Momentele eensgezindheid in
de drie Rijksdelen
Jean Anouilh schiep
Jeanne d'Arc
zijn
CHERMER'S
JUTTERTJES
Een huisvrouw die rekent,
u/eeC wat PALTHE betekent
De uiteindelijke overeenkomst
staat nog niet vast
R.T.C.
OUDE JENEVER
Regen noch wind
Regenmantels
Maison ErQuast
Nü weer volledige
Ons adres is thans
KEIZERSTRAAT 107 Telef. 3880
WIJ KUNNEN
RokkenI.50
Japonnen.2.50
Mantels. 3.80
Pantalons.1.50
Colberts 2.S0
Costuums. 3.60
Regenkleding. 3.so
Het Koninkrijk-nieuwe-stijl
Première Leeuwerik
van Haagse Comedie
Te koop aangeb.
Te koop gevraagd:
Ruilen:
Te huur aangeb.:
Personeel:
Diversen
Dubbele poplin
De ideale Bromfletsjas
Falcons, voorjaarsmode '54 49.75
Gabardine, zuiver wol
KEIZERSTRAAT 3
KLEINE HANDELS
ADVERTENTIES
de [Tailleur1 \blyff mode
ZATERDAG 27 FEBRUARI 1954
Niets riskeren
PALTHE begeren
(Van een medewerker)
flET KOMJNKK1JK NIEUWE
STIJL noemde men in de jaren
na de oorlog de structuurwijziging
welk men in het oude Koninkrijk
der Nederlanden wilde doorvoeren.
Staatrechtelijke structuurwijzigin
gen, welteverstaan, welke uiteinde
lijk een betere verhouding van de
rijksdelen tot Nederland ten doel
moeten hebben, in zo groot moge
lijke onafhankelijkheid der rijks
delen. Het „gesprek" met Indone
sië voerde uiteindelijk tot uittre
ding van dit „rijksdeel" uit het ko-
ninkrijk; het gesprek met Suri
name en de Nederlandse Antillen
was een minder pijnlijke, doch nog
langere lijdensweg beschoren, waar
van uiteindelijk in dit jaar het
einde in zicht schijnt te zijn.
JN 1948 werd het eerste gesprek ge
voerd. Het leidde niet tot posi
tieve resultaten. De delegaties hadden
geen volledige mandaat (zeer de Ne
derlandse niet!) en de conferentie, wel
ke geschorst werd om nooit weer bij
een te komen, had veel weg van een
studie-bijeenkomst, waarop de wensen
en verlangens der verschillende partijen
werden besproken en waar men aanbe
velingen maakte, ter voorlegging aan
de Nederlandse regering.
In 1952 werd het gesprek met Suri
name en de Antillen hervat, en wel
in een nieuwe conferentie, welke for
meel wèl, doch in feite geen voortzet
ting was van die van 1948. Want in te
genstelling tot 1948 bestonden de dele
gaties ter conferentie uit regerings
autoriteiten der drie landen met vol
ledige bevoegdheid.
Dit nam chter niet weg, dat men
evenmin tot een uiteindelijk resultaat
wist te komen. t een voorbereidende
kleine conferentie, welke in de West
werd gehouden, was men weliswaar
gekomen tot de samenstelling van een
ontwerp-statuut voor het Koninkrijk
nieuwe stijl waarbij met als uit
gangspunt de reeds bestaande interim
regelingen de verhouding zó werd ge
regeld dat de rijksdelen in eigen aan
gelegenheden autonoom zouden worden
medezeggenschap zouden krijgen in
tal van Koninkrijkaangelegenheden
doch dit statuut bleek in de vergade
ring van de hoge autoriteiten opeens
veel tegenstand te ontmoeten. Hierbij
speelden in niet onbelangrijke mate de
vele wijzigingen, die de Nederlandse
delegatie had voorgesteld, een rol.
Want de delegaties uit de West schrok
ken van de vele overigens groten
deels technische wijzigingen welke
men van Nederlandse zijde wenste.
Daarnevens waren er echter enige
principiële punten, welke de menin
gen zwaar verdeeld hielden. In het bij
zonder werd van Surinaamse zijde het
..recht van zelfbeschikking" als een
uitermate belangrijk principe in het
geding gebracht. De Surinaamse dele
gatie levend in Zuid-Amerika tus
sen onafhankelijke staten wenste
namelijk uitdrukkelijk te zien vastge
legd, dat Suriname volkomen vrijwillig
in het koninkrijk verbleef en de moge
lijkheid moest bezitten, om wanneer
nodig uit te kunnen treden. Een ver
langen, dat in wezen niet bestond
bij de Surinamers (een enkele uitzon
dering daargelaten) doch dat men
tegenover de Latijns-Amerikaanse bui
tenwereld (al formuleerde men dit
niet zo) van node achtte. Het Surinaams
minderwaardigheidsgevoel gedoogde
met dat ook maar één reminiscentie
zou blijven, welke zou kunnen herinne
ren aan de koloniale tijd. En juist het
zelfbeschikkingsrecht was naar hun
gevoel daarvan de uitdrukking.
Van Nederlandse zijde, uitgaande van
de Grondwet, meende men de formu
lering van dit zelfbeschikkingsrecht,
dat in de preambule van het statuut
voor het koninkrijk opgenomen zou
moeten worden, niet zo te mogen stel
len. Men wenste op generlei wijze Su
riname de mogelijkheid te geven, zich
op deze preambule beroepend, uit het
koninkrijk te kunnen treden. Op dit ge
schilpunt strandde in hoofdzaak de
conferentie van 1952 in Den Haag.
NA DE conferentie van 1952 zou men
in een kleine commissie bijeen ko
men om de zaken nog eens onder de
loupe te nemen en de geschilpunten
te overbruggen. Ingewerkt en wel,
trok tenslotte tegen het einde van 1952
minister prof. dr W. J. A. Kernkamp
naar New-York, om daar in klein over
leg met vertegenwoordigers van de
Antillen en Suriname de geschilpunten
te bekijken en een nieuw uitgangspunt
te vinden voor een voortzetting van
e tweede conferentie over de om
vorming van het Koninkrijk. Prof.
Kernkamp slaagde daarin met de
morele steun van minister Luns van
buitenlandse Zaken, daar aanwezig voor
Qe Assemblee van de United Nations
en formuleerde in samenwerking
met de andere conferentieleden een
memorandum van vijf punten, waarvan
net belangrijkste de aanvaarding van
"et recht tot zelfbeschikking was.
ri tnt' 20 bleek later tijdens de felle
batten over dit memorandum, welke
ln de Tweede Kamer bijna tot een ka
binetscrisis leidden, de minister was
fhvan uitgegaan, dat, los van de Neder-
®hdse Grondwet, het recht van zelfbe
schikking internationaal-politiek werd
anvaard. En dat derhalve een formu
lering van dit recht geen bezwaren
van Nederlandse zijde kon ontmoeten,
omdat deze bezwaren weliswaar formeel
een rechtvaardiging zouden kunnen
vinden, doch practisch geen waarde
zouden hebben. Indien Suriname het
recht van zelfbeschikking zou opeisen
en uit zou willen treden uit het Ko
ninkrijk, zou het namelijk in de V.N.
een politieke meerderheid naast zich
vinden. En de minister nam daarne
vens aan, dat Nederland niet geneigd
zou zijn een militaire expeditie naar Su
riname te zenden om dit recht gewa
penderhand teniet te doen en de for
mele rechten van het Koninkrijk pri
mair te herstellen.
De Kamer weigerde 's ministers in
terpretatie te aanvaarden, doch gaf
hem tegelijkertijd volmacht om, na
voorafgaand overleg in de nog al
tijd bestaande Nederlandse delegatie
voor de R.T.C., het gesprek opnieuw
te openen. Deze uitspraak liet vrijwel
ales in het midden, omdat men - door
de mede-verantwoordelijkheid van
minister Luns - niet de vertrouwens
kwestie durfde te stellen, aangezien
deze een kabinetscrisis ten gevolge
zou hebben.
Het verdergaand overleg in de Ne
derlandse delegatie leidde tot een
nieuwe formulering van het betwis
te recht van zelfbeschikking. Hierbij
bewandelde men de middenweg. In
de preambule van het toekomstige
statuut van het Koninkrijk zou men
„eenmalig" dit recht vastleggen - d.w.z.
Suriname zou daarin erkennen vrij
willig in het Koninkrijk te blijven -
en daarmede zou dit recht uitgewerkt
zijn. Stilzwijgend nam de delegatie
aan, dat minister Kernkamp gelijk
had door te stellen, dat Suriname toch
zijn zin wel kon krijgen en daarom
toch altijd uit kon treden.
op deze, formeel geredeneerd wel
wat wonderlijke basis, is begin
1954 het nieuwe gesprek in de klei
ne commissie van vertegenwoordigers
der drie rijksdelen begonnen. Men
ging wederom uit van het ontwerp
statuut voor het koninkrijk, dat als
basis voor de geschorste besprekingen
van 1952 had gediend. En men bereikte
hierover overeenstemming. Een oude
formulering schijnt uit de doos ge
haald te zijn, waarin het recht van
zelfbeschikking niet wordt genoemd,
maar waarin wordt gesteld dat de
drie landen ,uit vrije wil hebben
verklaard in het koninkrijk der Ne
derlanden een nieuwe rechtsorde te
aanvaarden".
Van de Surinaamse zijde is men ac-
coord gegaan met deze formulering,
zo luiden de berichten. Dit zou men
een overwinning van Nederlandse zij
de kunnen noemen, of een zege van
de vertegenwoordiger van Suriname
in Nederland, dr R. H. Pos, die als
leider van de Surinaamse delegatie
kennelijk zijn grote persoonlijke in
vloed heeft aangewend om de zegen
van Suriname op de voorgestelde for
mulering te ontvangen. Want dr Pos
is niet alleen vertegenwoordiger van
zijn land, maar is reeds ruim een
half jaar een president in spé van
Suriname's regeringsraad. Dr Pos
werd namelijk aangezocht door de
Surinamers om het voorzitterschap
van hun regering te aanvaarden. Een
verzoek dat nog steeds in beraad is,
afhankelijk van binnenlandse politie
ke debatten over de begrotingen.
Dr Pos is een gematigd man, die,
met minder sentiment geladen dan
zijn landgenoten, in een goede ver
houding tussen de delen van het
koninkrijk meer heil ziet dan in een
gespannen samengaan, waarbij de part
ners zelfs niet tot overeenstemming
kunnen komen over de structuur van
het koninkrijk nieuwe stijl.
yOORSHANDS is men het dus over
het moeilijke punt eens geworden.
Al weet zelfs de beste kenner van
Suriname nooit hoe lang met het
eens zal blijven. Want de Ronde Ta
fel Conferentie zal in haar geheel
nog eens bijeen moeten komen. En
tijdens de laatste bijeenkomst bleek
overeenstemming in een kleine com
missie in de grote delegatie niet tot
een oplossing te leiden.
Hierbij komt nog dat de vorige
maal de Antillen het in grote lijnen
eens waren met het voorgestelde ont
werp-statuut, omdat mr dr M. F. da
Costa Gomez, leider van de Antil-
laanse regeringsraad, ook om persoon
lijke prestigeredenen een goed resul
taat van de R.T.C. wenste. Maar aan
Antillaanse kant bestonden andere
principiële bezwaren, welke zich voor
al richten ,'egen de positie van de
Gouverneur als hoofd van de Lands
regering; hetgeen men als een aan
tasting van de onafhankelijkheid
voelde.
Maar door de problemen welke men
van Surinaamse zijde stelde, meende
men van Antillaanse zijde rustig, te
kunnen wachten en eerst het geschil
ten volle uit te buiten. De bezwaren
bleven bestaan en zouden zeker naar
voren komen, zodra men van Suri
naamse zijde geen bezwaren meer
kende. Dit is inderdaad in de be
sprekingen der kleine commissie in
Willemstad en Paramaribo naar vo
ren gekomen. Voorshands is geen
wijziging gekomen in het Nederland
se standpunt, dat de Gouverneur
hoofd der Landsregering moet zijn,
doch de bezwaren zullen zeker bij
de R.T.C. zelf nog eens scherp on
derstreept worden, zelfs al schijnt
men van Antillaanse zijde niet be
reid de structuurwijziging van het
koninkrijk nogmaals door hangend-
blijvende geschillen op het spel te
zetten.
Op de Antillen zal men nog verder
gaan praten teneinde overeenstem
ming te bereiken over de houding
tegenover het 1 ontwerp-statuut voor
het koninkrijk, dat men zo gracielijk
aanvaard heeft in de kleine commis
sie. Zolang van de uitslag van dat
gesprek niets bekend is, kan men niet
spreken van uiteindelijke overeen
stemming, hoe deze ook uit de com-
munipué's mag spreken. De ervaring
heeft namelijk geleerd, dat niets ver
anderlijker is dan het temperament
der delegatieleden uit onze rijksdelen.
J-JET is misschien goed om tot beter
begrip van het stuk. „De Leeuwe
rik", waarin Jean Anouilh Jeanne
d'Arc ten tonele voert, de auteur als
eerste aan het woord te laten.
„Het toneelspel dat ge aldus
Anouilh, te zien zult krijgen draagt
niets bij ter verklaring van het myste
rie van Jeanne. De hardnekkigheid
waarmee zogenaamde moderne geesten
trachten mysteriën te verklaren, is
overigens een van de kinderlijkste en
meest dwaze verschijnselen van het
armzalig menselijk verstand, sedert dit
zich kunstmatig heeft overladen met
politieke en wetenschappelijke begrip
pen.
Redelijk beredenerend zag ik zo
nog steeds Anouilh de verschij
ning van Jeanne lag sociaal, politiek
en militair voor de hand. Een van de
ontelbare herderinnetjes, die de maagd
Maria hebben gezien of stemmen ge
hoord, en dat als per toeval Jeanne
heette, heeft de lege plaats in het gro
te raderwerk der dingen ingenomen.
Indien zij het niet ware geweest,
zou er een andere zijn verschenen.
Toen zij verbrand w-s, verscheen ei
in haar plaats een herder uit de Lan-
des, die eveneens enkele gedeeltelijke
overwinningen behaalde, die op zijn
beurt werd verbrand, zonder dat
iemand er ooit aan gedacht heeft een
held of heilige van hem te maken.
Tot beter begrip zou ik willen op
merken dat Jeanne officieel erkend
werd als heilige en niet als martelares.
Zij werd heilig verklaard vanwege de
uitnemendheid van haar geloofsdeug-
den en niet omdat zij voor haar ge
loof gestorven is; voor een geloof dat,
zelfs in 1920, volgens het Vaticaanniet
vereenzelvigd mag worden met de
Franse zaak. Jeanne .s dus een heilige
die gestorven is door politieke ver
wikkelingen en God heeft daarom
nog geen partij gekozen tegen Hen
drik IV van Lancaster. Dat is jammer,
maar zo is het. Hoe dit zij: dit alles is
en blijft het soort bevredigende ver
klaring, die niets verklaart, als alle
bevredigende verklaringen, maar die
m 'sieur Droogstoppel een kalme
nachtrust verschaft, na zijn kop ka-
millenthee.
Anouilh vergelijkt zichzelf met kin
deren die een tuiltje madeliefjes ma
ken, het madeliefje, waar ook geen
verklaring voor is.
Als altijd speelt hij zijn vernuftig,
virtuoos spel, ingetoomd nu door de
diepte van zijn onderwerp, waarmee
de Haagse Comedie dit weekend voor
het eerst voor het voetlicht is ver
schenen.
Verklaren doet Anouilh hier zeker
niet, maar hij schept toch zijn eigen
Jeanne 4'Arc in een eigen toneelvorm,
met terugspringen gelijk de film die
kent en die dan als korte of langere
scènes in hetzelfde kader en hetzelf
de décor van de grote handeling wor
den gespeeld. De grote handeling: dat
is het beruchte proces der spitsvondig
heden en de geestelijke afmatting.
Ook een eigen toon heeft de Jeanne
van Anouilh. Hij geeft de bekende
grootheden uit het proces en van het
hof van koning Charles de spraak en
de gedachten, die zijn geest in het ge
geven verband wenste te laten ho
ren. Historische gebeurtenissen worden
in hun loop echter niet aangetast.
Het is weer een van die ibrillante
vondsten, waarmee Anoulilh zijn drie
en een half uur durend stuk besluit.
Wanneer de brandstapelscène is aan
gebroken zou men logischerwijze het
einde van het spel verwachten. Dit
kan er echter op wijzen dat we in de
gehele historie te veel aandacht schen
ken aan de verbrandingsdood. Te veel
aandacht ook aan Jeanne's martelaar
schap. Boven die brandstapel uit laat
Anoulilh het feit oprijzen van de door
Jeanne bewerkstelligde kroning van
Karei VII te Reims. En dit maakt hij
tot apotheose en symbolische slotscène
van zijn spel.
Cees Laseur regisseerde een voor
stelling, waarin Elisabeth Andersen de
zware hoofdrol bewonderenswaardig
zuiver vervult. Zij grijpt de moeilijk
ste accenten van haar rol en doorleeft
ze. Laten we door haar schepping en
kele grote toneeldaden van anderen
niet vergeten. Dan denken we bijvoor
beeld aan de inquisiteur van Dick
van Veen, de Cauchon van Jan Retél,
de Beaudricourt van Johan Valk en
de koning Charles van Luc Lutz.
Binnen enkele dagen zullen we van
een ander gezelschap in Amsterdam
de Jeanne d'Arc van Shaw kunnen
zien; een samenloop, die tot interes
sante naast-elkanderstelling kan lei
den. Anoulilh spreekt van Jeanne als
leeuwerik. Altijd zal er in de blauwe
hemel van Frankrijk een leeuwerik
zijn. Ook nu. Met deze gedachten be
geven we ons naar Shaw om haar dan
opnieuw en op andere wijze op ons te
laten inwerken. E. B.
uw advertentie goed verzorgen als U
deze maar t d i g aan one opgeeft
Adressen Bur. v. d. blad enz.
worden uitsluitend na 4 uur
bekend gemaakt
Glas-in-lood, 50 x 165, ge
kleurd catedraalglas, f 15,
en wollen zomermantel mt 42-
44 f 17,50. Keizersgracht 118.
Prima waakhond (herder)
f 15,en mooi hondenhok
zeer geschikt voor kippen-
nachthok f 20,—. Leliestr. 24.
In prima staat Norman-
motor 200 cc B jaar 1950, te
lescoop voor vering, prima
onderhouden. Huiterstraat 54.
Zo goed als nieuwe lichte
grijze, opvouwbare kinderwa
gen, met matrasje en kussen
tje. Borneolaan 10. Na 8 uur.
Singfcr trap naaimachine
f 65,—. Adres bur. v. d. blad.
Z. g. a. n. dames- en heren-
rijwiel, uiterste prijs f 85,
per stuk, compleet. Fa. Mo-
ree, SluisdijkstraatBuyghweg
Groot kinderledikant, kin
derstoel en wollen kindercape
pl.m. 6 jaar. Weezenstraat 62.
Sterke platte kruiwagens
en een bakwagen. - Bassin
gracht 115, Den Helder.
Erres radio tegen elk aan
nemelijk bod. Na 19 uur:
Kamperfoeliestraat 15, Nieuw-
Den Helder.
Wegens overcompleet: een
in goede staat verk. snelweger
„Nationaal", Crocusstraat 35.
Een in prima staat zijnde
kinderwagen f 75,Prunus
straat 30, Nieuw-Den Helder.
Een heren-werkfiets. Duin
roosstraat 20. Zaterdag tussen
1 en 5 uur.
Petroleum-haardkachel v.
petroleum-vergasser. - Rijks
weg 5.
Woningruil. Aangeb. nieuwe
woning te Den Helder voor
woning te Amsterdam. Br. on
der nr 94, bur. v. d. blad.
Woningruil. Aangeb. woning
te Den Helder voor woning In
Enschede. Br. onder nr 95,
bureau van dit blad.
Huis Herzogstraat 15, vijf
kamers en keuken, f 6.40 p.
w., voor huis Vogelbuurt, tot
f 9.p. w. Geen Nieuw-Den
Helder. W. J. Brans, Herzog
straat 15.
Flink pakhuis. Te bevr.:
Hoogstraat 28.
Mevr. Kntiwer, Spuistraat
16, vraagt voor direct, net
meisje voor halve dagen. Aan
melden tussen 5 en 6 uur.
Gevraagd een meisje en een
strijkster. Wasserij „Neptu-
nus". Zuidstraat 80.
Mevr. Enklaar, Lorentzstraat
68, vraagt voor direct een
meisje voor halve dagen. Aan.
melden na 4 uur.
Betrouwbaar persoon, 36
jaar, in bezit van alle rijbe
wijzen, zoekt bijverdienste, in
casso, verhuizingen of iets
dergelijks. Br. onder nr 92,
bureau van dit blad.
Ser, jongedame, in bez. van
dipl. mulo, typen en enige
jaren kantoorerv. zoekt een
haar passende werkkring. Br.
onder nr 93, bur. v. d. blad.
Banketbakkerij Elte, Ko
ningstraat 3, vraagt wegens
teleurstelling wederom een
flink meisje voor de huishou
ding voor alle ochtenden en
twee middagen.
Gevraagd een werkster, liefst
Vrijdags. Mevr. Hollander,
Spoorgracht 15.
Commensaal gevraagd. Bin
nenhaven 59.
Costumlère vraagt naaiwerk.
Witkop, Koningstraat 17.
kunnen U langer deren,
want de nieuwe collecties
hangen weer klaar
in alle modekleuren 5
met uitrisbare voorschoot 39*75
zeer exclusieve collectie v.a. o9./5
Hef modehuis, dat de foon aangeeft
Uitsluitend v. zakenlieden
Prijs: 4 gedrukte regels
grote kop inbegrepen
1.50, elke reg. meer 0.30
Kopy minstens
s™ één dag tevoren
Costuum van kam-
garen serge, in de
nieuwste kleuren.
Maten
t/m 48
DEN HELDER
Grains de poudre.
zeer modem kam-
garen weefsel, in
bruine en blauwe
tinten.zowel/1 ff*
1 als 2 ri) yO."