Strijd over het kleurlingen laait stemrecht van weer op Binnen vijf jaar atoomenergie voor Nederlandse industrie Drie wijze mannen kwamen uit het Oosten naar de VS Verdeelde oppositie heeft aan kracht ingeboet Oud conflict in een nieuw gewaad mm Een duresigaret voor drie kwartjes Mr. P. J. ENGELS dagvaardde „De Telegraaf VELSER AFFAIRE IN 'T GEDING „Snelle" kernreactor voor gebruik op schepen RAAD van Europa dreigt op tweede plaats te komen Is ENGELAND de V.S. al voor? Regeerkracht wekt bewondering Nieuwe plannen van dr. Malan Mflan: Bla^kon h«dden in Afrika gunstige invloed Een weg van vloek tot zegen Nederlander directeur van Weerschepenorganisatie K.S.G.-,,Hulpmotor" voor Europa's eenheid (IV) Onder de indruk Naijver? DE, besprekingen met Eisenhnwer en Foster Dulles zijn van groot be lang geweest, zo werd ons door één der deelnemers aan de reis verze kerd. De Assemblée van de Raad van Europa heeft er, in haar gemeen schappelijke v.igadering met hel K.S G.-parlement, met voldoening van gewaagd en er zelfs een stuk resolutie aan gewijd De gemeenschappelijke Assemblee kon trouwens al niet min der doen. VRIJDAG 10 JULI 1053 Van onze correspondent in Kaapstad DL EERSTL ZITTING VAN HET NIEUWE PARI LMKNT d, v.„ 1, Malan gelukken dan zij ooit hadden, is nlecliliir geopend. In aijn rede van die troon", die alle kenmerk™.',,"'.!'?!^, lan, aa.ennel.ap d,..„, retde dr J.„,e„ ,|.t de ,egeri„B c„ Md, da. de kroning van kontnpn Eli,,bet], II een ,ijd„„l „ede en wel.' vaart .00, H.rer Ma,e.ie.l, volkeren ,.l i„|„ide„. Neentl nten daarbij ,n aanmerking dat Malan tijdens zijn verblijf in Londen voor de BBC- microfoon verklaarde, dat de banden tussen de kroon en Zuid-Afrika thans hechter zijn dan ooit, dan is daarmede wel voldoende bewezen, da de republikeinse gevoelens hier nog bij lange na niet zó sterk zijn, dat ze leiden zullen tot een afscheiding uit het Gemenebest. TWEE BELANGRIJKE wetsontwer pen worden in de „rede van die troon" aangekondigd: Eén. dat we derom een poging behelst om de kleurlingen (de mensen van gemengd ras) od een aparte kiezerslijst te bren gen en daardoor dus te verwijderen van de „blanke" kiezerslijst en een ander, dat strenge doorvoering van het apartheidsbeginsel beoogt op spoorwe gen. postkantoren, ziekenhuizen, stads- zalen. bioscopen eh sportterreinen. Deze beide wetsontwerpen zullen het onderwerp van nieuwe, heftige politie ke strijd worden. Want zij zijn beide gericht tegen uitspraken van het hoog ste Gerechtshof en ziin dus in feite riets anders dan nieuwe elementen in de striid tussen de nationalistische meerderheid van het parlement en de gerechtshoven van Zuid-Afrika. Een super-rechtbank DE WET op de aparte kiezerslijst voor kleurlingen heeft vorig jaar een constitutionele crisis van de eerste grootte veroorzaakt. Het Hooggerechts hof te Bloemfontein verklaarde deze wet in striid met de Grondwet. Teneinde de beslissing van het Hoog gerechtshof Vingedaan te maken, kwam vorig jaar de minister van Binnen landse Zaken, dr T E. Dönges. met het wel zéér aparte wetsvoorstel tot stich ting van een ..Hoog Hof van het Par lement": een soort allerhoogste super rechtbank. waarin alle parlementsleden zitting zouden hebben. De oppositie bovcotte dit nogal revolutionaire plan. zodat het college van allerhoogste rechters uitsluitend bestond uit de parlementaire fractie van de Nationale Partij. In het parlement werd gespro ken van een ..opera comiaue" en de geestelijke vader van het Simr-Hnf werd in die daeen door de parlemen taire rmnositie begroet met de kreet: „Heil Dönges!" Het al te ingenieuze plan spatte als een zeenbel uiteen, omdat het échte Hooogereehtshof te Rioomtentein het Parlementaire Hoge Hof eenvoudig on wettig verklaarde Toen was men weer even ver als tevoren! Verdeelde oppositie Dr Malan, die versterkt uit de stembusstrijd kwam, ziet zich thans geplaatst tegenover een ernstig ver deelde oppositie. De eertijds mach tige Verenigde Patij van wijlen ge neraal Jan Smuts is innerlijk on zeker; van haar hebben zich vrij aanzienlijke groepen afgescheiden, die de Natalse Federale Partij en de Liberale Partij hebben gesticht. De Federale Partij wil niets minder dan losmaking van de (Engels- georiënteerde provincie Natal uit het Unie-verband, al blijft zij be reid tot samenwerking in federa tieve zin. De Liberale Port ij wil opheffing van de kleur scheiding en stemrecht voor de naturellen met enige ontwikkeling. En in het grote blok van de Verenigde Partij heerst tweedracht over allerlei vraagstukken. Sommige leden van haar rechtervleugel zijn geneigd, steun te verlenen aan de apart heidspolitiek van Malan, maar de liberale leden verzetten zich daar tegen met hand en tand. Onder tussen poogt de leider, mr Strauss. ven politiek ,.van het midden- paadjete propageren. Handig als altijd probeert de oude Politicus Malan van deze tweedracht jn r.nn^etijp fp het uitvoeren van zijn plannen. Hij horf» rfittma! niol zile HwlinM ee. 20cht tot de één of andere opzienba rende onlossing. ont)ee"d aan het juri disch vernuft van dr Dönges. maar hu Dr MALAN stelt zich volkomen achter de Grond wet. aie een meerderheid van twee derde der stemmen eist. Ziin positie is daardoor legaal en dus veel sterker geworden. De premier nodigt de rech tervleugel van de Verenigde Partij uit, hem op 13 Juli, in een gecombineerde zitting van de Volksraad en Senaat, aan de gevraagde meerderheid van tweederde der stemmen te heioen voor het wijzigen van de Grondwet oo het stuk van de kleurlingkiezers. Daartegenover biedt hii aan, de Grondwetsbepalingen ten aanzien van de gelijkwaardigheid der beide officiële talen (Afrikaans en Engels), voor alle tijden zó bindend te maken als ze nog nooit geweest ziin. Alle wetgeving zal worden onttrokken aan het dusgenaam de toetsingsrecht der Gerechtshoven, maar over de taalrechten zullen de hoven altoos zeggenschap blijven hou den. Wet! en moraal DE BEDOELING van deze plitieke manoeuvre is duidelijk: Malan wil de Engelssprekenden gerust stellen ten aanzien van hun taalrechten, maar hii wil daartegenover de steun van althans een deel der oppositie hebben voor het perfectionneren van ziin apartheids wetgeving. Het is niet waarschijnlijk, dat deze plannen zullen slagen. De Engels talige pers, die erkent dat dr Malans voorstellen legaal zijn, wijst ze desniet temin af op morele gronden. De rech ten der kleurlingkiezers ziin nu een maal. zo zegt zij, bii het stichten van de Unie in de Grondwet verankerd en het zou een daad van politieke immo raliteit ziin, deze rechten thans te ver vreemden. Wat Malans aanbod inzake de taalrechten betieft: dat is geen aan bod, want die taalrechten liggen ook thans voldoende vast in de Grondwet. En wat misschien nog haar sterkste argument is: als de Gerechtshoven niet langer hot recht hebben de wetgeving van het Parlement te toeisen. dan zal het voor de Nationalisten allicht heel gemakkelijk worden om. op ieder daarvoor door hem geschikt geacht mom°nt. de republiek uit te roepen! Zolantr dr Malan leeft zal dit ver moedelijk wel niet gebeuren, maar zijn vermoedelijke opvolger, de Transvaalse minister Hans Strijdom, maakt er geen geheim van dat hji de repuhliek liever vandaag dan morgen zou uitroencn. En voor niets zijn de Engelssprekenden banger dan voor een Afrikaner-repu bliek! Een volgepakte Senaat? DE PARTIJEN staan dus weer even scherp tegenover elkaar als vorig jaar. En het zal dr Malan weinig baten, dat hfi in de toelichting tot ziin „redelijke en eerlijke voorsteilen" zegt, dat zii het land de bitterheid van een lange en onverkwikkelijke strijd zullen besparen en de weg kunnen banen tot groter rust en voorspoed. De oppositie verkiest de striid en dus de onrust en dus een verder schokken van het vertrouwen bij de buitenlandse belegger boven een oplossing, die zii wel wettig, maar niet moreel blijft achten. Wat de regering doen zal als haar nlannen niet worden aanvaard, staat nog geenszins vast. Het meest waar schijnlijk is. dat zij de Senaat zal aan vullen met een groot aantal nieuwe leden, teneinde op deze (overigens nogal onelegante) wijze haar stemmen- tal 7.ózcer te vergroten, dat zij een meerderheid van tweederde kan beha len. Ook dót zou legaal ziin. Maar of de oppositie het democratisch zal achten in de gangbare zin van het woord, dat is weer een andere kwestie. Op een lunch, aangeboden aan de Australische eerste minister, Menzies, die op het ogenblik een bezoek aan Zuid-Afrika brengt, heeft zijn Zuid- afrikaanse collega, dr Malan. uiting gegeven aan de hoop van zijn rege ring, dat de blanken in hun Afrikaan se bezittingen blijven. Er was, zo zei- de Malan, onlangs gesproken over het verlaten van de Afrikaanse bezittin gen door de Europese landen. Deze landen (België. Frankrijk, Groot-Brit- tannië en Portugal), hadden in Afri ka een beschavende invloed uitgeoe fend en Malan zeide te wense.., dat zij hun taak volbrengen. (Advertentie» ing. Med.) Gisteren zjjn in de presidentskamer der Amsterdamse Arrondissements rechtbank de pleidooien gewisseld in het korte geding van mr P. .1. Engels, plaatsvervangend kantonrechter te Haarlem, tegen de N.V. Mij „Salatiga", uitgeefster van het dagblad „De Tele graaf". Eerstgenoemde had dit geding aanhangig gemaakt om de «resident, mr B. de Gaay Fortman, publicaties in De Telegraaf over de Velscr affaire te doen verbieden die van beledigende strekking zijn of waarin de nadruk wordt gewekt dat mr Engels zich aan ernstige misdrijven zou hebben schul dig gemaakt. Mr Th. A. J. M. van Dal, pleitende voor „De Telegraaf", stelde de princi piële inzet, die die van de vrijheid der openbare meningsuiting, op de voor grond. Voorts bestreed hii dat in twee 4er gewraakte ..Telegraaf'-artikelen (die van 29 en 30 Juni jl.) iets beledi gends zou zijn voorgekomen: geen naamsaanduiding en slechts enige vage sarcasmen over een samenloop van omstandigheden die voor eiser zeker niet onfortuinlijk was geweest. Feiten uit een rapport Mr Van Dal citeerde hierop enige fragmenten uit een rapport van wat hij noemde een hoogstaande en integere commissie, die een officieel en uitvoe rig onderzoek in de Velser-affaire had ingesteld en tot opzienbarende bevin dingen was gekomen. Een groot aantal feiten, waarin eiser een belangrijke rol had gespeeld, wor den daarin behandeld, zoals aanhouding van studenten in de bezettingstijd, de aanhouding van een joods meisje en een politieagent, bii wie dit meisje was ondergedoken, eigenmachtige beschik king over bii een strafonderzoek in be slag genomen gelden en een cassette met tafelzilver, aannemen voor de ille galiteit van f 330.000 van een collabo rateur, gepaard aan het aannemen van een weelderige levenswijze, hetgeen de commissie te denken gaf, verschillen de opdrachten tot het doodschieten van personen, die gevaarlijk heetten te zijn voor de illegaliteit in 1944, tenge volge waarvan verscheidene waren ge dood of gewond, kopen van een auto tegen zeer lage prijs na de bevrijding, om deze vervolgens te verhuren aan de P.O.D., waarvan hij hoofd was. Een gedeelte dezer feiten had eiser voor de commissie erkend, van andera had hij een lezing gegeven, die da commissie allerminst bevredigde. Het ordeel der commissie luidde, dat een aantal handelingen zeer afkeu renswaardig was en een vreemde in druk maakte. Tot een strafvervolging had de commissie echter niet geadvi seerd. Overtuigd van de waarheid der ge stelde feiten, aldus pleiter, beroept en- daagde zich er op te hebben gehandeld in het algemeen belang. In zijn repliek verklaarde mr Pot voor eiser, dat deze een protestactie in 1951 had uitgesteld omdat hem was aangeraden op een volledig onderzoek in de Velser affaire te wachten. Afge zien daarvan was pleiter van mening, dat het geen zin had kwesties op te rakelen die door een deskundige com missie niet strafwaardig waren bevon. den. Pleiter achtte toespelingen op duistere machten, op het zoekraken van stukken, op veine, een ondermij ning van de positie van zijn cliënt als advocaat. Wat de persvrijheid betreft, eiser had zich alleen gekeerd tegen wat hij achtte onware en beledigende publicaties. De president zal de 15de Juli te 9.15 uur uitspraak doen. De heer A. P. Dekker, chef van de Nederlandse Weerschepencommissie, te vens waarnemend directeur-generaal van de Rijksluchtvaartdienst, is direc teur geworden van de Noordatlantische Weerscheper.organisatie- In deze "tpc- "e is hij gekozen door de I.C.A.U. in ternational Civil Aviation Organisation). die op het ogenblik in Brighton Enge land, vergadert. Van de Noordatlantische Weersche Peno'-gan'satie ziin veertien landen lid. die in 1949 hebben besloten samen te Werken bii het verzamelen en ver strekken van meteorologische gege vens ten dienste van de luchtvaart Ook de scheepvaart maakt thans van de dien sten van deze organisatie gebruik. Van onze speciale correspondent) ER ZIJN TIJDENS HET TWEEDE DEEL van de vijfde zitting van de Raad van Europa een mondjevol woorden, dat zal men moeten toegeven vele offieiële woorden gesproken. Al deze woorden zijn voertuigen van gedachten, die de sprekers willen overdragen op de rege ringen van zes, liever nog van 15, Europese volken. Het is niet altijd even gemakkelijk, te ontdekken welke woorden nu wel de voertuigen zijn van welke gedachten. Vooral, waar er slechts aanbevelingen zij het in vier soorten worden opgesteld aan het Comité van Ministers, dat op zijn heurt weer te maken heeft met souvereine regeringen. En dat soms helemaal niet antwoordt. Maar tussen deze warwinkel van woorden is nu plotseling de Kolen- en Staalgemeenschap komen vallen als de eerste politieke realiteit van een verenigd Europa. Zulk een klap heeft die KSG veroorzaakt, dat men hier èn in Straatsburg er sprake loos van zou zijn, indien dit phenomeen in een gezelschap van politici en diplomaten mogelijk ware. WAT Straatsburg betreft: de Kolen- en Ütaal Gemeenschap gaat met zulk een élan zijn weg, dat zij de Kaad van Eurnna in belangrijkheid dreigt te overschaduwen. Velen z,l" van menine dat zij op het ogcnh'ik al belangrijker is dan de Assemblée en het Comité van Ministers tezamen. Men moet er' ennen, dat. de Hoge Autoriteit der K S.G., onde- voor- /ittei ichap van de supra-nationale Fransman J-*n Monet, zich zelf me Teen met een g.oter gezag heeft wefen lalen bekleden dan enige zelf wc Un-i( maai «ta"d 'e Europese regering bezit, maat ook naar buiten optreedt met een regeerkracht, en een voortvarendheid op menige reger g jaloers zou m<Men ZkTn natuurlijk tegenwerpen Hat de Hoge Autoriteit nog eerst zó kort te maken heeft met haar eigen oarleme t. dat zij van die z<jde nog geen ernstige moeilij' heden heeft kunnen ondervinden. Inderdaad von den wij het S G.-parlement nog al tam. Maar men bedenke daarbij, dat het staatsiseht in vele landen geen geschréven recht, is, maar gewoonte recht, door de eeuwen heen gegroeid Hoge Autoriteit aan de ene zijde, K.S.G.-parlement aan de andere kant moeten hun juiste bedding nog uit.slii pen Beide partijen moeten nog leren, hoe zij met elkaar moeten omspringen VY/AS men dus in Stra tshurg ondet de i idruk van dit eerste brok verenigd ropa, in Washington is K.S G. minder weinig dan een pen baring geweest. 'let zou4 wel eens kunnen zijn. dat de Verenigde Staten in de nabije toe komst de K.S.G gaan erkennen als hét orgr 'sme dat representatief is voor Europa. Het enige lichaam, waar mee aken valt te doen. Dat zou dan het resultaat zijn van de reis naar Amerika, die de drie leden der Hoge Autoriteit Mnnnet Spierenburg en Etzel enkele Van een speciale verslaggever TE OORDELEN NAAR DE GESPREKKEN van „the man in the street", hebben de geleerden alle vraagstukken met betrekking tot de opwekking van atoomenergie voor industriële doeleinden onder de knie gekregen, en is het nog slechts een kwestie van maanden, of het uranium is een even alledaagse brandstof geworden als ruwe olie. Het gemak waarmee men over atoom-energie en zijn praktische toepassing spreekt, duidt er zelfs op, dat wij nu reeds met beide benen in het atoom tijdperk staan. Wij hadden gisteren een gesprek met drs M. Boogaardt, 'een Nederlands deskundige op het gebied der kernphysica, dat ons leer de, dat atoomenergie voor industrie en scheepvaarT 'weliswaar nog in onze géneratie een feit zal zijn, riiaar dat de geleerden nog voor een reeks problemen staan, welker oplossing nog vele jaren zal vergen. Niet temin voelden we ons tijdens dit gesprek als een bewoner van een andere wereld, met zo'n eenvoud en gemak werd er gesproken over natuurkrachten van ongekende omvang, en in termen die een magische klank hebben. Nóg wel HE BELANGRIJKSTE overwinning welke de laatste maanden werd ge boekt, is de constructie van een kern reactor, welke zonder het uiterst kost bare „zware water" werkt. In Ameri ka is deze reactor, waarvoor als koel- middel een vloeibaar metaal wordt ge bruikt, reeds in bedrijf. Het belang rijkste hierbij is, dat het gewicht van deze reactor in geen verhouding meer staat tot de kernreactoren welke met zwaar water worden gekoeld. Deze „breeding reactor", of „snelle reactor" is wat zijn gewicht betreft de aange wezen installatie voor een atoomschip Voor de industrie speelt het gewicht van een reactor, waarin de kern-ener gie wordt vrijgemaakt, een veel gerin gere rol. Over drie of vier jaar, zou Nederland zo meende drs Boogaardt de beschikking kunnen hebben over een reactor met een capaciteit van en kele honderdduizenden KW, voor indu striële doeleinden. De eerste stap daar toe moet zijn, dat de 30.000 KW-reae- weken geleden hebben gemaakt. De Amerikanen zijn zo langzamerhand gewend geraakt aan deze „kruis tochten uit Europa" om ze met een parafrase op Eisenhower's boek te benoemen waarvan men het doel steeds in drie woorden kan samenvatten: „Geef ons dollars". Zij zijn er ook aan gewend geraakt, dat als er op het gebied der Europese integratie werkelijk iets dreigt te gebeuren, nationale sentimenten op het laatste moment een spaak in het wiel steken. Doch daar kwamen dan nu zonder ophef drie mannen van de K.S G vertellen niet alleen, dat hier een supra-nationaal organisme was tot stand gekomen, maar zij kwamen niet eens om geld vragen !Dat was een verrassing voor die Amerikan -n, waarop zij niet gerekend hadden. Die merkwaardige drie mannen uit het Oosten moesten aan minister Foster Dulles en zelfs aan pres'dent Eisen- hower getoond worden 1 Maar voor de negen Europesr lan den, die wél lid zijn van de Kaad van Europa, doch niet van de K.S.G welke laatste, ..aar men weet, bestaat it de H ,c''i%-'nnrf in 'and, Italië en Frankrijk zit er aan deze ontwikkeld toch een bedenkelijke kant. Wat zal hu houding moeten zijn indien zteb uit deze K.S.G. het „klein Europa" gaat ontwikkelen, waarvan zij geen lid zijn er waarvan Engeland zelfs heeft ver klaard, onder geen omstandigheden lid te willen worden? Zou de naijver van de Negen wel licht toch nog bet eerste stukje wer kelijke Er ropese eenh in gevaar kunnen brengen dat nu dooi t-rrdoen van de Zes tot stand is gekomen? tor, welke ten behoeve van het Noors- Nederlandse atoomonderzoek zal wor den gebouwd, binnen onze grenzen komt. Het moet mogelijk zijn, aldus drs Boogaardt, binnen een vijftal jaren kernenergie te verkopen tegen een economisch verantwoorde prijs. In de Verenigde Staten is men in dit opzicht al zeker van zijn zaak. De Engelsen, die misschien nog iets verder zijn dan Amerika, denken zelfs al aan prijzen. Voor vier a vijf cent zou men 1 Kilo wattuur kunnen leveren. In een moder ne Nederlandse centrale kost de stroom 5,6 cent per KWH. DJOEWEL een electrische centrale, welke met atoomenergie wordt aan gedreven, enorme investeringen vergt, is het toch wel duidelijk, dat deze kosten reeds na enkele jaren niet meer meespreken. De economische ontwikeling is ech ter in sterke mate afhankelijk van het al dan niet monopolistische karakter van de opzet ervan. In Amerika en Engeland ligt het onderzoek in staats- handen. Maar met dat onderzoek is het tenslotte toch niet zo vlot gegaan als men zou mogen veronderstellen. De heer Bogaardt is dan ook van mening, dat het onderzoek in handen moet zijn van het particulier intiatief. In elk ge val begint de industriële toepassing van de kernenergie thans tot realiteit te naderen. In Nederlandse industriële kringen zal men daarmee terdege re kening moeten houden. Nederland zal over tien jaar voldoende behoorlijk onderlegde krachten moeten bezitten. Een haven als Rotterdam moet zich er nu reeds rekenschap van geven, dat er in 1965 ongetwijfeld schepen zullen zijn, die met kernenergie worden voortbewogen. Zo gaat langzaam maar zeker een nieuwe wetenschap haar weg van vloek, tot zegen der mensheid. Moge niets haar vreedzame ontwikkeling ia de weg staan. KROONPRINS Akihito van Japan, die een reis door Europa maakt, bracht ook een bezoek aan het Vaticaan, waar hij door X.H. de Paus werd ontvangen. Links de prins, rechts de Japan se gezant bij het Vaticaan.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1953 | | pagina 11