Strijd
over het
kleurlingen laait
stemrecht van
weer op
Binnen vijf jaar atoomenergie
voor Nederlandse industrie
Drie wijze mannen kwamen uit
het Oosten naar de VS
Verdeelde oppositie heeft aan
kracht ingeboet
Oud conflict in een
nieuw gewaad
mm
Een duresigaret
voor drie kwartjes
Mr. P. J. ENGELS dagvaardde
„De Telegraaf
VELSER AFFAIRE
IN 'T GEDING
„Snelle" kernreactor voor
gebruik op schepen
RAAD van Europa dreigt op
tweede plaats te komen
Is ENGELAND de
V.S. al voor?
Regeerkracht wekt
bewondering
Nieuwe plannen
van dr. Malan
Mflan: Bla^kon h«dden in
Afrika gunstige invloed
Een weg van vloek tot zegen
Nederlander directeur van
Weerschepenorganisatie
K.S.G.-,,Hulpmotor" voor Europa's eenheid (IV)
Onder de indruk
Naijver?
DE, besprekingen met Eisenhnwer en
Foster Dulles zijn van groot be
lang geweest, zo werd ons door één
der deelnemers aan de reis verze
kerd. De Assemblée van de Raad
van Europa heeft er, in haar gemeen
schappelijke v.igadering met hel
K.S G.-parlement, met voldoening van
gewaagd en er zelfs een stuk resolutie
aan gewijd De gemeenschappelijke
Assemblee kon trouwens al niet min
der doen.
VRIJDAG 10 JULI 1053
Van onze correspondent in Kaapstad
DL EERSTL ZITTING VAN HET NIEUWE PARI LMKNT
d, v.„ 1, Malan
gelukken dan zij ooit hadden, is nlecliliir
geopend. In aijn rede van die troon", die alle kenmerk™.',,"'.!'?!^,
lan, aa.ennel.ap d,..„, retde dr J.„,e„ ,|.t de ,egeri„B c„ Md,
da. de kroning van kontnpn Eli,,bet], II een ,ijd„„l „ede en wel.'
vaart .00, H.rer Ma,e.ie.l, volkeren ,.l i„|„ide„. Neentl nten daarbij
,n aanmerking dat Malan tijdens zijn verblijf in Londen voor de BBC-
microfoon verklaarde, dat de banden tussen de kroon en Zuid-Afrika
thans hechter zijn dan ooit, dan is daarmede wel voldoende bewezen,
da de republikeinse gevoelens hier nog bij lange na niet zó sterk zijn,
dat ze leiden zullen tot een afscheiding uit het Gemenebest.
TWEE BELANGRIJKE wetsontwer
pen worden in de „rede van die
troon" aangekondigd: Eén. dat we
derom een poging behelst om de
kleurlingen (de mensen van gemengd
ras) od een aparte kiezerslijst te bren
gen en daardoor dus te verwijderen
van de „blanke" kiezerslijst en een
ander, dat strenge doorvoering van het
apartheidsbeginsel beoogt op spoorwe
gen. postkantoren, ziekenhuizen, stads-
zalen. bioscopen eh sportterreinen.
Deze beide wetsontwerpen zullen het
onderwerp van nieuwe, heftige politie
ke strijd worden. Want zij zijn beide
gericht tegen uitspraken van het hoog
ste Gerechtshof en ziin dus in feite
riets anders dan nieuwe elementen in
de striid tussen de nationalistische
meerderheid van het parlement en de
gerechtshoven van Zuid-Afrika.
Een super-rechtbank
DE WET op de aparte kiezerslijst
voor kleurlingen heeft vorig jaar een
constitutionele crisis van de eerste
grootte veroorzaakt. Het Hooggerechts
hof te Bloemfontein verklaarde deze
wet in striid met de Grondwet.
Teneinde de beslissing van het Hoog
gerechtshof Vingedaan te maken, kwam
vorig jaar de minister van Binnen
landse Zaken, dr T E. Dönges. met het
wel zéér aparte wetsvoorstel tot stich
ting van een ..Hoog Hof van het Par
lement": een soort allerhoogste super
rechtbank. waarin alle parlementsleden
zitting zouden hebben. De oppositie
bovcotte dit nogal revolutionaire plan.
zodat het college van allerhoogste
rechters uitsluitend bestond uit de
parlementaire fractie van de Nationale
Partij. In het parlement werd gespro
ken van een ..opera comiaue" en de
geestelijke vader van het Simr-Hnf
werd in die daeen door de parlemen
taire rmnositie begroet met de kreet:
„Heil Dönges!"
Het al te ingenieuze plan spatte als
een zeenbel uiteen, omdat het échte
Hooogereehtshof te Rioomtentein het
Parlementaire Hoge Hof eenvoudig on
wettig verklaarde Toen was men weer
even ver als tevoren!
Verdeelde oppositie
Dr Malan, die versterkt uit de
stembusstrijd kwam, ziet zich thans
geplaatst tegenover een ernstig ver
deelde oppositie. De eertijds mach
tige Verenigde Patij van wijlen ge
neraal Jan Smuts is innerlijk on
zeker; van haar hebben zich vrij
aanzienlijke groepen afgescheiden,
die de Natalse Federale Partij en de
Liberale Partij hebben gesticht. De
Federale Partij wil niets minder
dan losmaking van de (Engels-
georiënteerde provincie Natal uit
het Unie-verband, al blijft zij be
reid tot samenwerking in federa
tieve zin. De Liberale Port ij wil
opheffing van de kleur scheiding
en stemrecht voor de naturellen
met enige ontwikkeling. En in het
grote blok van de Verenigde Partij
heerst tweedracht over allerlei
vraagstukken. Sommige leden van
haar rechtervleugel zijn geneigd,
steun te verlenen aan de apart
heidspolitiek van Malan, maar de
liberale leden verzetten zich daar
tegen met hand en tand. Onder
tussen poogt de leider, mr Strauss.
ven politiek ,.van het midden-
paadjete propageren.
Handig als altijd probeert de oude
Politicus Malan van deze tweedracht
jn r.nn^etijp fp
het uitvoeren van zijn plannen. Hij
horf» rfittma! niol zile HwlinM ee.
20cht tot de één of andere opzienba
rende onlossing. ont)ee"d aan het juri
disch vernuft van dr Dönges. maar hu
Dr MALAN
stelt zich volkomen achter de Grond
wet. aie een meerderheid van twee
derde der stemmen eist. Ziin positie
is daardoor legaal en dus veel sterker
geworden. De premier nodigt de rech
tervleugel van de Verenigde Partij uit,
hem op 13 Juli, in een gecombineerde
zitting van de Volksraad en Senaat,
aan de gevraagde meerderheid van
tweederde der stemmen te heioen voor
het wijzigen van de Grondwet oo het
stuk van de kleurlingkiezers.
Daartegenover biedt hii aan, de
Grondwetsbepalingen ten aanzien van
de gelijkwaardigheid der beide officiële
talen (Afrikaans en Engels), voor alle
tijden zó bindend te maken als ze nog
nooit geweest ziin. Alle wetgeving zal
worden onttrokken aan het dusgenaam
de toetsingsrecht der Gerechtshoven,
maar over de taalrechten zullen de
hoven altoos zeggenschap blijven hou
den.
Wet! en moraal
DE BEDOELING van deze plitieke
manoeuvre is duidelijk: Malan wil de
Engelssprekenden gerust stellen ten
aanzien van hun taalrechten, maar hii
wil daartegenover de steun van althans
een deel der oppositie hebben voor het
perfectionneren van ziin apartheids
wetgeving.
Het is niet waarschijnlijk, dat deze
plannen zullen slagen. De Engels
talige pers, die erkent dat dr Malans
voorstellen legaal zijn, wijst ze desniet
temin af op morele gronden. De rech
ten der kleurlingkiezers ziin nu een
maal. zo zegt zij, bii het stichten van
de Unie in de Grondwet verankerd en
het zou een daad van politieke immo
raliteit ziin, deze rechten thans te ver
vreemden. Wat Malans aanbod inzake
de taalrechten betieft: dat is geen aan
bod, want die taalrechten liggen ook
thans voldoende vast in de Grondwet.
En wat misschien nog haar sterkste
argument is: als de Gerechtshoven niet
langer hot recht hebben de wetgeving
van het Parlement te toeisen. dan zal
het voor de Nationalisten allicht heel
gemakkelijk worden om. op ieder
daarvoor door hem geschikt geacht
mom°nt. de republiek uit te roepen!
Zolantr dr Malan leeft zal dit ver
moedelijk wel niet gebeuren, maar zijn
vermoedelijke opvolger, de Transvaalse
minister Hans Strijdom, maakt er geen
geheim van dat hji de repuhliek liever
vandaag dan morgen zou uitroencn. En
voor niets zijn de Engelssprekenden
banger dan voor een Afrikaner-repu
bliek!
Een volgepakte Senaat?
DE PARTIJEN staan dus weer even
scherp tegenover elkaar als vorig jaar.
En het zal dr Malan weinig baten, dat
hfi in de toelichting tot ziin „redelijke
en eerlijke voorsteilen" zegt, dat zii het
land de bitterheid van een lange en
onverkwikkelijke strijd zullen besparen
en de weg kunnen banen tot groter rust
en voorspoed. De oppositie verkiest de
striid en dus de onrust en dus een
verder schokken van het vertrouwen
bij de buitenlandse belegger boven een
oplossing, die zii wel wettig, maar niet
moreel blijft achten.
Wat de regering doen zal als haar
nlannen niet worden aanvaard, staat
nog geenszins vast. Het meest waar
schijnlijk is. dat zij de Senaat zal aan
vullen met een groot aantal nieuwe
leden, teneinde op deze (overigens
nogal onelegante) wijze haar stemmen-
tal 7.ózcer te vergroten, dat zij een
meerderheid van tweederde kan beha
len.
Ook dót zou legaal ziin. Maar of de
oppositie het democratisch zal achten
in de gangbare zin van het woord, dat
is weer een andere kwestie.
Op een lunch, aangeboden aan de
Australische eerste minister, Menzies,
die op het ogenblik een bezoek aan
Zuid-Afrika brengt, heeft zijn Zuid-
afrikaanse collega, dr Malan. uiting
gegeven aan de hoop van zijn rege
ring, dat de blanken in hun Afrikaan
se bezittingen blijven. Er was, zo zei-
de Malan, onlangs gesproken over het
verlaten van de Afrikaanse bezittin
gen door de Europese landen. Deze
landen (België. Frankrijk, Groot-Brit-
tannië en Portugal), hadden in Afri
ka een beschavende invloed uitgeoe
fend en Malan zeide te wense.., dat
zij hun taak volbrengen.
(Advertentie» ing. Med.)
Gisteren zjjn in de presidentskamer
der Amsterdamse Arrondissements
rechtbank de pleidooien gewisseld in
het korte geding van mr P. .1. Engels,
plaatsvervangend kantonrechter te
Haarlem, tegen de N.V. Mij „Salatiga",
uitgeefster van het dagblad „De Tele
graaf". Eerstgenoemde had dit geding
aanhangig gemaakt om de «resident,
mr B. de Gaay Fortman, publicaties in
De Telegraaf over de Velscr affaire te
doen verbieden die van beledigende
strekking zijn of waarin de nadruk
wordt gewekt dat mr Engels zich aan
ernstige misdrijven zou hebben schul
dig gemaakt.
Mr Th. A. J. M. van Dal, pleitende
voor „De Telegraaf", stelde de princi
piële inzet, die die van de vrijheid der
openbare meningsuiting, op de voor
grond. Voorts bestreed hii dat in twee
4er gewraakte ..Telegraaf'-artikelen
(die van 29 en 30 Juni jl.) iets beledi
gends zou zijn voorgekomen: geen
naamsaanduiding en slechts enige vage
sarcasmen over een samenloop van
omstandigheden die voor eiser zeker
niet onfortuinlijk was geweest.
Feiten uit een rapport
Mr Van Dal citeerde hierop enige
fragmenten uit een rapport van wat hij
noemde een hoogstaande en integere
commissie, die een officieel en uitvoe
rig onderzoek in de Velser-affaire had
ingesteld en tot opzienbarende bevin
dingen was gekomen.
Een groot aantal feiten, waarin eiser
een belangrijke rol had gespeeld, wor
den daarin behandeld, zoals aanhouding
van studenten in de bezettingstijd, de
aanhouding van een joods meisje en
een politieagent, bii wie dit meisje was
ondergedoken, eigenmachtige beschik
king over bii een strafonderzoek in be
slag genomen gelden en een cassette
met tafelzilver, aannemen voor de ille
galiteit van f 330.000 van een collabo
rateur, gepaard aan het aannemen van
een weelderige levenswijze, hetgeen de
commissie te denken gaf, verschillen
de opdrachten tot het doodschieten
van personen, die gevaarlijk heetten te
zijn voor de illegaliteit in 1944, tenge
volge waarvan verscheidene waren ge
dood of gewond, kopen van een auto
tegen zeer lage prijs na de bevrijding,
om deze vervolgens te verhuren aan
de P.O.D., waarvan hij hoofd was.
Een gedeelte dezer feiten had eiser
voor de commissie erkend, van andera
had hij een lezing gegeven, die da
commissie allerminst bevredigde.
Het ordeel der commissie luidde, dat
een aantal handelingen zeer afkeu
renswaardig was en een vreemde in
druk maakte. Tot een strafvervolging
had de commissie echter niet geadvi
seerd.
Overtuigd van de waarheid der ge
stelde feiten, aldus pleiter, beroept en-
daagde zich er op te hebben gehandeld
in het algemeen belang.
In zijn repliek verklaarde mr Pot
voor eiser, dat deze een protestactie in
1951 had uitgesteld omdat hem was
aangeraden op een volledig onderzoek
in de Velser affaire te wachten. Afge
zien daarvan was pleiter van mening,
dat het geen zin had kwesties op te
rakelen die door een deskundige com
missie niet strafwaardig waren bevon.
den. Pleiter achtte toespelingen op
duistere machten, op het zoekraken
van stukken, op veine, een ondermij
ning van de positie van zijn cliënt als
advocaat. Wat de persvrijheid betreft,
eiser had zich alleen gekeerd tegen
wat hij achtte onware en beledigende
publicaties.
De president zal de 15de Juli te 9.15
uur uitspraak doen.
De heer A. P. Dekker, chef van de
Nederlandse Weerschepencommissie, te
vens waarnemend directeur-generaal
van de Rijksluchtvaartdienst, is direc
teur geworden van de Noordatlantische
Weerscheper.organisatie- In deze "tpc-
"e is hij gekozen door de I.C.A.U. in
ternational Civil Aviation Organisation).
die op het ogenblik in Brighton Enge
land, vergadert.
Van de Noordatlantische Weersche
Peno'-gan'satie ziin veertien landen lid.
die in 1949 hebben besloten samen te
Werken bii het verzamelen en ver
strekken van meteorologische gege vens
ten dienste van de luchtvaart Ook de
scheepvaart maakt thans van de dien
sten van deze organisatie gebruik.
Van onze speciale correspondent)
ER ZIJN TIJDENS HET TWEEDE DEEL van de vijfde zitting van
de Raad van Europa een mondjevol woorden, dat zal men moeten
toegeven vele offieiële woorden gesproken. Al deze woorden zijn
voertuigen van gedachten, die de sprekers willen overdragen op de rege
ringen van zes, liever nog van 15, Europese volken. Het is niet altijd
even gemakkelijk, te ontdekken welke woorden nu wel de voertuigen
zijn van welke gedachten. Vooral, waar er slechts aanbevelingen zij
het in vier soorten worden opgesteld aan het Comité van Ministers,
dat op zijn heurt weer te maken heeft met souvereine regeringen. En
dat soms helemaal niet antwoordt. Maar tussen deze warwinkel van
woorden is nu plotseling de Kolen- en Staalgemeenschap komen vallen
als de eerste politieke realiteit van een verenigd Europa. Zulk een klap
heeft die KSG veroorzaakt, dat men hier èn in Straatsburg er sprake
loos van zou zijn, indien dit phenomeen in een gezelschap van politici
en diplomaten mogelijk ware.
WAT Straatsburg betreft: de Kolen-
en Ütaal Gemeenschap gaat met
zulk een élan zijn weg, dat zij de Kaad
van Eurnna in belangrijkheid dreigt
te overschaduwen. Velen z,l" van
menine dat zij op het ogcnh'ik al
belangrijker is dan de Assemblée en
het Comité van Ministers tezamen.
Men moet er' ennen, dat. de Hoge
Autoriteit der K S.G., onde- voor-
/ittei ichap van de supra-nationale
Fransman J-*n Monet, zich zelf me
Teen met een g.oter gezag heeft
wefen lalen bekleden dan enige zelf
wc Un-i( maai
«ta"d 'e Europese regering bezit, maat
ook naar buiten optreedt met een
regeerkracht, en een voortvarendheid
op menige reger g jaloers zou
m<Men ZkTn natuurlijk tegenwerpen
Hat de Hoge Autoriteit nog eerst zó
kort te maken heeft met haar eigen
oarleme t. dat zij van die z<jde nog
geen ernstige moeilij' heden
heeft
kunnen ondervinden. Inderdaad von
den wij het S G.-parlement nog al
tam. Maar men bedenke daarbij, dat
het staatsiseht in vele landen geen
geschréven recht, is, maar gewoonte
recht, door de eeuwen heen gegroeid
Hoge Autoriteit aan de ene zijde,
K.S.G.-parlement aan de andere kant
moeten hun juiste bedding nog uit.slii
pen Beide partijen moeten nog leren,
hoe zij met elkaar moeten omspringen
VY/AS men dus in Stra tshurg ondet
de i idruk van dit eerste brok
verenigd ropa, in Washington is
K.S G. minder weinig dan een pen
baring geweest.
'let zou4 wel eens kunnen zijn. dat
de Verenigde Staten in de nabije toe
komst de K.S.G gaan erkennen als
hét orgr 'sme dat representatief is
voor Europa. Het enige lichaam, waar
mee aken valt te doen.
Dat zou dan het resultaat zijn van
de reis naar Amerika, die de drie
leden der Hoge Autoriteit Mnnnet
Spierenburg en Etzel enkele
Van een speciale verslaggever
TE OORDELEN NAAR DE GESPREKKEN van „the man in the
street", hebben de geleerden alle vraagstukken met betrekking tot de
opwekking van atoomenergie voor industriële doeleinden onder de knie
gekregen, en is het nog slechts een kwestie van maanden, of het uranium
is een even alledaagse brandstof geworden als ruwe olie. Het gemak
waarmee men over atoom-energie en zijn praktische toepassing spreekt,
duidt er zelfs op, dat wij nu reeds met beide benen in het atoom
tijdperk staan. Wij hadden gisteren een gesprek met drs M. Boogaardt,
'een Nederlands deskundige op het gebied der kernphysica, dat ons leer
de, dat atoomenergie voor industrie en scheepvaarT 'weliswaar nog in
onze géneratie een feit zal zijn, riiaar dat de geleerden nog voor een
reeks problemen staan, welker oplossing nog vele jaren zal vergen. Niet
temin voelden we ons tijdens dit gesprek als een bewoner van een
andere wereld, met zo'n eenvoud en gemak werd er gesproken over
natuurkrachten van ongekende omvang, en in termen die een magische
klank hebben. Nóg wel
HE BELANGRIJKSTE overwinning
welke de laatste maanden werd ge
boekt, is de constructie van een kern
reactor, welke zonder het uiterst kost
bare „zware water" werkt. In Ameri
ka is deze reactor, waarvoor als koel-
middel een vloeibaar metaal wordt ge
bruikt, reeds in bedrijf. Het belang
rijkste hierbij is, dat het gewicht van
deze reactor in geen verhouding meer
staat tot de kernreactoren welke met
zwaar water worden gekoeld. Deze
„breeding reactor", of „snelle reactor"
is wat zijn gewicht betreft de aange
wezen installatie voor een atoomschip
Voor de industrie speelt het gewicht
van een reactor, waarin de kern-ener
gie wordt vrijgemaakt, een veel gerin
gere rol. Over drie of vier jaar, zou
Nederland zo meende drs Boogaardt
de beschikking kunnen hebben over
een reactor met een capaciteit van en
kele honderdduizenden KW, voor indu
striële doeleinden. De eerste stap daar
toe moet zijn, dat de 30.000 KW-reae-
weken geleden hebben gemaakt. De
Amerikanen zijn zo langzamerhand
gewend geraakt aan deze „kruis
tochten uit Europa" om ze met
een parafrase op Eisenhower's boek
te benoemen waarvan men het
doel steeds in drie woorden kan
samenvatten: „Geef ons dollars". Zij
zijn er ook aan gewend geraakt, dat
als er op het gebied der Europese
integratie werkelijk iets dreigt te
gebeuren, nationale sentimenten op
het laatste moment een spaak in het
wiel steken.
Doch daar kwamen dan nu zonder
ophef drie mannen van de K.S G
vertellen niet alleen, dat hier een
supra-nationaal organisme was tot
stand gekomen, maar zij kwamen niet
eens om geld vragen !Dat was een
verrassing voor die Amerikan -n,
waarop zij niet gerekend hadden. Die
merkwaardige drie mannen uit het
Oosten moesten aan minister Foster
Dulles en zelfs aan pres'dent Eisen-
hower getoond worden 1
Maar voor de negen Europesr lan
den, die wél lid zijn van de Kaad
van Europa, doch niet van de K.S.G
welke laatste, ..aar men weet,
bestaat it de H ,c''i%-'nnrf in
'and, Italië en Frankrijk zit er
aan deze ontwikkeld toch een
bedenkelijke kant. Wat zal hu
houding moeten zijn indien zteb uit
deze K.S.G. het „klein Europa" gaat
ontwikkelen, waarvan zij geen lid zijn
er waarvan Engeland zelfs heeft ver
klaard, onder geen omstandigheden
lid te willen worden?
Zou de naijver van de Negen wel
licht toch nog bet eerste stukje wer
kelijke Er ropese eenh in gevaar
kunnen brengen dat nu dooi t-rrdoen
van de Zes tot stand is gekomen?
tor, welke ten behoeve van het Noors-
Nederlandse atoomonderzoek zal wor
den gebouwd, binnen onze grenzen
komt.
Het moet mogelijk zijn, aldus drs
Boogaardt, binnen een vijftal jaren
kernenergie te verkopen tegen een
economisch verantwoorde prijs. In de
Verenigde Staten is men in dit opzicht
al zeker van zijn zaak. De Engelsen,
die misschien nog iets verder zijn dan
Amerika, denken zelfs al aan prijzen.
Voor vier a vijf cent zou men 1 Kilo
wattuur kunnen leveren. In een moder
ne Nederlandse centrale kost de
stroom 5,6 cent per KWH.
DJOEWEL een electrische centrale,
welke met atoomenergie wordt aan
gedreven, enorme investeringen vergt,
is het toch wel duidelijk, dat deze
kosten reeds na enkele jaren niet meer
meespreken.
De economische ontwikeling is ech
ter in sterke mate afhankelijk van het
al dan niet monopolistische karakter
van de opzet ervan. In Amerika en
Engeland ligt het onderzoek in staats-
handen. Maar met dat onderzoek is het
tenslotte toch niet zo vlot gegaan als
men zou mogen veronderstellen. De
heer Bogaardt is dan ook van mening,
dat het onderzoek in handen moet zijn
van het particulier intiatief. In elk ge
val begint de industriële toepassing
van de kernenergie thans tot realiteit
te naderen. In Nederlandse industriële
kringen zal men daarmee terdege re
kening moeten houden. Nederland zal
over tien jaar voldoende behoorlijk
onderlegde krachten moeten bezitten.
Een haven als Rotterdam moet zich er
nu reeds rekenschap van geven, dat er
in 1965 ongetwijfeld schepen zullen
zijn, die met kernenergie worden
voortbewogen.
Zo gaat langzaam maar zeker een
nieuwe wetenschap haar weg van
vloek, tot zegen der mensheid. Moge
niets haar vreedzame ontwikkeling ia
de weg staan.
KROONPRINS Akihito van
Japan, die een reis door Europa
maakt, bracht ook een bezoek
aan het Vaticaan, waar hij door
X.H. de Paus werd ontvangen.
Links de prins, rechts de Japan
se gezant bij het Vaticaan.