Bij de Rijksmunt wordtHet
op elke gram
gelet
leven heeft zijn gewone
loop hernomen
Nederland maakt nu zelf
dieselmotoren voor auto's
Maar
de oplettende bezoeker
ziet de erfenis van de ramp
Nederlandse volk let niet op de kleintjes
Louis Workum stampte met Amerikaanse
methoden een industrie uit de grond
'T GELD HIER UIT METAAL VERKREGEN
Muntdepöt is goede
barometer van het
wereldgebeuren
TWEE TEKENS
In de Zuidholiandse Hoekse Waard
Binnenkort een volledig Nederlandse auto
Jeugdige directeur
blies boze bui op
trompet weg
Zeilwedstrijden op
Alkmaarder meer
Drie gouden munten
BESOMMINGEN l|MUIDEN
Er zijn bescheidenen en
profiteurs
Nachtelijke race van
de ZZV
GASFABRIEK IS SCHIP
VAN BIJLEG
ff
(Van onze speciale verslaggever)
HET NEDERLANDSE VOLK IS GEEN VOLK, dat op de kleintjes let. Tot die conclusie zijn we
ge omen in een gesprek met Rijksmuntmeester dr J. W, A. van Hengel, die sinds de bevrijding de directie
ert over onze Rijksmunt in Utrecht. Van het bronzen halve centje, dat in 1877 het levenslicht aan-
sc ouwde en bij de muntwet van 1948 uit de circulatie verdween, is slechts 10% terecht gekomen. De
q-L1Si sP°or an de eveneens in 1948 uit de circulatie genomen halve guldenstukken is daarentegen
y/% bij de Utrechtse bron teruggekeerd.
Van de zinken oorlogscenten is echter weer 40% zoek. Dat wil dan zeggen 140.000.000 stuks, met een
o aa gewic t van 280.000 kg. Waar die gebleven zijn in die paar jaar? Kom, kom, moeten we dat
1l°? 5 e'V gehoord, dat één kilo walsbaar zink in de oorlog zwart verhandeld werd voor
J Juist, fcn handige lieden, die bekeken hadden, dat iedere zinken cent twee gram woog, rekenden
op un vingers na, dat een kilo zink uit de overheidskas precies vijf gulden kostte. Ergo, duizenden centjes
wcr en versmolten en leverden dan zoete winst aan de initiatiefnemers. Achteraf beschouwd mag men
zie verbazen, dat er nog zestig procent van de Rijksmuntproductie aan zinken centen terecht gekomen is.
EEN INTERESSANT BEDRIJF is de
Utrechtse Rijksmunt. Een uitstekend
geoutilleerde metaalwarenfabriek met
ook een eigen electrische smeltery voor
de alliages, die in onze muntsoorten
verwerkt worden.
Wel is er enig onderscheid tussen de
ze metaalwarenfabriek en andere. Het
gaat er wat nauwgezetter toe dan el
ders, waar het niet van zoveel belang
is, of er snippers gemorst worden.
Hier in de Rijksmunt, en dan spe
ciaal in de muntzalen of telkamers, zal
men geen smetje op de grond vinden.
Tot op een gram nauwkeurig zijn de
emmers met bronzen of zilveren plaat
jes, die eerder uit lange stroken ge-
ponsd werden, gewogen. Wat de munt-
zaal ingaat, zal er ook weer uit moe
ten komen.
Vertrouwde vaklieden, met lange
staat van dienst, die telkens per vier
emmers honderd kilogram voorgewerk-
te metalen plaatjes bij hun machine
krijgen, weten wat er aan de hand is.
Voor hen is het zeker niet nodig, dat
de afdelingen onderling door stevig
traliewerk beveiligd worden, en even
stevige hekken in de gangen van dit
statige gebouw tot aan de zoldering rei
ken.'
DRIE STUIVERS IN EEN KLAP
HET IS EIGENLIJK een vrij onge
compliceerd productieproces, die aan
maak van onze munten. Eerst is er de
smelterij van het metaal. Telkens in
hoeveelheden van drie honderd kilo
gaat het schroot de smeltkroezen in.
Als een lavastroom zien we het vloei
bare vuur dan uitschenken in de zo
genaamde coquilles. Bronzen stroken,
zogenaamde tinnen van 6 a 7 mm dikte
schuiven na afkoeling uit deze gietvor
men. Na reiniging worden ze gewalst
tot op centdikte.
Zeventien maal gaat de wals er over
heen, voordat de juiste maat bereikt is,
zegge en schrijve 1 millimeter dikte.
Dan worden de blanco centen of -stui
vers uit de stroken geponsd. Vier cent
plaatjes telkens in een klap of drie
stuivers-plaatjes.
Automatisch trekt de ponsmachine
de strook na iedere klap verder. De
leek zou denken, dat na deze hande
ling de kruis- en muntzijde ingestem-
peld zouden kunnen worden,
Mis, zegt de vakman.
Door al die bewerkingen is het me
taal veel te hard geworden. Dat zou
legio stempels kosten. Het moet eerst
worden uitgegloeid. En zo ziet men
dus de duizenden uitgeponsde plaatjes
in speciale bussen in de gloeiovens ver
dwijnen en na verhitting tot op 700
graden, snel afkoelen in een waterbad,
zo het bronzen penningen worden, en
op een andere wijze, wanneer het zil
veren munten zullen zijn.
Het sorteren van de gegloeide plaat
jes is het volgende werk.
Eerst na die sortering bereiken ze de
muntzaal, en tenslotte dan als pas
munt de telkamers.
OOK VOOR LIBANON
DE NEDERLANDSE RIJKS
MUNT maakt een hoogwaardig
kwaliteitsproduct. Daar zijn we nu
eenmaal Nederlanders voor. Dat is
waarschijnlijk de reden, naast het
feit natuurlijk, dat we goedkoop
kunnen werken, dat er bier in
OP IEDERE in Nederland ge
slagen munt komt als muntteken
voor de Mercuriusstaf. Men vindt
dit teken rechts naast de waarde-
aanduiding. Links naast die waar-
de-aanduiding staat echter nog
een figuurtje. Op de jongste mun
ten is dat een visje. Het is het
muntmeestersembleem. Terecht
koos dr. Van Hengel men let
te op de naam zich dit visje
als zijn teken. Zijn voorganger
voerde de druiventros als zijn
muntmeestersteken en diens voor
ganger het zeepaardje. Van nog
oudere datum is de hellebaard.
Wanneer er een waarnemend-
muntmeester in functie is, plaatst
deze bijvoorbeeld naast het gang
bare embleem een sterretje.
Utrecht, zo nu en dan ook nog wel
eens munten voor het buitenland
gemaakt kunnen worden.
Dat de Indonesische munten er
geslagen werden, och daar willen
we ons niet eens zo erg over ver
bazen. Maar dat ook twee Libanese
munten de eerste eigen Republi
keinse munten nadat de Libanen
van 19181946 mandaatgebied
van Frankrijk was kortelings in
Utrecht vervaardigd werden, heeft
ons toch wel even een trots gevoel
gegeven.
De laatste keer, dat de Neder
landse Rijksmunt voor het buiten-
DE MEESTE Nederlanders zul
len niet wetendat er drie gou
den munten zijn. Ze denken al
leen aan ons zo schaarse gouden
vijfje en gouden tientje. Er is
echter ook nog de gouden dukaat.
Het is een gouden handelspen
ning van gegarandeerd gehalte
met een gewicht van 3Vz gram.
De beeldenaar erop dateert van
1587. Het is onze enige munt met
een zogenaamde kabelrand. De
andere munten hebben óf een
gladde rand met randschri/t óf
een kartelrand. In 1937 vond de
laatste muntslag van dukaten
plaats. Ze gingen alle naar Indo
nesië.
land werkte, was dertig jaar gele
den. Dat was voor Dantzig en
Polen.
ONDERGRONDSE KLUIS
TWEE MILLIOEN muntstukken rol
len er wekelijks uit de machines. Niet
alles gaat onmiddellijk de deur uit. Van
de telkamers gaat het gereed-product
naar het munt-depót, een enorme on
dergrondse kluis met solide beveiliging.
Dat is de Nederlandse voorraadschuur
van pasmunt. Aan de opslag, die daar
is, bespeurt de muntmeester of er iets
bijzonders gaande is in de wereld, Het
is zijn barometer van het wereldgebeu
ren. September 1939 was er een enorme
vraag naar vooral zilveren pasmunt.
En hoe komt het geld dan tenslotte
in circulatie, zal de belangstellende le
zer dan misschien nog vragen. Wel dat
gebeurt voor wat betreft alle kleingeld
van een cent tot een kwartje, via de
negentien centrale postkantoren. Iedere
week kunnen deze kantoren aanvragen
wat ze nodig denken te hebben. Het
wordt hun prompt geleverd. En wat
ze teveel ontvangen hebben en ook
andere postkantoren niet nodig hebben,
neemt de Ryksmunt prompt terug.
Opdat waar blijve het rijmpje in de
gevel van Utrechts Rijksmunt:
,,'t Geld hier uit metaal verkregen,
zij nooit ten vloek.
Doch steeds ten zegen".
Besommingen van Donderdag: 1 traw
ler f 10.319, KW 104 f 3840, KW 85 f 4480.
IJm 208 1 3320; kotters: WR 29 f 430,
IJm 227 f 630, IJm 229 f 1150. Aanvoer
2070 kisten.
Per 1 kg: heilbot 195—160; tong: gr.
170—13(1, grm 140—106, kim. 152—141,
kl. 1156—130, kl, II 109—87; tarbot I 142
-112. Per 50 kg: schol: kim. 32—14.30,
kl. I 22.30—16.50, kl. IX 27—8; schar 15
—8; bot 9,508; v. haring 27—24; makreel
20—17: schelvis: gr. 8022, grm. 3424,
kim. 34—23, kl, X 31—18, kl. II 19—8;
wijting 15—8; gul: gr. 36—24, mid. 1814
kl. 11.50—8.50; ham 57—42: kl. keolvis;
tw, 12.20—12, wit 3. Per 125 kg: gr.
leng 44.
(Van onze speciale verslaggever)
EEN MILDE ZON STROOIT eindelijk zijn koesterende warmte uit
over de polders rondom het dorp Strijen op het Zuidhollandse eiland
Hoekse Waard. Het graan staat in een frisgroene kleur op de einde
loze akkers. De bietenvelden zien er uit, of zij over enige tijd weer
rijke oogsten zullen dragen en de erwten doen hun best om volle was-
doen te bereiken. Het is rustig en vredig in de stille uitgestrektheid.
Bijna niets herinnert hier de bezoeker van elders meer aan het tome
loze geweld, waarmede een ziedende vloed vier en een halve maand
geleden het land overspoelde, woningen vernietigde en mensen in
doodsnood meesleurde. Alleen, als men goed oplet, ontwaart men, dat
op een aantal plaatsen huizen verdwenen en dijken hersteld zijn, dat
de verf van sommige raam- en deurkozijnen tot bijna boven aan toe
tot de waterlijn na de rampnacht - is afgebladderd, dat de bieten en
3'ooral de erwten op de akkers beginnen te verpieteren en dat het
graan veel lager staat dan andere jaren en slechts ijle aren draagt..,.
IN DE WONING van de dokter in
Strijen, de heer R. W. J. J. v. d. Louw,
ontmoeten wij de burgemeester, de heer
Bolman, zijn wethouder en de bestuurs
leden van de afdeling Strijen van het
Roode Kruis. De burgervader is nog vol
lof over de zeer snelle en gulle wijze,
waarop zijn dorp, toen het zo zwaar
getroffen werd, is geholpen,
Hij vertelt van de geruchten, die He
pen. dat Stockholm Strijen zou adop
teren, dat pogingen zijn aangewend
om daaromtrent zekerheid te krijgen,
die echter op niets zijn uitgelopen. Hij
deelt ons mede, dat ongeveer veertig
inwoners zijn omgekomen en dat hon
derd woningen gedeeltelijk geheel
verdwenen, gedeeltelijk onherstelbaar
beschadigd moesten worden afge
schreven, dat de meeste evacué's zijn
teruggekeerd en nu in sommige huizen
drie gezinnen samenwonen, dat er vier
Noorse en veertien Zweedse houten
huizen zullen komen en dat na de ramp
met man en macht aan het herstel ge
werkt is.
En dan komen de sterke verhalen,
de zelf en door anderen beleefde erva
ringen, verteld met een overtuiging,
die bewijst, dat van het echte, door
stane leed, reeds heel veel gesleten is
en dat men al begint zijn herinneringen
te koesteren, die bestemd zijn om
doorverteld te worden aan het nage
slacht en aan allen, die ze nu al willen
horen.
Een van de aanwezigen blijkt in de
ene plaats in het rampgebied een
schoonmoeder te hebben, in de andere
een zuster, elders weer een zwager of
een ander familielid en van hen heeft
hij dingen gehoord, waar een mens
toch van staat te kijken. Een ander
vertelt ons van het kippenhok met
zware betonnen vloer, dat in zijn ge
heel werd opgenomen, meters ver
werd meegezogen en later ergens
werd teruggevonden, met de kakelende
kippen er nog in. Massale betonblok
ken zijn honderden en honderden meters
verder neergesmakt. Een vrachtauto is
van de weg gesleurd, meegenomen
door de sloot erlangs, weer door de
Vóór HET VERTREK
van de heer L. Workum op
verzoek van de Portugese im
porteur van de door de heer
Workum vervaardigde automo
toren naar Lissabon in De
cember 1952, welke tocht hij in
veertig uren volbracht. Van
links naar rechts de heer Hen
nes van de K.N.A.C. in Am
sterdam, burgemeester Boot
van Hilversum, de heer De
Jong, sales-manager van de
fabriek en de heer L. Workum,
(Van onze speciale verslaggever)
ALS JONGEMAN VAN VOOR IN DE TWINTIG vertrok
Louis Workum, een energieke en volhardende Fries met een helder
verstand, met commercieel inzicht en met durf, vlak na de oorlog naar
Amerika om zich daar te bekwamen in de autotechniek. Hij gaf zijn
ogen uitstekend de kost, leerde zijn vak en keek van de Amerikanen
ar, hoe zij hun zaken groot maken.
Wat die lui daar aan de overkant van de Oceaan doen, kan ik ook,
heeft hij blijkbaar gedacht, toen hij terugkeerde met het vaste plan
in ons land een zaak te beginnen en die op Amerikaanse manier op
te zetten. Hij wilde daarbij niet de platgetreden paadjes bewandelen,
maar met iets nieuws voor ons land komen. In Hilversum stampte
hij in 1952 een fabriek uit de grond, waar op het ogenblik reeds zestig
personen werken, die met elkaar een geheel Nederlandse automotor
vervaardigen.
De fabriek van de heer Workum is de eerste fabriek in Nederland,
waar een volledige auto-dieselmotor gemaakt wordt, de Delettrez
dieselmotor, zo genoemd naar de Franse constructeur, die in de fabriek
in Hilversum werkzaam is.
OP HET OGENBLIK vervaardigt
men reeds tien motoren per week, die
niet alleen bestemd zyn voor de bin
nenlandse markt, doch ook worden uit
gevoerd en dan dollars opbrengen. De
motoren uit Hilversum kunnen name
lijk geplaatst worden in vrijwel elke
vrachtauto en ook in de grote Ameri
kaanse luxe-wagens. Ze zyn reeds ge
monteerd in een Buick, een Kaiser,
Chevrolet, Lincoln, Chrysler en Dela-
haye, in wagens, die oorspronkelijk met
een benzine-motor waren uitgerust. De
kosten aan brandstof zijn daardoor te
ruggebracht van 6 a 7 cent per km tot
l'/2 cent per km.
Er zit muziek in de jonge Nederland
se pnderneming. Er is nu al uitbrei
ding nodig. De gemeente Amsterdam
heeft grond aangeboden voor de bouw
van een grote fabriek, doch voorlopig
schijnt de heer Workum in Hilversum
te willen blijven. De burgemeester van
deze schone Gooise gemeente, de heer
Boot, heeft de heer Workum gezegd,
dat Hilversum niet bijster op Industrie
gesteld is, maar voor hem toch een
uitzondering maakt. En dus werkt men
in Hilversum aan steeds weer nieuwe
autodieselmotoren voort.
IN LISSABON ZIJN er al veertig in
taxi's gemonteerd. De heer Workum
heeft met het oog op de leveringen aan
Portugal een „non-stop"-rit naar dit
land gemaakt en van de burgemeester
van Lissabon een brief meegebracht
voor de burgemeester van de Neder
landse hoofdstad, mr d'Ailly, die veel
belangstelling voor de arbeid van de
heer Workum getoond heeft.
Het is de bedoeling binnenkort uit te
komen met een volledig in Nederland
vervaardigde auto en in de toekomst in
serie vracht- en luxe-auto's te produce
ren, die uitgerust zyn met vier- en
zes-cylinder dieselmotoren. Alen is op
het ogenblik druk bezig met de voor
bereidingen. Het laat zich aanzien, dat
er in West-Europa grote export-moge-
lykheden zullen bestaan.
Tot nu toe vervaardigde ons land nog
geen volledige auto's. Dank zij de heer
Workum kan verwacht worden, dat
Nederland ook op dit gebied een
woordje zal gaan meespreken.
DE JEUGDIGE DIRECTEUR hij
is pas 31 jaar heeft zyn succes be
halve aan eigen inzicht en doorzettings
vermogen te danken aan de keuze (op
Amerikaanse manier) van de beste me
dewerkers. Uit verschillende landen liet
hij specialisten van naam overkomen.
Het is een eigenaardige figuur, deze
jonge ondernemer. In zyn zaken blijkt
hy een alzijdig man te zijn, maar ook
in zijn hobbies. Hij bespeelt namelijk
twaalf instrumenten en niet maar zo'n
klein beetje, doch zeer behoorlijk. In
Amerika heeft hij enige tijd ln een ne
gerband gezeten. Toen hij zich kort ge
leden eens had kwaad gemaakt, haalde
hij zijn trompet uit zijn auto en liet
luid jazzmuziek door de fabriek schal
len om daardoor zijn boze bui kwijt te
raken.
Als men het nog niet aan andere din
gen had gemerkt, dan zou men op dat
ogenblik tot de conclusie gekomen zijn,
dat er werkelijk muziek zit in deze
jonge onderneming, die Nederland ook
op het gebied van de auto-industrie
volledig wil doen meespreken.
woedende stroom gegrepen en ten
slotte ergens op een dijk gezet.
Bij de zuster van de man met de vele
familieleden is hoe is het mogeljk
een gasmeter, die onder het aan
recht stond, weggerukt en nooit meer
teruggevonden
Deze verhalen doen je in zekere zin
goed; het leven is zijn oude loop gaan
vervolgen. Men constateert, ook in
andere opzichten, weer levensmoed en
optimisme in de streken, waar betrek
kelijk nog zo korte tijd geleden de
woedende elementen het einde der
wereld schenen aan te kondigen. Men
werkt weer op volle kracht, men is
weer energiek, men toont weer de gulle
lach van mensen, die opgelucht, alle
gevaren geweken weten,
Maar tochKijk", zegt onze be
geleider, als we uit Strijen wegrijden
de polders in, „daar stond een rijtje
huizen, waarvan er niet één meer over
is Daar stond een man met zijn rug
tegen de muur gedrukt; het water
steeg hoger en hoger, we hadden geen
boot en konden hem niet bereiken.
Voor onze ogen hebben we hem zien
verdrinken. En uit dat huisje is een
heel gezin, man, vrouw en drie kinde
ren, verdronken; uit die woning kwa
men drie mensen om het leven.,,..."
In de polder Nieuw Boneventura
stoppen we bij het eenzame landarbei-
dersnuisje van de familie v. d. Graaf.
Aan dit gezin reikt de burgemeester
het tienduizendste textlelpakket van
het Nederlandsche Roode Kruis uit.
V. d. Graaf en zijn vrouw met hun
dochtertje zijn geen welgestelde men
sen. Integendeel. De muren binnen zijn
geheel kaal. Wat er aan behang heeft
opgezeten, is er afgeweekt. De vloeren
zijn eveneens kaal, er staan slechts
enkele meubelstukken. Op het bed lig
gen lappen, die de naam van lakens
niet mogen dragen en aan dekens is
niet veel meer aanwezig.
Nu zitten man. vrouw en kind weer
aardig in hun linnengoed en dekens,
maar het is toch nog onvoldoende. Mis
schien wel onvoldoende, omdat zij zo
bescheiden hebben aangevraagd. Er
zijn er meer, die pijnlijk eerlijk en
eigenlijk te weinig de door hen ge
leden schade hebben opgegeven en nu
daarvoor vergoeding en gaven ontvan
gen. Schril steekt daartegen of de
houding van hen die geprobeerd heb
ben zoveel mogelijk te profiteren. Over
de laatsten zijn de autoriteiten niet
weinig ontstemd. Ook Strijens burge
meester is daarover ontsticht. Maar
gelukkig is hij met zijn gemeente al
v/eer zo ver, dat deze zorgen in het niet
vallen bij wat hij en zijn dorpsgenoten
in en na de rampnacht van 31 Januari
op I Februari hebben moeten door
staan.
Op Zaterdag 4 Juli wordt op het
Alkmaardermeer de jaarlijkse nacht
zeilwedstrijd van de Zaanlandse Zeil
vereniging gehouden, waaraan iedere
zeilster en zeiler kan deelnemen. Des
avonds om half elf zal gestart worden
bij de Jachthaven Akersloot, waar na
afloop ook de prijzen zullen worden
uitgereikt. Ongetwijfeld zullen er tal
rijke watersportliefhebbers hun succes
in dit nachtelijk avontuur beproeven.
Op Zondag 5 Juli vinden de Onder
linge zeilwedstrijden voor de leden
van de Alkmaarse, Uitgeest, Onder
linge en Zaanlandse, plaats. De ZZV
zal dit jaar deze sportgebeurtenis or
ganiseren. Deze wedstrijden worden
gehouden op de banen van de ZZV,
start en finish bij het eiland in het
Alkmaardermeer. Om half twaalf gaat
de eerste klasse de golven in.
LANGEDIJK. De rekening van
de gemeenschappelijke gasfabriek van
Langedijk en Sint Pancras over het
dienstjaar 1952 sluit met een nadelig
saldo van f 24.384,15, dat door de ge
meenten Langedijk en St. Pancras voor
4/5 en 1/5 deel zal moeten worden ge
dekt. In dit nadelig saldo is de retri
butie aan deze gemeenten tot een to
taal bedrag van f 14.325.opgenomen,
zodat het eigenlijke tekort, dat moet
worden aangezuiverd, ruim tien mille
bedraagt.
Tn,EE'rD[E N1ETS MEER over aut0'> te
vertellen. Links de Engelse ingenieur Alf Harrison. brandstof,
pompspecialisten rechts de Franse ingenieur Jean Marcel Delettrei
die thans betden hun krachten geven aan de vervaardiging van
ge cel Nederlandse automotor in de fabriek van de heer Workum
in Hilversum.