Ij}69. N°. 36.
Woensdag 24 Maart.
a*
27 Jaarg^g.j:
binnenlandt
Uitgever A. A. BAKKER Cz.
HELDERSCHE
:j 1mVXj
\4^
NIEUWEDIEPER COURANT,
„Wij huldigen het goede."
(Verschijnt DrttoSDAfl-, Donderdag- en Zaturdao namiddag. I
nn Qpmp.ntsnriis per kwartaal1.30.
- 1.65.
la,Honnementsprija per
nou
franco per post
Bureau: MOLENPLEIN, N°. 163.
Prijs der Advertentiën: Van 14 regels 60 cent,
elke regel meer 15 cent, behalve 35 cent zegelregt.
Groote letters of vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
londerdag den 85 dezer vertrekt de Oost-Indi-
L ie mail over Marseille.
HELDER en NIEUWEDIEP, 23 Maart.
'6r'tet vraagstuk der Iersche staatskerk, haar instandhouding of
val, is thans bij het Huis der Gemeenten in Engeland in be-
SHsj|eijng. Met belangstelling worden deze discussiën allerwege
lomen. Het is bekend, hoe noode de voorstanders van het oude,
ral ia Engeland, van de instellingen van het voorgeslacht kunnen
8®> -ddeü. Onder daverende toejuichingen van zijne partij, stond
voormalige eerste minister, de heer Disraeli, in de zitting van
f^hijdag op, om de bestendiging der aloude kerkelijke inrigting
nrtJerland tegen de aanvallen van Gladstone en zijne staatkundige
f IStjden te verdedigen. Zijne rede duurde ruim twee uren. De
ier herinnerde, dat zelfs zijn groote tegenstander had erkend,
de opheffing der staatskerk in Ierland is een maatregel
'j® reusachtig belang", en hjj stelde dit bij de beraadsla
gen op den voorgrond. Hij wees op het gevaar, dat er zou
en te ontstaan, als de godsdienst (zegge de staatskerk) van het
110
lOti
«g
onafhankelijk werd gemaakt, waardoor een gevaarlijk verzet
o.a
(ij, emeo
mogelijk worden. Hij wees op het onregtvaardige van het
van voorregten en inkomsten, alleen omdat eeue andere
ndte hierop naijverig was. Zijns inziens zouden dan met even-
regt particulieren naijverig zijn op huune meer vermogende 11a-
80,en. Heftig voerde spreker nu tegen de revolutionaire staatkunde uit,
kt)!l hjj een afkeureud oordeel meende te kunnen voorspellen. De
lister voor de Iersche aangelegenheden verdedigde de wet uit het
I punt der billijkheid en regtvaardigheid en deed uitkomen, dat
eene wreede goedhartigheid zou zijn geweest om die verouderde
liug langer te doen blijven bestaan. De zitting eindigde ten
f"l twee ure na middernacht, en de leden gingen uiteen om den
inden morgen de beraadslagingen te hervatten,
de begrooting, rondgedeeld in het Fransche Wetgevend
OOjthaam, komt voor eene geruststellende verklaring van de ver-
Swoordigers der regering en men verzekert, dat het denkbeeld
vrede den geheelen toestand beheerscht. Niettemin heeft het
;eveud Ligchaam met 195 tegen 84 stemmen het contingent op
00 man bepaald, hetwelk de linkerzijde op 80,000 had willen
s^gbtengen. Bij de discussie daarover heeft een ministerieel lid
4, reerddat de verantwoordelijkheid voor den tegenwoordigeu toestand
1. wantrouwen op Pruissen komt, en verklaarde de maarschalk
i), dat de militaire organisatie thans bijna volkomen voltooid was,
™ttdoor Fraukryk gereed is, maar dat het tijdstip voor ontwapening
niet gekomen was. De koramandantea der mobiele nationale
mittfe zijn dan ook gekozen,
raai
ff (aar men verneemt zal Zr. Ms. sehroefstoomschip Waasenaar,
'jyke bodem eerlang in dienst wordt gesteld, een reis maken naar
Kust van Guinea.
Zr. Ms. ramtorenschip Prins Hendrik der Nederlanden, zal
1 1 Mei a. s. buiten dienst worden gesteld.
Met genoegen maken we melding, dat iu de jongste dagen ver -
eidene personen zich als werkende leden bij het Artillerie-Vrijkorps
foL-ier hebben doen inschrijven. Naar het schijnt, is daarop niet
ider invloed geweest het koninklijk besluit, waarbij aan miliciens,
Md blijken geven, van de oefeningen der Vrijkorpsen te hebben
"'Snik gemaakt, verkorting van diensttjjd wordt toegekend. Met
jjoog op die .gunstige bepaling is het te verwachten, dat nog velen
Itdaags zich bij genoemd korps zulleo aansluiten, te meer daar
'praclischc oefeningen met de volgende maand weder eeu aanvang
len nemen.
leiiEen hoogbejaard ingezeten, ruim 80 jaren oud, had jl.
tardag avond het ongeluk, om, komende van den Zeedijk, aan het
estplein in het Heldersch kanaal te storten. Ofschoon terstoud
en naar huis geleid, is hij gisteren, waarschijnlijk ten gevolge
fa de schrik, overleden.
Ii Gisteren avond trad de heer dr. J. C. Zaalberg Pz. voor een
tijk gehoor in het lokaal Tivoli alhier op. In kernachtige bewoordingen
"helste bjj den heftigen strijd, dien godsdienst en wetenschap
eaals in vroeger tijd, ook iu onze dagen voeren. Aan zijne
hets van het tooneel van den strijd, voegde hij toe een treffend
edewoord en sprak hij een woord van verzoening tot beide
rjjdende partijen. In den aanvang deelde bij de redenen mede,
ebt hem bewogen, te midden van den kamp op godsdienstig gebied,
Gii ruimen kring zijne overtuiging uit te spreken. De diepe stilte,
er gedurende zjjne voordragt in de zaal heerschte, was dunkt
een overtuigeud bewijs, hoezeer deze gevierde spreker de aan
recht zijner hoorders wist te boeijen. Boeijend inzonderheid was
;rié uitdrukking zijner overtuiging hoezeer het menschelijk gemoed
oefte heeft aan godsdienst, terwijl de wetenschap alleen onver-
lend is om de raadselen van het hart en het leven der menschen
ontwarren en troost en hoop en liefde in het hart te storten,
iffend inzonderheid ook was zjjne schildering van de godsdienst,
zich met de wetenschap verzoend heeft, en die, waar zjj geleerd
^u ruimen blik te slaan in de wonderen van 't heelal, het
- ar doet ontbranden van lof en aanbidding voor den grooten
t,I™eerc'er van al het geschapene.
Wij boDCH fint flr 7.nalh prrr I
U hopen, dat dr. Zaalberg het niet bjj deze eerste voordragt
u laten, maar dat hij spoedig weder een bezoek aan deze plaats
aPme brengen.
Kort na het Paaschfeest zal de Koninkljjke familie haar
TWlyksch bezoek aan de hoofdstad brengen.
M. de Koning-Groothertog van Luxemburg heeft den heer
u '''rec'eur van den koninklijken Franschen schouwburg te
i Hage, benoemd tot ridder der orde van de Eikenkroon.
k Op zijn verzoek is eervol ontslag verleend aan den heer S. F.
jieuwerts, als heemraad van den polder Waard en Groet. Benoemd
)U: tot hoogheemraad van den zeedjjk beoosten Muiden, de heer
- E. Kuyper van Harpentot dijkgraaf van den Sloterdjjkermeer,
8 heer C. van Beem Cz.; tot heemraad van den polder het Hoornder
Nieuwland op Texel, de heer J. Zijm Tz.tot heemraden van den
polder Waard en Groet, de heeren C. de Graaf en N. Loder.
Tot raadsheeren bij hetProv.Geregtshof inGelderland zijn benoemd:
mr. P. J. Evekink Busgers en jhr. mr. J. C. H. van Nispen tot Sevenaar,
beiden regters in de Arrond.-Regtbank te Arnhem.
Tot advocaat-generaal bij het Prov. Geregtshof iu Overijssel
is benoemd jhr. J. J. F. de Jong van Beek en Donk, thans officier
van justitie bjj de Arrond.-Begtbank te Brielle.
Aan den heer J. Korver is, op zjjn verzoek, eervol ontslag
verleend als notaris te Oosthuizen.
Aan den met den titulairen rang van intendant 1ste klasse
gepensioneerden intendant 2de klasse van de militaire administratie in
Nederl.-Indië G. P. W. Boers, is verleend een eervol ootslag als
gouverneur der Nederl. bezittingen ter Kuste van Guinea; en in
zjjne plaats is benoemd de heer O. J. M. Nagtglas, en aau hem is
gedurende zijn verbljjf aldaar, met den rang van kolonel, verleend
de titel van commissaris der Nederl. regering.
Door den minister van Koloniën worden belanghebbenden
opgeroepen, die aanspraak hebben op het door deu Koning inge
stelde eereteeken, voor medegemaakte expeditiën in 1846, 1848 of
1849 naar Bali; 1850 tot 1854 naar Borneo's westkust; 1859 naar
Boni; 1859 tot 1863 naar de zuid-oostkust van Borneo.
Het onlaDgs bjj de Tweede Kamer der Staten-Generaal inge-
dieude ontwerp van wet tot regeling van het hooger onderwjjs is
thans bekend geworden. De hoofdbeginselen, waarop dat ontwerp
rust, hetwelk strekt tot regeling van het gymnasiaal en universitair
onderwjjs, zijn: eerbiediging der volkomen vrjjheid van het bijzonder
hooger onderwijsoverbrenging der propaedeutiscbe studiën naar
de gymnasia; verpligling voor het rijk om tien gymnasia en vier
pro-gymnasia op te rigten. De inrigting van de athenea en andere
instellingen van hooger onderwijs wordt geheel aan de gemeenten
overgelaten. De drie bestaande hoogescholen bljjven behouden. De
verschillende faculteiten worden opgeheven. Aan ééne hoogeschool
zal onderwijs worden gegeven in de vakken, vereischt voor de
examina in de Oostersche letterkunde. Er zal vrjjheid van 9tudie
heerschen. Er zullen geene verpligte collegiën en er zal geene be
paling omtrent den duur der studiën aan de hoogeschool bestaan.
Voor alle vakken zullen examina worden afgenomen. De collegie-
getden worden afgeschaft. In de plaats daarvan zal elk student
jaarlijks 150 aan het rijk betalen. Er zal volkomen vrijheid bestaan
om bijzondere scholen voor hooger onderwijs op te rigten.
Aangenomen het beroep naar Maastricht door ds. J. Gann Dun,
te 's Gravelandnaar de Christ. Afg. gemeente te Haarlem, door
ds. J. J. C. Grootehuis, pred. te Maassluis.
Het rederijkersgezelschap Amicitia, te Burg op Texel, zal op
Dingsdag 30 dezer weder eene buitengewone voorstelling geven in
het logement de Vergulde Zwaan aldaar.
Z. M. heeft vergunning verleend tot het houden van eene
loterij van dames-handwerken te Terschelling, ten voordeele der
32 weduwen en weezen, welke hunne echtgenooten en vaders in den
storm van 24 Oct. 1868 hebben verloren. Ten bewijze van de
groote belangstelling, welke deze onderneming in den lande ver
wekt, diene, dat reeds 450 voorwerpen zijn ingezonden, waaronder
eenige van hooge waarde. Bijna 1000 loten zjjn reeds verkocht.
Men meldt ons van Wieringen, dat ook aldaar plan bestaat
om den heer dr. Zaalberg uit te noodigen op dat eiland eene
voordragt te komen houden.
De uitslag der op gisteren in het hoofdkiesdistrict Schagen
gehouden herstemming, ter verkiezing van een lid der Provinciale
Staten, is geweest als volgt
Er werden uitgebragt
op den heer K. Breebaart 323 stemmen en
I, C. Boonacker 241
zoodat eerstgenoemde is gekozen.
Te Velsen verwacht men, dat met de aanstaande zomerdienst
der Holl. spoorweg-maatschappij de halt in de nabijheid dezer
gemeente voor het publiek zal geopend worden. Met dat doel
wordt een nieuwe straatweg aangelegd, die dezer dagen is aangenomen
voor ruim f 4900.
Maandag avond, den 15 dezer, werd te Haarlem de laatste voordragt voer
dit saizoeo van Weten en Werken gebonden en wel door den heer Jobs.
Dyserinck, van den Helder. Zijne voordragt had tot onderwerp Weten tn Werken
en de volgende punten werden daarin behandeld.
Over Weten en Werken. Aan alle werken van den menscb moet weten ten
grondslag liggen. Zonder weten wordt bij met zijn werken verlaagd tot een
werktuig. Zeker ia er niets wat meer strijdt met zijneu aanleg en zijne be9temmiug
dan de verstandelijke en redelijke vermogens, hem van God geschonken, te laten
ruateo, zoo dat menigeen in de volle kracht van den manuelijkcn leeftijd niet
meer dan een kind in het verstand is. Van hier zoo weinig werkeD in de maat
schappij, waaruil de geest van den mensch spreekt. Inspanning van ligchaatns-
krachten, zwoegen en zweeten, sloven en slaven, weck nit, week in, jaar uit,
jaar in, dat ia bet leven van menigen werkman. Die werkelijkheid wordt
te treuriger, naarmate men te dieper gevoelt hoe iedere arbeider doordrongeu
moest zijn van den adel zijner vermogens, verstaud en rede.
De vraag beantwoord wat is weteo en hoe komt de mensch tot weten?
De vermogens van den mensch ontwikkeld hij het zien, gewaarworden, waar
nemen, opmerken, onderscheiden, zich voorstellen, uitweiding over herkennen,
erkennen, zich herinneren en het geheugen. Ziedaar allen bouwstoffen voor de
ontwikkeiiug van 's menschen verstand. Verklariog van de verschijnselen van
ten halve weten en betweterijbeschouwing van den veelweter. De zegenrijke
invloed vnn het weten op het werken.
Boven het verstand staat de rede als het vermogen om van gevormde voor
stellingen het antwoord te weteo op het hoe, vanwaar, en waarommet de rede
geeft de mensch reden van zijne wetenschap; door de rede leert hjj oordeelen.
Ontwikkeling van vooroordeel en veroordeel.
Verklaring van het verschijnsel dat menigeen veel wetenschap kan hebben,
zonder helder oordeel.
Besluit: de mensch is van natnre wijsgeer, bcgeerig naar kennis co wetenschap,
Bij het kind altijd het vragen vanwaar en waarom? Op lateren leeftijd wordt
menigeen te trotsch of te bekrompeu om te vragen.
Opwekking om ieder in zijnen kring en io zijne betrekking zijne geestver
mogens le ontwikkelen, opdat zoo de mensch nit kracht van verstand en rede
tot heerschappij kome.
Na deze voordragt, die met de meeste oplettendheid werd aangehoord, riep
de Voorzitter, namens het bestuur, aan de aanwezigen een hartelijk: tot weder-
ziens t toe, en 2eide de heer J. Misset, namens de hoorders, het bestuur even
hartelijk dank voor de goede zorgen, die het ook dezeu winter wederom wijdde
aan eene inrigting, die voor den ambachtsstand te Haarlem van zoo onbereken
baar nut is. Haarlems Weekblad.)
Mevrouw M. J. van Manen-Thesing heeft zich bij adres tot
den gemeenteraad te 's Hage gewend, met het verzoek, dat het den
raad behage moge voortaan aan elk behoeftig huisgezin en aan elk
alleen wonend behoeftig persoon, die zulks moglen verlangen,
vrijdom van belastiog toe te staan voor dén huishond, mits geen
trekdier zijnde. Tot ondersteuning van dit verzoek, zegt de adressante,
o. a.: „De ondergeteekende vertrouwt, dat de gemeenteraad haar
zal toegeven, dat het den arme hard en bitter valt, om voor zjjne
armoede als het ware gestraft te worden door het gewelddadig
ontnemen van een wezen, dat door vriendschapsbetoon die armoede
verzacht, welks tegenwoordigheid nog eenige gezelligheid aan het
armoedig vertrekje schenkt en dat des nachts het schamele leger
inderdaad warmte bijzet."
Men verneemt, dat het proces der twaalf Rotterdamsche be
schuldigden, - de eerste van de vijf vervolgingen wegeos rebellie, -
waarschjjnljjk den 8sten der volgende maand door het Provinciaal
Geregtshof van Zuidholland zal worden behandeld.
Bjj zekeren landbouwer te Wjjhe bragt dezer dagen een koe
3 kalveren ter wereld, die alle nog in leven zijn en er zeer goed uitzien.
Uit Dalfsen wordt dd. 18 dezer gemeld: De ooijevaar heeft zijn
zomerkwartier weder opgezocht; bjj gunstig weêr zal men het weiland
in 14 dagen met vee bezetten.
Uit Roermond wordt gemeld: De huisvrouw van Schuman is
in den nacht van jl. Woensdag op Donderdag aan de vreeselijke
wonde, baar onder de bekende omstandigheden in het onderlijf
toegebragt, overleden. Betreffende het tegenwoordig verblijf van den
misdadiger verkeert men nog in het onzekere. De verschillende
geruchten, welke dienaangaande in omloop geweest zjjn, sehjjnen
geeu geloof te verdienen.
Ter openbare teregtzitting van den raad van justitie te Batavia
is uitgesproken het vonnis, door die regtbank, zamengesteld uit vier
leden, gewezen in de zaak van mevrouw de weduwe Saportas,
geboren Beudeker, en hare medebeklaagden. In een zeer uitgewerkt
arrest, dat niet minder dan 30 veilen groot is, en waarvan de
lezing, ten 3 ure aangevangen eerst ten 7 ure geëindigd was, is de
beklaagde, die niet ter teregtzitting was verschenen, schuldig ver
klaard aan de haar ten laste gelegde feiten van vergiftiging en
mitsdien veroordeeld tot de straf des doods. De tweede beklaagde,
wier schuld mede door den regter is aangenomen, is veroordeeld
tot de straf van 10 jaren dwangarbeid buiten den ketting, ter
plaatse buiten Java, door den gouverneur-generaal te bepalen,
voorafgegaan door een kwartier uur tepronkstelliug onder de galg;
terwjjl de derde beklaagde van de hem ten laste gelegde feiten is
vrijgesproken.
Den 23 Jannarij 11. had in het fort Vastenburg (Batavia) een
allertreurigst voorval plaats: eenige officieren zaten onder gezelligen
kout bjj elkander ouder de voorgalerij der woning van den 2den
luit. der infanterie R., toen plotseling een enorm stak van het
hoekpleister-plafond naar beneden viel, ongelukkiger wjjze juist op
den buik van den heer R., die letterljjk door den luiaardstoel werd
heengeslagen. Reeds den volgenden ochtend blies die officier, na
een kort maar smartelijk lijden, den laatsten adem uit.
Men heeft reeds dikwijls gewezen op de wenscheljjkheid, dat,
evenals in Zwitserland, reeds bjj de jongelingen de lust worde
opgewekt, zich in het hanteren der wapenen te oefenen, om later
te eerder gereed te zjjn, als het vaderland zjjne zonen ter verdediging
noodig heeft. Een eerste stap op dien weg is geweest, dat de
leerlingen der hoogere burgerscholen van regeringswege wapenen
verkregen en hun bjj de gymnastiek vrij onderwjjs werd verschaft
in de behandeling van het geweer. Thans gaat men een stap
verder en heeft de directeur der hoogere burgerschool te Groningen
naar aanleiding van een schrjjven van den inspectenr van het
middelbaar onderwijs, de volgende circulaire gezonden aan de ouders
of voogden der leerlingen
„Ten einde aan de leerlingen der hoogere burgerscholen te doen
inzien, hoeveel kracht men in tjjd van nood ontwikkelen kan door
geregeld en ordeljjk zamen te werken, is men voornemens, zoo
mogeljjk, de leerlingen van onderscheiden scholen, b. v. op den
eersten dag der groote vacantie, te vereenigeo in eenig centraal
punt, b. v. Steenwijk, om hen daar, onder aanvoering van eenige
officieren en met behulp van een genoegzaam kader, eenige manoeuvres
te laten uitvoeren. De leerlingen zouden zich derwaarts begeven
met daartoe aan te vragen extra-treioen, en van eenige der leeraren
vergezeld kunnen zijn. Daartoe zoude van eiken leerling f 1.00
reiskosten worden gevraagd. Dan zoude het noodig zijn, dat de
leerlingen zich aanschaften een kiel en pet van één model, zeer
eenvoudig ingerigt en welke kiel bjj de gymnastieklessen zonde
kunnen dienen. Ook is er noodig een patroontasch, bajonetschée
en gordelhet zoude echter kunnen zjjn, dat de leerlingen dit niet
zelf zouden behoeven aan te schaffen. Andere mogeljjke benoodigd-
heden zijn van minder belaog. Het is echter wenscheljjk, dat men
wete, welke leerlingen aan deze oefeningen kunnen en mogen deel
nemen. Terwijl er natuurljjk van onze zjjde voor de noodige orde
en veiligheid zal gezorgd worden, verzoek ik u mij te willen
berigten, of gjj uw zoon toestaat, aan bedoelde oefeoing deel
te nemen.
„Ik verzoek n uw antwoord zoo spoedig mogeljjk te willen
inzenden."
Naar wjj vernemen, zegt de Groninger Cl., hebben de meeste
leerlingen reeds geantwoord, dat zjj vergunning hadden verkregen
aan dit plan deel te nemen.
Hebben wjj in een onzer vorige nommers eenige mededeelingen
gedaan omtrent de vooruitzigten van landverhuizers naar Noord-
Amerika, we meenen daaraan nog het volgende te moeten toevoegen.
Menigeen, die het hier uiet al te sterk naar den zin heeft en gaarne
naar gene zjjde van den Grooten Oceaan zon willen oversteken,
durft daaraan niet denkeD, uithoofde vaD de groote uitgaven tot
bekostiging der reis, Wjj gelooven, dat velen ook geheel onbekend
zijn met den prijs, dien men voor den overtogt betalen moet. Iu
eene aankondiging van eene goedkoope reisgelegenheid lazen we
dezer dagen, dat voor volwassenen wordt gevraagd per persoon
72,50, voor kinderen van 1 10 jaren 36,25 en voor zuigelingen
ƒ6. De reis wordt in 12 dagen of minder afgelegd. In den over-