Diep respect voor de Hollanders
die hier vóór ons waren
De man uit Australië
Van navigateurs en avonturiers van formaat
bleef slechts een flard herinnering
Nu is er zelfs geen
Nederlandse visser
te bekennen
Onder Groenlanders en Eskimo's (29)
Pim, Pam Pom en de wonderlamp
Anth. van Kampen
Scheepvaartberichten
DINSDAG 22 SEPTEMBER 1953
UIER, IN JAKOBSHAVN, en eigenlijk overal in
de Disko-baai, gonst het nog van berinneringen
aan de Hollanders. Dat wil zeggen: aan de Hollan
ders van drie eeuwen geleden, die er niet tegen
opzagen met hun hyper-kleine scheepjes achter
de walvis, de potvis, de zeehond en de walrus
aan te jagen in een gebied, dat voor die dagen
wel eindeloos ver geschenen moet hebben. Zij be
voeren deze zeeën. Zij braken dit ijs. Zij trotseer
den deze blizzards. Zij zochten hun weg door die
eindeloze mistbaaierd. Men moet dat alles hebben
meegemaakt, zoals wij onder aanzienlijk com
fortabeler omstandigheden om voor dat soort
zeelui het diepst respect te krijgen. Ik heb nooit
geloofd dat die heren, die in de zeventiende eeuw
scheep gingen, bijzonder brave broeders waren;
maar na deze reis weet ik zekerder dan ooit dat
het wèl waren navigateurs, zeevaarders, bij de
gratie Gods.
Namen genoeg hier, die aan onze verre, verre
overgrootvaders herinneren. Dicht bij Jakobshavn
ligt de „Rode Baai". In Jakobshavn zelf bevindt
zich een „Hollandse Haven" en een baai, genaamd
De baai „Mackelyck Out" (Gemakkelijk om eruit te
komen), welks naam duidelijk herinnering oproept aan
het verblijf der Nederlanders hier.
„Mackelyck Out", oftewel „Gemakkelijk om uit te
komen". Er moeten op tal van hoge klippen in
Diskobaai nog stenen bakens staan, daar geplaatst
door Nederlanders. Ze staan er en ons is verteld
dat ze nog gelden als de beste die Diskobaai be
zit. En de Groenlander, die met z'n motorbootje
of z'n kajak huiswaarts koerst, maakt er nog ge
bruik van.
Er is ons hier verteld over de zeeslag tussen
de Denen en Noren enerzijds en de Hollanders
anderzijds. Er was allang wrijving geweest, en ik
denk dat de Hollanders te vlot waren in hun han
del met de Eskimo's. Dat stak de Denen en Noren,
en zodoende volgde een zeeslag, hier in Disko
baai. Ik heb me laten vertellen, dat men deze zee
slag beslist niet te dramatisch moet zien. Er werd
wederzijds zo het een en ander afgeschoten, en
daarna zochten de vloten hun schuilplaatsen weer
op. Er schijnt geen enkele dode gevallen te zijn»
Een sympathieke wijze van oorlogvoeren.
nriJ HEBBEN gevraagd en gezocht
TI naar graven van Hollanders en
die niet gevonden. Nergens. Natuur
lijk niet en we hadden ons die moei
te kunnen besparen. Omdat de mens,
als h(j hier z'n einde vindt, niet in,
maar op de aarde (lees: het graniet)
wordt bijgezet. Er zijn waarschijn
lijk nooit veel Hollanders bijgezet op
deze klippen, omdat ze wel een zee
mansgraf geprefereerd zullen heb
ben. Waar het wel gebeurde, daar
maakten al eeuwen geleden de be
ren, de honden en de tand des tijds
zich meester van de schamele res
ten. Niets bleef over wat aan een Ne
derlandse zeeman herinnert. Niets
concreets, of het moesten die bakens
tiin.
En er waren er honderden hier,
duizenden. In 1614 vond de aller
eerste reis op last van de Noordse
Compagnie plaats, met twee sche
pen, de Gouden Cath (kapitein Jan
Jacobsz May uit Amsterdam) en de
Orangienboom (kapitein Jacob de
Gouwenaer). Op een dezer schepen
bevond zich mr. Joris Caroius uit
Enkhuizen als stuurman. De naam
Caroius komt men herhaaldelijk te
gen in jaren daarna. Beide schepen
Koersten tussen Groenland en Spits
bergen. en men zocht naar datgene,
waar Iedere zeeman en iedere ge
leerde in die tijd naar zocht: een
doorvaart in het hoge Noorden naar
Indic. Ze vonden die niet, en of ze
werkelijk op Groenlands barre kus
ten geland zijn, ook dat is niet be
kend geworden. In elk geval waren
ze dicht in de buurt.
Het jaar daarna zeilde een Neder
lands 'jacht Straat Davis in. Aan
boord bevond zich wederom Caroius
en hij beschrijft de Westgroenlandse
kust tot de 71ste graad Noorder
breedte. Caroius geeft ook enkele
opmerkingen over de Eskimo's die
hij zag: „heidenen en wilde mensen
eters". Het oude thema dus. In die
tijd verschijnen de eerste Hollandse
namen op de kaart van datgene wat
men Groenland noemde: Mr. Joris
Baai, Mr. Joris Hoeck, Staatenhoek
(Kaap Vaarwel) Mauritii Baai, Wil
de Baai, Rommelpot, Rifkol, Wilde-
manseiland en het Rifje, om er en
kele te noemen.
ER WORDT meer en meer op
Groenland gevaren, en in 1616
zijn het kapitein Pieter Jansz en zn
ztuurman Laurens Broers, die op
De Vier Heemskinderen", uitgezon
den door twee Hoornse kooplieden
(Jan Jansz. Molenwerff en Otto
Revnders) de Oostkust verkennen en
handel pogen te drijven met de Es
kimo's. In 1617 beweert Mr. Joris
Caroius, opnieuw op weg met een
ichip uitgezonden door drie kamers
van de Noordse Compagnie (Delft,
Hoorn en Enkhuizen) twee eilanden
ontdekt te hebben Waarschijnlijk
vergiste hij zich en brachten ze de
Oostkust van Groenland en een
eiland. 20 mijl Zuid van IJsland, in
kaart.
In 1624 wordt wederom een poging
ondernomen een Noordwestelijke
doorvaart te vinden. Ditmaal door
Leversteyn uit Delft, Jan Jansz, Mo
lenwerff uit Hoorn en de koopman
Borch. Opnieuw vergeefse moeite. Er
worden alleen flinke stukken in
kaart gebracht in de omgeving van
Groenland's Zuidpunt, Kaap Vaar
wel, terwijl de heren de werkelijk
originele stunt uithaalden om twee
Groenlanders mee aan boord en naar
Holland te brengen. Of de Groen
landers vrijwillig meegingen, ver
meldt de historie niet. Het zal hun
ook niet gevraagd zijn. Tenslotte
waren het „heidenen".
injiininiiiiRiiiiinininniiifliiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniTniiiiiiiiiiiiiiniiitiQiiiHiiiiii
door
Lang daarna, in 1875, vertrekt het
Britse schip Pandora naar de Groen
landse wateren. Aan boord bevindt
zich de Nederlandse marine-officier
Koolemans Beynen. Van de neder
zetting Ivigtut (herinner u het arti
kel over Groenland's „Klondyke")
geeft Koolemans Beynen een nauw
keurige beschrijving. Men bereikt
Disko en vaart verder Noordwaarts
tot Upernavik. Daar blijft men van
wege de ijsgang een uur en vaart
vervolgens terug.
Men doet een merkwaardige ont
dekking: de Eskimo's blijken voor
alle blanken een naam, een woord,
te hebben. Alleen de Nederlanders
worden met een speciale naam aan
geduid. Het is mij niet bekend welke
dat is.
In 1876 maakt de Pandora haar
tweede reis in deze wateren. Koo
lemans Beynen is wederom aan
boord. Opnieuw wordt gekoerst naar
Disko en Upernavik. maar daarna
raakt men vast in het ijs in Mel-
ville Baai.
HET AANTAL Hollandse vestigin
gen op Groenland in de achttien
de eeuw moet groot geweest zijn,
ook al zijn de concrete gegevens er
over schaars. En ook al verwisselde
men nogal eens Spitsbergen met
Groenland. Zo is het bekend dat
Hans Egede, de Deense prediker die
Groenland het Christendom bracht,
aan de Hollanders vroeg, waar hij
zich het beste kon vestigen.
In 1777 bevonden zich op 76 gra
den Noorderbreedte niet minder dan
60 Hollandse schepen in een enorm
ijsveld. Het scheurde verscheidene
malen en nam brokstukken van de
vloot mee. Een avontuur van groot
formaat. Bij elkaar bleven de sche
pen van Marten Jansz van Ham
burg, J. J. Groot uit Zaandam, KI.
Jansz uit Kastrikum, Jac Broertjes
uit Zaandam en Volk Jansz. uit Am
sterdam. Er werd tenslotte een lan
ding gemaakt in Juliaans Hope,
waar ze bij de koopman Andries
Roelofs onderdak vonden. In het
journaal wordt apart vermeld dat er
Hollands eten op tafel kwam. Roe
lofs woonde in 1777 al 36 jaar in
Groenland. Hij was met een Groen
landse getrouwd.
Ziehier, de voornaamste activitei
ten der Hollanders in en bij Groen
land. Ik zou onvolledig zijn, indien
ik verzuimde te vermelden, dat dr.
N. Tinbergen en zijn echtgenote in
1932/1933 deelnamen aan het „In
ternationale Pooljaar", en aan de
Oostkust een studie maakten van het
klimaat, het land en de bevolking
aldaar. Zij waren daar ter hoogte
van de Angmagsalikfjord, en maak
ten diverse tochten in de omgeving.
Hoe Noordelijk zpn de Nederlan
ders gekomen? Dit is een vraag, die
ons uiteraard interesseerde, toen wij
deze Groenlandse reis voorbereid
den. Enhoe Noordelijk zullen
wij kunnen komen? De eerste vraag
is gemakkelijker te beantwoorden
dan de tweede. Wat de oud-Hdlland-
se zeelui betreft, als Noordelijkste
punt bereikten zij Disko-Hafen-
eiland, ter hoogte van 70-71 graden
Noorderbreedte. De Pandora, het
schip waarmee Koolemans Beynen
voer, kwam tot 74 graden Noorder
breedte, in Melville Baai. Als we
geluk hebben zullen we Noordelij
ker komen. Dat geluk bestaat uit:
een schip dat zo hoog Noordelijk
gaat, uit de ijsgang, en uit het weg
blijven van de zomerstormen. Rede
nen genoeg om in dit stadium onze
wensdromen nog niet al te hardop
uit te spreken
IK MOET dit artikel besluiten, maar
wil dat niet doen zonder op iets te
wijzen dat ons in deze weken yetrojjen
heeft. Op onze vaart door de eindeloos
grote Straat Davis, en eveneens bij het
naderen van Disko-baai, praaide ons
schip herhaaldelijk schepen van vreem
de nationaliteit. En niet slechts alleen-
varende schepen, maar soms kleine
vloten trawlers en zeilschepen. Daar
waren Denen, Noren, Far 'Oer-vissers,
maar ook veel Portugezen, Italianen,
Fransen en een enkele Griek. Wie er
niet waren, en wie er ook nooit zijn,
dat waren.,., de Nederlanders. Ik heb
gezien onder welke omstandigheden
deze mensen vissen en ik moet eerlijk
zeggen: het is beestachtig, onmenselijk
hard. In dit klimaat, in deze roerige
wateren, met al die mist en de ijs
gang moet men werkelijk zeeman en
visser van 48-karaat zijn. Maar een
maal waren wij hier wèl. Eenmaal do
mineerde hier de Nederlandse
vlag. Eenmaal moesten Denen en No
ren zich verenigen om de Neder
landers te verjagen, omdat ze hen
in visserij en handel verre de baas
waren. Eenmaal ....ja, toen was het de
jonge Nederlandse natie, die deze zeeën
en een deei dezer kusten beheerste.
Kunt u zich indenken, lezer, dat het
ergens een beetje pijnlijk aandoet thans
te moeten vaststellen dat in dit land
Nederland alleen nog maar een ver en
vaag geografisch begrip is, en de naam
der Nederlandse zeelieden een uitster
vende herinnering aan een ras van
super-navigateurs?
Al hadden we op deze reis maar een
Nederlands schip gezien! Niet vanwege
de enorme vangsten, die hier gedaan
worden. Niet vanwege de kapitalen
die hier met de visserij verdiend wor
den. Maar alleen ter wille van die glo
rieuze historie, die eenmaal uit Hoorn
en Enkhuizen hier gemaakt werd. Ja,
waarom w e l Denen, waarom u? e l
Portugezen, waarom w e l Grieken? En:
waarom geen Nederlanders?
126. Maar het zou de Baron niet ge
lukken om aan de dolfijn te ontkomen.
Niet dat het grote beest kwaad in de
zin had.... nee, verre van dat, maar
Pim en Pam hadden nu eenmaal ge
wenst, dat die grote dolfijn aan de
hengel van de Baron zou komen te zit-
een en dan ging dat gebeuren ook. of
de Baron het nu wilde of niet! Toen
de Baron dan ook het grote dier vlak
bij zijn hengel zag opduiken, nam hij
een grote duik uit het roeibootje, ter
wijl Pom vol angst afwerend zijn bei
de handen uitstak. Maar daar had de
dolfijn helemaal geen belangstelling
voor! Hij moest aan de haak komen
volgens de wens van Pim en Pam en
dan zou dat gebeuren ook! Niet alleen
de Baron was geschrokken door de
verschijning van die grote dolfijn
óók aan boord van de motorboot van
de heer Barend Bigger heerste grote
consternatie! ,Hoe komt die dolfijn
hier?" stamelde Barend Bigger, terwijl
de haren hem ten berge rezen. „D-d-d»,
bestaat niet. D d-dat is toverij!" Hil
gebruikte dezelfde woorden als de Ba.
ron. Van zichzelf wist hij, dat hij de
haai, die hü zogenaamd gevangen'had
stiekum meegesmokkeld had in Zjjn
motorboot, maar van de Baron kon hij
onmogelijk zoiets denken. Het bestond
eenvoudig niet dat de Baron die grote
dolfün meegesmokkeld zou kunnen
hebben in dat kleine roeibootje! Maar
waar kwam dat 'ferote beest dan van.
daan? Ja, daar zouden Pim, Pam en
Pom gemakkelük een antwoord op
kunnen geven. Zij waren verantwoor-
delijk voor de toverden van de laatst»
dagen!
Nee, hier worden alleen een
paar kralen gevonden, in een be
vroren en versteende bodem door
Deense geleerden. Hier praat
men nog wat na over de Hollan
ders uit die grote dagen. Niets
anders. Geen huis, geen wrak,
geen prent, zelfs geen graf. Geen
grafals meedogenloos be
wijs dat de mens als stof ter
wereld komt en als stof vergaat.
Nee, in een" land als dit als
minder dan stof: als een flard
herinnering, verwaaid door de
rondrazende Poolstormen.
Ook Groenlandse vrouwen helpen bij het laden en lossen in de haven van
Jakobshavn.
38)
„Maar ze had tcch wel iemand kun
nen vertellen, dat ze wegging. We be
grijpen allemaal wel hoe ze zich voelt
vanavond. Allemaal, behalve Peter dan
natuurlijk. Ik heb hem vanavond de
waarheid vertelt, de lieftallige domoor".
Aan de andere kant van de lün hoor
de ze een diep stilzwijgen. „Je kunt ie
gemak houden vriendje. Nu hii met
Claudia verloofd is kan niets het geloof
in cün mannelijke aantrekkelükheid
meer vernietigen. Hij luisterde niet
eens naar mc. Stel je voor, l.ij verweet
me, dat ik Claudia wilde verdringen
om zelf met hem te trouwen". Kittv
lachte.
iv£on Jf. dat^aar," zuchtte Dick.
,,Maar hij 's met Claudia al te ver in zee
gegaan. Hij heeft het zo te pakken, dat
hu niet eens meer weet dat 1if bestaat
Waarom
„Bedankt voor het complimentje. We
hebben anders heel gezellig gekeuveld"
„Maar wacht eens even. Leg de hoorn
nog niet neer".
„Waarom niet?"
„Omdat ik een afspraakje met je wil
maken".
Kitty staarde verbaasd in het mond
stuk van d» telefoon. „Misschien begin
ik aan waanvoorstellingen te liiden?
Wil je dat nog eens zeggen?"
„Ik wil een afspraakje met je ma
ken", herhaalde Dick nu pijnlijk dui
delijk. „Ik wil een keer met je uit! Be
grijp je me nu beter?"
„Ik voel me'gevleid en vertederd
door je aanzoek", antwoordde Kitty,
niet erg elegant. „Wat word ik veron
dersteld te zijn. de troostprijs mis
schien?"
„Ik mag je graag. Zullen we het daar
bij laten? Hoelang zou een man op een
vrouw kunnen wachten, dacht je?"
„Totdat het volgende aardige meisje
voorbijkomt?"
Dich lachte. „Ik oenk er niet aan, je
voorbii te laten gaan. De concurrentie
is te zwaar in deze streek. Hoe denk
je erover. Kitty?"
„Ik geloof, dat er hier sprake is van
iets. dat het daglicht niet kan verdra
gen. Maar wat heb ik te verliezen?"
„Dank je, Kitty. Ik voel me al veel
beter. Wat zeg je van morgenavond?
Neen? Overmorgenavond dan? Goed.
Ik kom je afhalen van Huize Ellis. We
gaan wat eten en dansen in de .Falling
Star". Zorgt dat je halfacht klaar
bent".
Kitty knikte en legde de hoorn op de
haak. Ze keek in de spiegel, schudde
haar lange haren, bracht wat nieuwe
kleur op haar lippen en bestudeerde
haar aantrekkelijk, maar verbaasde
spiegelbeeld.
Toen ze de deur van Peters kamer
voorbii ging. hoorde ze de bekende
stemmen. Ze wachtte even. klopte aan
en ging naar binnen. Bijna direct be
gonnen de stemmen weer. zo nu en dan
begeleid door een fonkelende lach.
Hoofdstuk xiii.
Zelfs de meest verstokte vijanden
van tante Cecilia moesten, nu zij bin
nenkort naar Australië zou vertrekken,
wel toegeven, dat ze aanmerkelijk in
haar voordeel was veranderd. Men kon
weliswaar niet zeggen dat ze een al
lerliefste oude dame was geworden
die overal waar zij haar gezicht ver
toonde rust en vriendelijkheid om zich
heen verspreidde, maar ze verzocht nu
ln ieder geval, waar zii vroeger had
bevolen en ze knikte goedkeurend,
waar anders een afkeuring haar enige
mogelijke reactie was geweest.
Dat hield verband met Peter en
Claudia. En indirect ook met de op
bloeiende vriendschap tussen Kittv en
Dick.
„Een lief meisje, die Kittv" zei Ce
cilia op het bankje in de tuin tegen
Elwood en Lettv. „Claudia mag wel
dankbaar zijn, dat ze zo'n vriendin
heeft. Ik ben er zeker van, dat ze al
les voor haar zou willen doen Ze
weet. waar Claudia's geluk ligt en ze
probeert haar te helpen dat te verwer
ven. Misschien is Dick ook wel ver
standig geworden". Met haar lange
benige vingers tikje Cecilia Lettv op
de arm. ..Ik hoop. dat je mij op de
hoogte zult houden van de verhouding
tussen Dick en Kitty. Ik zou ze graag
u ze onverhoopt eens voor
moeilnkheden zouden komen te staan
en als ze zover zijn, dat ze werkelijk
serieuze belangstelling voor elkaar
gaan krngen. En", ging ze verder, ter-
wijl ze haar stem liet dalen. „1e mag
als dat ie dienstig lijkt. Kitty gerust
^®el'en' dat 'k veel belangstelling
voor haar heb. Zekerheid beste men
sen, is de beste vorm van bescherming
Je begrijpt me zeker wel?"
Lettv en Elwood waren maar ai te
graag befeid haar te begrijpen. Ze
vurig dat de verhoudingen
zoals die nu lagen, bestendigd zoudrn
worden. Maar wat Claudia betreft za-
gen ze de toekomst als Kittv en
Dick door zouden gaan met het maken
van afspraakjes met angst en vrees
tegemoet.
hm,!?wia lie£ Üchter' noch d00r haar
houding, noch door woorden, haar af
keuring binken over hun gedrag In
tegendeel ze scheen dit te beschou-
wen als de normale uitweg uit de
moeilijke situatie, waarin ze allemaal
tegen wil en dank geraakt waren Zn
langzamerhand eing ze Peter met dr
genegenheid en achting behandelen
me haar in het begin zo duidelijk had
den ontbroken.
Aagtekerk. 20-9 dwars Hakodate naar
Otaru Abbedijk, pass. 19-9 24 uur
Vlissingen naar New York Akkrumdijk,
19-9 te Aden Alamak, 19-9 te Bom-
bay Albireo, 20-9 van Hamburg naar
Antwerpen Alblasserdijk, 20-9 vaa
Hamburg te R'dam Alchiba. pass. 20-9
Kaap Finisterre naar Antwerpen
Alioth, 19-9 van Santos naar Montevideo
Alnati, 20-9 250 mijl noord-noordoost
van Finisterre naar Las Palmas Amers-
kerk, 19-9 n.m. van Aden naar Suez
Amsteltoren, 20-9 n.m. te Antwerpen
Arendskerk, 19-9 n.m. te R'dam Aver-
dijk, 19-9 van New Orleans naar R'dam
via Le Havre Aldabi, 26-9 te Ant
werpen verwacht Alpherat, 20-9 te
Bremen Altair, 20-9 te Rio Grande
ao Sul Axeldijk, 20-9 te Hamburg
Algenib, pass. 20-9 St Pauls Rock naar
Las Palmas Almkerk, 20-9 n.m. te
Bremen Alphard, 20-9 n.m. te Las
Palmas Ampenan, 21-9 te Cochin
Amstelstad, 21-9 te Mombassa Argos,
20-9 te Beyrouth Ariadne, pass. 21-9
v.m. Finisterre naar A'dam Blitar, 22-9
te Sydney verwacht Bonaire, 21-9 te
Barbados Banka, pass. 19-9 Lissabon
r.aar Port Said Bennekom, 20-9 te
Mallendo Boschfontein, 19-9 n.m, van
Port Sudan naar Aden Boskoop, 19-9
van Kingston naar Aruba Breda, 20—9
van Antwerpen te A'dam Congostroom,
21-9 van Hamburg te A'dam Caltex
Leiden, pass. 20-9 Kaap St Vincent naar
R'dam Caltex Nederland, pass. 20-9
Pantellaria naar Sidon Castor, 20-9
te Antwerpen Caltex Delft, 20-9 ten
noorden van Malta naar R'dam Cal
tex Utrecht, pass. 20-9 Ouessant naar
Sidon Cronenburgh, 19-9 van Belfast
naar Peterhead Cumilus, 19-9 n.m,
van Atl. Oceaan (station) naar R'dam
Dalerdijk, 20-9 te Portland (O) Die-
merdijk, 20-9 van Londen naar Hamburg
Drente, 21-9 van Suez naar Port Said
Ena, 20-9 van Suez naar AlexandriS
Eos, 20-9 van Tunis naar Malta
Eemdijk, 20-9 te Londen Enggano,
19-9 van Colombo naar Aden Erinna,
19-9 van Liverpool naar Curajao Fries
land (SSM), 20-9 te Odense Friesland,
(KRL). 20-9 van Djibouti naar Port Su
dan Gooiland, pass. 19-9 Ouessant naar
A'dam. 20-9 aldaar verwacht Groot»
Beer, 20-9 n.m, van New York te R'
dam Groote Kerk, 21-9 te Beira
Haulerwijk, 20-9 van Londen naar Per-
nambuco Hecuba, 20-9 van Bremea
naar Antwerpen Hydra, 21-9 te Para
maribo Hersllia, 20-9 van Laguaira
naar Curacao Hoogkerk, 20-9 te Sin
gapore Ilos, 20-9 te Hamburg Ivoor
kust, 20-9 te Hamburg Jagersfontein,
19-9 n.m. van Port Elizabeth naar Eut
London Japara (KRL), van 20 op 21-9
te Belawan Kieldrecht, 20-9 te Suei
Langkoeas, 21-9 te Tandjong Priok
Larenberg, pass. 20-9 Kaap Bon naar
R'dam Lawak, 20-9 te Singapore
Lieve Vrouwekerk, 20-9 n.m. te Port
Said Lindekerk, pass. 20-9 Gibraltar
naar Marseille Luna, 20-9 te R'dam
Laagkerk, pass. 29-9 Ouessant naar Genua
Lckkerkerk, pass. 20-9 Algiers naar
R'dam Maasdam, 19-9 te New York
Maashaven, 22-9 te Port Harcourt ver
wacht Modjokerk, 22-9 te Tandjong
Priok verwacht Maasland, 20-9 van
A'dam naar Bremen Macula, pass'
3 9-9 Kreta naar Laspecia Manoeran,
20-9 te Makassar Mania, 19-9 te Ku-
wait Mentor, 21-9 te Limnl Metula,
20-9 van Surabaja naar Pladju Mirza,
20-9 van Miri naar Shimotsu (Japan)
Murena, 20-9 te Port Said Myonia,
20-9 te Stanlow Malvina, 20-9 Guarda*
fui gepass. naar Suez Nestor, 20-9 van
Paramaribo naar A'dam Nleuw-Hol-
land, 20-9 340 mijl west van Lands End
naar New York Noordam, pass. 20-9
Scillys naar New York Nigerstroom,
20-9 van Douala naar Lagos Ondina,
19-9 van Balik Papan naar Surabaja
OPLOSSING KRUIS WOORDPUZZL8
Horizontaal: 1. zalm, 4 doodkraver, 1»
era, 15 lorre, 16 Mei. 17 ge, 18 rijp. 20
R.A.I., 22 de, 23 salep, 25 beits. 28 pk»
30 teder, 31 veste, 32 raderen, 34 ceder,
36 aval, 37 lagunen, 39 N.N., 40 les, 42
ter, 43 rog, 44 el. 45 drietal, 48 mede,
49 Ireen, 50 casueel, 52 heiig, 53 takel,
54 na, 56 renet, 58 Oeral, 59 al, 61 l"w'
63 nut, 64 d.d., 65 rib, 67 nylon, 69 Pre'
70 sprankelen, 71 waan.
Verticaal: 1. zegepralen, 2 are, 3 I*>
5 o.l., 6 oor, 7 drab, 8 grieven, 9 re, 1»
•m„ 11 eed, 12 riek, 14 pijler, 18 ratel,
19 pedel, 21 etsen, 24 penaten, 26 ieder,
27 Str., 29 Kavel. 33 das, 34 Curagao,
35 Ingelanden, 38 get., 39 noden, 41 trein,
43 ree. 45 Dries. 46 iegelijk, 47 laken,
48 mulat, 49 Iet, 51 serum, 55 bars,
tule, 60 lip, 62 wol 64 dra, 66 br.,
N V., 66 ne, 69 p a.
ANTWOORDEN HERSENGYMNASTIEK
1. Zittend. 2. Grootste en bekends
vioolbouwers ter wereld: Amati was
leermeester. 3. Tussen 11 en l2 uU
's avonds. - 4. Volksnaam voor het
kruid. 5 Geen sportwerktulg: die'
tot het afronden, afdraaien van 0
metalen bollen. fl. Boort 7. ChtO"
nnosfecr. 8 Minstens 3, gewoonlijk
9. Olm. io. Aardappelen (van
bepaalde soort).
