Er bestaat helemaal geen probleem Beets
Boekwaarde der grondstoffen weer
op prijspei
Een halve eeuw geleden overleed Hildebrand
Camera Obscura bleet meestgelezen
boek uit onze literatuur
325JE LIJST
Slachtoffers van de
watersnood
Hildebrand staat niet
buiten kring van
zijn sujetten
Toiale productie daalde
Amerikaanse fabriek te
Ontvoering van dr Linse
opgehelderd
Enorme stijging van militaire
uitgaven in NAVO-landen
Zuivering op handen
in Bulgarije?
Bondsdagcommissie tegen
Franse EVG-protocollen
KREOFLAVON
'n Ke/m&tye ütfet...
BEHANG
DE 13e MAART 1903 OVERLEED NICOLAAS BEETS. Deze gedenkdag is
een goede gelegenheid om nog eens op de grote betekenis van deze merkwaar-
dige persoonlijkheid te wijzen. Hij is in 1814 in Haarlem geboren. Zijn vader
was apotheker en de familie behoorde tot de gezeten, deftige burgerij. Nicolaas
gaf al heel jong bewijzen van bijzondere begaafdheid. Met zijn 16e jaar schreef
hij een gedicht „Aan Nederlands beminde Prinses Marianne" met zijn 17e een
vers op de heldendood van Van Speyck en op het overlijden van Vrouwe Bilder-
dijk. Daarna, in zijn studententijd, volgden verzen in de trant van Byron, de be
roemde Engelse dichter: somber, wereldverachtend, revolutionnair, romantisch.
Als student in Leiden was hij het middelpunt van een kring begaafde jongelui;
Hasebroek onder het pseudoniem jonathan de veel gelezen schrijver van Waar
heid en Dromen was zijn beste vriend. Hij studeerde hard, deed summa cum
laude, met de hoogste lof, zijn examens in de theologie. Tegelijkertijd schreef
hij als Hildebrand de „Camera Obscura"Men zegt wel eens {maar het is een
fabel) dat er een wedstrijd zou geweest zijn tussen Kneppelhout die als Klik
spaan Studententypen schreef), Gewin (als Vlerk schreef deze de avonturen
van joachim Polsbroekerwoud; nu geheel vergeten), en Hildebrand. Is dat zo,
dan heeft de laatste glansrijk gewonnen.
'ALS DICHTER was hij algemeen ge-
"ëerd; Van Lennep stond hem uit
eigen beweging de ereplaats af; Pot
gieter, 8 jaar ouder, waardeerde hem
hoog. Toen, met zijn 25e jaar, werd hij
predikant, trouwde met Aleide van
Foreest uit Heiloo en werd beroepen
te Heemstede. Later kwam hij in
Utrecht, waar hij ook is overleden.
Met d« intrede in de pastorie
was Beets een ander mens. Van de
Byroniaanse wereldverachting en re-
volutionnaire neigingen was niets over.
Met volledige overgave was hij predi
kant („herder", pastor, zoals hü op zijn
hek liet schilderen).
Toen schreef hij de „Stichtelijke
Uren" en dichtte hij over allerlei deug.
den als vroomheid en vaderlandslief
de; ook over de huiselijke haard en
zijn gezin. Ook deze werken werden
veel gelezen, maar hun geest was heel
anders dan wat hij totdusver had ge
publiceerd.
wilt". Henriette verliet de kamer. Vrage
andermaal: waarom ging Henriette een
boek zoeken? en waarom verliet zil de
kamer?
Pieter Stastok heeft uit verlegenheid
Hildebrand niet van de diligence dur
ven halen en is een straatje omgelopen.
Hij komt dus thuis, als Hildebrand er
al is. „Koe komt het. Piet! dat je neef
Hildebrand misgelopen bent?" vroeg
tante verwonderd. De student Pieter
Stastok keerde zich om, ten einde zijn
rotting in een hoek te zetten. Vrage
alweer: waarom keerde Pieter zich om?
Hildebrand vindt de hoornist, die op
het concert optreedt, een veryelende
aanstellerige vent. Kan men iemand
korter en afdoender afmaken dan met
deze zin: „De hoornist blies zijn wangen
op._zijn ogen uit. en zijn hoorn vol"?
Wie aandacht schenkt aan dergelijke
schijnbare kleinigheden, smaakt een
groot genot. Maar hij moet de
niet lezen als een detectiveverhaal.
Het is een veel gehoord verwijt, dat
Hildebrand zich te zeer op de voor
grond zou stellen. Hoewel dat voor
enkele plaatsen opgaat, is het toch on
verdiend. Hij voelt zich één met zijn
gezelschap, lacht een beetje om de
Maar de verwachtingen van velen,
dat hij een even groot man zou blijven,
Stelde hij teleur. Noch als dichter, noch
als Camera-schrijver,noch als theoloog
(hij werd later zelfs hoogleraar in de
theologie) heeft hij groot werk gedaan.
Dit is zo opvallend, dat in onze tijd
men zelfs spreekt van een „probleem-
Beets" en vraagt: „Hoe is het mogelijk,
dat een zo begaafde jongeman later
zo weinig baanbrekend werk heeft ver
richt?" Of ook: „Hoe is het mogelijk,
dat zulk een Byroniaan een zo beza
digd, eerzaam zurger is geworden?"
Het is hier niet de plaats, daarop in
te gaan. Mi. is het hele „probleem"
Beets geen probleem; alleen een uit
vinding van freudiaanse psycho-ana-
listen onder de literatoren, die met alle
geweld een probleem willen zien, ook
waar een ongezochte verklaring voor
de hand ligt. Afgezien nog daarvan,
dat Beets niet zulk een onbeduidend
mens is geweest als zü menen. Want
in theologische zaken gaf hij mee de
stoot tot het ontstaan van de ethische
richting, welke van grote betekenis
zou blijken. En als dichter werd hij, zü
het door een andere kring, veel gelezen.
Maar zün noodlot was, dat de Tachti
gers een iheel andere opvatting van
kunst hadden en aan de „dominees
literatuur" de doodsteek hebben gege
ven. Niet alleen Beets, ook Ter Haar,
Ten Kate, Laurillard, Jonathan en alle
mindere goden uit de pastorie hebben,
ze ter slachtbank geleid. Of dat terecht
was, doet hier evenmin ter zake.
Men heeft in onze dagen zelfs
Beets's oprechtheid betwijfeld en ge
zegd, dat hij levenslang met grote vir
tuositeit een rol zou hebben gespeeld.
De psychoanalyse in handen van niet
geheel bevoegden heeft hier zichzelf
misleid. Beets zelf heeft in een stuk,
„De Zwarte Tijd" de oplossing gegeven;
nu nog is dat stuk leerzaam voor vele
aankomende schrijvers van tussen 18
en 25 jaar.
MAAR HIER WILLEN WE alleen de
„Camera Obscura herdenken. Dit
is het meest gelezen boek uit onze li
teratuur. In 1939, 100 jaar na zijn ver
schijnen, kwam de 40e druk uit, een
prachtwerk, verlucht door Jo Spier.
Nu is al de 50e druk, ook in deze
prachtuitgave, bereikt. Welk boek heeft
zulk een staat van dienst?
Een reeks van eigenschappen heeft
daartoe samengewerkt: scherpe opmer
kingsgave, onovertroffen stijlbeheer-
een Hildebrandmonument: een aantal
personen uit de „Camera" en Hilde
brand ze'f. Maar hij begaat de fout (en
Godfried Bomans verdedigt deze), dat
hij Hildebrand buiten de kring van
de anderen plaatst. Een grote fout:
Hildebrand behoort in het midden
te staan; weaicht op een voetstuk,
want hij voelt zich wel wat verheven
boven zijn sujetten; maar niet buiten
hun gemeenschap.
Men kan in onze tijd horen, dat de
„Camera" verouderd zou zijn. Zeker,
er komen verouderde zaken in voor:
cephalides, diligences, hoeden met lui
fels, en huilebalken. Maar dat zijn
uiterlijkheden. De mensen, zoals Hilde
brand ze zag, zijn nog niet veranderd
Wij hebben nog in ons midden Nurk
sen en Stastoks, droog-komieke Dor-
benen, uit verlegenheid brutale Wage-
stertgn, ouders als de Witses, die te
hoge verwachtingen van hun zoon heb
ben, en roddelaarsters als Grietje van
Buren. Wij lachen ietwat meewarig
om oom en tante Stastok, die tot de
gezelligheid niet meer weten bij te
dragen dan door een muzikale olifant
een wijsje te laten afdraaien. Maar wat
doen wij, als wij voor onze gasten de
radio aanzetten, of erger, de televisie?
Door dat alles, en (wat ook een ge
wichtige factor is), door de stül, is
de „Camera" nog altijd jong en zal
dat nog wel lang blijven. In elk geval:
welk Nederlands boek, geschreven tus
sen 1903 en nu, zal 100 jaar na zijn
verschijnen nog haast even jong zijn
als bü zün geboorte? Ik ken er geen.
Dr W. H. STA VERMAN.
Het informatiebureau van het Neder-
landsche Roode Kruis heeft de 32e lijst
van geborgen en geïdentificeerde
slachtoffers van de watersnood uitgege
ven.
ELLEWOUTSDIJK.
Sandee, Maatje, geb. 20.8.49 te Elle-
woutsdijk. SandeeHeijnsdijk. Pauli-
na -Pieternella, geb. 29.11.13 te Wol-
phaartsdijk.
FIJNAART.
Agterdenbos. Cornelis, geb. 15 6.40 te
Fijnaart. Laatste adres: C 123. Dierks,
Jacobus. geb. 6.6.25 te Fijnaart. Laatste
adres: D 225. Van Vlimmeren. Anna
Cornelia Dimpha, geb. 11.8.20 te Steen
bergen. Laatste adres: D 228.
HALSTEREN.
Langenberg. Jacobus Johannes Maria,
geb. 4.4.47 te Halsteren. Laatste adres:
B 258.
NIEUW-VOSSEMEER.
De Wit. Marinus Johannes Cornelis
Maria, geb. ,30.4 32 te Nw Vossemeer.
laatste adres: Nw Vossemeersediik 346.
OUWERKERK.
BogerdHendrikse. Pieternella. geb.
7-9.91, echtgenote van Anton Bogerd.
laatste adres: Straatweg. Siesse
Hoogerland. Cornelia. geb. 11.10.72, we
duwe van Leendert Siesse. Laatste
adres: Heinekensnad 2.
STAVENISSE.
MoerlandOverbeeke. Jannetje, geb.
6.12.04 te Stavenisse, echtgenote van
Johannes Moerland, laatste adres:
Oudelandsediik A 93.
KLUNDERT.
Aanvulling van 3e verliesliist dd 6 2.53
Thans geborgen: Van Wensen. Joost,
geb. 28.9.44 te Klundert, laatste adres:
Langeweg 10. Van Wensen. Machiel.
geb. 7.9.41 te Klundert. Laatste adres:
T.angeweg 10. Van WensenTolenaars.
Francijne H„ geb. 10.4.12 te Zevenber
gen, laatste adres: Langeweg 10-
NURKS IN DE HAARLEMMERHOUT
sing, geestigheid, humor, een lichte
ironie, het vermog gh tot natuur getrou
we tekening. Een heel voorgeslacht van
100 jaar geleden herleeft voor ons. Het
boek is zozeer ons eigendom gewor
den, dat ons overigens in zijn klassieken
onbelezen, volk een aantal gezegden in
het gesprek heeft overgenomen: een
onaangenaam mens (in de Haarlemmer
Hout)een Nurks; een Stastok; „als 't
kindje binnenkomt": hoe warm het was
en hoever. Alleen van Alphen en da
Génestet tonen een zelfde populariteit.
De lust om een groot aantal bewij
zen van de voortreffelijkheden van de
„Camera" aan te halen moeten we hier
weerstaan. Maar enkele voorbeelden
moeten toch volgen. Hoe Hildebrand
een tekenachtig, kernachtig woord
weet te vinden. Mevrouw Kegge gaat
naar het concert: „Haar klein hoofd
zwoegde onder een grote toque met
een paradijsvogel. De kleine Hanna
(het dochtertje) lag ook al aan een
gouden ketting."
„Mevrouw Dorbeen was een rammel,
trots op haar mevrouwschap (toen was
de titel „mevrouw" nog zeldzaam),
haar muts en haar echtgenoot." Kan
men korter iemand kenschetsen?
Pieter Stastok was verliefd op Koos.
je, maar in zijn verlegenheid had hij
haar de hele avond maar één zoet
woordje toegevoegd: „Hou je nogal van
evenveeltjes?" (een soort gebakjes).
Toen ze na de roeipartü in de boe
renherberg aankwamen, .vroeg Dolf
van Brammen (een fuifnummer) o n -
der veel grappen om een beetje
jenever met suiker". Vrage: waarom
onder veel grappen?
Op de verguldpartij „vertelde Griet
je van de Buren het gezelschap wonde
ren van de gierigheid van de freule
Troes, van wie zij haar lijfrente had".
Men zou anders zeggen, dat over die
gierigheid zij zich niet te beklagen had.
Als Hildebrand en Henriette Kegge
kennis maken en dus „juffrouw" en „me
neer" zeggen, roept de heer Kegge: „Al
lemaal gekheid. Voortaan geen mijnhe
ren of dames, maar Henriette en Hilde
brand alstjeblieft". Juffrouw Henriette
stond op om met zeer veel ijver op de
piano een boek te zoeken. Enige ogen-
bliken later zegt de heer Kegge: „Ik
ben niet van adel: ik ben geen grote
hans; ik ben een parvenu, zo als je
eigenaardigheden van zijn medespelers,
maar nergens stelt hij ze in een hate
lijk of slecht daglicht. In Haarlem
werkt de beeldhouwer Bronner aan
Verslag 1951 Van Gelder Zonen
De conjunctuuromslag in de papier
industrie heeft zich, na in het eerste
kwartaal van 1952 zeer gunstig geweest
te zün, verder voortgezet. Door de ver
minderde vraag moesten enige maanden
afwisselend enkele machines in de pak
papier- en witpapierfabrieken buiten
bedrüf blüven. In het derde kwartaal
ontstond weer een opleving, zodat sinds
dien ook deze fabrieken weer volop
DE FAMILIE STASTOK UIT SPELEVAREN
meedraaien. Ten gevolge van deze stil
standen daalde de totale papierproductie
ondanks een verhoogde aanmaak van
krantenpapier, van 177.000 ton tot
168.000 ton.
Dit meldt het jongste jaarverslag van
Van Gelder Zonen N.V. Bij het proef
draaien van een nieuwe papiermachine
te Wormer (capaciteit 7500 ton 's jaars)
in April, deed zich een ernstige con
structiefout voor. Pas in November was
deze hersteld. Met deze machine kun
nen verscheidene nieuwe pakpapier
soorten aan het productieprogramma
worden toegevoegd. De totale verminde
ring van de afzet is zeer beperkt ge
bleven, doordat de aanzienlijk kleinere
vraag uit het binnenland opgevangen
is door een grotere export. Deze was
naar gewicht hoger dan tot dusver.
De grondstoffen- en fabrieksprijzen
vertonen thans een meest stabiel beeld.
De winstmarges zijn ingekrompen doch
blijven redelijk. Alleen de couranten-
papierprijzen zijn slechts matig winst
gevend. De door de prijsdaling ontstane
verliezen op de voorraden zijn geheel
opgevangen door de in vorige jaren ge
troffen voorzieningen. De boekwaarde
der grondstoffen is voorts teruggebracht
tot het prijspeil van 1949.
Geen uitbreiding
De directie acht het bü het tegen
woordige tarief van de vennootschaps
belasting, niet verantwoord tot een
verdere uitbreiding van het productie
apparaat over te gaan. De investeringen
zullen dus beperkt moeten worden tot
noodzakelijke verbeteringen en vervan
gingen.
De exploitatierekening wijst een be
drag aan van f 17.836.780 (f 19.961.088)
Afgeschreven wordt f 8.629.113
(f 8.148.587). De reserve diverse belan
gen is met f 5 millioen versterkt
(f 7% millioen). Uit de winst van
f 4.351.024 (f 4.244.389) wordt zoals be
kend, een onveranderd dividend van
9 procent op de gewone en preferente
aandelen voorgesteld.
(Advertentie, Ing. Med.)
Een der daders in arresi
De ontvoering van de Westberlijnse
jurist dr Walter Linse is opgehelderd.
Naar thans is gebleken, is hij in Juli
van het vorige jaar in een taxi ont
voerd door twee leden van een bende
beroepsmisdadigers, die voor de Oost-
duitse staatsveiligheidsdienst werkte.
Woensdag heeft de Westberlijnse politie
een van de leden dezer bende gearre
steerd. Deze, de 22-jarige Knobloch,
heeft bekend, dr Linse samen met een
beroepsworstelaar over de zonegrens te
hebben gebracht. Na afloop ontvingen
zij ieder duizend Westduitse marken.
Knobloch kreeg na zijn bekentenis
een zenuwinstorting en poogde zelf
moord te plegen.
Dertien der veertien NAVO-staten
zullen in het begrotingsjaar, dat in
Juni a.s. eindigt, bijna 63.5 milliard
dollar uitgeven voor militaire doel
einden, hetgeen negen milliard meer
is dan verleden jaar. Dit cijfer beliep
in het jaar 1949-1950 nog slechts 18,6
milliard dollar.
Het hoogste bedrag is dat van de
VS, namelijk 49,5 milliard, zes milliard
meer dan het vorige jaar. Daar komt
nog een bedrag van een milliard bij
voor militaire hulp aan het buitenland.
IJsland heeft geen militaire begroting.
Volgens berichten in de Belgradose
pers, afkomstig van de Bulgaarse grens,
gaan er in Bulgarije geruchten, dat een
zuivering van de regering en van de
communistische partij van Bulgarije op
handen is. Premier Tsjerwenkov zou
het eerste slachtoffer van de zuivering
worden. Na de dood van Stalin heerste
er onrust in het land. Honderden tele
grammen zouden naar Moskou gezon
den worden, waarin gewezen werd op
de verdiensten van Tsjerwenkov en op
zijn loyaliteit met het Kremlin, zulks
om aan te tonen, dat hij niet te vervan
gen was. Dergelijke telegrammen, zo
gaan de berichten verder, werden niet
tijdens het leven van Stalin verzonden
Een commissie uit de Westduitse
Bondsdag heeft Donderdag de door
Frankrijk voorgestelde protocollen bij
het verdrag inzake de Europese Ver
dedigingsgemeenschap van de hand
gewezen. Zij steunde de verklaring,
die Theodor Blank, de commissaris
voor veiligheidszaken, dienaangaande
aflegde. Blank, die pleitte voor snelle
goedkeuring van het verdrag, zei, dat
de uitleg van het verdrag in geen ge
val in strijd mocht komen met de in
houd ervan. Dit was ook te Rome be
sloten.
De Amerikaanse „Tokheim Oil Tank
and Pump Company" heeft te Leiden
een dochterfabriek ingericht, welke in
Juli ven dit jaar met de productie van
apparaten voor het meten en afleveren
van vloeistoffen, zal beginnen. Men
hoopt op een productie en afzet van on
geveer f 10 millioen per jaar. De „Tok
heim" is tot deze vestiging overgegaan,
omdat de producten die de Amerikaanse
fabriek afleverde steeds moeilijker be
reikbaar werden voor de vele afnemers
die niet over dollars beschikten.
MEJ. DR DE WAAL OPENDE
LAGER TECHNISCHE SCHOOL.
Gistermiddag heeft mej. dr A. dr
Waal voor het eerst in haar ambt al
■tpatcserrptaris van O K en W pon of
ficiële openingsplechtigheid verricht.
Mei de Waal hip speciaal is belas
met de zorg voor het nijverheidsonder
wiis. opende te Bolsward een nieuwe
'ager technische school.
De dezer dagen bij de scheeps
werf N.V Gebr. Sander te Delfzijl uit
gebroken staking is gisteren opgeheven.
Zeven stakers werden door de directie
ontslagen.
Gisteren werd de 60.000e aanslui
ting op het Haagse telefoonnet in dienst
gesteld. Op 19 Januari 1950 werd de
50.000e aansluiting tot stand gebracht.
voorkomt en geneest
Gee
n si'Oep/e, waar I hrlpt
(Advertentie, Ing. Med j
(Advertentie, Ing. Med.)
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIililllllllllllllllillllllllllH
(\OM Nico zoals de inwoners van
het goede Voiendam hun dorps-
genoog ae heer Nico Moienaar, in
aue gemoedelijkheid plegen te
noemen spaart sedert acht jaar
siyurenoanajes van aue kwalitei
ten en mekken. Twee jaar heeft
hy voorts besteed aan het opplak
ken van zyt) kostelijke verzame
ling. Niet in een uitgebreide bi
bliotheek van lijvige atoums, maar
op de wanaen van zijn knusse wo
ning, op de schouw en zelfs op de
lichtkroon van zijn staapkamer.
IN allerlei fraaie figuren heeft oom
1 Nico de veelal jel gekleurde band
jes aangebracht: een kerk bij een
boogbrug, een fontein en stermotief
en verscheidene andere sierlijke
motiefjes waren van zijn gading.
Degenen, die voor de eerste maal
een bezoek brengen aan zijn wo
ning, kijken zich met recht ae ogen
uit.
UET aardige is, dat juist nu de tien
daagse actie voor de verbetering
van hel interieur der woning is be
gonnen, aan dit aardige staaltje uit
Voiendam ruchtbaarheid is gege
ven. Wij herinneren ons een Lon-
dense „pub", waar de muren van
onder tot boven waren beplakt met
prentbriefkaarten uit alle delen
van ae wereld, die door zwerflus-
tige stamgasten naar de kastelein
waren gestuurd.
PN een cafétje in Parijs, waar de
u wanden vol hingen met de afge
knipte dassen der bezoekers. Of een
vrijgezeUenkamer, waarvan de
wanden bezaaid waren met vele
soorten bierviltjes en reclamepla
ten van vooraanstaande distilleer,
derijen.
AE mogelijkheden zijn hier ongekend,
ook voor het Nederlandse gezin.
Wat kan men al niet ophangen:
fotos van vacantiereizen, aanslag
biljetten, krantenpagina's met
jQ-miliebericht-eii en ander nieuws
van historische waarde, etiketten
van lucifersdoosjes, van pakken
waspoeder of havermout. De moge
lijkheden zijn astronomisch. Wij
denken ook nog aan loterijbriefjes
(nieten) en betaalde rekeningen,
welke laatste het interieur een aan-
zien van degelijkheid en crediet-
waardigheid geven.
gEFi 'HOUWT dit stukje eehter niet
ais een aanwijzing om al het be-
hang maar van uw wanden te
scheuren (hoewel dat in vele ge
vallen slechts een verbetering zou
betekenen). Wij vrezen een pro-
tics B VaU de behan9ersorC<Niisr.-
'->e minister van Economisch» Za«
ken prof. dr J. Zijlstra, brengt een
tweedaags bezoek aan de provincie
Noord-Brabant. ncl9
