IETS OVER GEZONDHEIDSLEER.
plegtigheid (c zien. De rouw der Catholickcu is overigens aJIcziua
verklaarbaar, daar de kardinaal Wiseman dc belangen zijner kerk
met evenveel energie als getrouwheid gediend heeft.
Vóór acht jaren werd een thans reeds overleden advocaat te
Berlijn eigenaar van een stuk zandgrond voor de Hallesche poort,
voor de som van 63 thaler, dewijl hij bij den verkoop cene schuld
vordering daarop had. Voor deze plaat zandgrond heeft thans het
bestuur aan de erven 53,000 thaler geboden, omdat het noodig is
voor den aanbouw van een nieuw gedeelte der stad aldaar.
Dezer dagen raapte iemand te Keulen van de straat op eene
uiterlijk goed gevulde portcmonnaie. Toen hij ze opende sprong er
eeu muis uit, die dadelijk de vlugt nam. Het schijnt dat de camavals-
prct daar reeds vroeg ecu aanvang heeft genomen.
Het gemeentebestuur van Ravenna heeft het bcnoodigd terrein
en 2000 francs bijgedragen voor het gedcnktcckcn, op te rigten voor
wijlen Garibaldi's gade.
Tc Maismalchhie (in Chinaheeft nu kortelings eene hevige
brand gewoed, waardoor drie magazijnen met 2000 balen thee, ter
waarde van 120,000 zilveren roebels, zijn vernietigd. Het, was voor
de ingezetenen een vreemd verschijnsel, omdat er in dc laatste 25
jaren in die gemeente geen brand geheerscht heeft.
Als een bewijs hoezeer de journalistiek in Amerika in de
laatste jaren is toegenomen, moge strekken, dat tien jaren geleden
de opbrengst der verschillende dagbladen in een jaar bedroeg de som
vau 750,000 dollars. Gedurende de nu laatst verloopene elf maanden
is die opbrengst geklommen tot 2,226,372 dollars.
ONZE WONINGEN.
Vervolg van N°. 98 der vorige jaargang.)
„Eet staat aan ieder mensch met alle vlijt te teilen
Waar dat hij naar de kunst zijn woning heeft te zetten,
Want zoo hij zich begeeft in ongezonde lacht,
Weet dat zijn' korten tijd in haast daarhenen vlagt.
van Beverwijk, 16C3.
Overal waar het land bebouwd cn vruchtdragend is kan uien woningen
bouwen cn kunucn langzamerhand dorpen en steden ontstaan. Tc midden t-ener
wildernis is gecne vestiging vau mcuschcn mogelijk, want waarvan zouden zij
op deu duur leven?
Eeuwen zijn cr echter voorbijgegaan, voordat der mcnschen woningen de
tegenwoordige trap van volmaaktheid bereikt hadden.
In de middeleeuwen loefde het volk, gelijk nog heden ten dage in letland,
Rusland, Egypte, enz. in hutten, welke op den naakten bodem waren opgesla
gen, zonder schoorsteen, met slechts ééue opening, die te gelijker tijd diende
tot in- en uitgang der bewoners, toegang voor de lichtstralen en tot uit
gang der rook en andere schadelijke dampen.
In de vorige eeuw is, door de uitbreiding cn verbetering der glas-fabricatie
en de daardoor geringere prijs van dit artikel, groote verbetering gekomen,
dadr nu ook de woningen der armen vau vensters voorzien werden. Tegen
woordig is men reeds zoover gekomen, dat de landverhuizer naar Australië of
Amerika in staat gesteld wordt eene geheel van ijzer gemaakte woning met zich
tc voeren.
De woningen der verschillende bewoners van den aardbol zijn onderling ook
zeer verschillend, afhankelijk van hemelstreek, bodem, klimaat, volkskarakter,
volksbeschaving enz.
De meest onbeschaafde bewoners der oudheid leefden in holen en spelonken,
dc rondzwervende herders en jager-volken in tenten. Naarmate dc beschaving
toenam gevoelde men behoefte aan betere woningen. Elke streek heeft zijne
eigenaardig gebouwde of ingerigte woningen. Voor bergstreken schijnt het
zoogenaamde Zwitsersche huis met laag ver vooruitspringend dak liet doelma
tigst; voor ons klimaat de meer soliede massieve bouw trantvoor de heete
luchtstreken is de luchtige bouworde, met open galerijen en veranda's eigen
aardig. Do bewoners van liet eiland Sumatrn bouwen hun ligt bamboe-huis
op ongeveer 8 voet liooge pulou, met het oog op dc vele in die streken voor
komende iinrdbeviugen cn talrijke overstrooiningen, cn grootcmlcols ook om
zich tegen dc wilde dieren te beschutten.
Het ligt niet op onzen weg hierin dieper door tc dringen, of ook om de
meer grootsche voortbrengselen op het gebied der bouwkunde na tc gaan, maar
wel om ouzc woningen te toetsen aan de strenge regels der gezondheidsleer,
om zoodoende onze lezers zelve tc leeren dc geschiktheid hunner woningcu te
beoordeeleu, cn waar deze ongenoegzaam is, zoo mogelijk op de eenvoudigste
wijze verbcteriugen aan te brengen. Dit scheen ons te meer van veel belang:
1. omdat het ons meermalen gebleken is, dat dikwijls anders zeer beschaafde
menschcn hiervan nog zoo weinig begrip hebben, cn 2. omdat dc invloed, welke
slechte cn ongeschikte woningen op onze gezondheid uitoefenen, dikwijls de
vreesselijkstc gevolgen na zich sleept, door liet ontstaan van cpidcinicn en het
belemmeren der genezing van talrijke ziekten.
Oorspronkelijk was elke woning slechts voor één gezin bestemd, doch het
snel toenemen der bevolking, cn de daardoor ontstane duurte cu zelfs gebrek
aan woningen, bewerkte, dat langzamerhand meerdere gezinnen onder een dak
gingen zamenwonen. Deze ovcrvulliug met mcnschen van cene beperkte, daar
voor meestal niet iugerigtc ruimte, moest dikwijls zeer uoodlottige gevolgen
hebben. Vraag het den geneesheer slechts, wat hij in die holen der ellende
ontmoet, en hoe weinig zijn kunst duar vermag! Te vergeefs tPokkcn zij hier
tegen ten velde. Gevoeliger waarschuw ingen waren cr noodig, om de verbetering
van zulke elleudigc toeslauden tot stand te brengen. De buurten waar zulke
woningen stonden wareu de brandpunten, waaruit cholera en andeie vrcesselijke
epidemién zich verbreidden. Deze ziekten leerden den meusehen, dat de wetten
der gezondheidsleer niet ougestrnft konden geschonden worden. In Engeland
ten minste heeft men door die harde les geleerd cn veel gedaan tot verbetering
van woniugen, dorpen en steden, door het maken van goede riolen, het aunvocren
van goed drinkwater, het in goeden staat brengen der bcstratiug, cuz.
In dc steden van Nederlaud wordt het belang van dit onderwerp nog zeer
weinig ingezien en stuit men op de onverschilligheid van liet algemeen; op
ongegronde vrees voor groote kosten, alsof dc cpidemien cu hunne gevolgen
der staat of der gemeente niet op oneindig grooter kosten jagen, of op klein
geestige questien van eigeudomsregt, welke misschien gemakkelijk door cene
algemeene wet op tc heffen waren.
Hoe heilig het eigendomsregt ook zij, dat regt kan in ecnen wclgoordeuden
staat niet onbeperkt zijn. Ts in Eugeland het eigendomsregt niet heilig, en de
vrijheid der ingezetenen misschien nog niet grooter dan iu ons land? In weer
wil hiervan schrijft men in dat land gezondheids-maatregelen voor, waarvoor
men iu on9 land zou tcrugdeiuzen. Wij wonseheu dat de Nederlanders spoedig
ook van de noodzakelijkheid dezer gezondheids-maatregelen zullen overtuigd worden,
dan zullen alle andere bezwaren of uitvlugten wel wegvallen.
Wanucor men op goede statistische groudeu kun auntoonen, dat sommige
buurten of wijkeu eeuer stad ougozonder zijn dan anderen, dan zul dit reeds
van veel ^uul zijn. Men zul dun spoedig ais van zelve de oorzaak daarvan
opsporen en deze gevonden zijnde, liet kwaad verbeteren. Niemand toch wil
gaarne wonen op eene plaats of iu cene woning, waarin hij weet dat zijn leven
bedreigd wordt.
Het eerste waarop men acht moet geven hij het bouwen van cene woning, is
de plaats waarop men liet gebouw zal plaatsen. Dit is dikwijls reeds zeer
moeijelijk, daar men gebonden is auu de rigtiug der straten en zoovele andere
niet te verauderen gegevens.
Bij hut vergrootcn cu uitbreiden van cene gemeente is bot daarom van zulk
een groot belang hierop zooveel mogelijk te letten. liet is de dure pligt van
eeu gemeentebestuur zorg te dragen, dat hierin vooral niet naar tcillekeur
gehandeld worde. Zoodra dc bevolking in zulk cene gemeente toeuccmt moet
het gemeentebestuur vooraf ecu plau van vergrooting maken cu bovendien een
deugdelijk streng bonwregleinent vaststellen. Ecu ieder die dan wil aanbouwen
moet vcrpligt zijn, dit overeenkomstig liet bouwplan te doen, cn zich stipt
houden aan de bepalingen van liet houwreglcment.
Iloe betreurenswaardig is liet niet, dat er vele plaatsen in ons land op dit
punt nog zoo raiddelceuwsch zijn, cn wij vragen liet onze geachte lezers iu
gemoede, hoe vrccsselijk veel laat dit niet in ouze gemeente nog te weuschen
overig? Zou door een vooraf gemaakt bouwplan en een voldoend bouwrcglcment
hier niet veel kwaad voorkomen zijn, vooral wat betreft de aanbouw in het
zoogenaamde „Land?" Nog is het niet te laat; er kan nog veel goeds gedaan
worden. Hierop komen wij echter later terug, wij zullen eerst spreken over
de woningen in het bijzonder, om later even uit te weiden over verzamelingen
vau woningen en de behoeften die daaruit ontstaan.
De mcilseh is niet voortdurend ouder den invloed van de buitenlucht alleen.
Hij vormt binnen dc muren zijner woning nog cene bijzondere luchtruimte
welke hem beschut tegen de koude, hitte en vochtigheid van die buitenlucht
zoowel nis tegen alle snelle weersveranderingen.
Een deel der dampkringslucht is binnen onze woning of ons vertrek afgesloten
en wanneer nu die lucht niet zuiver, behoorlijk warm cn droog gehouden wordt,
dan kunnen wij daarin niet gezond blijven, liet is daarom van zulk een groot
belang die lacht door zoogenaamd luchten {ventileren) zuiver te houden even
als om zorg te dragen voor ccnc doelmatige temperatuur en aanvoer van licht.
Hiervan toch is dc ongestoorde voortgang van ons leven cu zijne verrigtingen
afhankelijk. Elk die zijne eigene gezondheid en die van zijn gezin ter
harte gaat, dient dus te letten op den aanvoer iu onze woningen van dit voor
ons leven zoo noodig middel.
Men moet daarom vooral acht slaan op de ligging van het huis, omdat,
daarvan de toegankelijkheid der lucht zooveel afhaugt cvcuals vau zonwannte
cu zonlicht, Een ander vereisclite is een droogeu bodem en cene doelmatige
inrigting van alle vertrekken, vau den kelder tot den zolder, met inbegrip vau
vensters, deuren, vcrwarmings-tocstellen, privaten, riolen cn goten.
Eene laaggelegene vochtige koude woning kan onmogelijk gezond zijn.
Wijl van de droogte vau den bodem ook die der fondamenten afhangt en
zoodoende van het gehcelc huis is liet zaak deze nimmer iu ccucn vochtigeu
grond te leggeu. Moet echter op dien grondslag gebouwd worden, dan is het
zeer nuttig den grond tot op GO a S0 duim diepte uit tc graveu en met goed
droug zand aan te vullen, of nog beter om onchr liet gelicclc gebouw eene laag
van 1 :i 2 palmen dikte beton te leggen. Hierdoor wordt eene voor de voch
tigheid ondoordringbare laag verkregen, en zelfs op de vochtigstc plaatsen is het
huis ulsdun droog.
De kosten van eene dergelijke laag zijn per vierkante cl ongeveer 1.30 a
ƒ1.00 voorwaar wel eouo geringe koste, wanneer men daarvoor eene drooge
woning kan bokomen, en bovendien daarvan nog het voordeel heeft dat geene
muizen of ratten ons overlast, aan kunucn doen.
Uit bovenstaande blijkt ook hoe nuttig kelders onder de huizen voor de
gezondheid ziju. Niet alleen dat zij de huizen beveiligen tegen het water van
den bodem, dienen zij vooral als groote bewaarplaatsen van drooge lucht,
welke vocht, zoowel als te groote hitte uit onze woonvertrekken houden. Deze
zelfde diensten worden ons ook bewezen door het bouwmateriaal hetzij steen,
hout of riet. Al deze stoffen zijn slechte warmtegeleiders en als zoodanig
verhinderen zij cn ccnc te sterke afkoeling èn ecue tc groote verwarming van
onze woningen {Wordt vervolgd).
MA Iv'KT BKRIGTEN.
SCHAGEN, 23 Fcbruarij.
Aangevoerd: G magere gelde Koeijen f 70 a 90, 4 vette f140 a 210. 1G
nuchtere Kalveren f4 a 0. Schapen f 18 a 22. 16 magercgVarkcns f10 a 15.
Biggen f4 a 6. Konijnen 30 a 50 c. Kippen en Eenden 35 c. n fl. Duiven
20 a 40 c. Boter f 1,30 per N. p. Kaas 25 a 40 c. per N. p. 3000 Kip-
Eyercn f 2 a 2,40, 500 Eond-Eijeren f 2,80 a 3 per 100 stuks.
SCHIEDAM, 24 Februarij.
Jenever f 10,25 a 10,75 per vat coutnnt bij partij. Moutwijn f 7.25.
LONDEN, 23 Februarij.
lieden waren ter VuK-markt aangevoerd: 1160 Runderen, 4720 Schapen,
52 Kalveren en 1G0 Varkens. Dc prijs der Runderen was 5 sh. O d., van
Schapen 6 sh. 2 d., van Kalveren G sh. 2 d. en van Varkens 4 sh. 6 d.
De prijzen der laatste markt waren:
Runderen 5 sli. 4 d., Schapen 6 sh. 2 d., Kalveren 6 sh. 2 d. en
Varkens 4 sh. 4 d.
BURGERLIJKE STAND VAN GE GEMEENTE HELDER,
van 17 tot 24 Febkijaiuj 1SG5.
ONDERTROUWD W. J. Aggeubncli, scheepstimmerman, 23 jaren cn A.
C. van Dijck, bijna 22 jaren, wonende tc Vlissingen, verblijf houdende alhier.
A. II. Lagrange. kleermaker, 20 jaren cn E. Conijn, 2G jaren. S. W. Stooker,
koopman, 25 jaren, weduwnaar van A. Koogcr cu M. Kikkert, 20 jaren. II.
Nannings, kramer, 45 jaren, vvcduwuaar van II. van Smeden cn G. Roesink,
38 jaren. A. J. Smit, zeeman, 23 jnr. en M. Zwaan, 27 jar., wed. van W. Remmcts.
GEHUWD L. Springer en J. M. Voet. J. van der Plaat en n. Kamp.
C. de Jong cn G. Lohmau. N. van der Woouiug cn M. Hof. G. Philipzo en
A. C. Cordemans.
BEVALLENC. J. Vrijvogcl, gel». Jansen, (Z.). G. Ahhenes, geb. Bonman,
(D.). M. Boon, gcb. Vroom, (D.). S. J. Troost, geb. Daalder; (Z.). S. van
Engelen, geb. Meijer, (D.). V. Korper, (D.). II. L. dc Ruijtcr, geb. Wijgertse,
(Z.). S. Hofland, geb. de Vries, (D.). II- Viuk, geb. Visser, (Z.). C. Jansen,
gcb. Kaptein, (Z.). S. van der Maas, geb. Arkeroo, (Z.). T. Dekker, gcb.
Kuiper, (Z.). J. Rcnsmnog, geb. vau Wijk, (D.). T. de Schot, geb. Disper,
(D.). C. A. Butter, gcb. van Hulst, (Z.).
OVERLEDEN B. llcn, (3 jaren). T. Jongman, (79 jaren). N. Sennekes,
(70 jaren). J. H. Schouten, (3 jaren). M. M. Octses, (17 maanden). C. M.
J. F, de Brauw, (53 jaren). J. Rieuwers, (4 weken). K. Onel, (4 jaren en 10
maanden). II. A. Dech, (26jaren). A. M. L. Möllcr, geb. Wellman, (53 jaren).
BURGERLIJKE STAND VAN DE GEMEENTE TEXEL,
van 17 tot 24 Fkbrvarij 1865.
ONDERTROUWD: Comelis List, landman, 29 jaren en Trijntje Roeper,
23 jaren.
GEHUWD: Hendrikus van Heerwaarden en Martje Knip.
GEBORENCornelin, dochter van Sijbrand Jans Keijzer en Cornelisje
Kooiman. Trijntje, dochter van Maarteu Jacobs Eelman en Martha Reuvers.
Dirk, 2oou van Pieter Jans Keijzer en Aagje Roeper. Coruelis, zoon van Jan
Mossel cn Geertje Appel. Trijntje, dochter vau Jacob Smit cu Klasina Smit.
Antje, dochter van Jaeob Kuiper eu Antje Zijm. Cornelius, zoou van Comelis
Moojen cn Wijntje Zulphcn. Pieter, zoon van Coruelis Klz. Kikkert en Josina
Blom. Calharina Margarethn, dochter vau Jncob Pz. Kuiper en PietertjeKuiper.
OVERLEDEN: Geene.
