868. N°. 125.
Vrijdag 16 October.
26 Jaargang.
OMWENTELING IN SPANJE.
BINNENLAND.
tob
V
'ine
in
tlla
RELDERSUHE
M NIEUWEDIEPER COURANT,
„Wij huldigen het goede."
Verschijnt Dingsdag-, Donderdag- en Zaturdag namiddag.
Aonaementsprijs per kwartaal
franco per post
1.30.
- 1.65.
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
Bureau: MOLENPLEIN, N°. 163.
Prijs der Advertentiën: Van 14 regels 00 cent,
elke regel meer 15 cent, behalve 35 cent zegelregt.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
U|
ne
ii„
38b
81l
77»
de
v ils men bedenkt, hoezeer het gewoonte is geworden, dat zich
diti r de vervalling eener vacante betrekking, hoe gering ook, tal
of sollicitanten opdoen, dan zal het wel geen verwondering baren
f uivernemen, dat door de dagbladen onderscheidene candidaten
den genoemd voor den vacanten Spaanschen troon. Wij noemen
rvan Prins Alfred van Engeland, bestemd om de vervallen zee-
en in Spanje opeen beteren voet te brengen en Spanje als zeemogendheid
le plaats weer te geven, die het onder de volken van ons werelddeel
|am ten tijde van de onoverwinnelijke vloot. Het doel van die
tbeffiüg zon dan tevens zijn om het sterke Gibraltar weder onder
irin Spaansche kroon terug te brengen. Een ander candidaat is,
i. Igens de dagbladen, Prins Napoleon. Hoor diens keuze zou
^^nje, iu een bondgenootschap met Erankrjjk, een middel in de
lid hebben om zijn verloren magt en luister te herwinnen.
Weder een andere candidaat is de tweede zoon des Konings van
|lië; het zegevierend liberalismus in Spanje zou, naar de meening
ggl berigtgevers, aanleiding geven tot de gedachte, dat de zoon des
5l(jzinnigen Konings de geschikte persoon was om Spanje in liberalen
47) te besturen Nog een ander candidaat is de Koning van
tugal, die dan de beide rijken van het Iberische schiereiland
er zijnen scepter zou vereenigen. De Portugezen schijnen echter
eene vereeniging met Spanje weinig of niets te willen weten.
hertog de Montpensier, die ook als candidaat voor den vacanten
103èon werd genoemd, heeft echter openlijk te kennen gegeven, dat
®2„ caudidatuur door hem niet wordt gewenscht of verlangd, en
bn Carlos, almede een der candidaten, die wel een begeerig oog
den ledigstaanden zetel heeft geslagen, schijnt al te weinig aan-
38ingers in Spanje te tellen, zoodat hij zeer weinig kans van slagen heeft.
Maar bij al dien overvloed van candidaten kon het wel zijn, dat
Spaansche natie eene verzekering gaf, gelijkstaande aan eeue
kende uitdrukking in den gemeenzamen omgang: ,,'k Dank jel
Ij, moet er niets van hebben!" Althans onderscheidene blijken
7^rden er gegeven van gezindheid om een republikeinschen regerings-
lljjrm te verkiezen.
MADRID, 9 Oct. Jose Maria Orense, Markies van Albaïde,
left de volgende republiekeinsche proclamatie aan deCataloniërsgerigt.
„Weg met de Koningin! want allen spannen in meer of minder
lwe(ate zamen tegen de vrijheid.
„Noch de Pranschman Montpensier, noch de Portugees Don Fer-
SDdo, noch een der Dnitsche Vorstjes, waarmede de modderaars ons
®'(mden willen begiftigen
„In Italië had Victor Emmanuel zijne kroon verworven door den
zj;irijd en alle verdrukten beschermd; toch is hij geëindigd met de
igeifidankbare van Aspromonte te zijn. Een Koning met democratische
laslsginselen zou ons leiden tot eene wederopvoering van het Fransche
lnchtspel van 18301848.
g, „Spanje kan slechts eene bondgenootschappelijke republiek zijn.
2{atalonië vooral met zijne oude handvesten, met zijn krachtig
arakter, zijn liefde voor den arbeid en zijne neiging om zijn eigen
even te leven, bezit alles wat het noodig heeft om zich zelf te
egeren, gelyk de beste der Amerikaansche Staten.
„Maken wij van de vrijheid van drukpers, van spreken, van ver
gaderen gebruik om luide den definitieven val van de Koningin
liojan Spanje te verkondigen en de toepassing der bondgenootschappelijke
ooiteginselen in vereeniging met allen, wanneer het geldt de verdediging
l<Han ons grondgebied.
„Laten wij goede Spanjaarden en goede Cataloniërs zijn; die twee
e|aken sluiten elkander niet uit; zij vullen elkander aan.
linïi „Als wij een Koning kregen, zou hij slecht ontvangen worden
2 [loor de republiekeinen, de carlisten, de aanhangers van Isabella, door
'"«bijna allen, en niemand zou hem met geestdrift ontvangen.
„Geen Vorst, die achting heeft voor zichzelven, zou eene kroon
'Willen aannemen, die hg niet veroverd heeft en waartegen het
□„eenstemmig gevoel van alle Spanjaarden zich met kracht zou verzetten.
„Weg met de Koningin 1"
or' Gerona, 3 October 1868.
'50 Onderstaande proclamatie is te Lissabon, gelijk in een telegram
Stais medegedeeld, aan de hoeken der straten aangeplakt.
„Portugezen 1
„Eindelijk heeft de kreet der vrijheid voor SpaDje weerklonken 1
Laat ons ook roepen „Leve de Vrijheid 1" De vereeniging van
Spanje en Portugal is noodzakelijk voor het geluk van beide landen.
„Laat ons uit alle magt roepen: „Leve de Iberische unie! Leve
!,5(Don Louis I, Vorst der beide vereenigde landen!"
„Portugezen! laat ons dwaze vooroordeelen ter zijde stellen.
„Portugezen en Spanjaarden! Wjj zijn broeders door godsdienst,
""zeden, en, bovenal door dezelfde gevoelens van liefde voor de vrijheid
„Portugezen I Laat ons de gelegenheid niet laten voorbij gaan,
die ons door de Voorzienigheid wordt aangeboden, om een groot
volk te worden, door ons tot eene natie te vormen, die de afgunst
der geheele wereld zal opwekken, want ze zal aan allen de wet
"kunnen voorschrijven, zonder iemand te behoeven te gehoorzamen.
„Portugezen! Leve de Iberische unie! Gelooft vrije mannen,
die gedacht hebben aan de grootheid van hun land eu het geluk
hunner landgenooten 1 Portugezen! Onder vrije mannen zijn geen
Of).'vreemdelingen. Allen zijn broeders. Leve de Iberische unie!"
«V:;- 13 Oct. Espartero heeft aan Serrano geschreven, dat hij en
l0.zijne vrienden het gouveraemeut zullen ondersteunen tot het doen
triumferen van het beginsel der volkssouvereiniteit. De genoemde
bewindsman heeft voorts een brief van den heer Rios-Rosas ontvangen,
waarin de hoop wordt uitgedrukt, dat de vrgheid op den grondslag
van het monarchale beginsel zal kunnen worden gevestigd,
dl De Centrale junta, het bestaan van geestelijke broederschappen
en vereenigingen in stryu met de vrijheid achtende, beeft de op-
heffing van alle soortgelijke, na 1835 opgerigte vereenigingen voor
gesteld. By een decreet van den minister van justitie wordt de
jezuïten-orde in het geheele schiereiland en op de eilanden voor
opgeheven verklaard en de sluiting der collegiën en verdere instellingen
dier orde binnen drie dagen bevolende roerende en onroerende
goederen der orde worden het eigendom der natie. De generaals
Salazar en Pierrad zijn tot luitenant-generaal, en Caballero Roda
is tot directeur der artillerie benoemd. Bij andere dekreten
wordt 1°. aan militaire bevelhebbers, officieren en soldaten, die om
staatkundige redenen uit het land zijn geweken, vergund om weder
met behoud hunner ancienniteitsregten, in dieDst te treden; 2°. aan
de weduwen en weezen eu aan de moeders (weduwen zijnde) van
in ballingschap overledenen en van gefusilleerden pensioen toegelegd,
en 3°. de plattelandsburgerwacht ontbonden. De minister van
financiëo heeft de te Madrid geheven wordende douane-regten
afgeschaft en den vrijen vervoer van nationale en vreemde goederen
door het Ryk toegestaan.
De minister van koloniën zal, krachtens een besluit van het
voorloopig bewind, een manifest uitvaardigen. De heer Lorenzana,
minister van buiten). zakeD, heeft aan Spanje's diplomatieke ver
tegenwoordigers in het buitenland eene circulaire gezonden, houdende
keunisgeving van het optreden der nieuwe regering. Het voorloopig
bewind zal de Grieksohe regering erkennen, welke erkenning tot
dusverre achterwege is gebleven, wegens gebeurtenissen bij de ver
kiezing van Koning George. Door Engelsche, Fransche en
Duitsche bankiers zijn der regering aanzienlijke sommen aangeboden.
14 Oct. De regerings-Junta heeft bepaald, dat de leden van
al de gemeentebesturen door middel van het algemeene stemregt
gekozen moeten worden. Bij besluiten der regering zijn 1°. de
octrooiregten in Spanje afgeschaft en vervangen door eene belasting,
te heffen van eiken inwoner, man of vrouw, die den leeftyd van
14 jaren heeft bereikt; 2°. de prov. raden opgeheven.
PARIJS, 11 Oct. Al de Madridsche berigtgevers onzer dagbladen
verklaren eenstemmig, dat de ontvangst, welke men den generaal
Prim bij zijne intrede in de Spaansche hoofdstad bereid heeft, zonder
wedergade is geweest. Een correspondent van het agentschap Havas
zegt, te Parijs en elders vele ovatien te hebben bygewoond; maar
nooit iets dergelijks te hebben gezien als waarvan hij te Madrid
getuige was geweest. Drie en een half uur hebben de generaal en
zijn staf noodig gehad om den betrekkelijk geringen afstand van
het stations-gebouw van den spoorweg van Saragossa naar het
regerings-hotel op de Pnerta del Sol af te leggen. Was de geestdrift
des volks gedurende dien logt reeds boven mate groot, zij kende
geene palen, toen de generaal het balkon van het genoemde hotel
betrad om eene korte toespraak tot de volksmenigte te houden.
Meer dan honderd, onder die menigte verspreide orkesten hieven
op dit oogenblik te gelyk de hymne van Riego aan, welke echter
geheel verdoofd werd door het vivat-geroep en het handgeklap der
honderdduizenden, die hier bijeengevloeid waren; alle hoofden ont
blootten zich, de mannen wierpen hunne hoeden omhoog; de vrouwen
wuifden met hare zakdoeken; de opgewondenheid was onbeschrijfelijk.
„Het lijdt geen twijfel (zegt de briefschrijver), dat Prim veel meer
dan eenig ander, dis tot den val van Isabella heeft bijgedragen, de
sympathie des volksbezit. Hij is de populaire man bij uitnemendheid;
de held, de half-god der volksmenigte."
PARIJS, 12 Oct. De brief, door den generaal Prim aan de
redactie van le Gaulois geschreven, is van den 10 dezer maand uit
Madrid gedagteekend. Na de hoofden der Spaansche revolutie tegen
het verwijt, dat zij geene genoegzame voortvarendheid bezaten, ver
dedigd en op het feit gewezen te hebben, dat hij en zijne vrienden
er in geslaagd waren om in acht dagen eene drie eeuwen oude
dynastie omver te werpen en een nieuw gouvernement op te rigten,
zegt de generaal: „Nu dit geschied is, zullen wij ons beijveren den
toestand op de grondslagen van ons programma te bevestigen. Dit
programma kent gy. Wij hopen het, onder medewerking der grond
wetgevende vergadering, die eerlang zal worden bijeengeroepen, binnen
een kort tydsbestek te verwezenlijken. Dan zullen wij ons in het
bezit zien gesteld van het staatkundig ideaal van het hedendaagsche
Spanje, namelijk van eene wezenlijk constitutionele monarchie,
rustende op de breedste liberale grondslagen, welke deze regerings
vorm toelaat."
PARIJS, 13 Oct. Le Gaulois zegt, grond te hebben om te
gelooven, dat de generaal Prim een brief aan Prins Napoleon heeft
geschreven, die bestemd is om aan den Keizer medegedeeld te
worden, en waarin het verlangen van het voorloopig bewind te
kennen wordt gegeven om de meest vriendschappelijke betrekkingen
met de Fransche regering aan te knoopen. Bij genoemd bewind,
wordt in dat schrijven gezegd, bestaat omtrent den candidaat voor
den ontledigden troon geenerlei vooraf opgevat denkbeeldmaar wel
zou het trachten, de keus te doen vallen op een vorst, die aan
Europa in het algemeen en aan Frankrijk in het bijzonder wel
gevallig was.
HELDER en NIEUWEDIEP, 15 October.
De heer J. Rinner, godsdienst-onderwijzer alhier, zal op Dingsdag
20 dezer, des avonds ten 7 ure, zijne gewone wekelijksche winter-
voorlezingen weder aanvangen. Even als zoovele voorgaande jaren,
maken we belangstellenden daarop opmerkzaam en bevelen we de
bijwoning dier lezingen aan.
Gisteren avond werden in het kerkgebouw der Christ. Afgesch.
Geref. Gemeente alhier door den heer F. Daubanton mededeelingen
gedaan betreffende den toestand der Protestantsehe Nederlanders, die
zich te Parys bevinden en van hunne behoefte aan godsdienstig
onderrigt in hunne moedertaal. Op zeer onderhoudende wijze deelde
de spreker vele bijzonderheden uit het Parysche leven mede. Volgens
spreker bevinden zich te Parijs niet minder dan 8000 Nederlanders,
meest ambachtslieden.
Tot griffier by het kantongeregt alhier ia herbenoemd de heer
mr. D. P. H. Aberson.
De heer K. C. van Vliet is, onder de gewone bepalingen van
onderhoorigheid, toegelaten als consulair agent der Vereenigde Staten
van Amerika alhier.
Aan den majoor-commandant van het 7de bat. rust. Schutterij
in deze provincie, den heer D. Tobias, is verleend de personele rang
van luit.-kolonel.
Ter beproeving der werktuigen en stoomketels van 600 paarden
kracht en den toestel tot het distilleren van zeewater, had dezer
dagen een togt op de reede en in het vaarwater van Texel plaats,
met Z. Ms. fregat Anna Paulowna, welke een woord ter vermelding
verdient, daar hij het grootste oorlogschip van ons land betreft, iu
de machineriën, door de Nederlandsche stoombootmaatschappij en
haar etablissement te Fijenoord vervaardigd, de krachtigste zijn
immer door de vaderlandsohe nyverheid voortgebragt.
Reeds was het een blijk van vertrouwen in de goede bewerking
en juiste opstelling der kolossale werktuigen, dat het schip, hoewel
nog niet afgetimmerd, zonder masten sloepen of eenigen bijstand
van buiten, des morgens vroegtydig onder stoom uit de Marinesluis
in het Nieuwediep en naar de reede stoomde.
De uitkomsten bevestigden de verwachting geheel. Behalve het
schier altijd voorkomende warm loopen van één enkel deel, liet de
werking der keurig en sierlijk voltooide machines gedurende zeven
uur stoomen niets te wenschen over.
Met de aanwending van een gedeelte van het vermogen, en slechts
vier van de zes stoomketels, gaven zy aan het schip eene gemiddelde
snelheid van 101 mijl in de wacht, cn bedroeg de slip, of het
verlies op de volstrekte snelheid slechts 9)%, hetgeen ten opzigte
van het kolenverbruik en ook anderzins als zeer voordeelig is te achten.
De distilleertoestel toonde in staat te zyn om tusschen de 6 en
6000 Ned. kan zout water per etmaal in zoet te veranderen.
Op nieuw is alzoo gebleken dat, om iets goeds en groots in
stoomschepen en werktuigen te bekomen, het niet noodig is bloeijende
buitenlandsche fabrieken uit ons nationaal vermogen te begunstigen,
terwijl de inrigtingen in het eigen land door gebrek aan bestellingen
de werklieden met honderden moeten ontslaan.
Het wetsontwerp, betreffende de maten, gewigten en weeg
werktuigen, dat door den vorigen minister van Binnenl. Zaken by
de Tweede Kamer was ingediend, is thans door den .tegenwoordigen
minister met eenige wijziging op nieuw aangeboden. In dit ontwerp
wordt voorgesteld, om de tot dusverre gevorderde ijkregten af te
schaffen. De minister gelooft, dat die afschaffing zal bijdragen tot
het meer algemeeD gebruik van wettelykc maten en gewigten, omdat
de neringdoende geene telkenjare terugkeerende uitgaven op elke
door hem aangeschafte maat of gewigt gelegd zal zieu. Bovendien
schijnt het moegelijk te verdedigen om de kosten van het ijken, een
maatregel van publiek belang, ten laste van den handelaar te brengen.
De regering, de maat en het gewigt vaststellende, en toezigt daarover
uitoefenende, kan de kosten van dat toezigt niet wel ten laste van
den eigenaar dier voorwerpen brengen. Omtrent de balansen geldt
hetzelfde als hetgeen thn aanzien der mateu en gewigten aangemerkt is.
Daarentegen wordt door den minister voorgesteld om ijkregt te
doen betalen voor gasmeters en zulks voor de kleinste soort meters
te bepalen op 0.25.
Het getal der erkende R. K. kerkgemeenten bedroeg op 1 July
1868 te zamen 959, ingedeeld in 922 parochiën en 37 rectoraten.
In den loop van het vorige jaar is het getal krankzinnigen,
in gestichten verpleegd, van 2995 tot 3179 geklommen. De meesten
daarvan behooren tot de armen.
In de omstreken van Hoorn heerscht het roodvonk weder in
hevige mate. Vele kinderen en ook volwassenen bezwyken aan dieziekte.
Te Amsterdnm overleed gisteren de heer mr. M. des Amorie
van der Hoeven, in leven hoogleeraar aan het Athenmum Illustre aldaar.
Jl. Dingsdag werd door het Prov. Geregtshof in Utrecht uit
spraak gedaan in de door den Hoogen Raad naar dit hof verwezen
zaak van P. H., boerenarbeider, wonende aan den Burg op Texél,
beschuldigd van 1°. diefstal bij nacht in een bewoond huis door
raiddel vau buitenbraak en inklimming; 2°. diefstal gepleegd in een
bewoond huis door middel van inklimming en 3°. enkele diefstal.
Het hof heeft hem veroordeeld tot vjjf jaren tuchthuisstraf en in
de kosten.
Ds. Zaalberg heeft jl. Zondag avond in het lokaal Frascati
te 's Hage eene improvisatie gehouden, behelzende een terngblik en
eene verklaring voor de toekomst.
Volgens de N. R. C. van gisteren zou dr. J. C. Zaalberg
het besluit hebben opgevat om terstond na de beslissing der Synode
zijn officieel kerkambt neder te leggen en eene vrije hulpgemeente
te vormen, die hare eeredienst in den eersten tyd althans in de zaal
Diligentia zou houden.
Doch daar het bestuur van Diligentia geweigerd had, de zaal tot
dat einde af te staan, had dr. Zaalberg een ander, een onomstootelijk
besluit genomen, nl. zyn kerkelijk ambt te handhaven.
Naar het inzien van dr. Zaalberg, zoo meldt de N. R. C. verder,
had deze weigering van het bestuur van Diligentia om hare zaal te
verhuren, hem „een vryer standpunt gegeven."
Wij verhengen ons zeer, zegt het Volksblad, over de uitspraak
van de Synode in de zaak van den 's Gravenhaagschen predikant
Zaalberg. Waar men geschrevene verordeningen heeft, moet men
overeenkomstig dezelve regt spreken. Dat is regtvaardig. Dat de
Synode zich door de petitionarissen niet heeft laten verontrusten,
pleit voor de standvastigheid van bare leden.
De uitspraak van de Synode zal in dit opzigt in de geschiedenis
der vaderlaodsche Hervormde kerk met eere genoemd worden.
Het is echter zeer te hopen, dat thans ook de beer Zaalberg diep
de verpligtingen zal gevoelen, die op hem rusten, om tot den opbouw
van het Godsrijk door liefde en gematigdheid mede te werken.
Uit Berkel en Rodenrijs wordt gemeld, dd. 12 dezer:
Heden avond ten tien ure is in het naburige Pijnacker, eene
barouchet met twee paarden, waarin zes personen gezeten waren,
misleid door de dikke mist, op den Klapwijkschen weg, even voorby
de Henlbrug, in de sloot geraakt en daarin omgeslagen. De personen
hebben zich door de stuk geslagen ruit van het portier weten te
redden en werden door den nabij wonenden bouwman Z. en diens
gezin liefderijk verpleegd, gekleed en huiswaarts gebragt. De paarden
zijn er ook heelhuids afgekomen, terwijl het rijtuig zeer beschadigd was.
Het corps Artillerie-Weerbaarheid te Zutphen heeft dezer dagen
manoeuvres in het vuur gehouden, in tegenwoordigheid van den
majoor Beynen van de Artillerie, die zijne tevredenheid betuigde
over de geoefendheid der leden van het corps.
Een der vroegere gevangenen van 'wjjlen Koning Theodorus
van Abessinië, dr. Blanc, geneesheer by de Engelsche missie in dat
rijk, is, vergezeld van een jongen Abessiniër, by zijn zwager,
dr. Trip vau Zoutelande, te Hattem, aangekomen. Hartroerend is
het verhaal zijner langdurige en harde gevangenschap. Hjj zal