hem heeft open
gestaan; na het overlijden van burge
meester Koomen, werd hij door de
toenmalige commissaris der Koningin
in deze provincie, jhr mr dr Röell, hier
toe aangezocht. De heer Nobel heeft
echter voor de eer bedankt, hoofdzake
lijk wegens gemis aan belangstelling
voor wat men onder „politiek" begrijpt
Wel is hij gedurende dertig jaar als ge
meente-ontvanger in functie geweest.
Maar, al vertoeft de heer Nobel mees
tentijds buiten de grenzen van zijn
dorp. wij mogen toch constateren, dat
het zeer veel aan hem te danken heeft.
Winkel bijvoorbeeld is een natuurbad
rijk, waarop het met recht trots kan
zijn. We hebben er een kijkje genomen
en mogen zonder overdrijving vaststel
len, dat het tot de mooiste in den lande
behoort en dat het wat betreft opper
vlakte en outillage volkomen met de
natuurbaden in grote gemeenten wed
ijveren kan. Welnu, de heer Nobel heeft
in de totstandkoming van dit rijke bezit
een belangrijk aandeel gehad, hij is
hier de stuwende kracht geweest en
uit mededelingen, die we van andere
zijde ontvingen de heer Nobel is een
bescheiden man mag zeker worden
geconcludeerd, dat zonder hem dit na
tuurbad er nooit zou zijn gekomen.
Thans is het een recreatie-oord voor
wijde omgeving en wat belangrijker is:
buiten de ouden van dagen en kleu
ters om zal het moeilijk zijn in Winkel
iemand te vinden, die de zwemkunst
niet verstaat. Reeds van den beginne
af zijn hier de (gratis) schoolbaden en
zwemlessen ingesteld en Winkel kan
zelfs bogen op een eigen reddingbriga
de. wat ongetwijfeld voor een dorp een
unicum Is.
Naast het natuurbad ligt het sport
en voetbalterrein, een complex, dat er
in alle opzichten zijn mag en hier heeft
Burgemeester J. Baken van Winkel
schreef een interessant overzicht van
de toestand in zijn gemeente in den
jare 1750, dat tegen betaling van ten
minste L— (zulks ten .bate van het
Koningin Wilhelminafonds voor de
kankerbestrijdingi wordt verkrijgbaar
gesteld.
We lezen in dit overzicht o.m., dat ln
deze tijd krachtens het oude stadsrecht
het bestuur van Winkel nog steeds uit
een schout, 36 vroedschappen, 2 bur-
gen-.eesteren. 7 schepenen en 7 reke
naars bestaat.' De 36 vroedschappen,
die door burgemeesters, schepenen en
rekenaars uit de rijkste, vroedste en
bekwaamste poorters «orden gekozen,
komen jaarlijks met de schout, de se
cretaris en de bode op Paasmaandag
tof acht dagen eerder indien het dan
Alkmaarse koemarkt is) bijeen op het
koor van de kerk voor het „ten boon-
lote".
D schout doet dan 29 witte en 7
zwarte bonen in een muts. De bode
heeft een naamlijst van de 36 vroed
schappen en roept hun namen af.
Iedere opgeroepene gaat dan achter
eenvolgens naar de schout, die tussen
de twee burgemeesters heeft plaats ge
nomen en trekt een boon uit de muts.
Is een vroedschap absent, dan trekt de
schout voor hem een witte boon. Dit
boontrekken gaat zo lang door totdat
de zeven zwarte bonen getrokken zijn.
De namen van de zeven zwarteboon-
trekkers worden nu door de secretaris
opgetekend en zij begeven zich hierop
met schout en secretaris in de toren
van de kerk. waar hen „de eedt van de
seven swarte boontreckers" wordt af
genomen.
Na de eedsaflegging gaat de schout
weg. De beëdigden maken dan de no
minatie van 15 personen op, waarvan
de eerste vier worden voorgedragen
voor burgemeester of schepen en de
elf anderen voor schepenen alleen. De
schout kiest vervolgens uit de vier eer
ste onmiddellijk een burgemeester en
uit de overblijvende drie van deze vier
met de elf. die alleen voor schepen
zijn voorgedragen, kiest hij onmiddel
lijk zeVen schepenen, v aarna op de
rooster van de kerk ook voor hen de
beëdiging plaats vindt.
Aldus in den jare zeventienhonderd
vijftig in de stede Winkel, waar het
spelletje met de witte en met de zwarte
bonen mede besliste over de richting
van de gemeentepolitiek.
JlasST"
w«N<ec
we./ '*2
wordt geëxporteerd naar het land van uitzondering van de stad Den Helder.
n jf1? ^°n* Ongeveer 25 gemeenten telt dit om-
De directeur van West-Friesland** is vangrijke gebied. Grensafspraken met
a*thans de heer G. Nes. De grote pionier de coöperaties uit de omliggende rayons
Cf uit Wink^ ziif Si" i!."1 i-M7 overIeden heer Jochem voorkomen, dat zij op elkanders terrein
is uit Winkel zeil afkomstig, waaruit Blaauboer Kzn.
'waaru'j Blaauboer Kzn, mede-oprichter van het „grasduinen",
zuivelfabriek een groot bedrijf en gedurende 31 jaar voorzitter. De omzet
INE Coöperatieve Zuivelfabriek „West-
Frie-'md". welke het dorpsbeeld
van Luljewinkel beheerst, staat als 2e
blijkt, dat
streekbelang behartigt.
Een zeer belangrijke aanwinst voor
het bedrijf is ongetwijfeld de kort ge
leden aangeschafte verstuivingsinstal
latie. welk apparaat het eerste is ln
je ranglijst der vaderlandse zuivel- Noord-Holland en het tweede in Neder-
labrieken en is waarschijnlijk de groot- land. Deze verstuivingstoren verwerkt
ste wat de rechtstreekse aanvoer van liter melk per uur en produceert
de boeren aangaat „De Ommelanden"
in Bedutn verwerkt wel meer melk
dan „West-Friesland", doch koopt een
belangrijk percentage op van kleinere
fabrieken.
Het bedrijf in Lutjewinkel heeft bijna
150 man personeel en dit is er de oor
zaak van. dat dit dorp, vooral sedert
1930. sterker is gegroeid dan Winkel. In
1916. bet jaar van de oprichting, was er
een aanvoer van 3 millioen kg melk.
Het algelopen jaar werd er evenwel 32
millioen kg melk verwerkt. Voorts
werd in 1951 22 millioen kg kaas ver
vaardigd. 600.000 kg boter en verder
nog bijproducten als chocolademelk
(_Luco"), yoggurth. slagroom, koffie
room en kamemelkse pap. De fa
briek heeft een eigen ondezoekingsla-
bcratorium.
Het ledental van „West-Friesland"
bedroeg vorig jaar ten naaste bij 900.
Deze waren voornamelijk gevestigd in
Scha een. Barsingerhom. Waarland en
de Wieringermeer. Slechts ongeveer 8
100 pet. oplosbare melkpoeder. Er is een
overeenkomst met Japan gesloten en 'n
groot gedeelte van deze melkpoeder
van „De Tijdgeest" be-
„De Tijdgeest" draagt anderhalf millioen gulden per
Behalve de Coöperatieve Zuirel- jaar en betreft een veelzijdige sortering
labrtek „West-Friesland" bezit de van artikelen: kruidenierswaren, huis-
r oortra rende gemeente Winkel ook houdelijke artikelen. manufacturen,
een belanpryke Coöperatieve Ver- schoenen, brandstoffen, brood en ban-
bruiksrerempinp en Broodbakkerij „De ket
Tijdgeest" genaamd. Evenals alle coöperaties streeft ook
Deze coöperatie telt ongeveer 2000 ..De Tijdgeest" naar een doeltreffende
."den en dit net strekt zich uit van en gerechtvaardigde verzorging van de
Petten tot Hoorn, over de gehele kop consumenten dóór de consumenten, ter
van Noord-Holland en Wieringen met bevordering van de algemene welvaart
Van zijn liefde voor West-Friesland
de heer ffobel mede de behulpzame gaf ^ij blijk door eens voor het Histo-
linv vfn^ennnr^Mi»et^rS^ risch Genootschap, waarvan hij voor-
Van de liefde, die dc heer Nobel de derd" nieu\ "e'VedTn^an teb" eneen*dat
"vogelbo^^^en' Öfeid°en' nttuur' meer dan de heUl van het thani be"
„vogelbos een bescheiden natuur- staande ledental.
W^ea^cha)lHcne^7elXcP1even; Nu heer Nobel aanstonds
tót Sierend ^ekt £emeente tevens vyf en zeventig jaar en men kijkt het
tot .leraaa sirent. niet van hem af noch naaf lichaam>
noch naar geest. Hij heeft de leeftijd
der sterken gepasseerd en normaal ge
sproken legt men dan diverse functies
neer. Men gaat achter het raam zitten
en men renteniert.
Voor de heer Nobel dienen echter an
dere maatstaven te worden aangelegd.
Hij behoort tot die uitzonderlijk ge-
benedijden, die als de sterksten onder
de sterken worden aangeduid en die
niet slechts door hun werkkracht, maar
ook door hun wijsheid en inzicht zijn
voorbestemd om ook op hogere leeftijd
ongeacht in welke hoedanigheid
een leidende rol te blijven spelen in
het maatschappelijk bestel, omdat de
belangen, die zij dienen, aan geen bete
re handen kunnen worden toever
trouwd.
Aldus bezien wensen wij de heer
Nobel nog een aantal goede jaren tot
heil van zijn dorp, ons gewest en van
ce boerenstand, die zo oneindig veel
asn hem te danken heeft, ln het alge
meen.
*V--. -v- -rfgHMR. J
«2.
Zuicel/obriek West-Friesland
