Bij de Rijksmunt wordtHet op elke gram gelet leven heeft zijn gewone loop hernomen Nederland maakt nu zelf dieselmotoren voor auto's Maar de oplettende bezoeker ziet de erfenis van de ramp Nederlandse volk let niet op de kleintjes Louis Workum stampte met Amerikaanse methoden een industrie uit de grond 'T GELD HIER UIT METAAL VERKREGEN Muntdepöt is goede barometer van het wereldgebeuren TWEE TEKENS In de Zuidholiandse Hoekse Waard Binnenkort een volledig Nederlandse auto Jeugdige directeur blies boze bui op trompet weg Zeilwedstrijden op Alkmaarder meer Drie gouden munten BESOMMINGEN l|MUIDEN Er zijn bescheidenen en profiteurs Nachtelijke race van de ZZV GASFABRIEK IS SCHIP VAN BIJLEG ff (Van onze speciale verslaggever) HET NEDERLANDSE VOLK IS GEEN VOLK, dat op de kleintjes let. Tot die conclusie zijn we ge omen in een gesprek met Rijksmuntmeester dr J. W, A. van Hengel, die sinds de bevrijding de directie ert over onze Rijksmunt in Utrecht. Van het bronzen halve centje, dat in 1877 het levenslicht aan- sc ouwde en bij de muntwet van 1948 uit de circulatie verdween, is slechts 10% terecht gekomen. De q-L1Si sP°or an de eveneens in 1948 uit de circulatie genomen halve guldenstukken is daarentegen y/% bij de Utrechtse bron teruggekeerd. Van de zinken oorlogscenten is echter weer 40% zoek. Dat wil dan zeggen 140.000.000 stuks, met een o aa gewic t van 280.000 kg. Waar die gebleven zijn in die paar jaar? Kom, kom, moeten we dat 1l°? 5 e'V gehoord, dat één kilo walsbaar zink in de oorlog zwart verhandeld werd voor J Juist, fcn handige lieden, die bekeken hadden, dat iedere zinken cent twee gram woog, rekenden op un vingers na, dat een kilo zink uit de overheidskas precies vijf gulden kostte. Ergo, duizenden centjes wcr en versmolten en leverden dan zoete winst aan de initiatiefnemers. Achteraf beschouwd mag men zie verbazen, dat er nog zestig procent van de Rijksmuntproductie aan zinken centen terecht gekomen is. EEN INTERESSANT BEDRIJF is de Utrechtse Rijksmunt. Een uitstekend geoutilleerde metaalwarenfabriek met ook een eigen electrische smeltery voor de alliages, die in onze muntsoorten verwerkt worden. Wel is er enig onderscheid tussen de ze metaalwarenfabriek en andere. Het gaat er wat nauwgezetter toe dan el ders, waar het niet van zoveel belang is, of er snippers gemorst worden. Hier in de Rijksmunt, en dan spe ciaal in de muntzalen of telkamers, zal men geen smetje op de grond vinden. Tot op een gram nauwkeurig zijn de emmers met bronzen of zilveren plaat jes, die eerder uit lange stroken ge- ponsd werden, gewogen. Wat de munt- zaal ingaat, zal er ook weer uit moe ten komen. Vertrouwde vaklieden, met lange staat van dienst, die telkens per vier emmers honderd kilogram voorgewerk- te metalen plaatjes bij hun machine krijgen, weten wat er aan de hand is. Voor hen is het zeker niet nodig, dat de afdelingen onderling door stevig traliewerk beveiligd worden, en even stevige hekken in de gangen van dit statige gebouw tot aan de zoldering rei ken.' DRIE STUIVERS IN EEN KLAP HET IS EIGENLIJK een vrij onge compliceerd productieproces, die aan maak van onze munten. Eerst is er de smelterij van het metaal. Telkens in hoeveelheden van drie honderd kilo gaat het schroot de smeltkroezen in. Als een lavastroom zien we het vloei bare vuur dan uitschenken in de zo genaamde coquilles. Bronzen stroken, zogenaamde tinnen van 6 a 7 mm dikte schuiven na afkoeling uit deze gietvor men. Na reiniging worden ze gewalst tot op centdikte. Zeventien maal gaat de wals er over heen, voordat de juiste maat bereikt is, zegge en schrijve 1 millimeter dikte. Dan worden de blanco centen of -stui vers uit de stroken geponsd. Vier cent plaatjes telkens in een klap of drie stuivers-plaatjes. Automatisch trekt de ponsmachine de strook na iedere klap verder. De leek zou denken, dat na deze hande ling de kruis- en muntzijde ingestem- peld zouden kunnen worden, Mis, zegt de vakman. Door al die bewerkingen is het me taal veel te hard geworden. Dat zou legio stempels kosten. Het moet eerst worden uitgegloeid. En zo ziet men dus de duizenden uitgeponsde plaatjes in speciale bussen in de gloeiovens ver dwijnen en na verhitting tot op 700 graden, snel afkoelen in een waterbad, zo het bronzen penningen worden, en op een andere wijze, wanneer het zil veren munten zullen zijn. Het sorteren van de gegloeide plaat jes is het volgende werk. Eerst na die sortering bereiken ze de muntzaal, en tenslotte dan als pas munt de telkamers. OOK VOOR LIBANON DE NEDERLANDSE RIJKS MUNT maakt een hoogwaardig kwaliteitsproduct. Daar zijn we nu eenmaal Nederlanders voor. Dat is waarschijnlijk de reden, naast het feit natuurlijk, dat we goedkoop kunnen werken, dat er bier in OP IEDERE in Nederland ge slagen munt komt als muntteken voor de Mercuriusstaf. Men vindt dit teken rechts naast de waarde- aanduiding. Links naast die waar- de-aanduiding staat echter nog een figuurtje. Op de jongste mun ten is dat een visje. Het is het muntmeestersembleem. Terecht koos dr. Van Hengel men let te op de naam zich dit visje als zijn teken. Zijn voorganger voerde de druiventros als zijn muntmeestersteken en diens voor ganger het zeepaardje. Van nog oudere datum is de hellebaard. Wanneer er een waarnemend- muntmeester in functie is, plaatst deze bijvoorbeeld naast het gang bare embleem een sterretje. Utrecht, zo nu en dan ook nog wel eens munten voor het buitenland gemaakt kunnen worden. Dat de Indonesische munten er geslagen werden, och daar willen we ons niet eens zo erg over ver bazen. Maar dat ook twee Libanese munten de eerste eigen Republi keinse munten nadat de Libanen van 19181946 mandaatgebied van Frankrijk was kortelings in Utrecht vervaardigd werden, heeft ons toch wel even een trots gevoel gegeven. De laatste keer, dat de Neder landse Rijksmunt voor het buiten- DE MEESTE Nederlanders zul len niet wetendat er drie gou den munten zijn. Ze denken al leen aan ons zo schaarse gouden vijfje en gouden tientje. Er is echter ook nog de gouden dukaat. Het is een gouden handelspen ning van gegarandeerd gehalte met een gewicht van 3Vz gram. De beeldenaar erop dateert van 1587. Het is onze enige munt met een zogenaamde kabelrand. De andere munten hebben óf een gladde rand met randschri/t óf een kartelrand. In 1937 vond de laatste muntslag van dukaten plaats. Ze gingen alle naar Indo nesië. land werkte, was dertig jaar gele den. Dat was voor Dantzig en Polen. ONDERGRONDSE KLUIS TWEE MILLIOEN muntstukken rol len er wekelijks uit de machines. Niet alles gaat onmiddellijk de deur uit. Van de telkamers gaat het gereed-product naar het munt-depót, een enorme on dergrondse kluis met solide beveiliging. Dat is de Nederlandse voorraadschuur van pasmunt. Aan de opslag, die daar is, bespeurt de muntmeester of er iets bijzonders gaande is in de wereld, Het is zijn barometer van het wereldgebeu ren. September 1939 was er een enorme vraag naar vooral zilveren pasmunt. En hoe komt het geld dan tenslotte in circulatie, zal de belangstellende le zer dan misschien nog vragen. Wel dat gebeurt voor wat betreft alle kleingeld van een cent tot een kwartje, via de negentien centrale postkantoren. Iedere week kunnen deze kantoren aanvragen wat ze nodig denken te hebben. Het wordt hun prompt geleverd. En wat ze teveel ontvangen hebben en ook andere postkantoren niet nodig hebben, neemt de Ryksmunt prompt terug. Opdat waar blijve het rijmpje in de gevel van Utrechts Rijksmunt: ,,'t Geld hier uit metaal verkregen, zij nooit ten vloek. Doch steeds ten zegen". Besommingen van Donderdag: 1 traw ler f 10.319, KW 104 f 3840, KW 85 f 4480. IJm 208 1 3320; kotters: WR 29 f 430, IJm 227 f 630, IJm 229 f 1150. Aanvoer 2070 kisten. Per 1 kg: heilbot 195—160; tong: gr. 170—13(1, grm 140—106, kim. 152—141, kl. 1156—130, kl, II 109—87; tarbot I 142 -112. Per 50 kg: schol: kim. 32—14.30, kl. I 22.30—16.50, kl. IX 27—8; schar 15 —8; bot 9,508; v. haring 27—24; makreel 20—17: schelvis: gr. 8022, grm. 3424, kim. 34—23, kl, X 31—18, kl. II 19—8; wijting 15—8; gul: gr. 36—24, mid. 1814 kl. 11.50—8.50; ham 57—42: kl. keolvis; tw, 12.20—12, wit 3. Per 125 kg: gr. leng 44. (Van onze speciale verslaggever) EEN MILDE ZON STROOIT eindelijk zijn koesterende warmte uit over de polders rondom het dorp Strijen op het Zuidhollandse eiland Hoekse Waard. Het graan staat in een frisgroene kleur op de einde loze akkers. De bietenvelden zien er uit, of zij over enige tijd weer rijke oogsten zullen dragen en de erwten doen hun best om volle was- doen te bereiken. Het is rustig en vredig in de stille uitgestrektheid. Bijna niets herinnert hier de bezoeker van elders meer aan het tome loze geweld, waarmede een ziedende vloed vier en een halve maand geleden het land overspoelde, woningen vernietigde en mensen in doodsnood meesleurde. Alleen, als men goed oplet, ontwaart men, dat op een aantal plaatsen huizen verdwenen en dijken hersteld zijn, dat de verf van sommige raam- en deurkozijnen tot bijna boven aan toe tot de waterlijn na de rampnacht - is afgebladderd, dat de bieten en 3'ooral de erwten op de akkers beginnen te verpieteren en dat het graan veel lager staat dan andere jaren en slechts ijle aren draagt..,. IN DE WONING van de dokter in Strijen, de heer R. W. J. J. v. d. Louw, ontmoeten wij de burgemeester, de heer Bolman, zijn wethouder en de bestuurs leden van de afdeling Strijen van het Roode Kruis. De burgervader is nog vol lof over de zeer snelle en gulle wijze, waarop zijn dorp, toen het zo zwaar getroffen werd, is geholpen, Hij vertelt van de geruchten, die He pen. dat Stockholm Strijen zou adop teren, dat pogingen zijn aangewend om daaromtrent zekerheid te krijgen, die echter op niets zijn uitgelopen. Hij deelt ons mede, dat ongeveer veertig inwoners zijn omgekomen en dat hon derd woningen gedeeltelijk geheel verdwenen, gedeeltelijk onherstelbaar beschadigd moesten worden afge schreven, dat de meeste evacué's zijn teruggekeerd en nu in sommige huizen drie gezinnen samenwonen, dat er vier Noorse en veertien Zweedse houten huizen zullen komen en dat na de ramp met man en macht aan het herstel ge werkt is. En dan komen de sterke verhalen, de zelf en door anderen beleefde erva ringen, verteld met een overtuiging, die bewijst, dat van het echte, door stane leed, reeds heel veel gesleten is en dat men al begint zijn herinneringen te koesteren, die bestemd zijn om doorverteld te worden aan het nage slacht en aan allen, die ze nu al willen horen. Een van de aanwezigen blijkt in de ene plaats in het rampgebied een schoonmoeder te hebben, in de andere een zuster, elders weer een zwager of een ander familielid en van hen heeft hij dingen gehoord, waar een mens toch van staat te kijken. Een ander vertelt ons van het kippenhok met zware betonnen vloer, dat in zijn ge heel werd opgenomen, meters ver werd meegezogen en later ergens werd teruggevonden, met de kakelende kippen er nog in. Massale betonblok ken zijn honderden en honderden meters verder neergesmakt. Een vrachtauto is van de weg gesleurd, meegenomen door de sloot erlangs, weer door de Vóór HET VERTREK van de heer L. Workum op verzoek van de Portugese im porteur van de door de heer Workum vervaardigde automo toren naar Lissabon in De cember 1952, welke tocht hij in veertig uren volbracht. Van links naar rechts de heer Hen nes van de K.N.A.C. in Am sterdam, burgemeester Boot van Hilversum, de heer De Jong, sales-manager van de fabriek en de heer L. Workum, (Van onze speciale verslaggever) ALS JONGEMAN VAN VOOR IN DE TWINTIG vertrok Louis Workum, een energieke en volhardende Fries met een helder verstand, met commercieel inzicht en met durf, vlak na de oorlog naar Amerika om zich daar te bekwamen in de autotechniek. Hij gaf zijn ogen uitstekend de kost, leerde zijn vak en keek van de Amerikanen ar, hoe zij hun zaken groot maken. Wat die lui daar aan de overkant van de Oceaan doen, kan ik ook, heeft hij blijkbaar gedacht, toen hij terugkeerde met het vaste plan in ons land een zaak te beginnen en die op Amerikaanse manier op te zetten. Hij wilde daarbij niet de platgetreden paadjes bewandelen, maar met iets nieuws voor ons land komen. In Hilversum stampte hij in 1952 een fabriek uit de grond, waar op het ogenblik reeds zestig personen werken, die met elkaar een geheel Nederlandse automotor vervaardigen. De fabriek van de heer Workum is de eerste fabriek in Nederland, waar een volledige auto-dieselmotor gemaakt wordt, de Delettrez dieselmotor, zo genoemd naar de Franse constructeur, die in de fabriek in Hilversum werkzaam is. OP HET OGENBLIK vervaardigt men reeds tien motoren per week, die niet alleen bestemd zyn voor de bin nenlandse markt, doch ook worden uit gevoerd en dan dollars opbrengen. De motoren uit Hilversum kunnen name lijk geplaatst worden in vrijwel elke vrachtauto en ook in de grote Ameri kaanse luxe-wagens. Ze zyn reeds ge monteerd in een Buick, een Kaiser, Chevrolet, Lincoln, Chrysler en Dela- haye, in wagens, die oorspronkelijk met een benzine-motor waren uitgerust. De kosten aan brandstof zijn daardoor te ruggebracht van 6 a 7 cent per km tot l'/2 cent per km. Er zit muziek in de jonge Nederland se pnderneming. Er is nu al uitbrei ding nodig. De gemeente Amsterdam heeft grond aangeboden voor de bouw van een grote fabriek, doch voorlopig schijnt de heer Workum in Hilversum te willen blijven. De burgemeester van deze schone Gooise gemeente, de heer Boot, heeft de heer Workum gezegd, dat Hilversum niet bijster op Industrie gesteld is, maar voor hem toch een uitzondering maakt. En dus werkt men in Hilversum aan steeds weer nieuwe autodieselmotoren voort. IN LISSABON ZIJN er al veertig in taxi's gemonteerd. De heer Workum heeft met het oog op de leveringen aan Portugal een „non-stop"-rit naar dit land gemaakt en van de burgemeester van Lissabon een brief meegebracht voor de burgemeester van de Neder landse hoofdstad, mr d'Ailly, die veel belangstelling voor de arbeid van de heer Workum getoond heeft. Het is de bedoeling binnenkort uit te komen met een volledig in Nederland vervaardigde auto en in de toekomst in serie vracht- en luxe-auto's te produce ren, die uitgerust zyn met vier- en zes-cylinder dieselmotoren. Alen is op het ogenblik druk bezig met de voor bereidingen. Het laat zich aanzien, dat er in West-Europa grote export-moge- lykheden zullen bestaan. Tot nu toe vervaardigde ons land nog geen volledige auto's. Dank zij de heer Workum kan verwacht worden, dat Nederland ook op dit gebied een woordje zal gaan meespreken. DE JEUGDIGE DIRECTEUR hij is pas 31 jaar heeft zyn succes be halve aan eigen inzicht en doorzettings vermogen te danken aan de keuze (op Amerikaanse manier) van de beste me dewerkers. Uit verschillende landen liet hij specialisten van naam overkomen. Het is een eigenaardige figuur, deze jonge ondernemer. In zyn zaken blijkt hy een alzijdig man te zijn, maar ook in zijn hobbies. Hij bespeelt namelijk twaalf instrumenten en niet maar zo'n klein beetje, doch zeer behoorlijk. In Amerika heeft hij enige tijd ln een ne gerband gezeten. Toen hij zich kort ge leden eens had kwaad gemaakt, haalde hij zijn trompet uit zijn auto en liet luid jazzmuziek door de fabriek schal len om daardoor zijn boze bui kwijt te raken. Als men het nog niet aan andere din gen had gemerkt, dan zou men op dat ogenblik tot de conclusie gekomen zijn, dat er werkelijk muziek zit in deze jonge onderneming, die Nederland ook op het gebied van de auto-industrie volledig wil doen meespreken. woedende stroom gegrepen en ten slotte ergens op een dijk gezet. Bij de zuster van de man met de vele familieleden is hoe is het mogeljk een gasmeter, die onder het aan recht stond, weggerukt en nooit meer teruggevonden Deze verhalen doen je in zekere zin goed; het leven is zijn oude loop gaan vervolgen. Men constateert, ook in andere opzichten, weer levensmoed en optimisme in de streken, waar betrek kelijk nog zo korte tijd geleden de woedende elementen het einde der wereld schenen aan te kondigen. Men werkt weer op volle kracht, men is weer energiek, men toont weer de gulle lach van mensen, die opgelucht, alle gevaren geweken weten, Maar tochKijk", zegt onze be geleider, als we uit Strijen wegrijden de polders in, „daar stond een rijtje huizen, waarvan er niet één meer over is Daar stond een man met zijn rug tegen de muur gedrukt; het water steeg hoger en hoger, we hadden geen boot en konden hem niet bereiken. Voor onze ogen hebben we hem zien verdrinken. En uit dat huisje is een heel gezin, man, vrouw en drie kinde ren, verdronken; uit die woning kwa men drie mensen om het leven.,,..." In de polder Nieuw Boneventura stoppen we bij het eenzame landarbei- dersnuisje van de familie v. d. Graaf. Aan dit gezin reikt de burgemeester het tienduizendste textlelpakket van het Nederlandsche Roode Kruis uit. V. d. Graaf en zijn vrouw met hun dochtertje zijn geen welgestelde men sen. Integendeel. De muren binnen zijn geheel kaal. Wat er aan behang heeft opgezeten, is er afgeweekt. De vloeren zijn eveneens kaal, er staan slechts enkele meubelstukken. Op het bed lig gen lappen, die de naam van lakens niet mogen dragen en aan dekens is niet veel meer aanwezig. Nu zitten man. vrouw en kind weer aardig in hun linnengoed en dekens, maar het is toch nog onvoldoende. Mis schien wel onvoldoende, omdat zij zo bescheiden hebben aangevraagd. Er zijn er meer, die pijnlijk eerlijk en eigenlijk te weinig de door hen ge leden schade hebben opgegeven en nu daarvoor vergoeding en gaven ontvan gen. Schril steekt daartegen of de houding van hen die geprobeerd heb ben zoveel mogelijk te profiteren. Over de laatsten zijn de autoriteiten niet weinig ontstemd. Ook Strijens burge meester is daarover ontsticht. Maar gelukkig is hij met zijn gemeente al v/eer zo ver, dat deze zorgen in het niet vallen bij wat hij en zijn dorpsgenoten in en na de rampnacht van 31 Januari op I Februari hebben moeten door staan. Op Zaterdag 4 Juli wordt op het Alkmaardermeer de jaarlijkse nacht zeilwedstrijd van de Zaanlandse Zeil vereniging gehouden, waaraan iedere zeilster en zeiler kan deelnemen. Des avonds om half elf zal gestart worden bij de Jachthaven Akersloot, waar na afloop ook de prijzen zullen worden uitgereikt. Ongetwijfeld zullen er tal rijke watersportliefhebbers hun succes in dit nachtelijk avontuur beproeven. Op Zondag 5 Juli vinden de Onder linge zeilwedstrijden voor de leden van de Alkmaarse, Uitgeest, Onder linge en Zaanlandse, plaats. De ZZV zal dit jaar deze sportgebeurtenis or ganiseren. Deze wedstrijden worden gehouden op de banen van de ZZV, start en finish bij het eiland in het Alkmaardermeer. Om half twaalf gaat de eerste klasse de golven in. LANGEDIJK. De rekening van de gemeenschappelijke gasfabriek van Langedijk en Sint Pancras over het dienstjaar 1952 sluit met een nadelig saldo van f 24.384,15, dat door de ge meenten Langedijk en St. Pancras voor 4/5 en 1/5 deel zal moeten worden ge dekt. In dit nadelig saldo is de retri butie aan deze gemeenten tot een to taal bedrag van f 14.325.opgenomen, zodat het eigenlijke tekort, dat moet worden aangezuiverd, ruim tien mille bedraagt. Tn,EE'rD[E N1ETS MEER over aut0'> te vertellen. Links de Engelse ingenieur Alf Harrison. brandstof, pompspecialisten rechts de Franse ingenieur Jean Marcel Delettrei die thans betden hun krachten geven aan de vervaardiging van ge cel Nederlandse automotor in de fabriek van de heer Workum in Hilversum.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1953 | | pagina 11