NAALDEN WERKEN WONDEREN Denk aan een kort jasje! SASKIA Zomergroenten op tafel Vakmanschap - toewijding - geduld Het geslaagde werkstuk door Borduurkunst in eeuwen vijf Niet alle hebben zelfde voedingswaarde BOEKEN BULLETIN Boeken van de zee ZATERDAG 18 JULI 1958 HET IS ALTIJD EEN GENOEGEN een van de fraaie patriciërs huizen aan de oude Amsterdamse grachten binnen te treden en bewust de sfeer te ondergaan, welke in een dergelijk huis heerst. Vele eeuwen hebben hun stempel op het marmer van stoepen en gangen gedrukt, dat soms door de vele passage een weinig uitgesleten is, en het hout werk van warmkleurige lambrizeringen spreekt van de grote liefde en zorg, waarmee zo n huis gebouwd en onderhouden werd. Hoeveel te meer ondergaan wij deze sfeer, wanneer wij het prachtige 17de eeuwse patriciërshuis aan de Herengracht betreden, waarin thans een der Gemeentemusea, het museum Willet Holthuysen gevestigd is. Reeds voor het binnengaan is het ons nog eens duidelijk geworden, dat het niet voor niets was, dat deze gracht vroeger de bijnaam „de deftige gracht had, in tegenstelling tot de Prinsengracht, die „de werkende" genoemd werd en ook nu nog op sommige gedeelten druk als laad- en losplaats en niet te vergeten vaarwater, gebruikt wordt. De sfeer in dit huis past wonderwel bij het hier thans tentoongestelde borduurwerk uit vele delen der wereld en uit vele tijden; de romantiek, die wij in zo vele van de geborduurde voorstellingen aantreffen, voelen wij om ons heen wanneer wij door de ruime, hoge kamers dwalen of de mooie trap bestijgen. Evenals met de tentoonstelling „Kant en Kunst van twee jaar geleden valt nu ook weer bij deze, „Naalden werken wonderen op, dat deze omgeving toch wel zeer geschikt is voor het tentoonstellen van dergelijke uit vroeger tijden overgeleverde cultuuruitingen, geschikter naar het ons voorkomt dan een museum van moderner allure zou zijn. Amsterdam kan zich dan ook gelukkig prijzen met het bezit van verschillende Stedelijke Musea, waardoor het mogelijk wordt de tentoonstellingen zo te verdelen, dat zij het beste tot hun recht komen. DE TENTOONSTELLING „Naalden werken wonderen" is gewijd aan de kunst van het borduren, het met naald en draad versieren van weef sels. Misschien wel de meest verbrei de, misschien ook wel de oudste van vorm van kunstnijverheid. Men vindt er voorbeelden van bij de Chinezen en Indianen, bij de oude bewoners van Mexico en bij de Babyloniërs, bij de Indiërs en bij bewoners van het Westen. Helaas is het materiaal te vergankelijk om ons de ouderdom van deze kunst te bewijzen, doch af beeldingen op steviger ondergrond, b.v. vazen en wandschilderingen, en niet te vergeten, de beschrijvingen, verkondigen ons veel over de bor duurkunst van vroegere bewoners der aarde. Het is dan ook niet te ver wonderen, dat een particuliere ver zameling, als die waaruit deze ten toonstelling is opgebouwd, voor het grootste deel bestaat uit stukken uit de laatste vijf eeuwen, toch al een respectabele leeftijd voor borduur werk! Enkele uitzonderingen zijn een zeldzaam stuk brocaat uit Sienna (Ita lië), uit de veertiende eeuw en een fragment van tapisserie in gobelin techniek uit Mexico, dat omstreeks de tiende eeuw gemaakt moet zijn. De stukken lijn naar chronologische volgorde in de verschillende xalen inge deeld, waardoor een vergelijking mogelijk is tussen de motieven, die in dezelfde tijd in verschillende landen in zwang waren. IVij zien dan na het verval in het midden van de Hde eeuw een opkomst van het borduurwerk in Engeland tijdens de re gering van Elizabeth 1, die zelf bij haar dood meer dan J000 japonnen, meest ge borduurd achterliet. Tot deze opleving hebben ook de invoer van zijde uit de Levant en de fabricage van stalen naalden bijgedragen. Toen in de 17de eeuw de kleding so berder werd en het borduurwerk daarop minder overdadig, kwam het petit point borduurwerk weer meer naar voren, toegepast op tassen, kus senovertrekken, doosjes en panelen, waarvoor dikwijls Bijbelse voorstel lingen gebruikt werden. De voorkeur voor het Oude Testament boven het Nieuwe vinden wij overal, waar de Kerkhervorming bestendigd werd- Een andere techniek uit het begin van de 17de eeuw is het z.g. „stumpwonk", waarbij door opvullingen relief werd aangebracht, speciaal ook weer op panelen, banden van Bijbels en doos jes. Handigheid en geduld prevaleer den hier boven goede smaak en de dikwijls vrij onbeholpen uitbeeldingen worden in onze ogen nog vreemder door de kaalhoofdige personages, met gezichten van een lapje satijn. Het menselijk haar, dat oorspronkelijk als hoofdbedekking was aangebracht, is in de loop der tilden afgevallen. Na deze periode kwam het in de 18de eeuw in zwang om combinaties van schilder- en borduurwerk te ma ken. Hierbij weiden dan Lichaamsde len, lucht en landschap in waterverf uitgevoerd en het overige der voor stelling, dus kleding, haar, vachten van dieren en boombladeren, werden geborduurd. Frankrijk maakte In die tijd fraai borduurwerk, met toepassing van kra len. Behalve de reeds genoemde ziet men in deze zalen o.a.voorbeelden van versiering van kerkelijke en wereld lijke kleding, waarvoor borduurwerk in de loop der eeuwen steeds een ge wild middel was, en kleine siervaas- jes, geborduurde zijde, aan de achter kant versterkt met perkament; zak doeken met prachtige geborduurde brede rand, zoals een jongeman aan zijn verloofde ten geschenke behoorde te geven (kosten ca. 1000.— per stuk in de 19de eeuw); tafelgoed en huishoudlinnen, portefeuilles, tasjes en beurzen; ook ingewikkeld geborduur de kinderkleding, waar de moeder maandenlang iedere dag aan gewerkt moet hebben; pantoffeltjes; zelfs een bidmatje uit Perzië; uit de Philippij- nen borduurwerk op ananasvezel; een mantel van Chinese mandarijn, op poppenformaat; en vooral ook de al leraardigste merklappen, zoals kleine meisjes die in de 17de. 18de en 19de eeuw maakten. Wat daar al niet op gezwoegd moet zijn door die 8- of 11- jarigen, zoals ze trots zelf er op gebor duurd hebben, meestal onder de vro me spreuk, waaruit te lezen valt waarmee hun gedachten zich tijdens dit werk hebben beziggehouden. EVENALS DE IN HET BEGIN van dit artikel reeds gememoreerde ten toonstelling „Kant en Kunst" is ook de hierboven aangeduide geheel op gebouwd uit de verzameling van het Engelse echtpaar Jacoby-Iklé. Hoe uitgebreid de verzameling ook is, het persoonlijk cachet is onmiskenbaar, waarbij nog komt, dat men er bij de keuze van de stukken voor deze ten toonstelling niet naar gestreefd heeft de ontzaglijke opgaaf te vervullen om een historisch verantwoord overzicht te geven van de ontwikkeling der borduurkunst over de gehele wereld in de loop der tijden. Voor een der gelijke expositie, die ongetwijfeld ook niet uit één verzameling bijeen te brengen zou zijn, zou men immers een veel grotere ruimte dan hier be schikbaar behoeven! Maar al geeft deze tentoonstelling dan geen historisch overzicht, z(j laat duidelijk zien, wat borduurders (man nen zowel als vrouwen) in verschil lende tijden en landen hebben ge presteerd. De stijl van de tijd heeft men met grote toewijding en meest al ook vakbekwaamheid in kleine steekjes vastgelegd en wanneer men de hieruit ontstane werken bii elkaar ziet, dan wordt het duidelijk, dat ook deze kunst van de naald wel degelijk een uiting van cultuur is. Jammer genoeg is In onze eeuw het borduren als volkskunst bijna geheel teloor gegaan. Er wordt nog wel gè- borduurd, doch ook hier is de nivelle rende invloed van de massaproductie onmiskenbaar. Patronen, zowel een voudige als meer ingewikkelde, koopt men kant en klaar om deze door mid del van een strijkbout op de te ver sieren stof aan te brengen, of dikwijls is dit ook al in de fabriek gedaan, en koopt men de stof met opgedrukt pa troon. Ook de borduurmotieven, die als voorbeeld in tijdschriften worden gegeven kunnen in dit opzicht niet helpen. Ongeacht wat zij al dan niet aan aesthetische kwaliteiten bezitten, zij laten geen ruimte voor de eigen fantasie en juist daarin kan de artis tieke waarde van een handwerk lig gen en de persoonlijkheid van de maakster zich laten gelden. De enige maanden geleden te Purmerend ge houden handwerktentoonstelling kan een duidelijke waarschuwing zijn. Ge lukkig worden er door verschillende personen en verenigingen, o.a. door de stichting „Goed Handwerk", po gingen gedaan deze kunst tot nieuw leven te wekken, en het is te hopen, dat velen gelegenheid en vooral tijd zullen vinden hun creatief vermogen in voor onze tijd geëigende vormen te uiten. Een bezoek aan de tot 15 October (tijdens het Holland Festival ook Vrijdags en Zaterdagsavonds van 8-11 uur) geopende tentoonstelling in het Museum Willet Holthuysen zal zeker inspirerend kunnen werken! GEEF U NU OP: HUIDE KOPERSTRAAT 20-AMSTERDAM ER WAS ONLANGS een aardige jonge huisvrouw, die, boordevol ge dachten en overwegingen, het zwijgen niet langer harden kon. Dus greep zij naar de pen en schreef een lange brief aan Saskia. Dat heeft diezelfde Saskia, als Im mer, veel deugd gedaan, en zij heeft het epistel, van aantekeningen voor zien, zorgzaam weggeborgen om te zijner tijd te beantwoorden. Maar nu wij aan dat antwoord toe zijn en de dichtbekrabbelde velletjes naast mijn blocnote liggen: nu stijgt mij een diepe zucht uit het hart en weet ik met mijn repliek niet goed raad. Want dit is zo'n echte, onversneden vrouwenbrief, zo een die zo goed ge meend en zo slecht uitgevallen is. Zal de briefschrijfster niet al te boos op mij zijn als ik hier een heel zachtzin nig critiekje op haar afvuur? Trou wens: op haar niet alleen, maar op het gros van de brievenschrijvende vrouw-mensen, die veel beter zijn dan zij zelf willen weten. Maar die met haar goede eigenschappen en bedoe lingen zo weinig effect sorteren, om dat zij die geestelijke bagage zo slor dig uitstallen. Ik waag het er op. hier een zacht moedig maar dringend vermaan te la ten horen. Vooral terwille van die schrijvende lezeressen zelf, die elk op haar manier de dingen in deze samen leving zo graag stevig op hun poten zouden willen zetten en het lukt toch maar zo bar slecht. Mag ik u dan met een weinig goede raad, en dat gratis, van dienst zijn? Mijn aardige jonge huisvrouw be gint dan aldus: „Allang had ik ook u eens willen schrijven, maar steeds heb ik de brieven weer verscheurd. Ik heb, geloof ik, geen geduld om mijn gedachten goed uitgedrukt op papier te zetten; daarom lees ik deze beslist niet weer over, en mocht hij vol on- (Advertentie, In*. Med.> volkomenheden zitten, vergeeft u het mij maar. Om met dat laatste te beginnen: nee, dat doet Saskia met heel haar veel te goede hart in dit geval nu eens niet. Want even verder vertelt deze jongedame dat zij erg van serieuze muziek houdt, vooral van Bach. Als dat zo is, mag zij nooit en te nimmer laboreren aan gebrek aan geduld, be heersing en orde. Want zo .iemand, dan is de grote Johann Sebastian wel da .verpersoon lijkte beheerser van de materie, de ijzeren zelfbedwinger, de schepper van een sublieme orde. Zijn muziek, voor wie de moeite neemt die aandachtig te bestuderen, gehoorzaamt in haar structuur aan welhaast wiskundige formules. En desondanks, of misschien juist daardoor stijgt zij tot zulke ver rukkelijke hoogten en bereikt zulke mateloze diepten. Wie dus naar Bach wil luisteren mag geen ordeloze, verwarde, geeste lijke bagage met zich voeren. Die kan eerst genieten als hij in de eigen ziel orde en rust heeft geschapen. DAT KLINKT verschrikkelijk streng, niet waar? en misschien ook wel een tikje overdreven. Kunnen wij muziek niet zomaar mooi vinden, zo maar met de ogen dicht genieten, ons laten meevoeren op de bruisende, machtige stroom? Nee, dat is niet voldoende. Genieten zonder begrijpen, verrukking zonder inzicht is zinloos. Ev,en zinloos als geestdrift zonder kundigheid. Ik zeg dit alles met zoveel klem, niet om mijn briefschrijfster te ont moedigen, maar omdat ik van haar en haarsgelijken zo'n hoge dunk heb, en wij vrouwen als zij in deze tijd zo hard nodig hebben. Maar haar en thousiasme, haar geestelijk fonds en rijk gedachtenleven zouden zoveel kunnen uitrichten als zij zichzelf de strenge breidel van de zelftucht wil den aanleggen. Zo'n brief als de hare, vol uitste kende opmerkingen en bewijzen van nadenken, zou zoveel meer kracht hebben als die opmerkingen ook over zichtelijk waren ingedeeld en méége- deeld. Nu moet de lezer de weg zoe ken in een struikgewas van gedach- tensprongen, dat de schrijfster onge twijfeld even hard vermoeid heeft. Want als een laatste ademtocht hijgt eindelijk de eigenlijke kern van het betoog in een vrijwel onleesbaar post scriptum achteraan. Daarom, wat ik u bidden mag, en dat in uw eigen belang, waarde leze res die zich tot schrijven zet: neem u toch voor van uw brief een even verzorgd werkstuk te maken als van een pudding of een zomerjurk. Begin met allereerst rijpelijk te overdenken wat u schrijven wilt, en in welke- volgorde. Het is heus hele maal niet gek als u eerst op een klad je een paar notities maakt, en dat zelfde kladje vervolgens een dag laat liggen, eer u aan de eigenlijke brief begint. „O, maar dat Is mij teveel werk, dan kom ik er helemaal niet toe!" Och kom: begint u bij die pudding ook maar op goed geluk wat melk en maizena in een kom te klutsen, of heeft u hoeveelheden en volgorde van handelingen goed in het hoofd? Zeg niet: Wat een drukte voor een brief! Want een brief is een visite kaartje, een staaltje van uw geeste- U'ke zelf. En u wilt toch vooral zo goed mogelijk voor de dag komen? Of gaat u bij voorkeur op bezoek in een verstelde jurk met een nat schort voor? NIET ALLEEN de sportieve kleding wordt op reis meegeno men. Want logeert men niet in een linnen huisje, dan dient er aan ge dacht te worden, dat een „uit- gaansjaponnetje" van de partij moet zijn, al naar de plaats, waar men zijn vacantie doorbrengt. Vlot zijn altijd weer de korte jas jes, toppers of shorties genaamd, wel ke gauw kunnen worden aangescho ten als de avonden koeler worden. Een lange mantel is meestal over bodig en zeker niet aan te raden om mee te nemen. Meer ballast dan ge mak. Practisch zijn de jurkjes, welke een bolero en een openknoopbare rok hebben. Men ziet op bijgaande afbeel ding, dat een driekwart pantalon hier onder schuil gaat. Wat de short be treft, is het ideaal, indien men van het strand of anderszins even een boodschap moet doen in het dorp, toch op deze wijze gekleed te kunnen zijn. Gelijk men reeds ontdekt zal heb ben, staan het lijfje en de rok los van elkaar en kan er dus op drie manie ren van de japon met bolero geprofi teerd worden. Handig en een besparing aan sjou wen van overtollige garderobe Wat de „uitgaansjurk" aangaat, hoe vindt U de andere illustratie?? Het is een schattig model, dat heus niet al tijd van organdie behoeft te zijn, zo als de ontwerper deed. Eenvoudig ka toen, maar wel van prima kwaliteit (liefst onkreukbaar) in frisse tint kan net zo goed dienstbaar gemaakt wor den. Het is logisch dat hierbij de finan ciën een hartig woordje meespreken— Een goede raad echter; gaat U naar warme streken, denkt er dan aan wel een kort aangeknipt mouwtje te ne men, daar dit, met het oog op die zelfde warmte, anders onder de arm een korte levensduur geniet... RITA. ALS WE verschillende zomergroen- ten de revue laten passeren, zien we, dat zij niet alle dezelfde voe dingswaarde hebben. Zo zal de ene soort bijv. veel rijker zijn aan vitami nes dan de ander, terwijl die ander juist een goede Iron van ijzer is. Daarom is het zo goed om iedere dag een andere groente op tafel te bren gen. Welnu, dat is gemakkelijk genoeg en ook het klaarmaken op een wijze, dat de groenten ons niet vervelen, zal ons weinig moeite kosten. Bloemkool: Snij de stronk kruis gewijze in. Kook bloemkool als regel in weinig kokend water met zout. Kook bloemkool in zoveel kokend water met zout, dat hij onderstaat, wanneer U weet dat U van het kook nat soep zult maken. Kook bloemkool 20 30 minuten. Dien bloemkool op een der volgende manieren op: 1. Bedek de bloemkool met een saus, gemaakt van het kook nat, verdund met melk, of van uit sluitend melk. 2. Varieer de saus door toevoeging van nootmuskaat, zeer fijngesneden peterselie, gesnipperde ham, geraspte kaas. 3.Beleg de bloem kool met plakjes uitgebakken bacon of ontbijtspek. 4. Schenk gesmolten boter over de bloemkool en zet er kleine gestoofde tomaatjes omheen. 5. Laat de bloemkool afkoelen en bedek hem met mayonnaise (die gevarieerd kan worden op dezelfde wijze als de bloemkoolsaus). Get' bij bloemkool een pittige vlees soort, garnalen of een kaasgerecl t. Het smoren van de g oenten. De bloemkool of de boontjes schoon maken en in stukjes verdelen. In een koekenpan of braadpan boter of mar garine lichtbruin laten worden. De stukjes groente hierin zachtjes licht bruin en gaar bakken in ongeveer 15 minuten zonder toevoeging van wa ter. Tijdens het bakken de pan slui ten. Wanneer de groente gaar is, des gewenst geraspte kaas er over strooien. Zome.bieten. T ,d de bladeren weg, maar laat een klein stukje van de ste len en de wortel zitten, tegen het ver kleuren. Borstel de bieten flink af. Kook de bieten gaar in 30 ét 45 minu ten. Stroop de bieten. Dien de bieten op een der volgende manieren op: 1. Maak een sausje van een deel van het kooknat en aard appelmeel. Voeg een laurierblad een stukje ui toe. Snijd da bieten in stukjes. Stoof ze in het sausje een kwartiertje. Verwijder de kruiden en voeg een scheutje azijn en een weinig suikt toe. 2. Rasp de bieten en ver warm ze enige mir-'ten met azijn, suiker, kruidnagelpoeder en peper. 3. Laat de bieten afkoelen, schaaf ze in plakjes en leg deze enige tijd in een mengsel van olie, azijn en zeer fijn gesneden ui. Gebruik de bieten bij wijze van sla. Sperciebonen. Neem een bosje bo nen in de hand en haal ze tegelijk af. Kook ze in weinig water gaar. Kook tijd 20 30 minuten. Dien ze op een der volgende manie ren op: 1. Schud een klontje boter of margarine en een weinig nootmuskaat door de bonen. 2. Bind het kooknat bij met bloem of maizena, voeg een klontje boter of margarine toe. Varieer desgewenst de saus door toevoeging van azijn en/of peterselie. 3. Geef apart een mosterdsaus erbij. 4. Kook met de bonen gesnipperde ui of bies look, dragon en een takje bonenkruid mee. Stoofschotel van aardappelen, sper ciebonen en tomaat. lyt kg aardappe len, 3/4 kg sperciebonen, 250 g kleine tomaten, zout, plm. 50 g boter of mar garine, (200 g gehakt). De aardappelen pitten en schillen of afborstelen. Grote exemplaren door snijden. De bonen afhalen en desge wenst breken. Aardappelen en rroen- ten opzetten met een weinig kokend water en zout en gaar koken in onge veer 30 minuten. De tomaten ontvel len of wassen, en doormidden snijden. De to: laten en boter of margarine op de groenten en aardappelen leggen en het geheel nog 10 minuten stoven. Desgewenst balletjes gehakt meesto- ven. Sla van sperciebonen. Koude ge kookte spercieboontjes vermengen met wat fijngesnipperde prei of ui, in plakjes gesneden tomaat en mayon naise of slasaus. De sla in een glazen schaal /erdoen en met plakjes tomaat versieren. Boeken van de zee zijn en blijven bijzonder in trek om hun zilte roman tiek, om hun sfeer van ruimte en man lijkheid. Velen leven in deze verhalen hun gefrusteerde jeugddromen en hun eeuwig heimwee uit. „Moeder of va der" van de Bretonse schrijver Roger Vercel is zo'n roman. Een boeiend boek over de IJsland-vissers, zij het, dat de roep van de zee hier en daar wordt overstemd door het soms wat theatraal vertelde verhaal van de jongen, die moet kiezen tussen zijn vader, de aan zijn schip en vrouw verknochte schip per, en zijn moeder, de mondaine, trouweloze echtgenote. Liever is ons „De kruistocht van de Cap Pilar" van de Engelsman Adrian Seligman. De ware en geestig vertelde geschiedenis van enige amateur-zeelie den, onder wie de auteur, die een oude Franse bark kopen en daarmee een roekeloze reis om de wereld maken Beide boeken verschenen in de „Bi bliotheek der Zeven Zeeën" van de Uitgeverij v.h. C. de Boer Jr te Am sterdam.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1953 | | pagina 11