KNUD RASMUSSEN, AFGOD DER ESKIMO'S, STICHTTE NEDERZETTING THULE Dtócoverjj Voor-en nadelen van de recente financiële maatregelen Abdusiroop Wetten, verteld door de machtigste jagers werden door hun „koning" opgetekend DE WONDERE WAERELT Waarheden van de reclame A afhoudende hoest Onder Groenlanders en Eskimo's (42) i voor enige volk ter aarde dat zichzelf wil zijn E Nu gevlucht voor de e°„p STÜSS. cultuurvan de straaljagers Als U iets van mij wilt aannemen dan stapt U ook over op 20 stuks 75 et. Voordelen voor de werknemers Voordelen voor werknemers en werkgevers Voordelen voor de ondernemers Nadelen Kicali tei tshandhaving en kostenverlaging Reclamecongres WOENSDAG 14 OCTOBER 195» ■m HET vorige artikel heb eschreven over Ro- eary. Dat was nodig te begrijpen van hét ontstaan van de Noor- ik g' bert.P" om iets deliikste nederzetting ter wereld, Thule Peary was vjer in het Noorden van 1892 tot 1909, en de Eski mo's met wie hij werkte, bevonden zich in die da gen nog in de volstrekt letterlijke betekenis van het woord in het Stenen Tijdperk. Ze hadden er geen flauw idee van dat er nog zoiets wonderlijks bestond als een blanke mens. Die veronderstelling is niet zó bijzonder vreemd als men weet dat deze Po- jaire Eskimo's ook van mening waren dat ze het enige volk ter aarde wa- ren. Dit contact met de Ame rikaan Peary had tenge volge dat de stam in het bezit kwam van vuurwa- Tii, i van de stam aantrok. Die tenen. Van munitie. Van out en ijzer. Van nieuw voedsel. Allemaal ontstel- lend moderne dingen, die hun totale bestaan ver anderde. Maar toen Pea ry de Pool ontdekt had, ging hij terug. En de stam bleef achter. Niemand die zich verder om deze Es kimo's bekommerde. Ze hadden hun werk gedaan en konden terugvallen in hun Stenen Tijdperk. Dit gebeurde niet! Om dat er een jonge Deen was, die zich de belangen Het huisje van de beroemde Eskimo „Koning" Knud Rasmussen, de man die de faktorij Thule stichtte. sen. Een naam op Groen land, die legendarisch zou worden. Hij verzamelde de Polaire Eskimo's, hij sprak met hen, hij leerde hun diepste wezen ken nen. HU bestudeerde ze en hij werd de afgod van de stam. Het was Knud Ras mussen, die zich voor al tijd de dankbaarheid der Eskimo's verwierf toen hij een faktorij stichtte. Die faktorij kreeg een naam: Thule. De betekenis van die naam is: „Einde der Wereld". Rasmussen vestigde de faktorij om drie redenen: om dit deel van Groen land te beschermen voor de Deense kolonisatie; ver volgens om zelf een geo grafische en economische basis te hebben voor zijn expedities (hij startte ze ven maal voor een lange expeditie in het Poolge bied vanuit Thule);, en tenslotte: om een basis te hebben waar de Eskimo's datgene zouden kunnen verkrijgen, tegen inleve ring van pelzen, wat Pea ry ze had leren gebruiken. Een schitterend werk van Rasmussen, uitsluitend verricht ten dienste van zijn vrienden, de Eskimo's. De faktorij was zijn privé- bezit, zijn koninkrijk. De Eskimo's aanbaden hem, en wat meer zegt: ze aan bidden hem nóg. JK SPRAK iemand in Thule, aan wie ik vroeg: hebben de Eskimo's het nog wel eens óver Knud Rasmussen? De man schudde z'n hoofd en zei: „Nee, ze spreken nooit over hem". Toen ik hem aankeek, niet begrijpend, hoe het mogelijk was, dat ze hun Koning en Afgod zo snel konden ver geten, volgde de opmerking: „Nee, ze spreken niet over hem, maar ze denken altijd aan hem. Dat is geen wonder, want hij deed oneindig veel meer dan ze voedsel en wapens geven. Hij gaf ze wetten. Wetten, gebaseerd op hun eigen ideeën en begrippen. Hij liet zich die wetten ver tellen door de heste jagers. Hij schreef ze op en legde ze voor aan de gehele stam. Die wetten staan nu opgetekend in boeken. Het zijn de Eski mo-wetten, waaraan strikt de hand wordt gehou den. Thule werd in 1932, na de dood van Rasmussen, overgenomen door de Deense regering. Hetgeen niet wegneemt dat Thule zijn eigen Inspecteur heeft. Zijn eigen wetten. Zijn eigen leven leeft. Thule is, tot vandaag, onafhankelijk. Vrije Eski mo's, die in geen enkel opzicht enige dwang van buiten wensen te accepteren. XT ii» i derij, voorstellend Christus op de Ge kunt bet mij niet ten kwade dui WE ZIEN in de dagen na aankomst van de „Julius Thomsen", dat oude Thule. Maar we zien niét de stam. Omdat de stam Noordelijker getrok ken is. Omdat hij niet meer kon be staan, in de schaduw van Thule Air Base. Men kan dit een vlucht noemen of een evacuatie. De lezer oordele zelf na lezing van de laatste artike len dezer reportage. We zagen oud Thule. Daar waren nog wat honden en nergens in Groen land zagen wij honden, zo prachtig van bouw en zo wild. Halve wolven., maar sterk en met een uitgesproken stijl en karakter. In Thule leven de sterke en beste slee-honden van heel Groenland. Omdat ze óók in de zo mermaanden gevoed worden met vlees. Ik schreef u al, dat overal el ders de honden in die periode hun P" s INerelds allernoordelijkste kerkje plaatsbiedend aan een 15-tal Eskimo's. kostje zelf maar moeten opscharrelen. Gedachtig de wijsheid: wie niet Werkt zal ook niet eten. Ik zag het kerkhofje, met zes gra ven. Waarschijnlijk het Noordelijkste ter wereld. Zes" maal vier houten Plankjes om wat stenen. De aarde is h'er steen en aanvaardt geen stoffe lijk menselijk overschot. Ik stond in het kerkje, eveneens het Noordelijk ste ter wereld, en dat bezoek zal ik Wel nooit meer vergeten. Het was bondag en we liepen er heen. Over een kale vlakte, bedekt met graniet cn 'eisteen. Geen boom, geen bloem, Teen plant, geen grasje, geen korrel mos- Steen, steen, steen. JTRGENS op die woestenij stond het i k,1^rkje, opgetrokken van rood ge schilderde houten planken. Een wit kruis aan de voorkant. Daarbinnen Was het schemerdonker. Er stonden khfje bruine houten banken, plaats- Biedend aan een vijftigtal kerkgan gers. Iedere bank had één kaars. Het was een aangrijpend kerkje, omdat net zo klein was, zo verschrikkelijk ."''heiden, en omdat het tóch een echte kerk was. Met sfeer en wijding. Door de smalle ruitjes kwam de oolzon binnen. Hij viel precies op et schilderij boven het altaar. Ik liep r heen en zag een heel mooi schil den, als ik u zeg, dat ik diep ontroerd was bij het zien van deze kinderen... Het waren namelijk Eskimo-kinderen. Christus met twee Eskimo-kinderen, zittend op dat schilderij in de laatste kerk ter wereld. Het was Zondagmorgen. Later za gen wij de priester aankomen, moei lijk lopend over de ongelijke rots blokken. Lang en imposan' in z'n toga, die uitwoei door de scherpe wind. Een eenzaam prediker, deze Groenlander. Buiten wachtte de ge meente. Een stuk of zes, zeven Groen-' landers en een paar Eskimo's in be renbroeken, kamikken en anoraks. Iemand begon het klokje te luiden. Een fijn, helder, haast kinderlijk a.n- doend geluid. Maar genoeg geluid om gehoord te worden door de gemeente. De gemeente ging naar binnen, achter de priester aan. Daarna hoorde ik het orgeltje ruisen. En er werd gezongen. Onder de adem van de Noordpool werd die morgen uit Vet Oude Boek verteld en gesproken over de liefde Gods, die ook het Pool gebied omvat. Toen doken er zes straaljagers over die kerk die een schuurtje lijkt, en hun geloei brak de ganse Zondag morgen op die versteende wildernis aan stukken. Op dat ogenblik zijn we weggegaan. WE GINGEN naar de verlaten ne derzetting. en die dag beleefden we iets van het treurspel der laat ste stam Eskimo's. Lopend over brok ken lei van een soort-maanland schap, langs stukken .moeras en over botsen, kwamen we m de nederzet ting. Een uitgestorven een dode nederzetting. Geen Eskimo leefde daar meer. Een paar oude, vergeten honden zwalkten rond, verlaten door hun meesters, hongerig en half-ver wilderd. Lege tufhutten. De hutten, waarin de stam geleefd had. Een vrij volk, bestaande uit ja gers. Trotse mensen, die geen be langstelling voor geld hadden, noch voor wat dan ook, komend uit de „Beschaafde wereld". Omdat ze zich zélf willen zijn en blijven. Omdat ze niets verwachten van die andere wereld. Ze willen alleen maar ja gers zijn en vrij. Zonder geld, zon der zeep, zonder enige plicht dan de nakoming van de wetten, eens door Knud Rasmussen opgeschre ven. Hun wetten. Wij waren in de huizen van dat vrije volk: hutten van tuf, soms met hout gestut aan de binnenkant. Stukken pels lagen op .de aarden- vloer en kapotte overblijfselen van huisraad. Veel botten van walrus sen zeehonden en vóssen. Aan som- Advertentie ing. Med.) mige wanden de eerste symptomen van de cultuur uit het Zuiden: pren ten uit geïllustreerde Amerikaanse maandbladen, minimaal bedekte da mes uit Life en Esquire. Ik maakte echter een vergissing door te menen dat de Eskimo's deze afbeeldingen opgeplakt hadden, omdat ze er ple zier aan beleefden. Nee, uitsluitend om de naden tussen het hout en de tuf te bedekkenOm de stormwind te beletten binnen te ko men. Verlaten en lege slee-stellingen. Verweerd hondentuig. En veel blik- i'es. Blikjes van Amerikaanse her- :omst. Van Thule Air Base. En soms een oliedrum, en stukken hout, met erop geschreven, in grote zwar te letters: Blue Jay. Blue Jay de grootste onderneming van de Amerikanen om Thule Air Base te vestigen. ThE WIND woei over de verlaten nederzetting, gebouwd vlak aan het water van de baai. In de baai ijsbergen. Nog verder de IJskap. Een klein paradijs van rust. Rasmussen moet iets van de kunstenaar in zich gehad hebben, dat hjj dit deel van Groenland koos voor de stam. Wer kelijk een oord om gelukkig te zijn. Hier woonden ze: Odak, nu 70 jaar, en nog in leven. De oudste der jagers, met een zware stem in het kapittel, en de andere grote jagers van het Noorden: Jess, Inuterssuak, Kulutanguak, Ivalo. En nog ande ren, wier namen men nooit hoorde noemen en die er tóch zijn: bijvoor beeld Kale Paluk. Kale Paluk, jager van groot for maat op beren, walrussen en vossen. Kale Palukde 45 jarige zoon van Admiraal Peary. Waarom zou men dit verzwijgen? Peary leefde hier zó lang, en de winters duren eindeloos in dit land. Nauwelijks twee maanden zomer. Peary moet zich vaak onbeschrijfelijk eenzaam gevoeld hebben. Te eenzaam voor zelfs zè'n mens. Zijn zoon, een knappe Eskimo en een groot jager. Nooit zag hij zijn vader. Nooit zag hij zijn halfbroer: ook niet toen deze zich op Thule Air Base bevond. Zo is het mij verteld door de Denen op Thule. Odakdie een onderscheiding van de Deense Koning ontving en door de leden van de Amerikaanse „Explorers Club" lid van de orga nisatie werd gemaakt. Ieder jaar komt er een uitnodiging voor Odak om de jaarvergadering in New York br te wonen. Ze wordt Odak voor gelezen, omdat hij zelf niet lezen kan. Maar Odak verliet na zijn reis naar de Noordpool nooit meer Thule. En daar is, tenslotte, de zoon van de neger Matthew Henson. Een Es kimo, die helemaal niet op een neger lijkt, op z'n krullend haar na. Hij is echter de énige Eskimo met krullend haar. En een groot jager. Ziedaarde levende her inneringen aan Peary's avontuur. Misschien ook, waarschijnlijk zelfs, de bewijzen van de gruwelijke een zaamheid der Poolnachten. WE ZIEN de verlaten bedden. Heel de familie, man, vrouw, en de kinderen slaapt bij elkaar op een soort plank, bedekt met rendierhuid en daarop een met eiderdons of be renhuid gevulde „deken". Alles vuilsmerigstinkend zelfs.... en tóch was dit een vrij volk. En het is nog vrij. Omdat het heenging. Om dat het zijn vrijheid verkoos boven zeep, tabak, drank en geld. Omdat het de vrijheid verkoos bóven de Europese en Amerikaanse cultuur. Omdat het naar wetten wil leven, maar dan naar de éigen wetten. Wel.... ik denk dat dit de laatste stam ter wereld is, die dit zo wel bewust, zo volledig zeker van zich zelf, verkoos. Ik weet niet hoe de lezers van dit artikel hier tegen over staan, maar ik moet u eerlijk zeggen: het deed óns alleen maar uiterst sympathiek aan. Die vlucht uit het Noorden naar een nog hoger Noorden. Die vlucht vooronze cultuur. Of wat daar dan voor pleegt door te gaan. Eenmaal dachten ze het enige volk ter aarde te zijn. Dat was een vergissing. Nü zijn ze het enige volk ter aarde dat zichzelf wenst te zijn en te blijven. Dat ieder contact met het Zuiden wil voorkomen. Ditmaal vergissen ze zich niet, de jagers van de stam. Ze zijn in dit opzicht: inderdaad het enige volk ter wereld. Ook al zijn ze dan nog maar met z'n driehonderden (Advertentie Ing. Med.) VIJF DEENSE Jongens tussen tien en twaalf Jaar, die ongetwijfeld in dit rubriekje hadden gelezen over het groepje Beierse „Indianen", dat een verwoede aanval met pijl en boog op een trein vol blanken deed, besloten, hierdoor geïn spireerd, het nóg beter te doen. Baas boven baas, dachten zij, blok keerden een spoorbaan in de omgeving van Ko penhagen met zware ste nen, waartussen zfj scherpe patronen depo neerden, en betrokken zelf, gewapend met ge laden buksen, stellingen naast de spoorbaan. De machinist van een eiec- trische trein kon, door uit alle macht te rem men, vlak voor de bar ricades zijn trein tot stilstand brengen. Toen h(j uit zijn cockpit sprong en in gestrekte draf de achtervolging inzette, gingen de jongens er zonder één schot te los sen vandoor. Twee van hen werden daarbij bij na door een exprestreln gegrepen. De machinist raakte het spoor bijster, maar de lieverds zjjn later toch achterhaald. LIET Har HEK is van de dam. In het voetbal elftal van Scutari in Albanië speelt sedert kort op de rechtshalf- plaats een vrouw. Ja, dat staat er: een vrouw. De 23-jarige, uiterst charmante, Myriam Te- liti. En wat nog erger is: zij is nog verbijste rend goed ook. In een wedstrijd tegen het ver blufte Dynamo de Tira na ontplooide zij een techniek van topklasse en een uitstekend spel inzicht. De rechtshalf van Dynamo, die nota bene in het nationale elftal speelt, hóalde het niet bij haar. Er hebben zich in Albanië nu twee groepen gevorntd, die verbitterd tegenover el kaar staan. Myriam wél of niét in het nationale elftal. Maar zij maakt een goede kans. Hè tere, waarom spelen wij nou niet es tegen Albanië? UET BELOOFT wat te worden, nu de export beperking op olijanten in India is opgeheven. Het begon al in ons el- gen (zolang het duurt) Friesland. Twee olifan ten van circus Mullens, Bongo en Toddi, die in Dokkum waren ingela den om in Drachten een Uitvoering te gaan ge ven, bleken het vervoer per veewagen ver bene den hun stand te vin den. Zij tilden eerst ter loops het dak van hun auto op en toen ontsnap ping langs deze weg al te veel acrobatische toe ren bleek te vergen, kraakten zij de achter klep van de auto. Zij stapten uit en gingen te voet verder, doch wer den weldra door de dompteur in de rijk ge plooide nek gegrepen. Daar Drachten niet per rail te bereiken is. wer den Bongo en Toddi op de trein naar Assen ge zet. waar het volgend op treden zal plaats vinden, zodat het verontwaardig de Drachten het zonder hen zal moeten doen. (Van een financieel inedtttverker IJ1T BINNENGEKOMEN BRIEVEN is wel gebleken, dat de beraadslagin- U gen in ons Parlement thans in de algemene heistelling staan. Gem wonder onze portemonnaie is er ten nauwste l>y betrokken. Het leek o. daarom dienstig onze lezers een resumé te rstreMaen £e 1 nadelen, die de in behandeling zijnde wetsowa'>erps*-wteraarImitszy worden goedgekeurd - ons bij de aanstaande jaarwisseling zullen brengen. CU d. een loonsverhoging ad 5 voor de arbeid«ers boven 23 jaar, een mogelijke extra verhoging voor gescrioolde arbeiders, nivellering van de verschillen tussen de ^uoen op het platteland d& stsd* verhoging van de kinderbijslag, speciaal voor Wrinnen; verhoging van de uitkeringen ingevolge cle noodwet-Drees, de Onge- vallenwet, de W. en W. wet en de Inval^ciiiteitswet. a. vermindering van de loonbelasting en de inkomstenbelasting; b. vermindering van de personele belasting: c. afschaffing schoolgeld voor de lagere scfiolcn; d. uitbreiding kinderaftrek voor studerende kinderen; e. prijsverlaging van suiker wegens vermindering suikeraccijns; f. prijsverlaging van schoeisel en huisbraxui wegens afschaffing omzet belasting; g. afschaffing van speculatiewinstbelasting: h. opheffing van dividendbeperking. afschaffing van de super-inkomstenbelaötirig; verlenging termijn verliescompensatie; verlenging regeling der vervroegde afschrijving; extra aftrek voor investeringen boven f 3.000, vermindering van de vennootschapsbelasting (speciaal voor de N.V.-en van belang). Een groot deel van de voordelen is veroorzaakt door het algemene na deel uiteraard niet voor de verhuurders at de huur van oude wo ningen niet onaanzienlijk wordt verhoogd, r<-.I. naar gelang van de klasse indeling der gemeente variërend van 172!) De loonsverhoging en de daarmede gepaard gaande vermeerdering van sociale lasten moet door de ondernemer noorden gedragen, voor zover hy deze meerdere uitgaven niet kan verdisconteren in de prijs van hetgeen door hem wordt geleverd. Er dient daarom rekening te worden gehouden met een verhoging van het prijspeil. (Van onze Haagse radactie) DE RECLAME raakt tegenwoordig elk f«Cet van het leven. De vlain. mende woorden, waarmee deze of ge*1®' producten worden aangepre- zen, vindt men thans in alle kranten, tijdschriften en winkels, zo ook in reisgidsen, brochures, handleidingen etc. Op gebouwen, op zuilen en op films, in wachtkamers, in autobussen en in hotels overal worden reclame-media gebruikt. Zelfs op het gootsteenplaatje van een nieuwe woning, die wij onlangs bezichtigden, Kon de zegevierende leuze lan een bepaald reinigingsmiddel blijkbaar niet gemist worden. Voor de huisvrouw is reclame een on misbare hulp geworden. Zij houdt haar van dag tot dag op de hoogte van artikelen en producten, van verbete ringen, prijsverlagingen, gelegenheids aanbiedingen etc. Door de reclame van concurrerende fabrikanten krijgt de huisvrouw de mogelijkheid tot vergelij ken en daardoor inzicht in de eisen, welke zü kan stellen, de voordelen, welke zij bij de besteding van haar huishoudgeld kan bedingen en de appa raten welke haar het werk kunnen ver. gemakkelijken. Is dit op zichzelf al een belangrijk ding voor de consument, een andere be staansgrond van goed geleide reclame is haar tendens omartikelen goed koper te maken. Mensen, die niet zo zeer met het proces van voortbrenging en verbruik op de hoogte zijn, moet dit ongeloofwaardig in de oren klinken. Over het algemeen gaat men toch im mers van de simplistische veronderstel ling uit, dat adverteren, in welke vorm ook, de goederen alleen maar duurder maakt? In feite is het echter zo, dat ver antwoorde reclame de vraag naar een goed doet toenemen, hetgeen weer een verlaging der productiekosten ten ge volge heeft. Elk economisch geleid be drijf zal er dan ook naar streven een juiste verhouding tussen de reclame kosten en de daarvan te verwachten productiekosten-verlaging te vinden. Zo wel voor producent als consument is hierbij natuurlijk ideaal, als er tussen de reclamekosten als kleinste factor en de productiekostenverlaging als grootste factor, een aanzienlijk verschil bestaat. Voor elk product, voor elk bedrijf en voor elk land ook, liggen deze factoren anders. Wat zeeppoeder betreft b.v. wordt in Nederland ongeveer vier pro cent der eenheidsverkoopprijs door de reclame opgeslokt. In Frankrijk is dit percentage vijf; in Engeland zes: «n in Amerika zelfs twaalf! Dit betekent inmiddels niet, dat zeen- poeder in Amerika verhoudingsgewijs duurder is dan in Nederland. Door een grotere afzet kan de Amerikaanse de taillist het namelijk met een veel ge ringere winstmarge doen en vaak komt het dan ook voor, dat de som van re clamekosten en detailhandels-marge in de V. S. kleiner .s dan in Europese lan den. Voor een zowel voor producent als consument gezonde verdere ontplooiing der reclame is het ten zeerste gewenst, dat het bedrijfsleven zich vrijwillig en \~ANDAAG en morgen wordt in het Kurhaus te Scheveningen een reclame-congres gehouden voet als onderwerp: „De functie vcin de reclame in ons econo- misch bestel". De opening van het congres zal geschieden door de secretaris-generaal van het Ministerie van Economische Za ken, prof. dr G. Brouwer, terwijl dr Paul Rijkens, voorzitter van de Raad van Bestuur van de VnUever en prof. dr F. J. ten T>oesschete, directeur van de Hoogovens, er o.m. als sprekers zullen optreden. Over de econo- viische functie der reclame kunt u in nevenstaand artikel lezen. Ge hebt kou gevat, ge hoest en een scheurende pijn van het vele hoesten beklemt Uw borst. Reinig Uw luchtwegen van het rgevaarlijke slijm met 's werelds beste hoestsiroop (Advertentie Ing. Med.) ixi veren gingsverband aan budget-en- quetes onderwerpt, teneinde per be- ^Üfssoort na te gaan, welk percentage var» de omzet van een bepaald artikel aan reclame kan worden besteed. Dit zou een aanzienlijke besparing van tijd e» energie betekenen. Iri Amerika is men op dit gebied al zeer ver gevorderd. Anders dan in Ne derland tn 'n Europa staat de adver- teerkunst in de V. S. op een weten schappelijk niveau, m.a.w.: men wor stelt daai niet meer met het probleem °f een te klein dan wel een te groot gedeelte van het bedrijfsbudget voor reclame wordt uitgetrokken. Reclame tenslotte dwingt fabrikanten tot handhaven van goede kwaliteit. waar tegenwoordig bijna alle huishou- i delijke goederen als verpakt merk- artikel verkrijgbaar zijn en deze alleen lonend gefabriceerd kunnen worden, wanneer het publiek ze constant blijft v ragen, is de fabrikant wel verplicht boge kwalitatieve normen in acht te blijven Jiemen. Want wat de reclame i «.ok kan doen, ze kan zich nooit permit- 1 teren teleurstellingen te wekken! Dèt Is glad V. *o'n danwloer. die pa» de Wü li gezet. M„r het töppunt r«i» gladheid Is een mannenwang. die geschoren Is mei NATIONAAL het nationale mesje bij uitnemendheid (Advertentie Ing. Med.)

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1953 | | pagina 5