Momentele eensgezindheid in de drie Rijksdelen Jean Anouilh schiep Jeanne d'Arc zijn CHERMER'S JUTTERTJES Een huisvrouw die rekent, u/eeC wat PALTHE betekent De uiteindelijke overeenkomst staat nog niet vast R.T.C. OUDE JENEVER Regen noch wind Regenmantels Maison ErQuast Nü weer volledige Ons adres is thans KEIZERSTRAAT 107 Telef. 3880 WIJ KUNNEN RokkenI.50 Japonnen.2.50 Mantels. 3.80 Pantalons.1.50 Colberts 2.S0 Costuums. 3.60 Regenkleding. 3.so Het Koninkrijk-nieuwe-stijl Première Leeuwerik van Haagse Comedie Te koop aangeb. Te koop gevraagd: Ruilen: Te huur aangeb.: Personeel: Diversen Dubbele poplin De ideale Bromfletsjas Falcons, voorjaarsmode '54 49.75 Gabardine, zuiver wol KEIZERSTRAAT 3 KLEINE HANDELS ADVERTENTIES de [Tailleur1 \blyff mode ZATERDAG 27 FEBRUARI 1954 Niets riskeren PALTHE begeren (Van een medewerker) flET KOMJNKK1JK NIEUWE STIJL noemde men in de jaren na de oorlog de structuurwijziging welk men in het oude Koninkrijk der Nederlanden wilde doorvoeren. Staatrechtelijke structuurwijzigin gen, welteverstaan, welke uiteinde lijk een betere verhouding van de rijksdelen tot Nederland ten doel moeten hebben, in zo groot moge lijke onafhankelijkheid der rijks delen. Het „gesprek" met Indone sië voerde uiteindelijk tot uittre ding van dit „rijksdeel" uit het ko- ninkrijk; het gesprek met Suri name en de Nederlandse Antillen was een minder pijnlijke, doch nog langere lijdensweg beschoren, waar van uiteindelijk in dit jaar het einde in zicht schijnt te zijn. JN 1948 werd het eerste gesprek ge voerd. Het leidde niet tot posi tieve resultaten. De delegaties hadden geen volledige mandaat (zeer de Ne derlandse niet!) en de conferentie, wel ke geschorst werd om nooit weer bij een te komen, had veel weg van een studie-bijeenkomst, waarop de wensen en verlangens der verschillende partijen werden besproken en waar men aanbe velingen maakte, ter voorlegging aan de Nederlandse regering. In 1952 werd het gesprek met Suri name en de Antillen hervat, en wel in een nieuwe conferentie, welke for meel wèl, doch in feite geen voortzet ting was van die van 1948. Want in te genstelling tot 1948 bestonden de dele gaties ter conferentie uit regerings autoriteiten der drie landen met vol ledige bevoegdheid. Dit nam chter niet weg, dat men evenmin tot een uiteindelijk resultaat wist te komen. t een voorbereidende kleine conferentie, welke in de West werd gehouden, was men weliswaar gekomen tot de samenstelling van een ontwerp-statuut voor het Koninkrijk nieuwe stijl waarbij met als uit gangspunt de reeds bestaande interim regelingen de verhouding zó werd ge regeld dat de rijksdelen in eigen aan gelegenheden autonoom zouden worden medezeggenschap zouden krijgen in tal van Koninkrijkaangelegenheden doch dit statuut bleek in de vergade ring van de hoge autoriteiten opeens veel tegenstand te ontmoeten. Hierbij speelden in niet onbelangrijke mate de vele wijzigingen, die de Nederlandse delegatie had voorgesteld, een rol. Want de delegaties uit de West schrok ken van de vele overigens groten deels technische wijzigingen welke men van Nederlandse zijde wenste. Daarnevens waren er echter enige principiële punten, welke de menin gen zwaar verdeeld hielden. In het bij zonder werd van Surinaamse zijde het ..recht van zelfbeschikking" als een uitermate belangrijk principe in het geding gebracht. De Surinaamse dele gatie levend in Zuid-Amerika tus sen onafhankelijke staten wenste namelijk uitdrukkelijk te zien vastge legd, dat Suriname volkomen vrijwillig in het koninkrijk verbleef en de moge lijkheid moest bezitten, om wanneer nodig uit te kunnen treden. Een ver langen, dat in wezen niet bestond bij de Surinamers (een enkele uitzon dering daargelaten) doch dat men tegenover de Latijns-Amerikaanse bui tenwereld (al formuleerde men dit niet zo) van node achtte. Het Surinaams minderwaardigheidsgevoel gedoogde met dat ook maar één reminiscentie zou blijven, welke zou kunnen herinne ren aan de koloniale tijd. En juist het zelfbeschikkingsrecht was naar hun gevoel daarvan de uitdrukking. Van Nederlandse zijde, uitgaande van de Grondwet, meende men de formu lering van dit zelfbeschikkingsrecht, dat in de preambule van het statuut voor het koninkrijk opgenomen zou moeten worden, niet zo te mogen stel len. Men wenste op generlei wijze Su riname de mogelijkheid te geven, zich op deze preambule beroepend, uit het koninkrijk te kunnen treden. Op dit ge schilpunt strandde in hoofdzaak de conferentie van 1952 in Den Haag. NA DE conferentie van 1952 zou men in een kleine commissie bijeen ko men om de zaken nog eens onder de loupe te nemen en de geschilpunten te overbruggen. Ingewerkt en wel, trok tenslotte tegen het einde van 1952 minister prof. dr W. J. A. Kernkamp naar New-York, om daar in klein over leg met vertegenwoordigers van de Antillen en Suriname de geschilpunten te bekijken en een nieuw uitgangspunt te vinden voor een voortzetting van e tweede conferentie over de om vorming van het Koninkrijk. Prof. Kernkamp slaagde daarin met de morele steun van minister Luns van buitenlandse Zaken, daar aanwezig voor Qe Assemblee van de United Nations en formuleerde in samenwerking met de andere conferentieleden een memorandum van vijf punten, waarvan net belangrijkste de aanvaarding van "et recht tot zelfbeschikking was. ri tnt' 20 bleek later tijdens de felle batten over dit memorandum, welke ln de Tweede Kamer bijna tot een ka binetscrisis leidden, de minister was fhvan uitgegaan, dat, los van de Neder- ®hdse Grondwet, het recht van zelfbe schikking internationaal-politiek werd anvaard. En dat derhalve een formu lering van dit recht geen bezwaren van Nederlandse zijde kon ontmoeten, omdat deze bezwaren weliswaar formeel een rechtvaardiging zouden kunnen vinden, doch practisch geen waarde zouden hebben. Indien Suriname het recht van zelfbeschikking zou opeisen en uit zou willen treden uit het Ko ninkrijk, zou het namelijk in de V.N. een politieke meerderheid naast zich vinden. En de minister nam daarne vens aan, dat Nederland niet geneigd zou zijn een militaire expeditie naar Su riname te zenden om dit recht gewa penderhand teniet te doen en de for mele rechten van het Koninkrijk pri mair te herstellen. De Kamer weigerde 's ministers in terpretatie te aanvaarden, doch gaf hem tegelijkertijd volmacht om, na voorafgaand overleg in de nog al tijd bestaande Nederlandse delegatie voor de R.T.C., het gesprek opnieuw te openen. Deze uitspraak liet vrijwel ales in het midden, omdat men - door de mede-verantwoordelijkheid van minister Luns - niet de vertrouwens kwestie durfde te stellen, aangezien deze een kabinetscrisis ten gevolge zou hebben. Het verdergaand overleg in de Ne derlandse delegatie leidde tot een nieuwe formulering van het betwis te recht van zelfbeschikking. Hierbij bewandelde men de middenweg. In de preambule van het toekomstige statuut van het Koninkrijk zou men „eenmalig" dit recht vastleggen - d.w.z. Suriname zou daarin erkennen vrij willig in het Koninkrijk te blijven - en daarmede zou dit recht uitgewerkt zijn. Stilzwijgend nam de delegatie aan, dat minister Kernkamp gelijk had door te stellen, dat Suriname toch zijn zin wel kon krijgen en daarom toch altijd uit kon treden. op deze, formeel geredeneerd wel wat wonderlijke basis, is begin 1954 het nieuwe gesprek in de klei ne commissie van vertegenwoordigers der drie rijksdelen begonnen. Men ging wederom uit van het ontwerp statuut voor het koninkrijk, dat als basis voor de geschorste besprekingen van 1952 had gediend. En men bereikte hierover overeenstemming. Een oude formulering schijnt uit de doos ge haald te zijn, waarin het recht van zelfbeschikking niet wordt genoemd, maar waarin wordt gesteld dat de drie landen ,uit vrije wil hebben verklaard in het koninkrijk der Ne derlanden een nieuwe rechtsorde te aanvaarden". Van de Surinaamse zijde is men ac- coord gegaan met deze formulering, zo luiden de berichten. Dit zou men een overwinning van Nederlandse zij de kunnen noemen, of een zege van de vertegenwoordiger van Suriname in Nederland, dr R. H. Pos, die als leider van de Surinaamse delegatie kennelijk zijn grote persoonlijke in vloed heeft aangewend om de zegen van Suriname op de voorgestelde for mulering te ontvangen. Want dr Pos is niet alleen vertegenwoordiger van zijn land, maar is reeds ruim een half jaar een president in spé van Suriname's regeringsraad. Dr Pos werd namelijk aangezocht door de Surinamers om het voorzitterschap van hun regering te aanvaarden. Een verzoek dat nog steeds in beraad is, afhankelijk van binnenlandse politie ke debatten over de begrotingen. Dr Pos is een gematigd man, die, met minder sentiment geladen dan zijn landgenoten, in een goede ver houding tussen de delen van het koninkrijk meer heil ziet dan in een gespannen samengaan, waarbij de part ners zelfs niet tot overeenstemming kunnen komen over de structuur van het koninkrijk nieuwe stijl. yOORSHANDS is men het dus over het moeilijke punt eens geworden. Al weet zelfs de beste kenner van Suriname nooit hoe lang met het eens zal blijven. Want de Ronde Ta fel Conferentie zal in haar geheel nog eens bijeen moeten komen. En tijdens de laatste bijeenkomst bleek overeenstemming in een kleine com missie in de grote delegatie niet tot een oplossing te leiden. Hierbij komt nog dat de vorige maal de Antillen het in grote lijnen eens waren met het voorgestelde ont werp-statuut, omdat mr dr M. F. da Costa Gomez, leider van de Antil- laanse regeringsraad, ook om persoon lijke prestigeredenen een goed resul taat van de R.T.C. wenste. Maar aan Antillaanse kant bestonden andere principiële bezwaren, welke zich voor al richten ,'egen de positie van de Gouverneur als hoofd van de Lands regering; hetgeen men als een aan tasting van de onafhankelijkheid voelde. Maar door de problemen welke men van Surinaamse zijde stelde, meende men van Antillaanse zijde rustig, te kunnen wachten en eerst het geschil ten volle uit te buiten. De bezwaren bleven bestaan en zouden zeker naar voren komen, zodra men van Suri naamse zijde geen bezwaren meer kende. Dit is inderdaad in de be sprekingen der kleine commissie in Willemstad en Paramaribo naar vo ren gekomen. Voorshands is geen wijziging gekomen in het Nederland se standpunt, dat de Gouverneur hoofd der Landsregering moet zijn, doch de bezwaren zullen zeker bij de R.T.C. zelf nog eens scherp on derstreept worden, zelfs al schijnt men van Antillaanse zijde niet be reid de structuurwijziging van het koninkrijk nogmaals door hangend- blijvende geschillen op het spel te zetten. Op de Antillen zal men nog verder gaan praten teneinde overeenstem ming te bereiken over de houding tegenover het 1 ontwerp-statuut voor het koninkrijk, dat men zo gracielijk aanvaard heeft in de kleine commis sie. Zolang van de uitslag van dat gesprek niets bekend is, kan men niet spreken van uiteindelijke overeen stemming, hoe deze ook uit de com- munipué's mag spreken. De ervaring heeft namelijk geleerd, dat niets ver anderlijker is dan het temperament der delegatieleden uit onze rijksdelen. J-JET is misschien goed om tot beter begrip van het stuk. „De Leeuwe rik", waarin Jean Anouilh Jeanne d'Arc ten tonele voert, de auteur als eerste aan het woord te laten. „Het toneelspel dat ge aldus Anouilh, te zien zult krijgen draagt niets bij ter verklaring van het myste rie van Jeanne. De hardnekkigheid waarmee zogenaamde moderne geesten trachten mysteriën te verklaren, is overigens een van de kinderlijkste en meest dwaze verschijnselen van het armzalig menselijk verstand, sedert dit zich kunstmatig heeft overladen met politieke en wetenschappelijke begrip pen. Redelijk beredenerend zag ik zo nog steeds Anouilh de verschij ning van Jeanne lag sociaal, politiek en militair voor de hand. Een van de ontelbare herderinnetjes, die de maagd Maria hebben gezien of stemmen ge hoord, en dat als per toeval Jeanne heette, heeft de lege plaats in het gro te raderwerk der dingen ingenomen. Indien zij het niet ware geweest, zou er een andere zijn verschenen. Toen zij verbrand w-s, verscheen ei in haar plaats een herder uit de Lan- des, die eveneens enkele gedeeltelijke overwinningen behaalde, die op zijn beurt werd verbrand, zonder dat iemand er ooit aan gedacht heeft een held of heilige van hem te maken. Tot beter begrip zou ik willen op merken dat Jeanne officieel erkend werd als heilige en niet als martelares. Zij werd heilig verklaard vanwege de uitnemendheid van haar geloofsdeug- den en niet omdat zij voor haar ge loof gestorven is; voor een geloof dat, zelfs in 1920, volgens het Vaticaanniet vereenzelvigd mag worden met de Franse zaak. Jeanne .s dus een heilige die gestorven is door politieke ver wikkelingen en God heeft daarom nog geen partij gekozen tegen Hen drik IV van Lancaster. Dat is jammer, maar zo is het. Hoe dit zij: dit alles is en blijft het soort bevredigende ver klaring, die niets verklaart, als alle bevredigende verklaringen, maar die m 'sieur Droogstoppel een kalme nachtrust verschaft, na zijn kop ka- millenthee. Anouilh vergelijkt zichzelf met kin deren die een tuiltje madeliefjes ma ken, het madeliefje, waar ook geen verklaring voor is. Als altijd speelt hij zijn vernuftig, virtuoos spel, ingetoomd nu door de diepte van zijn onderwerp, waarmee de Haagse Comedie dit weekend voor het eerst voor het voetlicht is ver schenen. Verklaren doet Anouilh hier zeker niet, maar hij schept toch zijn eigen Jeanne 4'Arc in een eigen toneelvorm, met terugspringen gelijk de film die kent en die dan als korte of langere scènes in hetzelfde kader en hetzelf de décor van de grote handeling wor den gespeeld. De grote handeling: dat is het beruchte proces der spitsvondig heden en de geestelijke afmatting. Ook een eigen toon heeft de Jeanne van Anouilh. Hij geeft de bekende grootheden uit het proces en van het hof van koning Charles de spraak en de gedachten, die zijn geest in het ge geven verband wenste te laten ho ren. Historische gebeurtenissen worden in hun loop echter niet aangetast. Het is weer een van die ibrillante vondsten, waarmee Anoulilh zijn drie en een half uur durend stuk besluit. Wanneer de brandstapelscène is aan gebroken zou men logischerwijze het einde van het spel verwachten. Dit kan er echter op wijzen dat we in de gehele historie te veel aandacht schen ken aan de verbrandingsdood. Te veel aandacht ook aan Jeanne's martelaar schap. Boven die brandstapel uit laat Anoulilh het feit oprijzen van de door Jeanne bewerkstelligde kroning van Karei VII te Reims. En dit maakt hij tot apotheose en symbolische slotscène van zijn spel. Cees Laseur regisseerde een voor stelling, waarin Elisabeth Andersen de zware hoofdrol bewonderenswaardig zuiver vervult. Zij grijpt de moeilijk ste accenten van haar rol en doorleeft ze. Laten we door haar schepping en kele grote toneeldaden van anderen niet vergeten. Dan denken we bijvoor beeld aan de inquisiteur van Dick van Veen, de Cauchon van Jan Retél, de Beaudricourt van Johan Valk en de koning Charles van Luc Lutz. Binnen enkele dagen zullen we van een ander gezelschap in Amsterdam de Jeanne d'Arc van Shaw kunnen zien; een samenloop, die tot interes sante naast-elkanderstelling kan lei den. Anoulilh spreekt van Jeanne als leeuwerik. Altijd zal er in de blauwe hemel van Frankrijk een leeuwerik zijn. Ook nu. Met deze gedachten be geven we ons naar Shaw om haar dan opnieuw en op andere wijze op ons te laten inwerken. E. B. uw advertentie goed verzorgen als U deze maar t d i g aan one opgeeft Adressen Bur. v. d. blad enz. worden uitsluitend na 4 uur bekend gemaakt Glas-in-lood, 50 x 165, ge kleurd catedraalglas, f 15, en wollen zomermantel mt 42- 44 f 17,50. Keizersgracht 118. Prima waakhond (herder) f 15,en mooi hondenhok zeer geschikt voor kippen- nachthok f 20,—. Leliestr. 24. In prima staat Norman- motor 200 cc B jaar 1950, te lescoop voor vering, prima onderhouden. Huiterstraat 54. Zo goed als nieuwe lichte grijze, opvouwbare kinderwa gen, met matrasje en kussen tje. Borneolaan 10. Na 8 uur. Singfcr trap naaimachine f 65,—. Adres bur. v. d. blad. Z. g. a. n. dames- en heren- rijwiel, uiterste prijs f 85, per stuk, compleet. Fa. Mo- ree, SluisdijkstraatBuyghweg Groot kinderledikant, kin derstoel en wollen kindercape pl.m. 6 jaar. Weezenstraat 62. Sterke platte kruiwagens en een bakwagen. - Bassin gracht 115, Den Helder. Erres radio tegen elk aan nemelijk bod. Na 19 uur: Kamperfoeliestraat 15, Nieuw- Den Helder. Wegens overcompleet: een in goede staat verk. snelweger „Nationaal", Crocusstraat 35. Een in prima staat zijnde kinderwagen f 75,Prunus straat 30, Nieuw-Den Helder. Een heren-werkfiets. Duin roosstraat 20. Zaterdag tussen 1 en 5 uur. Petroleum-haardkachel v. petroleum-vergasser. - Rijks weg 5. Woningruil. Aangeb. nieuwe woning te Den Helder voor woning te Amsterdam. Br. on der nr 94, bur. v. d. blad. Woningruil. Aangeb. woning te Den Helder voor woning In Enschede. Br. onder nr 95, bureau van dit blad. Huis Herzogstraat 15, vijf kamers en keuken, f 6.40 p. w., voor huis Vogelbuurt, tot f 9.p. w. Geen Nieuw-Den Helder. W. J. Brans, Herzog straat 15. Flink pakhuis. Te bevr.: Hoogstraat 28. Mevr. Kntiwer, Spuistraat 16, vraagt voor direct, net meisje voor halve dagen. Aan melden tussen 5 en 6 uur. Gevraagd een meisje en een strijkster. Wasserij „Neptu- nus". Zuidstraat 80. Mevr. Enklaar, Lorentzstraat 68, vraagt voor direct een meisje voor halve dagen. Aan. melden na 4 uur. Betrouwbaar persoon, 36 jaar, in bezit van alle rijbe wijzen, zoekt bijverdienste, in casso, verhuizingen of iets dergelijks. Br. onder nr 92, bureau van dit blad. Ser, jongedame, in bez. van dipl. mulo, typen en enige jaren kantoorerv. zoekt een haar passende werkkring. Br. onder nr 93, bur. v. d. blad. Banketbakkerij Elte, Ko ningstraat 3, vraagt wegens teleurstelling wederom een flink meisje voor de huishou ding voor alle ochtenden en twee middagen. Gevraagd een werkster, liefst Vrijdags. Mevr. Hollander, Spoorgracht 15. Commensaal gevraagd. Bin nenhaven 59. Costumlère vraagt naaiwerk. Witkop, Koningstraat 17. kunnen U langer deren, want de nieuwe collecties hangen weer klaar in alle modekleuren 5 met uitrisbare voorschoot 39*75 zeer exclusieve collectie v.a. o9./5 Hef modehuis, dat de foon aangeeft Uitsluitend v. zakenlieden Prijs: 4 gedrukte regels grote kop inbegrepen 1.50, elke reg. meer 0.30 Kopy minstens s™ één dag tevoren Costuum van kam- garen serge, in de nieuwste kleuren. Maten t/m 48 DEN HELDER Grains de poudre. zeer modem kam- garen weefsel, in bruine en blauwe tinten.zowel/1 ff* 1 als 2 ri) yO."

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1954 | | pagina 3