Zuid-Afrika wordt eerlang republiek
Dulles wil de oprechtheid der
Russen bewezen zien
Uitgebreide radioreportage
van Christchurch-race
Betsjoeanaland, Swazieland en Basoetoland
moeten aan de Unie komen
Koningin onthulde
beeld te Arnhem
Jaar geëist tegen
vertegenwoordiger
Russen proberen een
nieuwe atoombom
Géén verplicht
medisch onderzoek
voor huwelijk
Vrijdag 18 Sept. 1953
VERENIGDE NOORDHOLLANDSE DAGBLADEN
78e Jaargang No. 1244
Dagblad voor Den HelderKoegras, Texel, Wieringen en Anna Paulowna
MINISTER-PRESIDENT DR D. F. MALAN VERKLAART
Wij willen een eigen
natie vormen
In de Statenbond?
WEERBERICHT
Overdracht van gebieden
De publieke opinie
Vijf punten als toetssteen van vred?swil
Korea moet één worden
Jan Boots vliegt mee
Vrouw uit Koog aan de
Zaan opgelicht
Dame liet 2000 dollar
na voor haar poes
Tweede Kamer beslist:
Varkensvlees naar België
Directie:
J. BIJLSMA en C. KRAK
Hoofdredacteur:
H. M. KOEMANS
Bureau:
Koningstraat 62—64
Den Helder
Postgironummer 449041
Telefoon 2345
TARIEVEN:
Advertenties 16 ct p. mm
Kleine advertenties
(„Juttertjes") tot 15 woor
den 11— elk woord meer
5 cent
Abonnementen:
per kwartaal t 6.05, per
maand 2.02 bi) vooruit
betaling plus incassokosten
Weekabonnementen 0.49
(Van onze correspondent te Kaapstad)
jjV EEN exclusief interview, dat ruim anderhalf
uur in beslag nam. deelde de minister-president
van Zuid-Afrika, dr Daniël Francois Malan mij, in
antwoord op desbetreffende vragen, onder
het volgende mede:
meer
Ik acht liet gewenst, dat Zuid-Afrika eerlang
een republiek wordt, teneinde te komen tot een
gemeenschappelijke vaderlandsliefde onder alle
secties der bevolking en om een einde te maken
aan de verdeelde loyaliteit, die nog hij vele
Engels-sprekende Zuidafrikaners bestaat.
2. De tijd om over te gaan tot aanvaarding van de
republikeinse staatsvorm is echter nog niet
rijp; de meerderheid van ben. die er van harte
vóór zijn, moet eerst groot genoeg worden om
de republiek stabiel te doen wezen.
3 Het koningschap is onder beheer van het
Zuidafrikaanse parlement en kan, evenals hij
voorbeeld de Senaat, bij parlementair besluit
worden afgeschaft.
4, Het uitroepen van de republiek behoeft geens
zins te betekenen, dat Zuid-Afrika uit de Britse
Statenbond treedt; India heeft in dit opzicht
een duidelijk precedent geschapen en op de
Londense conferentie van 1919 is vastgesteld,
dat andere Statenleden eenzelfde houding kun
nen aannemen. De Statenbond is een vrije
associatie; men is vrij om er in te blijven, maar
ook vrij om er uit te treden.
5, De regering van Zuid-Afrika blijft van de
Britse regering verlangen, dat zij het koloniale
gebied Basoetoland en de beide protectoraten
Betsjoeanaland en Swazieland binnen een tijds
verloop van vijf jaren overdraagt tot inlijving
bij de Unie van Zuid-Afrika.
5, Als Londen een deel van Betsjoeanaland zou
willen afstaan aan de onlangs tot stand gekomen
Federatie van Centraal-Afrika (bestaande uit
Noord- en Zuid-Rhodesië en Nyassaland) dan
zou dat een onvriendelijke daad zijn, die ver
strekkende gevolgen zou kunnen hebben voor
de verhouding tussen Zuid-Afrika en Engeland.
De Zuidafrikaanse regering zou zulk een han
deling beschouwen in een zeer ernstig licht.
HE 79-JARIGE premier, wiens per-
soonlijkheid nog altijd de indruk
maakt van besliste kracht, formuleer
de zijn antwoorden op een wijze, die
soms bijzonder voorzichtig was, maar
die anderzijds een beheerste harts
tocht verried. Dit laatste was vooral
het geval, toen ik hem vroeg naar het
oude ideaal der nationalisten: de ver
andering van de Unie, zoals zij thans
bestaat onder het koningschap van
koningin Elizabeth II, in een republiek
onder een eigen, Zuidafrikaanse pre
sident, zoals het was in de dagen van
Paul Kruger en Marthinus Steyn. Zijn
woorden van tijd tot tijd onderstre
pend met een simpel handgebaar zei-
de de overigens onbeweeglijk achter
zijn schrijftafel zittende eerste minis
ter:
„Het verlangen naar een republiek,
dat onder ons bestaat, is niet vreemd,
niet onnatuurlijk en stellig niet te ver
oordelen. Hier waren republieken, aan
wier bestaan met oorlogsgeweld een
einde is gemaakt. Voor het behoud
dier republieken hebben duizenden - -
niet alleen op het slagveld hun
leven geofferd.
Op grond van de historie is dus het
verlangen naar de herrijzing van de
republikeinse staatsvorm volkomen
verklaarbaar; het zou onnatuurlijk zijn
indien het anders ware.
„Dit republikeinse streven dient be
oordeeld te worden op grond van de
vraag: is het m het belang van Zuid-
Afrika of niet? Mijn mening is. dat de
republiek gewenst is te achten, omdat
haar uitroeping voor een groot deel
de enige manier is om een gemeen
schappelijke grondslag van gehecht
heid, van ongedeelde Zuidafrikaanse
vaderlandsliefde te krijgen voor bolde
volksgroepen (de Afrikaners en de
Engelssprekenden)
„Denk maar aan Zwitserland; een
land met drie talen maar een eigen
natie met een loyaal, ongedeeld volk.
Dat is waarnaar wij streven. Onder
een deel van onze Engelssprekende
burgers bestaat nog altijd de vei deel
de loyaliteit; zij achten Zuid-Afrika
ondenkbaar zonder het koningschap
Vel, het is een vreemd lichaam, waar-
en0 'le'. hoofd zit op een afstand van
6000 mijl van de rompEen repu
bliek zal de oplossing zijn om defini
tief te komen tot een eigen Zuidafri
kaans „nasieskap".
£AL die toekomstige republiek deel
kunnen uitmaken van de Britse
statenbond?
ti .Statenbond 's een vrije assoria-
JJ,®' Vie dat wil, kan er uit treden;
wie Olijven wil, Kan omven. Denk
waar aan Ierland, dat uittrad. Kn dpek
•naar aan India, dat een republiek
wern maar toen in de staten nond
'leef. Op grond van een beslissing,
ti» "O een Londense Statenconferen
in lytü genomen werd, zou de
'Uidatrikaanse Kcpubliek mnnen de
ntse Statenbond kunnen Dlijven.
„>i moet niet vergeten, dat de Kroon
,e' ogenblik reeds gedeeld la Kn-
j ®"zabeth is „Koningin van
'Uid-Afrika". Wij kennen haar alleen
f todanig. Met haar beslissingen als
Onze oud-hoofdredacteur A.
Kaptein, thans correspon
dent van onze bladen te
Kaapstad, heeft een exclu
sief interview gehad met de
premier van de Unie van
Zuid-Afrika, dr D. F.
Malan. De premier gaf hier
in een overzicht van de po
litieke opvattingen van zijn
regering en legde in het
kader hiervan even belang
rijke als interessante ver
klaringen af. Het verslag
vindt men hier en elders in
dit nummer.
Verwachting tot hedenavond:
IETS WARMER
Half tot zwaar bewolkt, maar
vrijwel overal droog weer. Mati
ge wind -tussen Zuid en Zuid-
y°st. Iets hogere temperaturen
dan gisteren.
Zaterdag: Zon op 6.21. onder 18.46
Maan op 17 05. onder 0 52
Koningin van Engeland, van Anstralie
of van Canada hebben wjj niets te ma
ken. Het koningschap staat, voor wat
Zuid-Afrika betreft, onder beheer van
ons eigen parlement. Onze constitutie
kent het koningschap, de Senaat en de
volksraad. Wij kunnen b.v. de Senaat
afschaffen. Welnu, hetzelfde geldt van
het koningschap.
Acht u de uitroeping van een
republiek in de nabije toekomst mo
gelijk?
„De republiek moet stabiel zijn.
Geen regering zal een republiek uit
roepen zonder dat een behoorlijke
meerderheid van het volk haar besluit
onderschrijft. Stel eens, dat bij een
volgende verkiezing een partij aan
het bewind zou komen, die tegen de
republiek is, dan zou de staatsvorm
immers veel te onsolide zijn. Het is
een kwestie van gezond verstand, te
wachten tot het besef van de gewenst
heid ener republiek voldoende ge
groeid is. Dat groeiproces is thans in
volle gang. Oók onder een deel van
de Engelssprekenden in dit land. Wij
zullen onze Engelssprekende burgers
blijven aanmoedigen in die richting,
maar er zal nog heel wat „evangeli
satie-werk" verricht moeten worden.
Intussen blijft het beginsel staan. Wij
handhaven ons principe met onver
zwakte trouw".
CR heeft onlangs een uitwisseling
L' van documenten tussen Pretoria
en Londen plaats gevonden nopens de
kolonie Basoetoland en de protecto
raten Betsjoeanaland en Swazieland.
U eist die Britse gebieden op tot in
lijving bij de Unie?
,,Toen in 1910 de Unie tot stand
kwam dcor samenvoeging van Kaap
land, Natal en de vroegere republie
ken Transvaal en Oranje-Vrijstaat,
heeft de Engelse regering ons een be
lofte gedaan nopens Basoetoland,
Betsjoeanaland en Swazieland. Daar
omtrent bestaat een contact tussen
Londen en ons. In een aanhangsel bij
de toen in Londen vastgestelde Zuid-
Afrika-Wet (de „grondwet van de
Unie) wordt nadrukkelijk gestipuleerd,
hoe deze gebieden, na de overdracht
aan de Unie, door de Unie geregeerd
zullen moeten worden. Dat impliceert
dus duidelijk de belofte van over
dracht. Maar de Britse regering heft
zich het recht voorbehouden om te
zeggen wanneer die overdracht
zal plaats vinden. Meer dan veertig
jaren lang hebben wij daarop nu al
gewacht. Ik heb besloten, dat deze
zaak thans tot een oplossing moet ko
men en mitsdien heb ik onlangs uit
drukking gegeven aan het verlangen
onzer regering, dat de genoemde ge
bieden binnen een tijdperk van om
streeks vijf jaren bü de Unie zullen
worden ingelijfd.
„Londen zegt thans, dat de over
dracht niet kan plaats vinden zonder
consultatie van de In die gebieden wo
nende naturellen. Ik stel vast, dat con
sultatie niet hetzelfde betekent als
veto-recht. En in correspondentie met
de vroegere premier generaal Hertzog
heeft de Britse regering dat ook er
kend. Aan die erkenning houden wij
vast.
„ETEN TWEEDE argument, dat Lon-
den thans tegen onze aanvoert, is
de Britse publieke opinie. Die zou zich
tegen onze eis verzetten. Wel, de
Britse publieke opinie is niet onze
moeilijkheid, dat is hun moeilijk
heid. Zuid-Afrika kan en zal zich niet
buigen voor de Engelse publieke opi
nie, die bovendien nog grotendeels ge
baseerd is op verkeerde inlichtingen.
AJs wij naar de Britse publieke opinie
gingen kijken, dan zou er voor ons
geen reden van bestaan meer zijn.
Betsjoeanaland grenst voor een
groot deel aan de nieuwe Federatie
van Centraal-Afrika. Wat gebeurt er,
als Londen zou besluiten althans een
deel van Betsjoeanaland óver te dra
gen aan de Federatie?
„Dat zou een onvriendelijke daad
zijn. En de uitdrukking „untrlendly
act" is in het Engelse diplomatieke
spraakgebruik een zéér krasse uitdruk
king! Een dergelijke daad zou door
ons beschouwd worden in zeer ernstig
licht en zij zou niet slechts een ern
stige kwestie oproepen tussen /uid-
Afiika en Londen maar ook in de steer
van het Gemenebest I)e genoemde ge-
Dieden zun voor nun economiscne
bestaan van- de Uni*. afhankelijk; wij
Koningin Juliana heeft gistermiddag
te Arnhem bij de Eusebiuskerk het
monument onthuld, dat de nagedachte
nis in ere zal houden van alle Britse
militairen, die in de tweede wereld
oorlog zijn gevallen voor de bevrijding
van Nederland, en van alle ingezete
nen van Arnhem, die door het oorlogs
geweld of door het optreden van de
bezetters het leven hebben verloren.
Het monument is vervaardigd door de
Arnhemse beeldhouwer Van der Hof
en beeldt een mens uit, die het nood
lot tracht af te weren. De plechtigheid
werd o.a. bijgewoond door de Britse
ambassadeur, sir Neville Butler, minis
ter C. Staf. en maior-general Urauhart.
voormalig commandant van de Third
British Airborne Division.
Op het Airborne-kerkhof te Ooster
beek zijn herdenkingsdiensten ge
houden ter ere van de geallieerde
militairen, die in September 1944
hun leven gaven voor de bevrijding
van ons land. De dienst werd o.m.
bijgewoond door van l.n.r.) minister
ir C. Staf, Sir Neville Butler, de
Britse ambassadeur, vice-admiraal
Rost van Tonningen, adjudant van
H. M. de Koningin, jhr dr C. G. C.
Quarles van Ufford, commissaris
der Koningin in Gelderland, gene
raal Lt. S. Urquhart, destijds com
mandant van de Airborne-divisie.
welke de mislukte poging tot be
vrijding van Arnhem ondernam.
DR D. F. MALAN. PREMIER VAN
ZUID-AFRIKA.
nemen in dit opzicht een sterke posi
tie in. Zuiver theoretisch geredeneerd:
v >1 /.ouden uasoetotana, aal geheel
-"k en wordt door Unie-gebied, in
drie maanden tijd totaal kunnen uit
hongeren. Let wel: ik spreek zuiver in
theoretische termen.
„Deze zaak wacnt reeds veerug
jaren op een oplossing. De tijd is aan-
j,;broken om de belofte van 1910 in
gelost te krijgen".
f)E VERENIGDE STATEN zijn volkomen bereid te onderzoeken, op
tcelke wijze een eind kan worden gemaakt aan de internationale
spanning. De toestand is thans zodanig, dat het mogelijk en zelfs ge
boden is, dat de Russische leiders hun bedoelingen duidelijk laten
uitkomen. Met deze woorden heeft John Foster Dulles, de Amerikaanse
minister van Buitenlandse Zaken, gisteren in de Algemene Vergadering
der Verenigde Naties de Russen uitgenodigd, een bewijs van hun op
rechte vredeswil te geven. Hij wees er in dit verband op, dat vijf
jiunten een toetssteen zouden kunnen zijn voor de oprechtheid van
Moskou's vredesverlangen: Korea, Indo-China, Duitsland en Oosten
rijk, de nationale onafhankelijkheid der Russische buurstaten en
staking der ondermijnende activiteit van de. communistische partij in
de Sovjet-Unie. Een gunstige Russische reactie op deze punten zou
volgens Dulles in sterke mate bijdragen tot vermindering der huidige
internationale spanningen.
INDIEN de Sovjet-Unie en communis
tisch China bereid zouden zijn, hun
aspiraties in Korea op te geven, zou
het mogelijk moeten zijn, dit schier
eiland crp zodanige wijze te herenigen,
dat de Koreanen onbelemmerd hun
eigen zaken zouden kunnen regelen,
aldus Dulles. Hij wees er op, dat 28
IN SAMENWERKING met de K.L.M.
treft de reportage-commissie van de
Nederlandse Radio Unie uitgebreide
voorbereidingen om de Nederlandse
luisteraars zo intensief mogelijk te doen
meeleven met de deelnemers aan de
Christchurch-luchtrace en de K.L.M.
liftmaster „ir Damme" in het bijzon
der. Aan boord van dit vliegtuig zal
zich de AVRO-omroeper Jan Boots be
vinden, die namens de N.R.U. deze trip
meemaakt en die voornemens is waar
mogelijk onderweg een reportage te
verzorgen.
Omdat de plaatsen van tussenlan
ding geheim moeten blijven, kan men
niet die voorbereidingen treffen, die
men graag zou willen, maar men hoopt
via de K.L.M.-vertegenwoordigers toch
telefoonlijnen met Hilversum te kun
nen bespreken erm de medewerking van
een nabijgelegen buitenbnds-rfdio-sta-
tion te kunnen inroepen.
Naast deze reisreportage van Jan
Boots zal een speciale verslaggever van
de start in Londen een reportsge ver
zorgen, terwijl een tweede verslagge
ver naar de eerste geheime „stop
plaats' gaat. Bovendien wordt op
Schiphol een ploeg van drie reporters
gehuisvest, die de luisteraars van uur
tot uur op de hoogte zullen houden
van de positie der deelnemende vlieg
tuigen. Indien zulks nodig mocht zijn,
hoopt men de toestemming te verkrij
gen om in de nacht vem Zaterdag 10
October ook na 12 uur te mogen door
zenden tot de aankomst der vliegtuigen
een feit is.
De officier van Justitie bi) de Haar
lemse rechtbank heeft gisteren één Jaar
gevangenisstraf met aftrek van preven
tieve hechtenis geëist tegen de 46-jarige
vertegenwoordiger uit Weesp, N R,, die
terecht stond terzake van verduistering
en oplichting. Een veertigjarige inwoon
ster uit Koog aan de Zaan had in 1951
kennis gemaakt met de vertegenwoordl
eer R., die gescheiden leefde van zijn
vrouw en met financiële moeilijkheden
had te kampen. In de jaren 1952 en 1953
gingen belden veel uit en de -ertegen-
woordiger deed de vrouw allerlei ver
halen, die erop neerkwamen, dat R drin
gend geld nodig had. Deze kennismaking
heeft de vrouw ongeveer f 8000.— gekost
tot het moment waarop zij argwaan
kreeg en de politte te Koog aan de Zaan
'n de zaak mengde. Deze heeft de ver
tegenwoordleer onmiddellijk aangehou
den. Uitspraak op 1 Ortoher.
De Sovjet-Unie heeft in de afgelo
pen paar weken proeven genomen
met verscheidene nieuwe typen atoom
bommen, aldus heeft het Russische
persbureau „Tass" bekendgemaakt.
Een oude dame te Farmer City in
de Amerikaanse staat Illinois, mevrouw
Lina Maude Rankin, heeft haar kat
2.000 dollar 7500) nagelaten. De
erflaatster moet er van overtuigd ge
weest zijn, dat haar erfgenaam een
eenvoudig leven zal lijden, want zij
bepaalde, dat nd de dood van de poes
het overschot van de 2.000 dollar voor
liefdadige doeleinden moet worden
gebruikt.
October, de uiterste datum voor de
politieke conferentie, met rasse schre
den nadert-, zu'ider dat wij nog in staat
zijn voorbereidingen voor de besprekin
gen te treffen. Wij zijn genoodzaakt te
betwijfelen, of de communisten wel
voornemens zijn zich te schikken naar
de bestandsbepalingen en of zij inder
daad bereid zijn hun strijdkrachten uit
Korea terug te trekken om mede te
werken aan de totstandkoming van een
verenigd en onafhankelijk land.
Op het stuk van de Russische terreur
in de nabuurlanden zei Dulles dat deze
moet leiden tot verbittering en erger.
Wij voorzien, vervolgde bij. d£t tenzij
het Kremlin zijn buitenlandse politiek
wijzigt, juist die vijandige geest in de
buurstaten zal ontstaan die de Sovjet-
Unie daar niet wenst.
Sprekende over de Amerikaanse
voorstellen inzake de ontwapening zei
Dulles dat elk voorstel van andere
zijde zz\ moeten voldoen aan twee voor
waarden: er moeten voldoende waar
borgen zijn dat het door alle landen
wordt nagekomen en ontduikingen of
overtredingen van voorschriften en over
eenkomsten zonder mankeren aan het
licht kunnen worden gebracht.
Dulles heeft voorts n-drukkelijk ver
klaard, dat hij de voorstellen tot her
ziening van het Handvest der V.N. in
1955 steunt. Hij zei in dit verband, dat
er ook voorstellen tot herziening zul
len worden ingewacht van landen, die
door toepassing van het vetorecht geen
lid der V.N. konden worden.
Met zijn rede opende Dulles de „al
gemene beschouwingen' in de Algemene
Vergadering. Zijn betoog is om zijn ver
zoeningsgezinde en opbouwende toon
ajgemeen zeer gunstig ontvangen.
De Zuidafrikaanse apartheidspolitiek
is op de agenda voor deze zitting ge
plaatst.
(Van onze parlementaire redacteur)
M1ET ALLEEN de leden van de frac
tie van dp P.v.d.A stemden gister
middag aan het begin van de verga
dering der Tweede Kamer voor een
amendement van de socialistische 'f-
e-vaardigde mejuffrouw Zeelenberg
om een geneeskundig onderzoek vóór
het huwelijk verolieht te verklaren,
maar ook mevrouw Fortanler-De Wit
van de V.V.D. en baron Van der Felta
van de C.H.U.
Het amendement werd evenwel ver
worpen met 42 tegen 25 stemmen.
De socialisten wilden niet zo ver
paan, dat zij consequenties zoals bij
voorbeeld een huwelijksverbod, aan
het verplichte geneeskundige onder
zoek vóór het huwelijk verbonden
wensten te zien.
De meerderheid der leden ging ook
de enkele verplichtstelling veel te ver
en daaiom verenigde de Kamer zich
zonder hoofdelijke stemming me: de
conclusie van de regering, dat een
verplicht medisch onderzoek vóór het
huwelijk niet gewenst is IJe fiactie
van de PvdA kreeg aantekening,
zij tegen deze conclusie was.
dat
De Belgische regering zaï 0p grote
schaal varkensvlees uit Nednland invoe
ren Men srreekl van 30 tot 40 ton
week tegen een prfjs van fr. 26,50.
per
