Joegoslavische middeleeuwse fresco's in Utrecht RIKKI EN DE REVUESTER Een zeer bijzondere expositie Nutsspaarbank en serv ce Juttertjes GRIEPASAN Gewestelijke titel 3e klasse voor Waal (Horna-Hoorn) DAMES! Vertegenwoordiger i: N.V. TRUCKSERVICE BEGEEF NIET Eén gedachte NIEUW De ontwikkeling van de Servische muur schilderkunst F, de betrekkelijk beperkte keuze uit het bezit van dit museum, welke op het ogenblik in het Centraal Museum te Utrecht te zien is, valt de ontwik keling der Servischmuurschilder kunst op zeer gelukkige wijze af te lezen. Maar het is niet deze, die het sterkst aanspreekt. Meer nog heb ik diepe eerbied gevoeld, toen ik deze schilderingen bezag en de vurige re ligiositeit onderging, welke uit de be trekkelijk primitieve vormgeving sprak. Vroomheid van bijna tien eeuwen geleden manifesteerde zich hier in een taal, die ook thans nog vermag te ont roeren. Het is uiteraard onmogelijk, hier een opsomming te geven van het geen in de zalen van het Utrechtse Museum is tentoongesteld. Een enkele greep zal de groei moeten markeren. HARDRIJDERIJ op de Bassingracht Diversen Personeel Te koop aangeb. verkoudheid en griep Na driedaagse strijd Zenuwen speelden een 'belangrijke rol Honderd millioen dollar voor VS-bases in Spanje Vlammen op de top van de Merapi CORRIE KOSSEN Uw advertentie in dit blad treft doei MAANDAG 1 FEBRUARI 1954 (Van onze redacteur beeldende kunsten) EIGENLIJK zou men over kunstwerken nooit een historische verhan deling moeten schrijven. Deze verklaren doorgaans maar weinig zeker voor hen, wier kennis van historische feiten en ontwikkelingen maar zeer beperkt is. Kunst wil immers in de eerste plaats uit een oog punt van schoonheid worden benaderd. Zij moet worden ondergaan, niet beredeneerd. Aan de andere kant zijn de schommelingen in de waardering van schoonheid zo nauw verbonden met wat er zich op andere terreinen des levens afspeelt, dat zeker de minder bekende ge bieden van de beeldende kunst niet kunnen worden besproken, zonder dat althans met een enkel woord de historische omlijsting wordt ge schetst. Zo laat zich de Joegoslavische wandschilderkunst uit de periode tussen 1000 en 1459 niet verstaan, wanneer men althans niet weet, dat dit gebied tot de overweldiging door de Turken althans in naam deel heeft uitgemaakt van de culturele invloedssfeer van het Oostromeinse of Byzantijnse keizerrijk. Niet van de politieke: de Ser vische vorsten waren op zeker moment zo machtig, dat zij zich niet alleen van de keizer konden losmaken, maar deze zelfs naar hun hand konden zetten. jyjEN is gewoon, de kunst die met die van het Oostromeinse Rijk samen hangt, als Byzantijns te betitelen. Dat is niet geheel onjuist. Byzantium ont wikkelde in zijn mozaïeken en muur schilderingen een volkomen eigen stijl, welke niet de bedoeling had, de wer kelijkheid nauwkeurig uit te beelden. Integendeel: nergens sterker dan hier beseft men, dat deze hoofdzakelijk kerkelijke kunst in feite als symbool voor een diep-godsdienstig beleven is bedoeld. In een vaak zeer strenge vorm, sterk lineair van opvatting, heeft de niet zelden naamloze kunstenaar figuren geschapen, die met de aarde vrijwel geen enkele betrekking meer onderhouden. De Westeuropese primi tieven probeerden het heilige te ver beelden, door het de gedaante van een geïdealiseerde aardse werkelijkheid te geven. Het Oosten trok zich van de werkelijkheid weinig aan. In haar meest geslaagde uitingen heeft de By zantijnse kerkelijke schilderkunst een in zich zelf gekeerde verhevenheid, die inderdaad een veel sterkere bele ving van het heilige mogelijk maakt dan de Westelijke kunst uit dezelfde tijd. Dit hangt stellig samen met de veel sterkere neiging tot mystiek in de Grieks-orthodoxe kerk. Maar ook mag men bij de beoor deling van de kunstvoortbrengselen dezer kerk niet vergeten, dat zij zeer sterk aan een traditie waren gebonden. De vorm, waarin de schilders de heils- feiten op de muren der kerken aan de gelovigen mededeelden, lag in grote lijnen vast. De artisten werkten als het ware een door de eeuwen over geleverd schema uit, de mate hunner kundigheid tonend in hun kleur, hun tekening, hun wijze van schilderen, de persoonlijke verwerking der over geleverde en het zoeken naar nieuwe motieven. Voor de ontwikkeling van de kerke lijke kunst is in dit verband van zeer groot belang, dat Stefan Menanja in 1165 de onafhankelijkheid van Servië óp de Byzantijnse legerscharen be vocht. Dat betekende in dit geval niet slechts een politieke splitsing een van zijn familieleden, Sava, werd de eerste aartsoisschop van de zelfstandi ge Servische orthodoxe kerk. Voortaan gingen kerk en kunst hier eigen we gen, weliswaar in nauwe relatie met die van Byzantium maar toch zelf standig in de verwerking van de tra ditie. In 1459 kwam er aan deze veel belovende ontwikkeling plotseling een eind. De Turken liepen Servië onder de voet; vele kerken werden verwoest of in moskeeën veranderd, talloze schilderingen vernietigd of met dikke lagen kalk bedekt. Pas in de laatste veertig jaar zoekt men stelselmatig naar de aldus verdwenen kunstschat ten en poogt men met zorg en begrip voor de geest dier vervlogen tijden de aangerichte schade te herstellen. Ar chiefonderzoek werpt licht op het ont staan van tal van oude kerken en bïenjt niet zelden de namen dei- schilders aan het licht. Tal van fraaie stukken zijn door Franse en Joegos'a- vische schilders gecopieerd; de copieën hebben een plaats gekregen in het Fresco-Museum te Belgrado. De oudste stukken stammen uit het uiterste Zuiden, uit Macedonië, dat in die dagen nog niet tussen twee of drie staten was opgedeeld. Een in 1085 ge schilderd fries van engelen uit de kerk van de H. Sophia bij Ochrid bewijst, hoe sterk de Byzantijnse invloed hier nog is. Het stuk is in uitstekende staat overgeleverd en prachtig van kleur en tekening. Mooi is ook de groep fresco s uit de kerk van St. Pantelejmon te Nerezi bij Skoplje, uit 1164. De stuk ken zijn vaak zwaar beschadigd; wat is overgebleven is voldoende om ons een indruk le geven van haar kwali teit. In het kader van de schilderkunst in de Grieks-orthodoxe kerk vertegen woordigt de Servische muurschilder kunst al vroeg een stroming met i.en eigen karakter. Weliswaar is de zwaar beschadigde gestalte van St Joris uit de kerk te Ras nog volkomen Byzan tijns zij stamt uit 1168 maar een halve eeuw later is reeds duidelijk, dat de Servische schilders eigen wegen zoeken. De schilderingen van de kerk van de H. Maagd te Studenica mar keren als het ware het ontstaan van een eigen, nationale stijl. Het zijn zeer levendige, monumentale stukken, in rijke kleur geschilderd. Bepaald een hoogtepunt echter zijn de fresco's uit de kerk te Sopocani met hun prachtige, rijpe kleur en hun gracieuze gestalten. Er is een sterk realisme, dat af en tre bepaald huiselijk wordt, zo b.v., wan neer in een voorstelling van de ge boorte van Christus in een hoek een paar vrouwen worden afgebeeld, die bezig zijn, het badwater voor de jong geborene klaar te maken. Aan de andere kant komen hier uitingen voor van een verheven, ingetogen drama tiek, zo in de prachtige groep van de drie Maria's in een kruisiging. "pEGEN het eind van de dertiende eeuw wordt de monumentale stijl losgelaten. Niet langer schildert de kunstenaar grote figuren, die een ge heel muurvlak beheersen. De fresco's worden kleiner en meer verhalend van karakter. De problemen van de schil derwijze houden de meesters minder bezig dan de vraagstukken, waarvoor het onderwerp hem stelt. De in deze tijd ontstane kerken bevatten vaak honderden schilderingen, die van allerlei behandelen: bijbelse verhalen, heiligenlegenden, liturgische gezangen wetenschappelijke geschriften al wat er maar wordt gelezen wordt in, beeld gebracht. Tot in het laatst van de veertiende eeuw houdt deze stro ming stand. Zij bereikt haar hoogte punt in de kerk van Gratsjanitsa, welker fresco's meesterlijk van tech niek zijn en als het belangrijkste wor den beschouwd wat de Servische schil derkunst in de Middeleeuwen heeft voortgebracht.Daarna zakt het peil snel in. Een opleving beleeft de Servische kunst in het laatst van de veertiende eeuw. Er wordt weer met grote zorg geschilderd, hier en daar wordt ge streefd naar de uitdrukking van vorm en stof. De kleur is vaak zeer mooi, beweging en uitdrukking zijn ingeto gen en nergens heftig. Dan komt het einde. In 1459 veroveren de Turken Servië. Zij maken een verdere ontwik keling van deze kunst onmogelijk. Hier en daar op het platteland wordt nog wat in de oude stijl voortgewerkt; de uitingen zijn primitief-provinciaal en zonder artistieke betekenis. Los hiervan staat de ontwikkeling in Kroatië en Slovenië. Deze gebieden hebben nimmer tot de Grieks-ortho doxe kerk behoord; zij waren en ble ven Rooms-katholiek en ondergingen daarnevens een vrij sterke Duitse in vloed. Voor de kerkelijke schilder kunst is dat van grote betekenis ge weest. Van het weinige, dat hiervan DANKBETUIGING Bij het verlaten van het Ziekenhuis dank ik allen, die na mijn ongeval op enige wijze van hun belang stelling blijk hebben gege ven. Commandeur J. KIE'FTE v. d. Duyn van Maasdamstraat 24 hedenmiddag twee uur Leeftijd van 15 tot 20 jaar. Aanmelding Binnenhaven 2 IJSCLUB „DE JUTTER" Weggelopen een bruine hond, witte streep op de borst met smalle gele halsband, luisterend naar de naam Astra. P. Pluister, Balgweg 101, Breezand, tel 2232241. Flink meisje, leeftijd plm. IS jaar, kan geplaatst worden. Stoomwasserij, Roovers, Am- bonstraat 90. Gevraagd net meisje. Was serij „Neptunus", Zuidstr. 80. Word weer slank door Gracial. Zonder er iets voor te laten, zult U er jaren jonger en aantrekke lijker uitzien. De wetenschap heeft niet gerust, voordat zij de oorzaak van de gewichtstoename heeft ontdekt. Gracial werkt veilig en feilloos, voorkomt vetafzetting door toe passing van het volkomen onschul dige carboxy-methyl-cellulose. Reeds duizenden werden van hun overtollig gewicht verlost. Ga ook Gracial gebruiken en U zult zich veel .gelukkiger voelenl niet meer nodig Na een ophefmaken de ontdekking werden tabletten samenge steld die onmiddellijk en radicaal helpen bij verkoudheid en griep. 95 cent per doosje. Uw eigen apotheker en dro gist hebben hef vooi U. Slanker en gezonder door llw eigen apotheker en drogist hebben het voor U B het inzenden van num- merbrieven op advertenties wordt beleefd verzocht het juiste nummer ln de linker bovenhoek van de enveloppe Een plaatje van de negen biljarters, die Vrijdag, Zaterdag en Zondag in Schagen streden om de titel gewes telijk kampioen derde klasse libre. V.l.n.r. Mosch (W armenhuizen) Winnubst (Haarlem), Benima (Utrecht), Blank (Den Helder), Verweij (Hilversum), Touw (Am sterdam), Van der Schilden (Alk maar), Waal (Hoorn, kampioen) en Koning Krommenie bewaard is gebleven, bewijzen de in Utrecht geëxposeerde copieën, hoezeer Westerse, en met name Gothische in vloeden hier hebben gewerkt. Een tafe reel als de Aanbidding der Drie Ko ningen uit de kerk te Matsje in Slo venië zou door een Westerse schilder kunnen zijn gemaakt. Er is £een enkele relatie met de Byzantijnse opvattingen aan te wijzen. J-JET is volkomen vruchteloos, hypo thesen op te werpen over de vraag, wat er van de kerkelijke kunst in Ser vië zou zijn geworden, wanneer niet de Turken haar ontwikkeling hadden onmogelijk gemaakt. Het is trouwens ook niet van belang. Betekenis hebben alleen de stukken, die we thans nog bezitten en die, welke nog voortdurend worden ontdekt. Zij openbaren ons een wereld van primitieve, maar allerminst barbaarse schoonheid, in een vormen taal, die weliswaar wisselt van kwali teit, maar die steeds volkomen waar achtig en eerlijk is. Hier verbergen geen handigheidjes een innerlijke leeg te. De vaak onbekende kunstenaar im mers schildert wat hij gelooft, ook wanne hij zich aan een traditioneel schema houdt. Of dat nu de heiisfei- ten van geboorte en kruisiging zijn' dan wel de ontzettingen van de hel zij sprekin hem aan, ook als hij in opdracht van de geestelijkheid of van een vorst een kerk versiert. Hij schiet echter te kort en hij doet dat onbe kommerd wanneer hij in een ge- dachteniskerk zijn vorst en diens ge zin en hofhouding moet uitbeelden. Eqn heilige of een vorst het maakt voor hem geen verschil; ze worden beiden volgens hetzelfde schema oe- handeld, waardoor de mensuitbeelding volkomen onpersoonlijk wordt. Er is een enkele uitzondering. De afbeelding van de H. Sava uit het klooster Miles- jeva is bij alle primitiviteit en sche matisme een zeer menselijk portret geworden, waaruit iets van de per soonlijkheid van deze eerste aartsbis schop der Servische kerk tot ons spreekt. De Utrechtse expositie is zeer be langrijk. Zij laat ons kennismaken met een kuns waarvan we hier in het Westen veel te weinig hebben gezien en ondergaan. Zij is ons daardoor vrij wel vreemd. En toch wanneer men h--ir niet in de eerste plaats verstan delijk poogt te benaderen, doch haar inderdaad tracht te ondergaan, ver mag zjj ons tenminste zo sterk te ont roeren en te boeien als de beste eigen tijdse uiting. En tenslotte is dat het belangrijkste. Niet de uiterlijke vorm. want die wisselt met de mode en de ambachtelijke bekwaamheid. Van W. DE HOORNSE biljarter Jaap Waal, lid van de vereniging „Horna", heeft gister de dag van zijn leven meege maakt na een zenuwslopend tornooi in de gezellige, warme zaal van ,De Posthoorn" in Schagen mocht deze bescheiden Westfries zich gewestelijk kampioen 3e klasse libre noemen. Er werden zondvloeden van waarderende woorden over hem uitgestort en hij heeft nog ruim een maand de tijd om zich voor te bereiden op het tornooi om de landstitel in Apeldoorn. Daar zal de bijzonder regelmatig spelende Horna-man ongetwijfeld een woordje meespreken. We hadden het even over de ze nuwslopende spanning. Welnu spe lers, die met moyenne's van 2.00 tot 3.00 spelen, mogen aan kijkspel niet zoveel hebben aan te bieden, de vol ledige overgave, waarmee ze drie da gen achtereen spelen, vergoedt ailes. De negen biljarters uit alle hoeken van het gewest „Het Noord-Westen" waren nagenoeg aan elkander gewaagd en elke partij hield de mogelijkheid van een verrassing in. Achteraf was het reeds Vrijdagmid dag een verrassing, dat J. Blank van „Royal" uit Den Helder na heel veel spanning werd geklopt door de ver tegenwoordiger van district Schagen, Mosch uit Warmenhuizen. Want.... nadien verloor Blank geen enkele partij meer en hij was het en niét de favoriete Haarlemmer Winnubst, die in de beslissende partij de wa pens met Waal mocht kruisen-. Win nubst was zonder twijfel de sterkste speler in dit gezelschap, hetgeen hij in een partij tegen de Amsterdammer Touw met een moyenne van 5.00 de monstreerde. Winnubst was ook de enige, die de moyennegrens over schreed en naar de 2e klasse promo veert (3.38). En hij was de enige, die Waal op de knieën kreeg (10059 in 30 beurten), maar door Blank en de onregelmatige Mosch werd geklopt. Blank kan op een uitstekend tornooi terugzien, maar A. J. van der Schil den van „De Lindenhoek" uit Alk maar slaagde er niet in op dreef te komen. Ook Koning (DES, Kromme nie) stelde wat teleur. Bewijzen van grote wisselvalligheid veelal een kwestie van de lastige zenuwtjes leverde ook de Utrechtenaar Benima, die met 38 de hoogste serie op zijn naam bracht. De beslissende partij leverde het beste voorbeeld van die nervositeit. Waal bouwde tegen Blank rustig aan een ruime zege, maar bracht er tegen het einde vrijwel niets meer van te recht over de laatste zes caramboles had hij elf beurten nodig, waardoor zijn moyenne tot 3.03 zakte. Bij de prijsuitreiking, bleek overdui. delijk, dat de negen biljarters het in „De Posthoorn" uitstekend naar hun zin hadden gehad. Van alle kan. ten was er lof voor de organisatie van HNK, voor het materiaal en de ver zorging. De eindstand: Waal 759 253 19 3.00 14 Winnubst 730 216 22 3.38 12 Blank 756 280 13 2.70 12 Touw 700 259 26 2.70 10 8 Mosch 701 285 19 2.46 Verwey 710 284 16 2.50 6 Benima 707 292 38 2.42 6 Koning 673 299 15 2.25 2 V. d. Schilden 635 292 20 2.17 2 Van officiële zijde is medegedeeld, dat de Amerikaanse marine het plan heeft 40.000.000 tot 60.000.000 dollar aan in stallaties in Spaanse marinebases te be steden. Niet meer dan 400 Amerikaanse experts zullen volgens de plannen naar Spanje gezonden worden voor de bouw dezer installaties. De luchtmacht wenst in Spanje 40.000.000 dollar aan luchtbases uit te geven. Men zal even tueel gebruik wensen te maken van ba ses bij Madrid, Sevilla en Saragoza. Amerika en Engeland zijn overeenge komen, dat Amerika 276000.000 dollar en „militaire arbeid" ter waarde van 22.000.000 dollar zal geven voor het ge bruik van de 19e luchtmachtbases in En geland, waarvan Amerika gebruik mag maken. De bijdrage van Engeland zal bestaan in 63.000.000 dollar, de waarde van 209.000.000 dollar aan faciliteiten plus het gebruikte land en het gebruik van een buisleiding. Sinds Woensdag vloeien nieuwe lava stromen uit Merapi door de Kali Apu omlaag. Op de top van de vulkaan zijn grote vlammen zichtbaar en volgens één der waarnemingsposten komt de lavaprop nog steeds naar boven. Uit drie onderdistrjeten moest de bevol king worden geëvacueerd. Djilas, de „gezuiverde" gewezen pre sident van het. Zuidslavische parlement, is uit de Zuidslavische schrijversbond gestoten. Draagt U ook zo'n aardig mutsje van dikke wol? U maakt het zelf in EEN avond en de wol er voor, och dat weet U natuurlijk wel, van KEIZERSTRAAT 9 TELEFOON 3216 Groot AUTOMOBIELBEDRIJF vraagt voor on middellijke indiensttreding voor de verkoop van le klas bedrijfs wagens, zowel benzine als diesel. Uitsluitend voor de kop van Noord- Holland. Zij, die practische ervaring hebben en ln staat zijn zelfstandig te werken, genieten de voorkeur. Sollicitaties te richten aan de AMSTELDIJK 161 AMSTERDAM VERMAGERINGS DRAGEES Duffel, aangesl. model m 48, f 17.—, wintermantel met bontgarn. z.g.a.n. f 35,2 regenmantels m 44, 42, f 15. f 30.—. Weststraat 88. 1 pr. Kunstschaatsen, z.g. *ji., mt. 39, Hoofdgracht 19. A HUURKOOP 75. Toen Rikki bij kwam uit haar verdoving, kon ze zich de eerste ogenblikken niets her inneren. Ze voelde een kloppende hoofdpijn, die haar belette helder te denken en toen ze haar hand automatisch naar haar voorhoofd bracht, voelde ze daar een grote pleister zit ten. Langzaam kwamen de beelden terug in haar geheugen. Verade berovingde achtervolging! Ze herinnerde zich weer hoe de auto, waarin men haar meegenomen had, plot seling in volle vaart, een bocht genomen had waardoor ze van de bank weggleeden hoé ze naar de revolver had willen grijpen. Hij sloeg me zeker meteen op mijn kin", 'peinsde Rikki .terwijl ze om zich heen keek. Ze lag op een opklapbed in een klein vertrekje. Naast haar, door de muur heen, hoorde ze stemmen „Mooie grap halen jullie me daar uit", hoorde ze iemand zeggen. „Jongen, we konden toch niet anders. Er stopte net een auto. We moes ten maken, dat we wegkwamen". Tarzan, je zal er niets op tegen hebben als we Piet hier laten meedelen voor zijn hulp, hè?" „Een lap- pie van duizend. Wat zeg je daarvan?", vroeg de Dandy. „Oh, daar doe ik heel wat voor", was het antwoord. „Laten we eens uitknobbe- len, wat we kunnen doen".

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1954 | | pagina 4