Jan Huygen van Linschoten:
wegbereider „om de Kaap"
Agenda voor September
De kippenhouderij één der
alleroudste sporten
Expositie „Kunstenaars helpen"
volgende week in raadhuis
Postzegelactie
Roode Kruis
Wijzigingen en aanvullingen in agenda 1953- '54
Schrijver van wereldberoemd
werk: de „Itinerario"
Toneelstukken
in studie
maandelijkse mededelingen
Zijn visie op Java
van grote betekenis
Van het secretariaat
Bron van vreugde
voor het gezin
OCTOBER 1953
NOVEMBER 1953
FEBRUARI 1954
DECEMBER 1953
JANUARI 1954
MAART 1954
van de Stichting
.DE HELDERSE GEMEENSCHAP"
EERSTE JAARGANG Nr. 11
29 AUGUSTUS 1953
KENT UW STRAATNAMEN (2)
J)e Burgemeester deelde bij de opening van de laatste tentoonstelling
van Moderne Kunst in het Raadhuis, georganiseerd door de besturen
van de Noorder Kunstkring en de Helderse Volksuniversiteit, mede, dat
B. en W. een schrijven van de Directeur van de Stedelijke Musea van
Amsterdam hadden ontvangen, of het niet mogelijk was een gedeelte
van de werken te exposeren, die kunstenaars beschikbaar hadden ge
steld voor de Grote Nationale Verloting ten bate van de slachtoffers
van de overstromingsramp van 1 Februari j.1.
Opbrengst bestemd voor
Nationaal Rampenfonds
Egyptenaren bezaten al broedmachines
AtVPfPj*
Redactie commissie: C. A. Dekkers, P. J. de Klerk, L. F. van Loo Jr
en J. P. Loots Redactie-adres: Erasmusstraat 14, tel. 2141 toestel 007
(na zes uur 3524)
^ERD in het vorige artikel een en ander medegedeeld over Plancius,
de geleerde en theoreticus op het gebied der ontdekkingsreizen der
Nederlanders, thans volgt een korte levensbeschrijving van de man,
wiens parate kennis, opgedaan door een verblijf van meerdere jaren in
het verre India, de directe stoot heeft gegeven tot het ondernemen van
de reizen om de Kaap de Goede Hoop, welke de stichting van het Ne
derlandse Imperium in het eilandengebied in Zuid-Oost Azië tot gevolg
hebben gehad. Jan Huygen van Linschoten werd geboren in 1563 te
Haarlem uit het huwelijk van de notaris en herbergier Huych Joosten
en Maartgen Thin Hendricksd. van Schoonhoven. De familie verhuisde
in 1573 van Haarlem naar Enkhuizen; of dit vóór of na het beleg van
Haarlem geschiedde is niet na te gaan.
ALS JONGEN deed Jan Huygen niets
liever dan boeken lezen over vreem
de landen en droomde hij van reizen
en avonturen. In 1579 werd hem de
kans gegeven zijn dromen te verwezen
lijken; toen gaven zjjn ouders hem toe
stemming naar Sevilla te gaan, waar
zijn twee halfbroers Thin woonden. In
Sevilla bleef hij echter niet lang; reeds
in 1580 zien wij hem in het gevolg van
een edelman naar Lissabon reizen, toen
het centrum van de koloniale handel.
In datzelfde jaar echter werd Portugal
door de ons zo bekende Hertog van
Alva voor de ons even bekende Koning
Philips II van Spanje veroverd.
Het gevolg van deze verovering voor
Portugal was, dat de handel daar be
gon te kwijnen. Jan Huygen, ziende, dat
hij daar niets meer kon bereiken, zon
op middelen om weg te komen. In 1583
vertrok hij naar Goa, het centrum van
de Portugese macht in India. Eén van
zijn halfbroers, zelf scheepsklerk op de
vloot, welke de nieuwe aartsbisschop
van Goa naar zijn standplaats bracht,
bezorgde hem een schrijversambt bij
deze kerkvorst. Hieruit moet worden
afgeleid, dat Jan Huygen in die dagen
de nieuwe leer nog niet was toege
daan. Op zijn uitreis tekende hij alles
aan, wat hij aan boord aan de weet
kon komen van de stuurlieden, van de
zeekaarten en van de pleisterplaatsen,
welke werden aangedaan. In Goa aan
gekomen zette hij dit werk voort; van
schippers, waarmede hij in aanraking
kwam, op de kantoren en in de her
bergen vernam hij nagenoeg alles, wat
hem interesseerde en dat was zeer veel.
Een levensdroom, welke echter nooit
werd bewaarheid, was een reis naar
China en Japan. Hierover verschafte
zijn stadgenoot, zekere Dirck Gerritsz,
Plomp alias China, die als konstabel
op de vloot der Portugezen voer en deze
landen had bezocht, hem waardevolle
inlichtingen.
Paleisbewaarder
IN 1587 repatrieerde de aartsbisschop
en liet aan Jan Huygen de zorg over
zijn paleis te Goa. Ware deze aartsbis
schop niet spoedig daarna gestorven,
waardoor Jan Huygens goede vooruit
zichten in Goa in één slag de bodem
werd ingeslagen, wie weet, of hij ooit
in Holland zou zijn teruggekeerd en
zijn zo waardevolle gegevens ons volk
ten goede zouden zijn gekomen. Nu be
sloot hij terug te keren. Hij scheepte
zich tezamen met Dirck Gerritsz. Plomp
op de retourvloot naar Lissabon in
(1589). Bij de Azoren liep deze vloot
in de armen van Engelse kapers, die
na de ondergang van de Spaanse ar
mada oppermachtig op zee waren. Het
schip, waarmee Jan Huygen voer, wist
na een hevig gevecht de kust van het
eiland Terceira te bereiken, waar het
in een storm echter verloren ging. Het
eiland werd bereikt, maar kon vanwege
de blokkade der kapers niet worden
verlaten. Het werd hier aan Jan Huy
gen eerst goed duidelijk, hoe slecht het
met de Spaanse en Portugese macht op
zee was gesteld. Als gevolg van deze
blokkade en daarna wegens een op
dracht van de gouverneur van het
eiland tot het verrichten van werk
zaamheden duurde het tot 1592, eer hij
te Enkhuizen voet aan wal zette.
Na zijn terugkomst werd hij spoedig
tot stadstresorier („schatbewaarder";
benoemd. Hij trof het vaderland anders
aan dan toen hij het verliet. Nu was
het vol met plannen om een eigen weg
Ten gerieve van heren regisseurs
van toneelverenigingen, enz., en om te
voorkomen dat verschillende vereni
gingen eenzelfde stuk gaan brengen,
geven wij in den vervolge alle titels
Van toneelstukken in deze rubriek
door. welke ons voor het nieuwe sei
zoen zijn opgegeven. Opgaven steeds
8an hpt «jporMnriaat
H.B.S.V. (December 1953): „Boeven
en Madeliefjes".
naar China en Indië te vinden. De aan
tekeningen, welke hij steeds had ge
maakt, kwamen zeer goed van pas, wan
neer deze eigen weg eenmaal zou zijn
gevonden. In het vorige artikel heb
ben wij kunnen lezen, hoe de resultaten
van deze tochten zijn geweest; het is
daarom niet nodig daarop thans die
per in te gaan. Zeker is evenwel, dat
Jan Huygen van Linschoten zeer en
thousiast is geweest voor deze tochten,
waarvan hij de eerste meemaakte. Ge
zien zijn wens om China en Japan te
bereizen is dit enthousiasme allerminst
vreemd.
In 1596 verscheen zijn in drie delen
uitgegeven, wereldberoemd geworden
werk, de Itinerario, dat in het Engels.
Duits, Frans en tweemaal in het Latijn
werd vertaald. In dit werk zijn zijn
aantekeningen alle verwerkt. Weliswaar
was Jan Huygen niet de eerste Neder
lander, die om de Kaap reisde maar hij
was wel de eerste, die zijn bevindingen
op schrift stelde. Hoe nuttig zijn ge
gevens wel waren moge blijken uit de
omstandigheid, dat de eerste reis der
Nederlanders om de Kaap onder bevel
van Cornelis de Houtman kon slagen,
dank zij een manuscript van dit toen
nog niet uitgegeven werk.
In 1598 verleende hij hulp aan zijn
stadgenoot, de beroemde Jansz Wage
naar, bij diens „Zeecaertboeck".
Ir. 1601 publiceerde hij zijn journalen
van de eerste twee Noordreizen. Deze
publicatie kan worden gezien als een
bijdrage bij een verzoek van een aan
tal reders aan de Staten-Generaal om
hulp bij een nieuwe poging om via het
Noorden een weg naar China en Indië
te vinden. Ook ijverde hij voor het op
richten van een West-Indische Compag
nie (1606). Maar als gevolg van het
streven om met Spanje tot een wapen
stilstand te komen, moesten deze plan
nen worden opgeschort tot na het be
ëindigen van het twaalfjarig bestand in
1621. Jan Huygen van Linschoten heeft
dit echter niet meer meegemaakt; hij
stierf nl. in 1611.
De grote verdienste van Jan Huygen
van Linschoten is geweest, dat hij door
zijn zeer uitgebreide aantekeningen zijn
landgenoten wegwijs heeft gemaakt in
het vijandelijke monopolistische han
delsgebied; aangaf, op welke plaatsen
het verzwakte Portugese Imperium het
beste kon worden aangevat en het
eiland Java terecht aanwees als de
plaats, van waaruit het geschiktste een
aanvang tot de strijd kon worden ge
maakt. De geschiedenis heeft bewezen,
hoe juist zijn voorlichting is geweest.
A. P. V.
Burgemeester en wethouders hebben
dit verzoek toen doorgestuurd naar de
besturen van bovengenoemde vereni
gingen en zo zal er van 5 tot en met
12 September een expositie in het
Raadhuis worden gehouden van een
gedeelte van de duizend werken, die
op de tentoonstelling in het Stedelijk
Museum te Amsterdam waren te zien.
Uit de tentoonstelling in het Ste
delijk Museum is gebleken, dat de
kunstenaars allerminst van de ge
dachte zijn uitgegaan, maar één of
ander minderwaardig werk in te zen
den. De geschonken werken staan op
een hoog peil. De loten a 1.zijn op
de tentoonstelling te verkrijgen, de
toegangsprijs bedraagt ƒ0.25. De netto
opbrengst wordt aan het Nationale
Rampenfonds overgedragen.
Waar in het schrijven aan B. en W.
stond, dat deze werken alleen tentoon
gesteld worden in cultuurcentra, moe
ten wij hieruit concluderen, dat de
Directeur van het Stedelijk Museum
onze stad op cultureel gebied hoog
aanslaat. Laten wij dus deze Directeur
niet teleurstellen en in groten getale
de tentoonstelling bezoeken.
Gaarne hadden wij nog iets mede
gedeeld over de geëxposeerde werken,
maar wij weten nog niet van welke
kunstenaars werken tentoongesteld
worden. Wel weten wij, dat verschil
lende richtingen vertegenwoordigd
ziin.. J. Ph. Klapmeyer
JN een speciale kiosk in het Postkan
toor is de verkoop van Rode Kruis
postzegels begonnen. Deze nieuwe post
zegelactie wordt op Maandag 7 Sep-
fember nog aanmerkelijk uitgebreid,
want dan neemt de huis-aan-huis-ver-
koop een aanvang. De bedoeling ligt
voor de hand: gelden bijeen te brengen
voor ons aller Rode Kruis.
Ten verkoop worden aangeboden
postzegels ter waarde van 2, 6, 7, 10 en
25 cent met toeslag. De meest gangba
re postzegels, dat zijn dus die van 2 e.i
10 cent, worden verkocht in kleine en
veloppen ter waarde van 50 cent. Voorts
zijn er serie-enveloppen verkrijgbaar,
waarin dus van alle Rode Kruis-post-
zegels één exemplaar aanwezig is, voor
een totaal bedrag van 75 cent.
Voorts ligt het in de bedoeling, enve
loppen met prentbriefkaarten ten ver
koop aan te bieden. Zo men ziet, is er
dus grote verwantschap met de Kin-
derzegelactie, die telkenjare in Decem
ber wordt georganiseerd ten bate van
het zwakke kind. Maar er is ook een
groot verschil, omdat men bij deze actie
geen beroep wil doen op de jeugd. De
afdeling Den Helder van het Rode
Kruis wil alle eigen krachten (zoals
bekend telt de colonne Rode Kruis-
corps ver over de honderd leden) mo
biliseren om deze actie tot een succes
te maken.
De opbrengst zal voor de helft wor
den afgedragen aan het Hoofdbestuur,
de andere helft komt ten goede aan het
werk van de plaatselijke afdeling. Dit
geld zal welkom zijn, want de kas is
goeddeels leeg, nu het eigen gebouw
aan de Bankastraat in gebruik is ge
nomen. De bodem van de schatkist
raakt in zicht, maar het werk moet
doorgang vinden. Er gaat bijna geen
week voorbij, of er wordt een beroep
op het Rode Kruis gedaan. Dat ge
schiedt nooit tevergeefs, en de mede
werking wordt altijd belangeloos ver
leend.
Laten we het derhalve als een ere-
plicht beschouwen, ons Rode Kruis van
de benodigde financiële middelen te
voorzien. Nu dit kan gebeuren door
middel van een extra frankering van
onze brieven wordt het volbrengen van
deze plicht ons wel heel gemakkelijk
gemaakt. Het gaat voor ons ongemerkt,
maar de vele kleintjes maken voor het
Rode Kruis één grote!
VOLGEND NUMMER
Het volgend nummer verschijnt op
24 September a.s. Kopij s.v.p. inzen
den voor 14 September a.s.
CONTRIBUTIE 1953/54
Binnenkort zal aan de secretarissen
van de aangesloten verenigingen en
instellingen een circulaire worden ge
zonden, waarin o.m. het aantal leden
en/of begunstigers per 1 Mei j.1. wordt
gevraagd, zulks met het oÓg op de be
rekening van de contributie 1953/54.
AGENDABUREAU
In bovengenoemde circulaire zullen
tevens nadere gegevens t.b.v. het
agendabureau worden gevraagd. Er
wordt naar gestreefd in het Septem
bernummer nog eens de gehele agenda
voor 1953/54 op te nemen. Geeft dus
alle wijzigingen, aanvullingen e.d. ter
stond op aan het agendabureau. Het
agendabureau is voor iedereen! Ook
voor (nog) niet-aangesloten vereni
gingen en instellingen. Het bureau
kan alleen aan zijn opzet voldoen als
van alle zijden wordt medegewerkt.
1 DINSDAG
Z WOENSDAG
3 DONDERDAG
4 VRIJDAG
5 ZATERDAG
6 ZONDAG
7 MAANDAG
8 DINSDAG
9 WOENSDAG
10 DONDERDAG
11 VRIJDAG
12 ZATERDAG
13 ZONDAG
14 MAANDAG
15 DINSDAG
16 WOENSDAG
17 DONDERDAG
19 ZATERDAG
20 ZONDAG
21 MAANDAG
22 DINSDAG
23 WOENSDAG
24 DONDERDAG
25 VRIJDAG
26 ZATERDAG
29 DINSDAG
Raadhuis: Verg. van de (nieuwe) gemeenteraad.
KSK: Winkelactie (tot en met 12 September).
Rialtoplein: Taptoe door drie muziekcorpsen (21.00)
Mouton (achterzaal): Verg. „Sportfokker (-.0.30)
Lunchroom De Boer: Verg. „Streven naar Beter
Tivoli: Revue-cabaretavond.
Koningstraat: Bromfietsenwedstrijd ABC.
Casino: Concert Helders Fanfarecorps.
CJMV-gebouw: Instuifavond (iedere Zaterdag).
NH-kanaal: Hengelconcours HSV „Den Helder".
Mouton: Jongdierendag „De Sportfokker" (13.00)
Raadhuis: Schilderijententoonstelling „Kunstenaars
Helpen".
Rialtoplein: Concert „Edelweisskapel" en Jodelwed-
strijden.
Raadhuis: Als Zaterdag (tot en met 12 Sept.)
NH-kanaal: Als Zaterdag.
Casino: Als Zaterdag.
Postbrug: Ledenvergadering KNBO.
Formosa: Ledenvergadering Partij v. d. Arbeid.
Juttersmarkt KSK.
Rialtoplein: Concert Edelweisskapel.
Juttersmarkt.
Postbrug: Contactavond „Glasbaars".
Het Honk: Vergadering Konijnengroep „H. en O"
Rialtoplein: Optreden Drumband NPV, afd. Alkmaar.
Casino: Voordrachtavond Lily Bouwmeester.
Formosa (bovenzaal): Handwerkclub KNBO.
Ankerpark: Beëdiging adelborsten.
Postbrug: Dansavond „Terpsichoré".
Straatcollecte t.b.v. Koningin Wilhelminafonds.
Rialtoplein: Artistenparade „Cocktail en Confetti".
Casino: Soirée-dansante „Amicitia".
Postbrug: Ledenvergadering Vrouwengroep PvdA.
Formosa: Ledenvergadering HFC „Helder".
VBZ-gebouw: Bijeenkomst Marine-dameskr. (14.30)
Casino: Feestavond „Tweede Vroonstraat".
Tivoli: Tournée-avond AVRO.
Museum: Verg. Konijnengroep „H. en O".
De Stille Werker: Eerste clubavond HRC.
Off. opening Bewapeningswerkplaatsen KM (11.00)
Ankerpark: Sportwedstrijden idem (14.00)
Casino: Propaganda-avond Ned. Blindenbond.
Postbrug: Ledenvergadering „Rasbora".
Casino: Kindermiddag VARA, afd. Den Helder
(14.00)
Casino: Feestavond VARA, afd. Den Helder (20.00)
Casino: Cabaret Chiel de Boer („Morgen Première")
Casino: Toneelavond „ANA".
Tivoli: Toneelvoorstelling VU door Ned. Comedie.
Postbrug: Ledenverg. Postzegelver. „Helder" (19.30)
Casino: Amusementsavond „LSK".
Vakschool: VU-lezing („Kinderverlamming")
Lunchroom De Boer: Verg. Hoendergroep „H en O"
HDC-lokaal: Contactavond „De Gup".
Casino: Operette-avond „Lentebloemen".
Vakschool: VU-lezing („Hellas")
Mouton: Jaarvergadering HCSC.
QNDER „KLEINDIERSPORT" kunnen wij meer dieren samenvatten,
dan waarover eerder geschreven is in dit hoekje van de krant, er is
namelijk ook een hoendergroep. Dat het houden van kippen een oude
sport is weet een ieder, maar dat de oude Egyptenaren reeds collectieve
broedmachines hadden onder rijkstoezicht, welke met houtskool werden
verwarmd, zal wel iedereen verbazen, vooral als men er bij bedenkt dat
men in die tijd nog geen thermometers bezat om even te kijken of de
temperatuur wel goed was.
MOCHTEN de sierkippen zich in de
Middeleeuwen reeds verheugen in
de belangstelling van de edelen, in de
Gouden Eeuw werden zij vereerd dooi
de kooplieden die hun buitens langs de
Vecht bouwden. Toen had ook de
6 DINSDAG
13 DINSDAG
17 ZATERDAG
20 DINSDAG
21 WOENSDAG
22 DONDERDAG
24 ZATERDAG
30 VRIJDAG
Vakschool: VU-lezing („Rome")
Vakschool: VU-lezing („Israël")
Postbrug: Dansavond „Terpsichoré".
Vakschool: VU-lezing prof. dr C. J. Bleeker.
Casino: Pianorecital Marie Thérèse Fourneau voor
Muziekkring.
Casino: Ontspanningsavond LSK.
Formosa: Feestavond Bridgeclub „VBC".
Casino: Feestavond Buurtver. „Binnenhaven".
16 ZATERDAG
21 DONDERDAG
22 VRIJDAG
23 ZATERDAG
25 MAANDAG
26 DINSDAG
27 WOENSDAG
29 VRIJDAG
30 ZATERDAG
31 ZONDAG
Casino: Feestavond Speeltuinver. „Oud Den Helder".
Casino: Pianorecital Willem Andriessen voor Mu
ziekkring.
Vakschool: VU-lezing („Sovjet-Unie", I)
Casino: Feestavond WSOV.
Idem
Idem
Idem
Idem
Vakschool: VU-lezing („Sovjet-Unie", II)
Casino: Toneelavond „TAVENU".
Casino: Feestavond Trainingsfonds WGW.
10 DINSDAG
12 DONDERDAG
17 DINSDAG
19 DONDERDAG
23 MAANDAG
30 MAANDAG
Vakschool: VU-lezing („Vincent van Gogh")
Casino: Concert Verenigde Helderse Zangers.
Casino: Lezing en filmavond VU.
Casino: Ontspanningsavond LSK.
Casino: Toneelavond „TAVENU".
Casino: Muziekkring: Nap de Klijn (viool) en Alice
Heksch (piano)
8 DINSDAG
15 DINSDAG
2 ZATERDAG
3 ZONDAG
4 MAANDAG
8 VRIJDAG
15 VRIJDAG
Vakschool VU-lezing („Arabia Felix")
Casino: Declamatie-avond VU door Aafje Top
Casino: Feestavond „Watervogels".
Idem
Idem
Vakschool: VU-lezing („Luchtfoto's")
Vakschool: VU-lezing („Pottenbakken")
5 VRIJDAG
12 VRIJDAG
13 ZATERDAG
19 VRIJDAG
20 ZATERDAG
22 MAANDAG
26 VRIJDAG
9 DINSDAG
13 ZATERDAG
16 DINSDAG
17 WOENSDAG
IS DONDERDAG
20 ZATERDAG
23 DINSDAG
27 ZATERDAG
Vakschool: VU-lezing prof. dr M. Minnaert.
Casino: Gymnastiekuitvoering „OKK".
Vakschool: VU-lezing („Cartografie")
Casino: Als Vrijdag.
Casino: Declamatie-avond VU („Indonesië")
Casino: Feestavond „Vrede en Vrijheid".
Casino: Trio Santo Liquido voor Muziekkring.
Vakschool: VU-lezing („Marinebasis")
Vakschool: VU-lezing („Zuiderzeewerken")
Casino: Concert Stedelijk Muziekcorps.
ULO (Pasteurstraat): VU-lezing („De Johann
Passion")
Casino: Toneelavond NCBO.
Idem
Casino: Feestavond KNBO.
Casino: Herman Krebbers (viool) en Willem Hiel-
kema (piano).
Casino: Concert Helders Fanfarecorps.
sportfok zijn gouden tijd, vooral de
Hollandsche hoenders kunnen wij dan
ook op tal van schilderijen uit die tijd
bewonderen, in veel gevallen zijn dit
Zwart-witkuiven, een diepzwarte kip
met op zijn kop, alsof het een hoedje
was. een witte kuif, en veel daarop lij
kend doch eenkleurig, de padua's.
Thans mag de sportfokkerij zich
verheugen in de belangstelling van al
le lagen der bevolking. En wel terecht,
want deze sport is wel één van de
mooiste vrijetijdsbestedingen, die ons
zo heel dicht bij de natuur brengt en
toch de spanning van de sport bezit.
Wie de eieren van en kip laat uit
broeden, zit drie weken met spanning
te wachten, hoeveel kuikens er ht le
venslicht zullen aanschouwen. En is
niet een ieder vertederd als 't donzige
piepende goedje door het hok schar
relt! Maar de spanning blijft, want
hoeveel hanen zal men hebben? En is
het de bedoeling, de dieren als ze
groot zijn naar een tentoonstelling te
sturen dan doet zich de vraag voor,
welk het mooiste dier van de fok zal
zijn, of zal mijn hen of haan misschien
zelfs wel de winnaar zijn?
Als u van de winter een tentoonstel
ling bezoekt en u ziet die honderden
dieren daar netjes in de kooien zitten,
bedenk u dan eens dat de fok van de
ze dieren dikwijls het resultaat is van
vele jaren geduld en dat aan elk dier
de zorg van het gehele gezin besteed
is. Want als één sport de sport voor
heel het gezin is, is dit de kleindier-
sport!
.In deze dure tijd zien velen er tegen
op, een paar kipjes te gaan houden.
Toch hoeft het houden van kippen
helemaal niet duur te zijn men kan
deze sport net zo duur maken als men
zelf wil. Wilt u het goedkoop doen of
heeft u weinig ruimte, probeert U het
dan eens met twee krielhennnetjes en
een haantje. Wat een genot is het, naar
een toompje van deze mooie beestjes
te kijken, en wat lekker zijn de eieren
die u zelf raapt, veel lekkerder dan
elk ander ei!
Maar voor u zaag en hamer pakt,
vraagt u eerst even voorlichting, het
voorkomt teleurstellingen en onkosten
het verplicht u tot niets.
M. BUHRE
