Nederland
in de internationale wereld
Met mej. dr A. de Waal kwam eerste
vrouw achter de regeringstafel
SASKIA
De mooiste kalenders werden
in vijftiende eeuw gemaakt
Snelle watersnoodwetgeving
WIJSHEID OP DE DREMPïI
Het onovertroffen gebedenboek
van de Hertog van Berry
Grote activiteit op het Binnenhof
Over zee
Wetgeving
ER is in het afgelopen jaar een
zeer bevredigende wetgevende
activiteit door regering en parle
ment ontplooid. Op 1 Februari trad
een nieuwe Hinderwet in werking.
Op 20 Februari nam de Tweede Ka
mer een wetsontwerp aan betreffen
de het ontslagrecht en op 27 Februari
een wijziging van de Kieswet, die
enkele onvolkomenheden, die bij de
Kamerverkiezing in 1952 waren ge
bleken. wegnam. Op 25 M^art. keur
de de Tweede Kamer m°t 60 tegen
(Van onze parlementaire redacteur).
DE TIJD, dat Nederland een zelfgenoegzame neutraliteitspolitiek kon voeren, ligt definitief achter
ons. Het ts thans sterk bij de internationale ontwikkelingen betrokken en al mag zijn invloed als
eiti and beperkt zijn, het laat zich terdege gel den. Het gevolg daarvan is, dat de parlementaire
gebeurtenissen meer en meer betrekking krijgen op de samenwerking tussen de volken. In het
a ge.open jaar is dat weer duidelijk gebleken. In het middelpunt van Nederlands buitenlands be
leid neeft gestaan het E.D.G.-verdrag, dat na uitvoerige gedachtenwisseling op 23 Juli met 75
tegen 11 stemmen door de Tweede Kamer werd geratificeerd en dat nu nog wacht op de ratificatie
door de Eerste Kamer.
Het verdrag van de Kolen- en Staalgemeenschap waarbij bepaalde bevoegdheden zijn overge-
lagen aaii supra-nationale organen, was reeds dooi ons land goedgekeurd en een nieuwe stap in
de internationale samenwerking scheen te zijn de vorming van een Europese Politidke Gemeen
schap. De Assemblee ad hoe van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal had daarvoor een
on worp-verchag opgesteld, dat op 29 en 30 April uitvoerig door de Tweede Kamer is besproken.
aai dij di ed zich een staatsrechtelijke curiositeit voor. He1 is niet de gewoonte, dat de voorzitter
van de Tweede Kamer aan de debatten deelneemt, hoeve! hij daartoe als lid, het recht heeft. Dr.
Koi ennorsl mengde zich echter wel in het debat en werd gedurende die vergadering door een an
der als voorzitter vervangen. Vóór hem was iets dergelijks alleen voorgekomen in 1849, in 1892
en in i919. 6
Huurverhoging en
belastingverlaging
Snel handelen
Nota
Schadeloosstelling
Partijen
"I
DOOR-
(Van een bijzondere
Rondgang door
het jaar
DONDERDAG 31 DECEMKRR 1053
MEJ. DR A. DE WAAL
eerste vrouw
paalde de loonsverhoging op 5%.
Tijdens de algemene beschouwingen
over de Rijksbegroting voor 1954,
toen de loonvraagstukken aan de
orde kwamen, diende prof. Romme,
de fractievoorzitter van de K.V.P.,
zijn berucht geworden motie over de
„vrijere loonvorming" in. Zij is voor
lopig in de „ijskast" gezet.
De behandeling van de Rijksbegro
ting stelde voorts de kwestie van
de „hoofdstad des lands" in het licht
der schijnwerpers prof. Beel kreeg
er heel wat onaangename dingen
over te horen en openbaarde, dat
de Tweede Kamer lang niet onver
deeld gunstig denkt over de leg er-
plannen van minister Staf, die veel
critiek te verduren kreeg.
WAT onze Overzeese Rijksdelen en
Indonesië aangaat herinneren we
aan de overeenstemming, die begin
April door de ministers Kernkamp
en Luns over vijf punten, waaronder
het zelfbeschikkingsrecht, bereikt
werd met de vertegenwoordigers van
Suriname en de Nederlandse Antil
len. Prof. Kernkamp legde het zelf
beschikkingsrecht tegenover deze
Rijksdelen daarna ook uit als het
recht op afscheiding. Dat gaf nog al
des-
!*L«
eerd werd.
enige beroering, vooral toen hij
wege door het kabinet gedesavou
Nederland hield voet bij stuk, toen
de Beheerschapscommissie van de
landse Antillen zou indienen. Het
weigerde, omdat de indiening van
zodanige rapporten uitdrukking geeft
aan een koloniale jrerhouf'-'tig
Voor de Ambonezen heeft de re
gering weinig of niets gedaan. Mi
nister Luns verklaarde op 17 Decem
ber in de Tweede Kamer dat Neder
land de Republiek der Zuid-Moluk-
ken moet blijven weigeren te erken
nen, omdat zij niet rechtsgeldig is
opgericht.
waardoor ongeveer 70.000 staatlozen
het Nederlanderschap kunnen her
krijgen. Een nieuwe gezondheidswet
werd op 20 April ingediend; op 29
April verenigde de Tweede Kamer
zich met de afschaffing van het weel-
detarief (30%) van ae omzetbelas
ting. De Eerste Kamer deed het op
6 Mei en op 14 Mei trad de wet in
werking.
Een zeer belangrijk werk is de
herziening van het Burgerlijk Wet
boek, die in 1953 energiek is aan
gepakt. De voorbereiding ervan werd
opgedragen aan de oud-hoogleraar
prof. mr. E. M. Meyers, die op 5 Mei
benoemd werd tot tijdelijk raad-ad
viseur van het departement van
justitie.
Op 2 Juni ging de Tweede Kamer
accoord met het wetsontwerp tot be
veiliging van de registers van de
burgerlijke stand. De dag daarvoor
was de Beginselenwet-gevangenis
wezen in werking getreden. Een
wetsontwerp tot goedkeuring van
OOK OP ANDER TERREIN heeft Nederland een staatsrechtelijke bijzonderheid te zien gekregen. Op
eruart werd namelijk tot staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen benoemd
mejuffrouw dr A. de Waal tevoren lid van de Tweede Kamer voor de KVP en belast met de behar
tiging van de zaken van hel voorbereidend hoger, het middelbaar en het nijverheidsonderwijs. Daardoor
verscheen voor het eerst in de parlementaire geschiedenis van Nederland een vrouw achter de regeringstafel.
WE kregen er op dezelfde datum
nóg een staatssecretaris bij, van
Financiën, en wel dr. W. H. van den
Berge. Hij werd belast met de be
hartiging van fiscale kwesties.
Er verdween echter ook een staats
secretaris. Op 26 September legde
dr. P. Muntendam zijn ambt neer en
op 1 October kreeg hij zijn eervol
ontslag, waarna hij op 8 October be
noemd werd tot directeur-generaal
van de Volksgezondheid. Dit aftre
den was het gevolg van zijn benoe
ming tot buitengewoon hoogleraar
in de sociale geneeskunde in Leiden
met ingang van het nieuwe studie
jaar.
Het Kamerlid van de K.V.P. dr.
J. v. Baal werd benoemd tot gouver
neur van Nieuw-Guinea. Enige mi
nisters maakten weer buitenlandse
reizen: mr. Luns van Buitenlandse
Zaken ging op 16 Juni naar Azië en
Australië. Drof. Kernkamp van Over
zeese Rijksdelen bezocht Nieuw-
Guinea èn de minister-president dr
Drees en de minister van Verkeer en
Waterstaat mr. Algera reisden begin
October naar Zuid-Afrika.
En om nog even bij de personen
te blijven: dr. J. Schouten was op 22
October 35 jaar Kamerlid. De zeven
tigjarige werd hartelijk gehuldigd
en benoemd tot Groot-officier in de
orde van Oranje Nassau.
ï")E watersnoodramp heeft bewezen,
dat de regering als dat nodig is
snel kan handelen. On 3 December
legde de minister-prenident een rege
ringsverklaring in de Tweede Kamer
af een onaangename noot was. dat
de communistische heer Gortzak in
de oppositie kwam. en vragen over
de verklaring wilde stellen en
werden enige belastingmaatregelen
afgekondigd; schenkingen werden
vrij van belasting. Op 15 April dien
de de regering een wetsontwerp in
tot financiering van de stormschade
aan publiekrechtelijke lichamen en
op 18 Mei volgde het wetsontwerp
tot regeling van de particuliere wa-
tershoodschade 1953, dat op 16 Oct.
door de Tweede Kamer werd aange
nomen en de laatste dagen van dit
aar bij de Eerste Kamer in open-
>are behandeling kwam.
Het afeelooen jaar heeft zich op
staatsrechtelijk terrein voorts geken
merkt door de op 27 Mei gehouden
gemeenteraadsverkiezingen. Ten op
zichte van de verkiezingen voor de
Tweede Kamer in 1952 toonde de
K.V.P. een licht herstel; de P.v.d.A.
consolideerde haar toen behaalde
winst; de V.V.D. ging opnieuw voor
uit en de C.P.N. brokkelde verder
af. Voor het overige waren er geen
verschuivingen van betekenis.
HET KABINET is in verschillende
H opzichten niet karig geweest met
ziin mededelingen aan de Staten-
Generaal. Er verschenen weer ette
ïiikp nota s over de Meaerianase
deviezenporitie, «ver deindustriah-
over' deVKamer he^ December uit-
^Verriokcn "is ons" land evenwel
tot dusver gebleven van publiek
rechtelijke bedrijfsorganen. Op 15
Tuli keurde de Tweede Kamer en op
4 Augustus de Eerste Kamer een
wetsontwerp goed om de termijn van
oprichting van ondernemingsraden
met een iaar te verlengen. Wel zijn
voor een' aantal bedrijfstakken be-
driifscommisries ingesteld om on
dernemingsraden op te richten.
De op 15 September na het uit
spreken van de Troonrede inge
diende Millioenennota toonde een te-
ko t van oneeveer één milliard gul
den. Er werd e<m be'ariingverlaging
aaneekondi"d van in totaal circa een
half milliard.
Al snoedig daarna begonnen de
moeUijkhmfen rondom de loonsver
hoging, die nodig geworden was ter
compensatie van de huurverhoging,
yirna-ioe de Tweede Kamer op 4 No
vember e"n v/e'eontwerp heeft aan-
--
het Verdrag betreffende de rechten
van de mens bereikte de Tweede
Kamer op 17 Juni en een wetsont
werp tot verhoging van het burger
lijk rijkspersoneel op 7 Juli.
HE OPRICHTING van een tweede
Technische Hogeschool (in Eind
hoven) werd voorbereid en op 10
November nam de Tweede Kamer
het wetsontwerp tot verhoging van
de schadeloosstelling der Tweede Ka
merleden aan.
Een zeer belangrijk stuk wetgeving
is verricht we bewaarden het voor
het laatst door de Tweede Kamer
door de aanneming van de verschil
lende wetten tot verlaging van be
lastingen, bedoeld als huurcompensa-
tie, als middel tot uitbreiding van
de werkgelegenheid op lange termijn
en als wegneming van de laatste res
ten der consumptiebeperking.
De Eerste Kamer behandelde deze
wetten op 21 en 22 December.
O? 18 APRIL is een staatscommissie
geïnstalleerd ter bestudering van
een eventuele wijziging van het kies
stelsel en van de vraag, of een wet
telijke regeling van de politiek| par
tijen in het belang van een zaivere
politieke wilsvorming gewenst is.
Onze politieke partijen hebben in
1953 een levendige activiteit ontwik
keld. Óp 10 Januari werd in Utrecht
de Vrijzinnig Democratische Bond op
gericht, voorlopig op dezelfde grond
slag als de vroegere V.D.B.
Op 23 Juni werd de oprichting be
kend gemaakt van een nieuwe cory-
phee aan de politieke hemel, de Na
tionaal Europese Sociale Beweging,
de N.E.S.B. van Paul van Tienen. De
regering trad er krachtig tegen op.
Op 23 Augustus werden Van Tienen
en een medeleider, mr. Wolthuis, ge
arresteerd. Óp 29 October kwamen
zij weer vrij, maar inmiddels had
de N.E.S.B. op 14 October besloten
voorlopig haar werkzaamheid te sta
ken.
Van de zogenaamde „Derde Weg"
is men steeds minder gaan horen.
Des te meer echter van ae pogingen,
die door de K.V.P. zijn aangewend
om tot de politieke eenheid van alle
Katholieken in Nederland te komen
en van een steeds duldeliiker wor
dend gehakketak tussen K.V.P. en
P.v.d.A.
Op 18 November tenslotte besloot
de buitengewone deputatenvergade-
ring van de Anti-revolutionnaire
Partij de beletselen, die jarenlang
tegen het passieve kiesrecht van
anti-revolutionnaire vrouwen had
den bestaan, weg te nemen.
VO tegen het einde van het jaar,
peinzend over de twee-en-vijf-
tigste wekelijkse kolom, kan het ge
beuren dat de vraag zich begint op
te dringen of men in al die honder
den regels niet aan iets wezenlijk be
langriiks heeft voorbiigeschreven. Er
moet iets ziin, iets zeer levends en
essentieels, dat nog nimmer in deze
rubriek de verdiende aandacht had
gehad. En bij het bladeren door een
nieuw verschenen bloemlezing poëzie
weet ik het opeens met beschaming:
Wij hebben nog nooit over gedichten
:e-oroken.
Nu de laatste kolom van het jaar
geschreven wordt, dien ik dat
verzuim tenminste voor eenmaal in
te halen. Maar meteen rees daar
een nieuw vraagteken, onplezierig
dik en zwart: Lezen vrouwen wel
eens gedichten?
Ik heb nog nimmer een verheugde
en positieve bevestiging op die vraag
gekregen, hoe vaak en hoe dringend
ik die ook aan allerhande gehoor ge
steld heb. Nog erger: ik heb ver
scheidene vrouwen ontmoet die nóóit
lezen, of het moesten breipatronen
of recepten zijn.
Een onafzienbare schare verge
noegt zich tot in haar grijze dagen
met stroperige liefdesverhaaltjes of
bakvislectuur, een gelukkig nog
respectabel grote groep geniet graag
van een „goed boek", hetwelk onge
veer zoveel zeggen wil als een boek
dat eigenlijk meer een verkapte
preek of moraliserende toespraak is.
En een heel bescheiden groep uit-
zonderlingen kiest bewust het literair
en psychologisch verantwoorde, aan
hoge eisen voldoende kunstwerk, en
waagt zich aan Arthur van Schen-
del, Aart van der Leeuw of Top
Naeff. Maar het blijft in alle vor
men en stadia toch het boek, de
roman, het stuk proza.
Een gedicht? Men durft niet „Nee"
zeggen, het klinkt zo ongecultiveerd,
en by velen dwaalt op de verre ach
tergrond nog een vage echo uit haar
schooljaren. Vondel. Staring, Da
Costa Kloos en Boutens, als de
leraar zeer gloeiend geïnteresseerd
was in ziin vak; hoogstens Aafjes
en Vasalis voor de heel eenzame die
wel eens een tijdschrift inziet.
Een gedicht is ook zoiets wonder
lijks. een stel ongeveer even lange
régels &fe om een of andere duistere
reden altijd rijmen moeten, en waar
in iemand meestal gênant openhartig
is omtrent zijn innerlijke gevoelens.
]y|lSSCHIEN dat die laatste, aarze
lende opmerking wel het dichtst
de oorzaak van die instinctieve te
genzin benadert. Een dichter yn
derdaad een zeer openhartig
Zijn gedichten zijn. zo ze goed n
vaak niet minder dan smarteU
zielewonden waarvan het verw
roekeloos is afgerukt.
En dat is juist wat hem ondi
scheidt van de oppervlakkige med
mens, die hem niet lezen wil. Ee l
wond behoort zorgvuldig en keun
verbonden te blijven, ol nog 'levei
zo lang mogelijk genegeerd of on
kend te worden. De oerstemming va
alle ware gedichten is de volstrekt
menselijke eenzaamheid: en in at
atmosfeer wagen zich maar wem
ggnt
Maar één ogenblik van het jas
kan niemand zich aan de stilte va
het heelal, en aan de nog dieper
stilte van het eigen innerlijk onj
trekken. Dat is het moment, waarcj
de klok voor de laatste maal twaa
slagen zal laten horen. En men b<
hoeft waarlijk niet helderziende 1
zijn om te constateren hoe ieder c
zijn wijze aan die stilte tracht 1
ontkomen: door het zingeh van ee
plechtig gezang evenzeer als dot
het onketenen van een oorverschei
rend lawaai.
Misschien dat er ook enigen zij
die op dat ogenblik, in mipedige eei
zaamneid, die stilte willen doe
klinken van een eigen woord, ee
slotsom, bereikt na diepe en sma
telijke, maar uiteindelijk louterenc
ervaringen. Voor hen kan ik nu
beter doen dan een sonnet af
schrijven van de Vlaamse dicht»
Jan van Niilen. die juist in het niei
we jaar zijn zeventigste verjaarde
bereikt. Hét zal stellig geen feest.
Uike en luidruchtige aangelegenhejf
worden, want hij is even bescheidcj
als verknocht aan eenzaamheid.
Een nobel, eenvoudig man mfl
een door het leven gerijpte, milc
ironie, die de som van zijn bestaa
samenvat in veertien regels. En
wat ik u vragen wilde is enkel d-|
gedicht langzaam te willen lezel
zo vaak, tot u het van buiten keni
Van al die wijsheid die ons de eeuw.1
brachte i
Kortstondig laaiend ln der tijden gloe
Blijft slechts deze ene troostende gedacht
Laat ons. o ziel eenvoudig zijn en goed
Wat baat ons kracht en steeds herbon
mo't
Om levenslang naar dat alleen te tracht» j
Wat ons 't geluk toeschijnt, het lang
verwacht ij
Dat nooit een mens, hoe edel ook,
ontmo<|
Al ligt er schoonheid in het menselijk
strevil
Naar hechte waarheid die niet zou
vergaai
Hij weet alleen het beste woord van 'ti
leve 1
Die aan het einde van zijn vroom besta» J
Het kwaad niet heugt dat anderen i|
bedreve
Maar zeggen kan: lk heb mijn werk
gedaa
medewerker)
Ntf IN DE laatste
weken onze brieven
bus nogal eens kalen
ders te verwerken
heeft gekregen en de
boekwinkels pracht
exemplaren tentoon
stellen, die ons van
verre landen doen dro
men of die de kunst
schatten van musea
als wekelijks of maan
delijks geestelijk voed.
sel aan ons voorzetten,
doen ive er goed aan
even bij do mooiste
kalender ter wereld
stil te staan. De ka
lender heeft namelijk
vele voorgangsters en
het toppunt van aes-
thetische luister werd
bereikt in de 15de
eeuwse gebedenboeken
van de hoge adel.
Jean de France, Duc
de Berry, is voor de
late 14de en vroege
15de eeuw de maece-
nas van de schone
kunsten in Frankrijk-
Aan zijn hof vonden
tientallen kunstenaars
werk. Meubels, tapij
ten en edelsmeedwerk,
maar vooral ook boe
ken werden in zijn op
dracht gemaukt. Als
groot bibliophiel in de
volle betekenis van
het woord, had hij
even veel interesse
voor de tekst zelf als
voor de verluchting
van de boeken en de
banden, waarin de
perkamente bladen
werden saamgebonden.
Uit zijn overrijke bi
bliotheek, voor het
grootste deel gevuld
met religieuze boeken,
is één van de schoon
ste exemplaren van de
Middeleeuwen voor
ons bewaard gebleven.
24 stammen de niouwe Zondag-wet
v" *v »'n 'M D"Cv"r 'nvr" 4» zij tr-d on 7 r,°ceml"",r in
h'*' i" Do wT'-intr. óp 21 An-jl volgde de
regering hak.c de knoop door en be- goedkeuring van een wetsontwerp,] lijke spijzen.
TN het Museum Condée wordt na
melijk een Gebedenboek bewaard,
dat in opdracht van de Hertog werd
Eeïllustreerd door de gebroeders
limbourg, die uit het Noorden naar
Parijs waren gekomen. De dood van
de Hertog was de oorzaak, dat niet
zij, maag anderen het boek later
completeerden.
Het zijn nu de eerste twaalf blaar
zijden van dit boek, die de prach
tigste kalender vormen, welke ooit
door kunstenaars werd samenge
steld. De kleurige voorstellingen, die
de gehele bladspiegel opvullen, wor
den bekroond door diepblauwe half-
cirkels, waarin het symbool van de
zon, een wagen met Apollo, getrok
ken door gevleugelde paarden, en
daaromheen de symbolen van de
dierenriem, in goud zijn afgebeeld.
De illustraties zelf geven de be
zigheden en vreugden weer van de
mens op het land in de verschillen
de jaargetijden. Dit onderwerp was
reeds sinds de 13e eeuw een traditie
bij de kalenders in de gebedenboeken
en het is de origine geweest van de
landschapschilderkunst, welke later
in ons land haar hoogtepunt zou
vinden. Maar bij het nieuwe realis
me. dat uit de voorstellingen spreekt,
komt ook de persoonlijke geest van
de opdrachtgever naar voren. De
hertog laat zich namelijk zelf af
beelden in een dagelijkse scène. Hij
zit aan de maaltijd tussen zijn ho
velingen. die allen gekleed zijn in
zware kleurige mantels en dikke
wollen mutsen, vanwege de barre
koude van de maand Januari. De
kleine schoothondjes van de hertog
'onen huiselijk over de tafel en smul
len als eregasten mee van de koste-
In het sneeuwlandschap van Fe
bruari vinden we de voorloper van
de latere Breughel-schilderijen en
zelfs de binnenhuisscènes van onze
eigen interieurschilders. Het vrouw
tje, dat met opgetrokken rok haar
voeten warmt Dij het vuur is echter
nog heel wat eleganter dan Brou-
wer's boerendeernes!
In Maart begint het werk in de
wijngaard op de heuvels rondom het
kasteel van Lusignan, een van de
vele bezittingen van de Hertog. Doch
de velden zijn pas groen in April.
Twee jonge adellijke meisjes hurken
neer om de viooltjes uit net gras te
plukken. Hun wat oudere gezellin
nen. gekleed in prachtige sleep cos-
tuums, de hoed versierd met veren,
staan wat terzijde en één hunner
houdt haar verlovingsring tussen de
elegante vingers, terwijl de belang
hebbende edelman en zijn vriend
toezien. Waar vinden we in de ge
hele beeldende kunst een zo delicate
voorstelling van de liefde, welke
ontspruit in de lente?
QP de eerste Mei rijdt de adel uit
op opgetuigde paarden, voorafge
gaan door trompetgeschal. De jonge
meisjes in de optocht dragen guir
landes van bladeren op het hoofd;
hun costuums zijn van heldere lichte
kleuren, versierd met „rachtig gou
den damast. De vreugde dartelt op
uit dit prachtige blad, waar op de
achtergrond de torens van de stad
Riom boven het bos uitsteken.
In Juni en Juli houdt men zich
bezig met het werk in de koren
velden en de boer is nu de figuur,
4ie dp gele landschann°n rondom de
snrookjpsnrht.ipe kastelen bevftlkt.
Hij zwaait de halfcirkelvormige sik
kel door de halmen en de vrouwen
harken het hooi samen. Dan zien we
de adel reeds in Augustus op val
kenjacht gaan en de hofdames be
geleiden de edellieden en falkeniers
op hun tochten langs rivieren en
door landerijen. De costuums zijn
een genot voor het oog; de elegance
van de opgehouden hand waarop
de valk met uitgespreide vleugels,
schijnt daarbij te horen.
De wijnoogst in September brengt
de landman weer op de voorgrond.
Karrevrachten met volle mande
gaan naar het kasteel op de acl
tergrond. De lege velden worden i I
Öctober geëgd; de zaaier zaait h' i
koren voor het volgend jaar en c
kleuren van de schilder gaan lanj
zaamaan versterven. Dan blijft er
November weinig anders te doen d£ -
het hoeden van de varkens, d
gretig naar eikels zoeken. Het wik
zwijn wordt in December gejaagd -
de drijvers en honden concentrert j
zich op de buit.
Het iaar op het Franse plattelan
waar de kastelen in die tijden nc
veelvuldig het land beheersten,
dan voltooid Edelman en boer helj
ben de rondgang door het jaar gc
maakt en de schilders vonden in hu
activiteiten een aanleiding om c
bladen van het getijdenboek van hu
hertog op onovertroffen wijze
vullen.
Het kalenderblad van de maand September, die het binnenhalen
wijnoogst inluidde.
van de
